SAKRAMENT NAMASZCZENIA CHORYCH

Transkrypt

1 SAKRAMENT NAMASZCZENIA CHORYCH GENEZA Namaszczenie chorych jest piątym w tradycyjnej, katechizmowej kolejności sakramentem. Namaszczenie i modlitwa kapłanów za chorych jest wyrazem poleceniach ich przez cały Kościół naszemu Panu, aby ich podźwignął w chorobie oraz zbawił. Jest również zachęceniem chorych do dobrowolnego łączenia się z męką i śmiercią Jezusa przez co przysparzają dobra Ludowi Bożemu. 1 Biblijne oraz teologiczne początki tego sakramentu odnajdujemy już w Starym Testamencie I powiedział Pan: Jeśli wiernie będziesz słuchał głosu Pana, twego Boga, i będziesz wykonywał to, co jest słuszne w Jego oczach, jeśli będziesz dawał posłuch Jego przykazaniom i strzegł wszystkich Jego praw, to nie ukarzę cię żadną z tych plag, jakie zesłałem na Egipt, bo Ja, Pan, chcę być twym lekarzem (Wj 15, 26). Człowiek choć powołany do radości, w swoim codziennym życiu doświadcza cierpienia i bólu w najrozmaitszych formach. 2 Poprzez chorobę człowiek doświadcza niemocy, ograniczeń, bezradności wobec cierpienia oraz poczucia własnej śmiertelności gdyż każda choroba łączy się z przewidywaniem śmierci. Takie uczucia targające człowiekiem mogą prowadzić do niepokoju, zamknięcia się w sobie, do rozpaczy, a nawet do buntu przeciwko Bogu. 3 Dzieje się tak zwłaszcza wtedy gdy cierpienie dotyka człowieka prawego, żyjącego w swoim mniemaniu wg Przykazań Bożych i wypełniającego wolę Pana. Takie podejście przedstawione jest w Starym Testamencie gdzie choroba traktowana była jako kara za grzechy, którymi Bóg grozi ludowi za niewierność. Cierpienie i choroba są tutaj okazją do skruchy grzesznika jako środek zadośćuczynienia za popełnione zło oraz mogą stać się jego drogą nawrócenia. W Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy: Izrael doświadcza tego, że choroba w tajemniczy sposób wiąże się z grzechem i złem, natomiast wierność Bogu według Prawa, przywraca życie Prorok przewiduje również, że cierpienie może mieć wartość odkupieńczą w stosunku do grzechów innych ludzi. 4 Chory błagając Boga o uzdrowienie, przyznaje, że został słusznie ukarany za swoje grzechy (Ps. 37; 40; 106, 17-21). Jak zatem wytłumaczyć przyczynę choroby gdy człowiek nią ogarnięty jest prawy i sprawiedliwy. Jan Paweł II w Liście apostolskim Salvifici doloris 1 Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, Jan Paweł II, Adhortacja apostolska "Christifideles laici, nr 55, AAS, 81 (1989), s KKK KKK

2 pisał: Jeśli jest prawdą, że cierpienie ma sens jako kara wówczas, kiedy jest związane z winą to natomiast nie jest prawdą, że każde cierpienie jest następstwem winy i ma charakter kary. Postać sprawiedliwego Hioba jest szczególnym na to dowodem w Starym Testamencie. ( ) Jeśli Bóg godzi się doświadczyć Hioba cierpieniem, to aby wykazać jego sprawiedliwość. Cierpienie ma charakter próby. 5 Pełniejszą odpowiedź na pytanie o przyczynę choroby znajdujemy w Nowym Testamencie. Kontakty Jezusa z chorymi w czasie jego publicznego działalności były sporadyczne lecz stałe. Wielu uzdrawiał w cudowny sposób, tak że Jego działalność znamionują cudowne ozdrowienia, co potwierdza Św. Mateusz w swojej Ewangelii I obchodził Jezus całą Galileę, nauczając w tamtejszych synagogach, głosząc Ewangelię o królestwie i lecząc wszelkie choroby i wszelkie słabości ludu (Mt 4, 23). Uzdrowienia są więc znakami Jego mesjańskiej misji, zwycięstwem królestwa nad złem. Jezus nie ogranicza się do przywrócenia tylko fizycznego zdrowia, uzdrawia również duszę ponieważ zawsze traktuje człowieka integralnie, przykładem jest tutaj uzdrowienie paralityka (Mk 2, 3-12). Uzdrowienia te służą wykazaniu, że Jezus ma władzę odpuszczania grzechów. Liczne ozdrowienia mają więc za cel potwierdzać moc Jezusa, być dowodem na prawdziwość głoszonych przez Niego nauk, jak również są znakiem, że Bóg nawiedził swój lud. Zwycięstwo nad chorobą i cierpieniami dokonuje się nie tylko poprzez ich usunięcie, lecz również przez dobrowolne i niewinne cierpienie w męce Jezusa, który każdemu człowiekowi daje możliwość przyłączenia się do niej. Jezus znosił w swej męce wszelkiego rodzaju bóle i cierpienia i przyjął na siebie cierpienia wszystkich ludzi, przez co doprowadził do spełnienia. Potwierdzają to słowa proroka Izajasza (Iz 53, 4-5) Lecz On obarczył się naszym cierpieniem, On dźwigał nasze boleści, a myśmy Go za skazańca uznali, chłostanego przez Boga i zdeptanego. Lecz On był przebity za nasze grzechy, zdruzgotany za nasze winy. Spadła Nań chłosta zbawienna dla nas, a w Jego ranach jest nasze zdrowie. Przez swoją mękę Chrystus przeniósł cierpienie na inny poziom, poziom Odkupienia. Dzięki temu każdy człowiek w swym cierpieniu może stać się uczestnikiem odkupieńczego cierpienia Jezusa. 6 Kościół przyjmuje chorych nie tylko jako przedmiot swojej miłosnej troski, lecz także dlatego, że uznaje w ich osobach wezwanie do czynnego przeżywania ludzkiego i chrześcijańskiego powołania i do udziału we wzrastaniu Królestwa Bożego w nowy, jeszcze cenniejszy sposób. Jan Paweł II uczył, że Kościół naśladuje troskę, jaką Jezus otaczał chorych a wspomaganie ich przez namaszczenie należy do podstawowych zadań kapłaństwa urzędowego, czyli 5 Jan Paweł II, List apostolski "Salvifici doloris" nr 11 AAS 76 (1984), s Jan Paweł II, List apostolski "Salvifici doloris", nr 19, AAS 76 (1984), s

3 służebnego. Choroba nigdy nie jest jedynie złem fizycznym. Jest równocześnie czasem próby moralnej i pewnego zmagania. Aby zwyciężyć, chory potrzebuje dodatkowej wewnętrznej siły. Chodzi o umocnienie wiary w czasie poważnego cierpienia. Przez sakramentalne namaszczenie Jezus dotyka z miłością i obdarza duchową mocą. Wśród wielu ludzi panuje przekonanie iż namaszczenie chorych jest ostatnim sakramentem, ostatnim namaszczeniem. Trudno o większe wypaczenie istoty i sensu namaszczenia, które w teologii nazywane jest sakramentem uzdrowienia. Przesąd ten przyjął się w średniowieczu, kiedy to sobór florencki (1439 r.) nakazywał udzielać namaszczenia przede wszystkim w niebezpieczeństwie śmierci. Odtąd o ten sakrament prosiły zazwyczaj osoby duchowne albo świeccy z wyższych sfer. Lud stronił od namaszczenia, a nawet lękał się go. Uważano bowiem, powszechnie, że po tym sakramencie niechybnie nastąpi śmierć. Dopiero sobór trydencki ( r.) przypomniał, że sakrament namaszczenia można przyjmować wielokrotnie. W posoborowych rozporządzeniach domagano się od proboszczów, by w razie potrzeby byli zawsze gotowi pojechać do chorych parafian. 7 W Piśmie Świętym nie ma dokładnego opisu ustanowienia namaszczenia chorych, ale Ewangelia je zapowiada. Święty Marek pisał, że apostołowie wielu namaszczali olejem (Mk 6,13), a św. Jakub w swoim liście poleca święte namaszczenie i ogłasza je jako istniejące w Kościele: Choruje ktoś z was? Niech sprowadzi kapłanów Kościoła, by się modlili nad nim i namaścili go olejem w imię Pana. A modlitwa pełna wiary będzie dla chorego ratunkiem i Pan go podźwignie, a jeśliby popełnił grzechy, będą mu odpuszczone (Jk 5, 14-15). Sam Jezus wydaje polecenie apostołom: Uzdrawiajcie chorych, wskrzeszajcie umarłych, oczyszczajcie trędowatych, wypędzajcie złe duchy (Mt 10,8); Uzdrawiajcie chorych, którzy tam są (Łk 10,9). Kościół otrzymał to zdania od Pana i stara się wypełniać je zarówno przez opiekę, jaką otacza chorych, jak i przez modlitwę wstawienniczą, przez którą łączy się z nimi. Kościół wierzy w ożywiającą obecność Chrystusa, lekarza dusz i ciał. Obecność ta działa szczególnie przez sakramenty KKK

4 DLA KOGO? Namaszczenie chorych nie jest sakramentem przeznaczonym tylko dla tych, którzy znajdują się w niebezpieczeństwie utraty życia. Odpowiednia zatem pora na przyjęcie tego sakramentu jest już wówczas, gdy wiernym zaczyna grozić niebezpieczeństwo śmierci z powodu choroby lub starości 9 Jeśli chory, który został namaszczony, odzyskał zdrowie, w przypadku nowej ciężkiej choroby może ponownie przyjąć ten sakrament. W ciągu tej samej choroby namaszczenie chorych może być udzielone powtórnie, jeśli choroba się pogłębia. Jest rzeczą stosowną przyjąć sakrament namaszczenia chorych przed trudną operacją. Odnosi się to także do osób starszych, u których pogłębia się starość. 10 Tak regulują to normy prawa kościelnego: Kan Namaszczenie chorych można udzielić wiernemu, który po osiągnięciu używania rozumu znajdzie się w niebezpieczeństwie śmierci na skutek choroby lub starości. Kan W wątpliwości, czy chory osiągnął używanie rozumu, czy poważnie choruje albo czy rzeczywiście już umarł, należy udzielić tego sakramentu. Kan 1006 Sakramentu należy udzielać chorym, którzy będąc przytomni na umyśle przynajmniej pośrednio o niego prosili. Kan 1007 Nie wolno udzielać namaszczenia chorych tym, którzy uparcie trwają w jawnym grzechu ciężkim. Reasumując, sakramentu należy udzielić po pierwsze osobie, która jest ochrzczona, dalej jest świadoma i znalazła się w niebezpieczeństwie śmierci na skutek choroby. Przepisy prawa nie określają rodzaju i natury choroby; wystarczy, że choroba jest poważna, czyli niebezpieczna dla życia. Następnie sakramentu należy udzielić osobie w podeszłym wieku. Osobom tym można udzielić sakramentu namaszczenia chorych, kiedy bardzo podupadły na siłach, chociaż nie ma podejrzenia o poważną chorobę. Nie ma tutaj granicy wiekowej. W myśl przepisów prawa sakrament można powtórzyć w dwóch okolicznościach: jeśli chory po wyzdrowieniu ponownie ciężko zachorował, lub jeśli w czasie tej samej choroby pogarsza się jego stan. Bezpodstawne jest powtarzanie sakramentu jeśli nie został spełniony żaden z powyższych 9 Sobór Watykański II, konst. Sacrosanctum Concilium, 73; por. KPK, kan par 1;1005;1007; KKKW, kan KKK

5 warunków. Sakramentu nie można udzielić osobie które uparcie trwają w jawnym grzechu ciężkim. Należy tu zwrócić uwagę na dwa elementy normy prawa: upór oraz jawny grzech ciężki. W niebezpieczeństwie śmierci rzadko spotyka się upór, natomiast w sytuacji starości ów upór może istnieć. Stąd koniecznym staje się właściwe rozeznanie oraz wytłumaczenie wiernym istoty owocnego przyjęcia sakramentu namaszczenia. Człowiek chory zwykle najpierw zgłasza się do lekarza, jeśli natomiast zwraca się do Boga to musi być należycie usposobiony, bowiem sakramentów nie przyjmuje się z założeniem na wszelki wypadek, bo może się uda. 11 Namaszczenie chorych jest sakramentem żywych, to znaczy, że winno być przyjmowane w stanie łaski. Formuła bowiem nie jest formą absolucji na wzór sakramentu pokuty. Namaszczenie gładzi grzechy lekkie. Grzechy ciężkie gładzi tylko w przypadku niemożności ich wyznania przez chorego. Wszyscy pragnący przyjąć sakrament namaszczenia chorych winni zatem wcześniej przystąpić do sakramentu pokuty i pojednania Dla kogo sakrament namaszczenia chorych, ks. Mirosław Wróbel, tygodnik Niedziela edycja bielsko-żywiecka 6/ C. Krakowiak, Dla kogo sakrament namaszczenia chorych?, dz. cyt.; por. B. Nadolski, Liturgika, dz. cyt., s. 151; T. Sinka, Zarys liturgiki, dz. cyt., s

6 KTO MOŻE UDZIELIĆ WAŻNEGO SAKRAMENTU NAMASZCZENIA CHORYCH? W Kodeksie prawa kanonicznego czytamy: Namaszczenia chorych ważnie udziela każdy kapłan i tylko kapłan (kan KPK). Wiadomo, że do kapłanów zalicza się biskupów i prezbiterów. Wyłącznie oni są więc osobami ważnie udzielającymi tego sakramentu. Zasadniczym powodem ograniczenia osób kompetentnych do udzielania namaszczenia chorych do grona kapłanów jest fakt, że przyjmujący je otrzymuje odpuszczenie grzechów. Można by powiedzieć, że odpuszczenie grzechów jest wpisane w ten sakrament. Nic więc dziwnego, że ważnie udzielają sakramentu namaszczenia chorych tylko ci, którzy mają władzę odpuszczania grzechów. Z tej przyczyny, duchowni w stopniu diakonatu oraz świeccy nie mogą skutecznie go udzielić. Kościół, mimo że dopuszcza możliwość udzielenia ważnie sakramentu namaszczenia chorych przez każdego kapłana, wskazuje jednak na tych, którzy w sposób szczególny są do tego upoważnieni. Na pierwszym miejscu prawo kanoniczne wymienia proboszcza, który ma szczególną pieczę nad sprawowaniem sakramentów w powierzonej sobie wspólnocie parafialnej (por. kan. 530 nr 3 KPK). Najbliższym współpracownikiem proboszcza w sprawach dotyczących duszpasterstwa na terenie parafii jest wikariusz posłany tam przez biskupa, stąd i on, pomagając proboszczowi, może i powinien udzielać tego sakramentu potrzebującym. Kolejną grupę kapłanów, którym powierzono działalność duszpasterską w szczególnym środowisku, stanowią kapelani, spełniający swoją posługę w różnorodnych wspólnotach, a także przełożeni kleryckich wspólnot zakonnych w odniesieniu do swoich podwładnych i innych mieszkańców domów zakonnych. Zasadniczo kapłani, którym powierzono opiekę duszpasterską nad określoną wspólnotą wiernych, powinni udzielać namaszczenia chorych jej członkom, stąd, gdy z jakiejś przyczyny dokona tego inny kapłan, winien uczynić to przynajmniej za domniemaną zgodą właściwego duszpasterza (por. kan KPK ). W praktyce wygląda to tak, że jeśli np. do szpitala zostanie wezwany inny kapłan niż kapelan, który został powołany na ten urząd przez biskupa diecezjalnego, powinien przynajmniej, jeśli udzielił sakramentu namaszczenia chorych, powiadomić miejscowego kapelana o tym fakcie, zakładając istnienie domniemanej zgody tegoż kapelana; jeśli na terenie określonej parafii ma zamiar uczynić to samo kapłan nie będący w niej duszpasterzem, powinien wcześniej zorientować się, czy proboszcz tej parafii nie wyraża uzasadnionego sprzeciwu. Od pewnego czasu w licznych parafiach coraz częściej ma miejsce udzielanie sakramentu namaszczenia wielu chorym. Dokonuje się tego przy różnych okazjach: dzień chorych, misje, rekolekcje itp. Duszpasterze gromadzą wtedy chorych w kościele lub kaplicy i po odpowiednim przygotowaniu 6

7 udzielają namaszczenia. Najczęściej najpierw umożliwia się uczestnikom przystąpienie do spowiedzi św., po czym rozpoczyna się Msza św. z odpowiednią, przygotowującą do przyjęcia sakramentu chorych homilią; po homilii odbywa się namaszczenie, a pod koniec liturgii eucharystycznej, jak zwykle, udziela się Komunii św. Kapłani - duszpasterze, a więc ci, którzy nie tylko mają prawo, ale i obowiązek udzielania sakramentu namaszczenia chorych, powinni z wielką troską o zdrowie fizyczne i duchowe powierzonych sobie wiernych spełniać obowiązki szafarza tego sakramentu, uświadamiając o znaczeniu i ogromie łask, które wraz z nim spływają na przyjmującego Kto i kiedy ważnie udziela sakramentu namaszczenia chorych?, ks. Benedykt Glinkowski, Przewodnik Katolicki 14/2003 7

8 CO JEST POTRZEBNE DO SPRAWOWANIA NAMASZCZENIA CHORYCH Właściwą materią sakramentu namaszczenia chorych jest olej z oliwek albo gdy okoliczności tego wymagają inny olej roślinny. Olej używany do namaszczenia chorych powinien być poświęcony do tego celu przez biskupa albo przez kapłana, który posiada te władzę na mocy prawa albo szczególnego przywileju Stolicy Apostolskiej. Na mocy prawa, oprócz biskupa, olej do namaszczenia chorych może poświęcić: a) Ci, którzy w prawie zrównani są z biskupem diecezjalnym, b) W razie konieczności każdy kapłan, jednak tylko w czasie sprawowania sakramentu Biskup święci olej zwyczajnie w Wielki Czwartek. Jeżeli kapłan ma zamiar poświęcić olej w czasie obrzędu, to albo sam go przynosi, albo przygotowują go w odpowiednim naczyniu najbliżsi z otoczenia chorego. Jeżeli po udzieleniu namaszczenia pozostanie coś z poświęconego oleju, spala się go razem z watą. Jeśli zaś kapłan używa oleju poświęconego przez biskupa albo przez innego kapłana, przynosi go ze sobą w naczyńku, w którym się go przechowuje. Naczyńko to wykonane z odpowiedniego materiału powinno być czyste i zawierać dostateczną ilość oleju wlanego dla wygody w watę. W takim wypadku po dokonaniu namaszczenia kapłan odnosi naczyńko tam, gdzie z należną czcią stale się je przechowuje. Należy czuwać, by olej znajdował się w stanie zdatnym do namaszczania ludzi. Należy go odnowić w odpowiednim czasie; co roku po błogosławieństwie oleju przez biskupa w Wielki Czwartek albo w razie konieczności częściej. Chorego namaszcza się na czole i na rękach. Formułę należy tak podzielić, by pierwszą część wypowiedzieć przy namaszczeniu czoła, drugą zaś, gdy namaszcza się ręce. W nagłym wypadku wystarczy dokonać jednego namaszczenia na czole albo, jeżeli szczególna sytuacja chorego tego wymaga, na innej bardziej odpowiedniej części ciała, wymawiając całą formułę. Nic jednak nie przeszkadza, aby mając na uwadze zwyczaj i tradycję poszczególnych narodów, powiększyć liczbę lub zmienić miejsca namaszczeń. Należy to przewidzieć przygotowując rytuały krajowe. W Polsce nie przewiduje się w tym względzie odchyleń od Rytuału Rzymskiego. 8

9 Formuła sakramentu namaszczenia chorych w obrządku łacińskim jest następująca: Przez to święte namaszczenie niech Pan w swoim nieskończonym miłosierdziu wspomoże ciebie łaską Ducha Świętego. Pan, który odpuszcza ci grzechy, niech cię wybawi i łaskawie podźwignie. 9

10 SKUTKI NAMASZCZENIA CHORYCH 1.Szczególny dar Ducha Świętego pierwszą łaską sakramentu namaszczenia chorych jest łaska umocnienia, pokoju i odwagi, by przezwyciężyć trudności związane ze stanem ciężkiej choroby lub niedołęstwa starości. Ta łaska jest darem Ducha Świętego, który odnawia ufność i wiarę w Boga oraz umacnia przeciw pokusom złego ducha, przeciw pokusie zniechęcenia i trwogi przed śmiercią. Wsparcie Pana przez moc Jego Ducha ma prowadzić chorego do uzdrowienia duszy, a także do uzdrowienia ciała, jeśli taka jest wola Boża. Ponadto jeśliby popełnił grzechy, będą mu odpuszczone. 2.Zjednoczenie z męką Chrystusa przez łaskę tego sakramentu chory otrzymuje siłę i dar głębszego zjednoczenia z męką Chrystusa. Jest on w pewien sposób konsekrowany, by przynosić owoc przez upodobanie do odkupieńczej śmierci Zbawiciela. Cierpienie następstwo grzechu pierworodnego otrzymuje nowe znaczenie: staje się uczestnictwem w zbawczym dziele Jezusa. 3.Łaska eklezjalna chorzy, którzy przyjmują ten sakrament, łącząc się dobrowolnie z męką i śmiercią Chrystusa, przysparzają dobra Ludowi Bożemu. Celebrując ten sakrament, Kościół w komunii świętych wstawia się w intencji chorego. Ze swej strony chory przez łaskę tego sakramentu przyczynia się do uświęcenia Kościoła i do dobra wszystkich ludzi, dla których Kościół cierpi i ofiaruje się przez Chrystusa Bogu Ojcu. 4.Przygotowanie do ostatniego przejścia jeśli sakrament namaszczenia chorych udzielany jest wszystkich, którzy cierpią z powodu ciężkiej choroby i niedołęstwa, to tym bardziej jest on przeznaczony dla tych, którzy zbliżają się do kresu życia, tak że nazywano go również sacramentum exeuntium, sakramentem odchodzących. Namaszczenie chorych dopełnia rozpoczęte przez chrzest dzieło naszego upodobnienia się do misterium Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa. Jest ono ostatnie w szeregu świętych namaszczeń, które wyznaczają etapy życia chrześcijanina; namaszczenie przy chrzcie wycisnęło na nas pieczęć nowego życia; namaszczenie przy bierzmowaniu umocniło nas do życiowej walki. To ostatnie namaszczenie otacza koniec naszego ziemskiego życia jakby ochroną, zabezpieczającą nas na ostatnią walkę przed wejściem do domu Ojca KKK

11 OBRZĘD NAMASZCZENIA CHORYCH I. Zwykły obrzęd namaszczenie chorych Przygotowanie obrzędu Kapłan mający udzielić choremu namaszczenia powinien się dowiedzieć, w jakim stanie chory się znajduje. Pomoże mu to wybrać odpowiedni obrzęd, czytanie z Pisma św. i modlitwy. O ile to możliwe, wszystkie te sprawy powinien ustalić w porozumieniu z samym chorym lub z jego rodziną, wyjaśniając równocześnie znaczenie sakramentu. Ilekroć zachodzi potrzeba sakramentalnej spowiedzi chorego, kapłan powinien jej wysłuchać w miarę możliwości jeszcze przed liturgią namaszczenia. Jeżeli sakramentalna spowiedź chorego ma się odbyć podczas namaszczenia, kapłan powinien jej wysłuchać na początku obrzędów. Jeżeli w czasie obrzędów namaszczenia nie ma spowiedzi, należy we właściwym czasie odprawić akt pokuty. Chory, który nie leży, może przyjąć sakrament w kościele lub w innym odpowiednim pomieszczeniu, gdzie jest przygotowane dla niego miejsce siedzące i gdzie mogą się zebrać przynamniej jego bliscy i przyjaciele biorący udział w liturgii. W szpitalach kapłan powinien liczyć się z innymi chorymi, leżącymi na tej samej sali i wziąć pod uwagę, czy mogą oni w jakiejś mierze uczestniczyć w liturgii, czy może będzie to dla nich męczące albo czy nie sprawi im przykrości, jeśli nie są wyznawcami katolickiej wiary. Obrzęd niżej podany zachowuje się także wtedy, gdy namaszczenia udziela się równocześnie wielu chorym, oddzielnie dokonuje się tylko nałożenia rąk i namaszczenia z towarzyszącą mu formułą, a pozostałe teksty odmawia się tylko raz w liczbie mnogiej Obrzędy wstępne Kapłan ubrany w szaty liturgiczne podchodzi do chorego i pozdrawia go oraz tych, którzy go otaczają. Może użyć podanych niżej formuł albo formuł pozdrowienia używanych we Mszy św. Pierwszy sposób pozdrowienia: K: Pokój temu domowi i wszystkim jego mieszkańcom W: I z duchem twoim. Drugi sposób pozdrowienia: K: Pokój Pański niech będzie z wami ( z tobą) 11

12 W: I z duchem twoim. Następnie, zależnie od okoliczności kapłan kropi chorego i pokój święconą wodą wypowiadając następujące słowa: K: Niech ta woda przypomni nam przyjęty chrzest i naszą przynależność do Chrystusa, który nas odkupił przez swoją mękę i zmartwychwstanie. Kapłan przemawia do obecnych tymi lub podobnymi słowami: K: Drodzy bracia i siostry, nasz Pan, Jezus Chrystus, który tyle dla nas wycierpiał, jest obecny wśród nas, zgromadzonych w Jego imię. Ewangelia opowiada, że chorzy przychodzili do Jezusa, aby Go błagać o zdrowie. On to zwraca się do nas przez apostoła Jakuba: Choruje ktoś z was? Niech sprowadzi kapłanów Kościoła, by się modlili nad nim i namaścili go olejem w imię Pana. Modlitwa pełna wiary będzie dla chorego ratunkiem i Pan go podźwignie, a jeśliby popełnił grzechy, będą mu odpuszczone. Dlatego dzisiaj przychodzę jako kapłan Kościoła, aby modlić się nad tym chorym i namaścić go poświęconym olejem. Polecajmy więc naszego chorego brata łasce i mocy Chrystusa, by doznał ulgi w cierpieniu i powrócił do zdrowia. Zamiast tego wezwania można odmówić modlitwę Panie Jezu Chryste, Ty powiedziałeś przez apostoła Jakuba: Choruje ktoś wśród was? Niech sprowadzi kapłanów Kościoła, by się modlili nad nim i namaścili go olejem w imię Pana. Modlitwa pełna wiary będzie dla chorego ratunkiem i Pan go podźwignie, a jeśliby popełnił grzechy, będą mu odpuszczone. Zgromadziliśmy się w Twoje imię i z ufnością Cię prosimy: bądź z nami, okaż swoje miłosierdzie i otocz opieką naszego chorego brata/siostrę oraz wszystkich chorych w tym domu. Który żyjesz i królujesz na wieki wieków. Amen. Jeżeli nie ma sakramentalnej spowiedzi chorego, odprawia się akt pokuty, który kapłan zaczyna słowami: Uznajmy przed Bogiem, że jesteśmy grzeszni, abyśmy mogli godnie uczestniczyć w obrzędach sakramentu. Następuje krótkie milczenie. 12

13 Pierwszy sposób: Spowiadam się Bogu wszechmogącemu i wam, bracia i siostry, że bardzo zgrzeszyłem myślą, mową, uczynkiem i zaniedbaniem: I uderzając się w piersi mówią: Moja wina, moja wina, moja bardzo wielka wina. Następnie mówią dalej: Przeto błagam Najświętszą Maryję, zawsze Dziewicę, wszystkich Aniołów i Świętych, i was bracia i siostry o modlitwę za mnie do Pana Boga naszego. Drugi sposób: K: Zmiłuj się nad nami, Panie. W: Bo zgrzeszyliśmy przeciw Tobie. K: Okaż nam, Panie, miłosierdzie swoje. W: I daj nam swoje zbawienie. Trzeci sposób: K: Panie Jezu, który się obarczyłeś naszym cierpieniem i dźwigałeś nasze boleści, zmiłuj się nad nami. W: Zmiłuj się nad nami. K: Chryste, który litując się nad ludem, przeszedłeś dobrze czyniąc i uzdrawiając chorych, zmiłuj się nad nami. W: Zmiłuj się nad nami. K: Panie, który poleciłeś Apostołom wkładać ręce na chorych, zmiłuj się nad nami. W: Zmiłuj się nad nami. Kapłan kończy: K: Niech się zmiłuje nad nami Bóg wszechmogący i odpuściwszy nam grzechy, doprowadzi nas do życia wiecznego. 13

14 Czytanie słowa Bożego Ktoś z obecnych lub sam kapłan odczytuje tekst z Pisma św.: Ewangelia Mt 8, 5-13 Uzdrowienie sługi setnika Bracia i siostry, słuchajmy słów Ewangelii według świętego Mateusza. Gdy Jezus wszedł do Kafarnaum, zwrócił się do Niego setnik i prosił Go mówiąc: Panie, sługa mój leży w domu sparaliżowany i bardzo cierpi. Rzekł mu Jezus: Przyjdę i uzdrowię go. Lecz setnik odpowiedział: Panie, nie jestem godzien, abyś wszedł pod dach mój, ale powiedz tylko słowo, a mój sługa odzyska zdrowie. Bo i ja, choć podlegam władzy, mam pod sobą żołnierzy. Mówię temu: idź, a idzie; drugiemu chodź tu a przychodzi; a słudze zrób to, a robi. Gdy Jezus to usłyszał, zdziwił się i rzekł do tych, którzy szli za Nim: Zaprawdę, powiadam wam: u nikogo w Izraelu nie znalazłem tak wielkiej wiary. Lecz powiadam wam: Wielu przyjdzie ze Wschodu i Zachodu i zasiądą do stołu z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem w królestwie niebieskim. A synowie królestwa zostaną wyrzuceni na zewnątrz w ciemność; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów. Do setnika zaś Jezus rzekł: Idź, niech ci się stanie, jak uwierzyłeś. I o tej godzinie jego sługa odzyskał zdrowie. Można wybrać inne stosowne czytanie. Do czytania można dołączyć, zależnie od okoliczności krótkie wyjaśnienie. Litania za chorego Podaną niżej litanię można odmówić teraz lub po namaszczeniu albo w pewnych wypadkach nawet dwukrotnie. Kapłan zależnie od okoliczności może przystosować lub skrócić tekst litanii. Pierwszy sposób K: Bracia i siostry, z wiarą módlmy się do Pana za naszego brata/siostrę i wspólnie błagajmy: Wysłuchaj nas Panie. K: Prosimy Cię, Panie, abyś naszego chorego brata/siostrę nawiedził i umocnił świętym namaszczeniem. K: Prosimy Cię, abyś go/ją wyzwolił od zła wszelkiego. K: Prosimy Cię, abyś wszystkim chorym tutaj leżącym ulżył w cierpieniach. 14

15 K: Prosimy Cię, abyś wspomagał wszystkich, którzy leczą i pielęgnują chorych. K: Prosimy Cię, abyś chorego/chorą zachował od grzechu i pokus. K: Prosimy Cię, abyś dał życie i zdrowie temu, na którego w Twoje imię wkładamy ręce. Drugi sposób K: Błagajmy Boga za chorego i za wszystkich, którzy go leczą i pielęgnują, mówiąc razem: Wysłuchaj nas Panie. K: Prosimy Cię, abyś łaskawie wejrzał na tego chorego. K: Prosimy Cię, abyś mu dał nowe siły. K: Prosimy Cię, abyś złagodził jego cierpienia. K: Prosimy Cię, abyś go uwolnił od grzechu i pokus. K:Prosimy Cię, abyś wszystkich chorych umocnił swoją łaską. K: Prosimy Cię, abyś udzielił swojej pomocy wszystkim, którzy im usługują. K: Prosimy Cię, abyś dał życie i zdrowie temu, na którego w Twoje imię wkładamy ręce. Nałożenie rąk Kapłan w milczeniu kładzie ręce na głowie chorego. Jeżeli jest obecnych kilku kapłanów, każdy z nich może nałożyć ręce na chorego. Poświęcenie oleju Jeżeli kapłan podczas obrzędów namaszczenia chorych musi poświęcić olej, czyni to bezpośrednio po nałożeniu rąk na chorego, odmawiając następującą modlitwę. 15

16 Pierwsza formuła. K: Módlmy się. Boże, Ojcze wszelkiej pociechy, który przez Syna swego zechciałeś przyjść z pomocą ludzkim słabościom, wysłuchaj łaskawie modlitwę pełną wiary; prosimy Cię, Boże, ześlij z niebios Twojego Ducha Świętego Pocieszyciela, by moc Jego przeniknęła ten olej, który za sprawą Twoją wydało żywe drzewo dla pokrzepienia ciała. Niech Twoje święte błogosławieństwo sprawi, by ten olej stał się ochroną dla duszy i ciała każdego, kto będzie nim namaszczony; aby uwalniał od wszelkich cierpień, chorób i słabości. Niech to będzie Twój święty olej, Panie, dla nas przez Ciebie poświęcony, w imię naszego Pana, Jezusa Chrystusa. Który z Tobą żyje i króluje na wieki wieków. W: Amen Druga formuła. K: Błogosławiony jesteś, Boże, Ojcze wszechmogący, za to, że dla nas, ludzi, i dla naszego zbawienia posłałeś na świat swojego Syna. W: Błogosławiony jesteś, Boże, teraz i na wieki. K: Błogosławiony jesteś, Boże, Synu Jednorodzony, za to, że stałeś się człowiekiem, aby leczyć choroby. W: Błogosławiony jesteś, Boże, teraz i na wieki. K: Błogosławiony jesteś, Boże, Duchu Święty Pocieszycielu, za to, że nasze słabe ciała umacniasz nieustannie swoją mocą. W: Błogosławiony jesteś, Boże, teraz i na wieki. K: Przybądź, Boże, i uświęć swoim błogosławieństwem ten olej przygotowany, aby ulżyć cierpieniom Twoich wiernych. Wysłuchaj modlitwy płynącej z wiary i uwolnij od choroby wszystkich, którzy będą nimi namaszczeni. Przez Chrystusa, Pana naszego. 16

17 Modlitwa dziękczynna nad olejem Kapłan odmawia modlitwę dziękczynną nad olejem. Błogosławiony jesteś, Boże, Ojcze wszechmogący, za to, że dla nas, ludzi i dla naszego zbawienia posłałeś na świat swojego Syna. W: Błogosławiony jesteś, Boże, teraz i na wieki. Błogosławiony jesteś, Boże, Synu Jednorodzony, za to, że stałeś się człowiekiem, aby leczyć nasze choroby W: Błogosławiony jesteś, Boże, teraz i na wieki. Błogosławiony jesteś, Boże, Duchu Święty Pocieszycielu, za to, że nasze słabe ciała umacniasz nieustannie swoją mocą. W: Błogosławiony jesteś, Boże, teraz i na wieki. Boże, niech Twój sługa, który z wiarą przyjmuje namaszczenie świętym olejem, otrzyma ulgę w cierpieniach i umocnienie w słabościach. Przez Chrystusa, Pana naszego. Święte Namaszczenie. Kapłan bierze naczynie z olejem świętym i namaszcza czoło i ręce chorego. Przy namaszczeniu czoła mówi: Przez to święte namaszczenie niech Pan w swoim nieskończonym miłosierdziu wspomoże ciebie łaską Ducha Świętego. Przy namaszczaniu rąk mówi: Pan, który odpuszcza ci grzechy, niech cię wybawi i łaskawie podźwignie. Modlitwa po namaszczeniu. Kapłan odmawia modlitwę. Módlmy się. Pierwsza formuła. Prosimy Cię, nasz Odkupicielu, pokrzep łaską Ducha Świętego chorego. Ulecz jego słabości i odpuść mu grzechy. Oddal od niego wszystkie cierpienia. Przywróć mu pełne zdrowie duszy i ciała, aby nabrał sił do pełnienia swoich obowiązków. Który żyjesz i królujesz na wieki wieków. 17

18 Druga formuła. Panie, Jezu Chryste, Ty przyjąłeś ludzką naturę, aby uwolnić ludzi od grzechów i chorób. Wejrzyj łaskawie na swojego sługę, który oczekuje uzdrowienia duszy i ciała. W Twoje imię namaściliśmy go świętym olejem. Pokrzep go swoją mocą i udziel mu pociechy, aby odzyskał siły i przezwyciężył zło. Daj mu ufność, że jego cierpienia przyniosą owoc, skoro pozwoliłeś mu uczestniczyć w swojej męce. Który żyjesz i królujesz na wieki wieków. Amen. Trzecia formuła za wiernego w podeszłym wieku. Boże, wejrzyj łaskawie na swojego sługę osłabionego przez podeszły wiek. Przyjął on święte namaszczenie, aby otrzymać pomoc Twojej łaski dla duszy i ciała. Spraw, aby umocniony pełnią Ducha Świętego, trwał niezachwianie w wierze i nadziei, wszystkim dawał przykład cierpliwości i świadczył o Twojej miłości przez swoją pogodę. Przez Chrystusa, Pana naszego. Czwarta formuła za znajdującego się w wielkim niebezpieczeństwie. Panie Jezu, Odkupicielu wszystkich ludzi, w swojej męce wziąłeś na siebie nasze cierpienia i znosiłeś nasze słabości, pokornie Cię błagamy za naszego chorego brata/siostrę. Umocnij w nim nadzieję zbawienia i podtrzymaj jego/jej duszę i ciało. Który żyjesz i królujesz na wieki wieków. Piąta formuła za wiernego w agonii. Ojcze miłosierny, Ty znasz dobro, które jest w człowieku. Ty zawsze odpuszczasz grzechy i nie odmawiasz przebaczenia nikomu, kto o nie prosi. Zmiłuj się nad swoim sługą, który toczy ostatnią walkę. Z wiarą błagamy Ciebie, aby święte namaszczenie, które przyjął, przyniosło ulgę jego duszy i ciału. Przebacz mu grzechy i obdarz go swoją miłością. Przez Twojego Syna, Jezusa Chrystusa, który zwyciężył śmierć i otworzył nam bramy życia wiecznego. Zakończenie obrzędu. Modlitwa Pańska Kapłan wprowadza do Modlitwy Pańskiej tymi lub podobnymi słowami. Módlmy się wspólnie do Boga, jak nas nauczył nasz Zbawiciel, Jezus Chrystus. 18

19 Wszyscy razem mówią modlitwę: Ojcze nasz. Jeśli chory ma przyjąć Komunię Świętą to po Modlitwie Pańskiej wszystko odbywa się dalej jak w obrzędach Komunii chorych. Błogosławieństwo Obrzęd kończy się błogosławieństwem kapłana. Pierwsza formuła. Niech Bóg Ojciec udzieli ci swojego błogosławieństwa. Niech Chrystus, Syn Boży, da ci zdrowie ciała i duszy. Niech Duch Święty oświeci twoje serce i zawsze cię prowadzi. Wszystkich tutaj obecnych niech błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn i Duch Święty. Druga formuła. Jezus Chrystus, nasz Zbawiciel, niech będzie przy tobie, aby cię chronić. Niech idzie przed tobą, aby cię prowadzić, niech będzie za tobą, aby cię strzec. A: Amen. Niech łaskawie wejrzy na ciebie, zachowuje cię i błogosławi. Wszystkich tutaj obecnych niech błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn i Duch Święty. Jeżeli taki jest zwyczaj, kapłan może podać choremu krucyfiks do ucałowania. 19

20 II. Obrzęd namaszczenia chorych w czasie mszy świętej. Namaszczenia można udzielić podczas Mszy świętej jeżeli pozwala na to stan chorego, a zwłaszcza gdy chory ma przyjąć Komunię Świętą. Miejscem sprawowania liturgii jest wtedy kościół lub też dom chorego lub odpowiednie pomieszczenie w szpitalu. Jeżeli namaszczenia chorych udziela się w czasie Mszy świętej kapłan w szatach koloru białego odprawia Mszę za chorych. Jednak w niedziele Adwentu, Wielkiego Postu i Okresu Wielkanocnego, a także w uroczystości, w Środę Popielcową i w Wielkim Tygodniu, odprawia się Mszę z dnia, zachowując, jeśli to możliwe, formułę błogosławieństwa końcowego. Czytania wybiera się z lekcjonarza Mszalnego tom VII. Można wybrać także inne czytanie, jeśli przemawia za tym dobro duchowe chorego i uczestników liturgii. W dni, w które nie wolno użyć formularza Mszy za chorych, można jedno czytanie wybrać z tekstów wyżej wskazanych, nie wolno w Triduum Paschalne, w uroczystości Narodzenia Pańskiego, Objawienia, Wniebowstąpienia, Zesłania Ducha Świętego, Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa i w inne uroczystości obowiązujące. Namaszczenia chorych udziela się po Ewangelii i homilii, w następującym porządku: a) Po odczytaniu Ewangelii kapłan w homilii powinien ukazać, na podstawie świętego tekstu, znaczenie ludzkiej choroby w planie zbawienia, a także łaskę sakramentu namaszczenia, biorąc pod uwagę stan chorego i sytuację obecnych osób. b) Obrzęd namaszczenie można zacząć od litanii za chorego lub od nałożenia rąk, jeśli litania lub modlitwa powszechna będzie dopiero po namaszczeniu. Potem następuje poświęcenie oleju, gdyby było konieczne, albo modlitwa dziękczynna nad olejem, a wreszcie samo namaszczenie. c) Jeżeli przed namaszczeniem nie było litanii, następuje teraz modlitwa powszechna, która się kończy modlitwą po namaszczeniu. Mszę świętą odprawia się dalej, jak zwykle, poczynając od przygotowania darów. Chory oraz uczestnicy mogą przyjąć Komunię świętą pod dwiema postaciami. 20

21 III. Namaszczenie chorych w wielkim zgromadzeniu wiernych. Niżej podany obrzęd ma zastosowanie na takich zgromadzeniach wiernych, jak pielgrzymki, spotkania diecezjalne, dni chorych dla całego miasta lub parafii i zjazdy stowarzyszeń chorych. Obrzęd ten można niekiedy zastosować także w szpitalach, jeżeli okoliczności za tym przemawiają. Jeśli zaś na podstawie decyzji biskupa diecezjalnego wielu chorych ma równocześnie otrzymać święte namaszczenie, sam biskup lub jego delegat powinien czuwać nad dokładnym zachowaniem wszystkich obowiązujących przepisów, dotyczących udzielania świętego namaszczenia chorych. Do biskupa także należy wyznaczenie w razie potrzeby kapłanów biorących udział w sprawowaniu sakramentu. Udzielanie namaszczenia równocześnie wielu chorym odbywa się w kościele lub w innym odpowiednim miejscu, łatwo dostępnym dla chorych i innych wiernych. Przedtem należy jednak odpowiednio przygotować pod względem duszpasterskim tak chorych, mających przyjąć święte namaszczenie, jak i pozostałych wiernych, chorych oraz zdrowych, którzy będą tam obecni. Trzeba także zatroszczyć się o pełne uczestnictwo obecnych w liturgii, zwłaszcza przewidzieć odpowiednie śpiewy, które pobudzą wiernych do jednomyślności, podtrzymają wspólnotę w modlitwie i pozwolą wypowiedzieć paschalną radość, właściwą temu obrzędowi. IV. Namaszczenie wielu chorych poza Mszą świętą. Wypada, aby chorzy, którzy mają przyjąć namaszczenie i chcą się wyspowiadać, przystąpili do sakramentu pokuty przed liturgią namaszczenia. Obrzęd rozpoczyna się od powitania chorych. W serdeczny sposób należy okazać troskę Chrystusa o chorych oraz ich znaczenie dla ludu Bożego. Z kolei, zależnie od okoliczności, odprawia się akt pokuty. Następuje liturgia słowa, w czasie której można czytać jeden lub kilka wyjątków z Pisma Świętego, przeplatając je śpiewami. Czytania wybiera się z lekcjonarza dla chorych, jednak ze względu na duchowy pożytek chorych lub uczestników liturgii można wybrać inne czytania. Po homilii przez krótki czas można zachować milczenie. Liturgia sakramentu rozpoczyna się od litanii lub od nałożenia rąk. W czasie namaszczenia chorych można śpiewać odpowiednio dobrane pieśni, jednak zgormadzeni powinni przynajmniej raz usłyszeć słowa formuły sakramentalnej. 21

22 Jeśli litania za chorego następuje po namaszczeniu, kończy się ją modlitwą odmawianą zwykle po namaszczeniu lub Modlitwą Pańską, którą wszyscy mogą zaśpiewać. Jeżeli jest więcej kapłanów, każdy z nich nakłada ręce na tych chorych, których mu przydzielono, i udziela im namaszczenia, wypowiadając formułę sakramentalną. Modlitwy odmawia główny celebrans. Przed odesłaniem wiernych udziela się im błogosławieństwa. Wskazane jest zakończenie liturgii stosownym śpiewem. V. Namaszczenie wielu chorych w czasie Mszy świętej. Powitanie chorych odbywa się na początku Mszy świętej, w ramach wstępnego wprowadzenia. Liturgię słowa i liturgię samego namaszczenia sprawuje się według zasad podanych powyżej. 22

23 WIATYK Przy przejściu z tego życia do wieczności człowiek wierzący zostaje umocniony Wiatykiem Ciała i Krwi Chrystusa i otrzymuje zadatek zmartwychwstania, zgodnie ze słowami Pana: Kto spożywa moje Ciało i pije moją Krew, ma życie wieczne, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym (J 6, 54). O ile to możliwe, Wiatyk należy przyjmować podczas Mszy świętej by chory mógł otrzymać Komunię świętą pod dwiema postaciami, a także i z tej przyczyny, że Komunia święta przyjmowana jako Wiatyk jest szczególnym znakiem uczestnictwa w tajemnicy śmierci Pana i Jego przejścia do Ojca, sprawowanej w Ofierze Mszy świętej. Do przyjęcia Wiatyku zobowiązani są wszyscy ochrzczeni, którzy mogą przyjąć Eucharystię. W niebezpieczeństwie śmierci, niezależnie od przyczyny, z której ono wynika, obowiązuje wszystkich wiernych przykazanie przyjęcia Komunii świętej. Duszpasterze powinni czuwać, aby nie odkładano udzielania tego Sakramentu, lecz aby wierni zostali nim pokrzepieni, dopóki mają pełną świadomość. Zaleca się nadto, by wierny przed przyjęciem Wiatyku odnowił przymierze chrztu świętego, przez który został włączony w grono dzieci Bożych i stał się współdziedzicem obiecanego życia wiecznego. Zwyczajnymi szafarzami Wiatyku są: proboszcz i wikariusze parafialni, kapelani oraz przełożony wspólnoty w kleryckich instytutach zakonnych i stowarzyszeniach życia apostolskiego w stosunku do wszystkich domowników. W nagłej potrzebie albo za pozwoleniem, przynajmniej domyślnym, kompetentnego szafarza każdy kapłan lub diakon może udzielić Wiatyku. W razie braku kapłana i diakona każdy wierny prawnie wyznaczony do udzielania Komunii może zanieść Wiatyk. Obrzęd połączony. Na wypadki szczególne, w których wierny z powodu nagłej choroby lub innych przyczyn znajdzie się niespodziewanie w niebezpieczeństwie śmierci, jest przewidziany obrzęd połączony, podczas którego udziela się choremu sakramentu pokuty, namaszczenia i Eucharystii jako Wiatyku. Gdy niebezpieczeństwo śmierci jest bliskie i nie ma czasu na to, by udzielić wszystkich sakramentów według podanego wyżej porządku, wówczas najpierw umożliwia się choremu odbycie sakramentalnej spowiedzi, w koniecznym wypadku ogólnej, następnie udziela mu się Wiatyku, do przyjęcia którego w niebezpieczeństwie śmierci każdy wierny jest obowiązany. Potem dopiero, jeżeli czas pozwala, należy udzielić świętego namaszczenia. Jeżeli chory z powodu słabości nie może przyjąć Komunii świętej, należy mu udzielić namaszczenia chorych. 23