Justyna Chruścicka Nr albumu: Praca licencjacka na kierunku: dziennikarstwo i komunikacja społeczna w specjalności dziennikarstwo

Transkrypt

1 Uniwersytet Warszawski Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Justyna Chruścicka Nr albumu: Praca licencjacka na kierunku: dziennikarstwo i komunikacja społeczna w specjalności dziennikarstwo Konwergencja starych i nowych mediów na przykładzie wybranego wydawnictwa Praca wykonana pod kierunkiem prof. dr. hab. Włodzimierza Gogołka Warszawa, czerwiec 2013 r.

2 Oświadczenie kierującego pracą Oświadczam, Ŝe niniejsza praca została przygotowana pod moim kierunkiem i stwierdzam, Ŝe spełnia ona warunki do przedstawienia jej w postępowaniu o nadanie tytułu zawodowego. Data Podpis kierującego pracą Oświadczenie autora pracy Świadom odpowiedzialności prawnej oświadczam, Ŝe niniejsza praca dyplomowa została napisana przez mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami. Oświadczam równieŝ, Ŝe przedstawiona praca nie była wcześniej przedmiotem procedur związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyŝszej uczelni. Oświadczam ponadto, Ŝe niniejsza wersja pracy jest identyczna z załączoną wersją elektroniczną. Data Podpis autora pracy 2

3 Streszczenie pracy: W pracy przedstawiono, Ŝe konwergencja starych i nowych mediów staje się zjawiskiem coraz bardziej powszechnym i poŝądanym. Odpowiednio poprowadzona, przynosi pozytywne efekty zarówno wydawcom prasy tradycyjnej i elektronicznej, którzy notują wzrost zysków, jak i odbiorcom, którzy otrzymują bogatszy strumień informacji. Dowiedziono, Ŝe trwa proces konwergencji starych i nowych mediów oraz, Ŝe przedsiębiorcy mogą czerpać z tego zjawiska profity. Ilustracją do części pracy dotyczącej zjawiska konwergencji we współczesnych mediach jest portfolio w postaci strony internetowej magazynu Podaj Cegłę ( Temat pracy: Konwergencja starych i nowych mediów na przykładzie wybranego wydawnictwa Słowa kluczowe: konwergencja mediów, stare media, nowe media, kanibalizm mediów Dziedzina pracy: Dziennikarstwo i komunikacja społeczna Tytuł w je z. angielskim: The old and new media convergence on the example of selected publication. 3

4 Spis treści Streszczenie pracy:... 3 Wstęp Media Stare media - definicja, cechy, bariery Prasa drukowana jako przykład starych mediów Definicja pojęcia nowe media Prasa elektroniczna jako nowe medium Konwergencja w mediach definicja pojęcia Geneza pojęcia konwergencji w mediach Typy konwergencji w mediach Konwergencja we współczesnych mediach Zjawisko kanibalizmu w mediach Skuteczność konwergencji starych i nowych mediów na przykładzie tygodnika i dziennika internetowego Pojezierze Wałeckie oraz magazynu i strony internetowej Podaj Cegłę Wzrost liczby odbiorców informacji Pojezierza Wałeckiego jako dowód skuteczność konwergencji starych i nowych mediów Wzrost wpływów z reklam w Pojezierzu Wałeckim jako dowód skuteczności konwergencji starych i nowych mediów Konwergencja starych i nowych mediów na przykładzie drukowanego poradnika budowlano-mieszkaniowego oraz strony internetowej Podaj Cegłę Zakończenie i wnioski Bibliografia: Spis rysunków Spis tabel

5 Wstęp Witajcie w kulturze konwergencji, gdzie krzyŝują się stare i nowe media, gdzie zderzają się produkcje korporacyjne i fanowskie, gdzie władza producenta mediów wchodzi w nieprzewidziane interakcje z władzą ich konsumenta. Kultura konwergencji to przyszłość ale juŝ teraz ta przyszłość nabiera kształtów. Konsumenci będą w niej silniejsi, ale tylko wtedy, gdy tę siłę zauwaŝą i wykorzystają zarówno jako konsumenci i obywatele, jak i jako pełnoprawni uczestnicy naszej kultury 1. Trudno oprzeć się wraŝeniu, Ŝe cytowane powyŝej słowa wypowiedziane w 2007 r. przez amerykańskiego medioznawcę Henry'ego Jenkinsa były prorocze. Konwergencja mediów, czyli łączenie, przenikanie się starych i nowych mediów, zaszła tak daleko, Ŝe nawet nie zastanawiamy się nad tym, w jaki sposób działa. W bliŝszej lub dalszej perspektywie widoczne są, lub będą, tylko jej skutki. We współczesnym świecie toczy się nieustanna debata nad przyszłością i kierunkiem rozwoju mediów. Wątpliwości, które chcą rozstrzygnąć medioznawcy, dziennikarze i wydawcy prasy jest mnóstwo. Czy cyfrowe repliki gazet zastąpią wydania drukowane? Czy e-papier całkowicie wyeliminuje papier tradycyjny 2? Wśród znawców rynku medialnego dominują dwie koncepcje. Pierwsza z nich zakłada, Ŝe XXI w. przyniesie schyłek prasy drukowanej w jej tradycyjnej formie. Zdaniem Francisa Gurry'ego, dyrektora generalnego Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) juŝ w 2040 r. nie będziemy uŝywali prasy znanej obecnie 3. Ten tok rozumowania postuluje przeniesienie drukowanych tytułów do internetu i całkowitą koncentrację treści w tym medium. Zalet takiego postępowania jest niewątpliwie wiele: obniŝenie kosztów, zwiększenie szybkości przepływu informacji, moŝliwość niemal natychmiastowej aktualizacji treści. JuŜ w 2005 r. portal internetowy opublikował wypowiedź magnata medialnego Ruperta Murdocha, w której stwierdzał, Ŝe jedynym sposobem na uratowanie mediów drukowanych jest przystosowanie ich do potrzeb młodych ludzi oraz większa dbałość o witryny internetowe gazet. Jeden z H. Jenkins, Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów, Warszawa 2007, s Czy gazety przestaną szeleścić, bo wyprą je nowe media? [ ]. 2040: koniec papierowych gazet? / [ ]. 5

6 największych wydawców prasy na świecie nie ma wątpliwości przyszłość to media elektroniczne 4. Potwierdza to prezes Online Media Group Rafał Oracz, który jednoznacznie skomentował doniesienia o całkowitym przeniesieniu amerykańskiego wydania Newsweeka do sieci. - Myślę, Ŝe zamykanie treści w Internecie jest procesem, którego nie da się juŝ odwrócić. Nie dlatego, Ŝe będzie generował wielkie przychody, ale dlatego, Ŝe pozwala zbudować wartość treści. I tak teŝ postrzegam decyzję Newsweeka - nie jako symboliczny dowód na koniec prasy, a jako symboliczny początek nowego rozdziału, którym jest budowanie wartości treści w świecie cyfrowym 5. Inna koncepcja proponuje konwergencję, czyli współdziałanie, dopełnianie się zalet i moŝliwości, jakie niosą ze sobą przedstawiciele nowych i starych mediów oraz czerpanie z tego zjawiska zysków. Jan Kreft w swojej pracy Problemy z konwergencją określa to jako połączenie róŝnych platform: mediów drukowanych (gazety i magazyny), mediów telekomunikacyjnych (nadawcy telewizyjni, radiowi, kablowi i telewizja satelitarna) oraz internetu 6. Zdaniem Krefta na medialnym rynku oznacza to wykształcenie superkonkurentów, którzy wykorzystują ekonomię skali do walki o wyeliminowanie konkurentów gorzej przygotowanych i mniej znaczących 7. Celem niniejszej pracy jest udowodnienie, Ŝe proces konwergencji starych i nowych mediów to zjawisko pozytywne i poŝądane przez wydawców prasy drukowanej i elektronicznej. W pracy wskazano, Ŝe trwa proces przenikania się i łączenia starych i nowych mediów oraz, Ŝe przedsiębiorcy mogą czerpać z tego zjawiska zyski. Przyjęto hipotezę, iŝ istnieje duŝe prawdopodobieństwo, Ŝe konwergencja starych (drukowanych) i nowych mediów wpływa na sukces komercyjnego przedsięwzięcia medialnego z wykorzystaniem internetu. ZałoŜeniem pracy jest udowodnienie efektywności konwergencji na przykładzie tygodnika oraz dziennika internetowego Pojezierze Wałeckie oraz poradnika budowlano Jaka przyszłość mediów drukowanych? [ r.]. Amerykański "Newsweek" od nowego roku tylko w Internecie Newsweek od_nowego_roku_tylko_w_ internecie.html [ r.]. Za: T. Goban-Klas, Radiomorfoza w kontekście ewolucji, adaptacji i konwergencji mediów, Studia Medioznaw-cze 2006, nr 3, s. 18; S. Jędrzejewski, Radio. Narodziny ewolucja perspektywy, [w:] Dziennikarstwo i świat mediów Z. Bauer, E. Chudziński (red.), Wydawnictwo Universitas, Kraków 2008, s J. Kreft, Problemy z konwergencją, [w:] Studia Medioznawcze, M. Jabłonowski (red.), Wydawnictwo ASPRA-JR, Warszawa 2011, s

7 mieszkaniowego i jego strony internetowej Podaj Cegłę, która stanowi portfolio do części pracy poświęconej zjawisku konwergencji we współczesnych mediach. Znanym przykładem udanej konwergencji starych i nowych mediów jest amerykański tygodnik społeczno-polityczny Time (średni nakład wersji drukowanej to ponad 4 mln egzemplarzy), który udostępnia swoim czytelnikom stronę internetową z najwaŝniejszymi informacjami z kraju i ze świata oraz z innymi działami tematycznymi. Pismo współpracuje z amerykańską telewizją informacyjną CNN oraz jej odłamem CNN Money. Time dostępny jest jako cyfrowa replika oraz w wersjach mobilnych na najpopularniejsza mobilne systemy operacyjne na świecie: ios oraz Android. Ponadto, tygodnik oferuje szereg aplikacji na urządzenia mobilne i telewizory, m.in. The Time TV App, dzięki której informacje, zdjęcia, wideo i inne multimedia moŝna oglądać na ekranie telewizora Samsung SmartTV 8. Konwergencja widoczna jest równieŝ na polskim rynku medialnym. Dowodzi tego działalność Agory S.A., właściciela kilkunastu tytułów prasowych oraz portali i wortali (monotematycznych, wertykalnych portali) internetowych. Informacje drukowane na papierze dostępne są w wersjach elektronicznych i w formie aplikacji na urządzenia mobilne (tablety i smartfony). UŜytkownicy, po wykupieniu abonamentu na platformie Pianomedia.pl, mają do dyspozycji m.in. cyfrowe repliki Gazety Wyborczej oraz inne tytuły wydawane przez Agorę 9. Za przykład konwergencji starych i nowych mediów naleŝy uznać takŝe wspomnianą wcześniej stronę poradnika budowlano-mieszkaniowego Podaj Cegłę, prowadzoną przez autorkę niniejszej pracy. Pojawiają się na niej skondensowane treści z wersji papierowej, rozszerzone o multimedia oraz komentarze uŝytkowników. Zwolennikiem konwergencji w mediach jest wspomniany wcześniej Henry Jenkins, autor wielu publikacji dotyczących tego zjawiska. W ksiąŝce pt. Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów czytamy, Ŝe O ile w paradygmacie rewolucji cyfrowej przyjmowano załoŝenie, Ŝe nowe media mogą zastąpić stare, o tyle w rodzącym się paradygmacie konwergencji zakłada się, Ŝe stare i nowe media będą wchodzić w bardziej złoŝone interakcje 10. W podobnym tonie wypowiada się Arkadiusz Widawski, współtwórca i redaktor naczelny drukowanego magazynu Online Marketing Polska. Jego zdaniem papier trzyma się nieźle, szczególnie w wydawnictwach [ ]. [ ]. H. Jenkins, Kultura konwergencji..., s

8 specjalistycznych ( ) 11. Swoją opinię uzupełnia stwierdzeniem, Ŝe w dzisiejszych czasach konsumenci oczekują od wydawców czegoś więcej niŝ zwykłego przeniesienia magazynu do internetu, bo w Internecie jest Internet, a nie gazeta 12. Natomiast Jan Kreft dodaje, Ŝe konwergencja moŝe mieć wpływ na istotne zmiany polegające na budowie nowych rynków poprzez efektywne zwielokrotnienie dostarczanej oferty 13. Słowa Widawskiego i Krefta, to kwintesencja niniejszej pracy, której celem jest udowodnienie na podstawie przykładu wydań tradycyjnych i elektronicznych tygodnika i dziennika Pojezierze Wałeckie oraz magazynu i bloga Podaj Cegłę, Ŝe odpowiednio poprowadzona konwergencja starych i nowych mediów w odniesieniu do prasy drukowanej i treści w internecie moŝe przynieść wymierne korzyści zwiększenie liczby czytelników oraz wpływów związanych z docieraniem z treściami promocyjnymi do migrujących między platformami odbiorców 14. Pierwszy rozdział poświęcono zdefiniowaniu mediów w ich ogólnym i szczególnym rozumieniu. Znalazła się w nim charakterystyka starych mediów oraz prasy drukowanej jako przedstawiciela tego gatunku. W opozycji poruszone zostało zagadnienie nowych mediów, a jako ich przykład przedstawiona została prasa elektroniczna. Rozdział drugi dotyczy samego zjawiska konwergencji: jego genezy, typologii oraz pozytywnego i negatywnego wpływu na współczesne media. Rozdział trzeci, najbardziej praktyczny, udowadnia na podstawie drukowanego tygodnika i dziennika internetowego Pojezierze Wałeckie oraz poradnika i strony internetowej Podaj Cegłę skuteczność konwergencji starych i nowych mediów w budowaniu sukcesu komercyjnego przedsięwzięcia medialnego. 11 "Papier trzyma się nieźle" cane [ ]. 12 Op.cit [ ] J. Kreft, Problemy z konwergencją..., s. 29. Op.cit. 8

9 1. Media Pojęcie media, w zaleŝności od tego jakiej dziedziny Ŝycia dotyczy, moŝna definiować rozmaicie. Jedno jest pewne - wywodzi się od łacińskiego słowa medium, oznaczającego środek, pośrednika 15. Według medioznawcy Tomasza Gobana-Klasa w XIX w. tym mianem nazywano osoby, które dzięki swoim rzekomo nadprzyrodzonym zdolnościom komunikowały się z duchami zmarłych. W najogólniejszym sensie Medium to instrument przenoszenia informacji w czasie lub przestrzeni 16. I tak, według Słownika terminologii medialnej pod redakcją Walerego Pisarka, mediami moŝna nazwać języki narodowe, wszelkie systemy znaków pozwalające zapisywać wiadomości oparte na róŝnych rozpoznawalnych sygnałach (np. brzęczenie, stukanie, pulsowanie) 17. Jednak współcześnie słowo media najczęściej kojarzy się z prasą, radiem i telewizją, środkami przekazu publicznego szeroko upowszechnianych treści 18. I właśnie w tym rozumieniu to pojęcie pojawia się w kolejnych rozdziałach niniejszej pracy Stare media - definicja, cechy, bariery Stare media, zwane równieŝ mediami tradycyjnym, odnoszą się do urządzeń, które nie korzystają z cyfrowych formatów przekazu. To, co odróŝnia je od nowych mediów (pojęcie to omówiono w kolejnym podrozdziale) to przekształcanie treści w bity 19. Stare media są analogowe, przekaz odbywa się tylko w jedną stronę, a widz (czytelnik, słuchacz) jest jedynie biernym odbiorcą. Tradycyjne media zmagają się takŝe z barierą geograficzną zasięg prasy drukowanej, a nawet radia i TV jest stosunkowo niewielki, co w konsekwencji prowadzi do ograniczenia liczby odbiorców, którzy mają dostęp do przekazywanych treści 20. W przypadku starych mediów, nadawcy niemal w pełni kontrolują to, co odbiorca czyta w gazecie, widzi na ekranie lub czego słucha w radiu. Decydują nie tylko o treści, ale takŝe o kolejności przekazu, który do niego trafia 21. Inną właściwość tradycyjnych środków przekazu opisuje maksyma sformułowana przez T. Goban-Klas, Komunikowanie i media w: Dziennikarstwo i świat mediów, Kraków, 2008 r., wyd. UNIVERSITAS, s. 22. Op.cit. s Słownik terminologii medialnej, red. Walery Pisarek, Kraków, 2006 r., wyd. UNIVERSITAS, s T. Goban-Klas., Komunikowanie i media w: Dziennikarstwo i świat mediów, Kraków, 2008 r., wyd. UNIVERSITAS, s. 22. From press and TV to laptop and SMS: Traditional media vs new media, [ ]. Old media, new media, [ ]. Op.cit. 9

10 kanadyjskiego medioznawcę Marshalla McLuhana The medium is the message, która w polskim tłumaczeniu brzmi Medium jest informacją 22. Zdanie to oznacza, Ŝe treść informacji oraz sposób jej prezentacji są ze sobą nierozerwalnie związane. Medium nie tylko przekazuje i utrwala informację, ale takŝe aktywnie ją kształtuje. W praktyce niemal niemoŝliwe jest odróŝnienie czystej informacji od elementów, które zostały uformowane przez medium 23. Stare media stoją przed wielkim wyzwaniem i zdaniem części medioznawców ich koniec jest juŝ blisko. Cytowany juŝ w tej pracy Francis Gurry zapowiada śmierć drukowanych gazet do 2040 r. 24, a Philip Meyer, autor ksiąŝki The Vanishing Newspaper do 2043 r. 25. Obecnie głównym zadaniem tradycyjnych mediów jest adaptacja do standardów wyznaczanych przez internet. NaleŜy przez to rozumieć zarówno przystosowanie technologii, jak i sposób zmiany zwyczajów w konsumpcji mediów. Oprócz tego stare technologie muszą zmierzyć się z mobilnością nowych środków przekazu (szczególna konkurencja dla druku) oraz z tzw. wielozadaniowością, czyli odbiorem kilku mediów jednocześnie. Kolejną sprawą jest personalizacja form i treści proponowanych odbiorcy Prasa drukowana jako przykład starych mediów Czym jest prasa? Termin ten upowszechnił się w Polsce pod koniec XIX w. i początkowo oznaczał całość wytworów, które wychodziły spod pras drukarskich 27. Obowiązująca w naszym kraju Ustawa Prawo Prasowe z 26 stycznia 1984 r. (z późniejszymi zmianami) precyzuje, Ŝe są to wszystkie publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości i ukazują się nie rzadziej niŝ raz w roku, opatrzone są stałym tytułem albo nazwą, numerem bieŝącym i datą. Do prasy naleŝą w szczególności: dzienniki i czasopisma, w tym tygodniki 28. Natomiast Słownik terminologii medialnej definiuje prasę jako periodyki, które realizują bez istotnych ograniczeń kryterium aktualności i uniwersalności treści. W Old media, new media, [ ]. The medium is the message, [ ]. 2040: koniec papierowych gazet? / [ ]. Out of print, [ ]. [ ]. Słownik terminologii medialnej, s Dz.U. z 1984 roku Nr 5, poz

11 praktyce nie określają adresu odbiorcy i informują o wydarzeniach aktualnych, interesujących moŝliwie największą liczbę odbiorców 29. Walery Pisarek dzieli prasę na kilka grup. Pierwszą z nich są gazety, które muszą bezwzględnie realizować kryterium aktualności. Ich zadaniem jest dostarczanie interesujących informacji do jak najszerszej publiczności 30. W znaczeniu potocznym termin gazeta pojawia się jako określenie dziennika, czyli pisma codziennego. W rozwoju gazet obserwuje się tendencję do ograniczania uniwersalności treści i tworzenia wydawnictw monotematycznych, skierowanych do konkretnego, specyficznego odbiorcy 31. Oddzielną grupę stanowią czasopisma o treści ogólnej i mniej aktualnej (w wyniku zwiększenia amplitudy częstotliwości). Zawierają w sobie treści zróŝnicowane pod względem tematu i kręgu odbiorców. Ich celem jest głównie komentowanie wiadomości, które zostały rozpowszechnione wcześniej 32. W praktyce, ze względu na wielość upowszechnianych informacji oraz specyficzne potrzeby czytelników, czasopisma dzielą się na dalsze podgrupy ze względu na 33 : a) dominującą funkcję społeczną (np. informacyjne, informacyjno-publicystyczne, edukacyjno-hobbistyczne...) b) krąg odbiorców (uniwersalne, dla dzieci, młodzieŝy, kobiet...) c) tematykę (ogólna, polityczna, kulturalna, zawodowa, sportowa) Wśród czasopism o treści ogólnej, szczególną pozycję zajmują magazyny, czyli kolorowe, ilustrowane wydawnictwa o zróŝnicowanej i atrakcyjnej zawartości. Inną kategorię czasopism stanowią te o treści specjalnej. Cechują się przede wszystkim duŝą amplitudą periodyczności, a co za tym idzie małą aktualnością i uniwersalnością treści. Są zindywidualizowane pod względem tematyki i skierowane do ściśle określonego kręgu odbiorców. Do tej grupy zalicza się głównie czasopisma naukowe, popularnonaukowe, fachowe, urzędowe oraz oficjalne Słownik terminologii medialnej, s Op.cit. s Op.cit. s. 67 Op.cit. s Op.cit. s. 26 Słownik terminologii medialnej, s

12 1.3. Definicja pojęcia nowe media Termin nowe media funkcjonuje od lat 60. XX w. UŜywa się go do opisania nowej generacji cyfrowych, sieciowych informacji i technologii komunikacyjnych 35 oraz ich otoczenia społecznego, które obejmuje narzędzia programowo-techniczne, mające bezpośredni związek z funkcjonowaniem sieci lub ułatwiające gromadzenie i udostępnianie informacji na drodze komunikacji sieciowej 36 ( komunikacja sieciowa jest to proces wymiany przetwarzanych informacji. Dotyczy podmiotów, które biorą udział w akcie komunikacji, z zastrzeŝeniem, Ŝe przynajmniej jednym z nich musi być sieć 37 ). Popularna encyklopedia mass mediów definiuje nowe media jako wszelkie techniki przekazu oraz technologie, które są stosowane powszechnie od połowy lat 80. XX wieku 38. Zupełnie inną definicję wyprowadził Leo Manovich, który określił nowe media jako media analogowe skonwertowane do postaci cyfrowej 39. Rysunek 1. Graficzna definicja pojęcia nowe media. Źródło: [ ]. Nowe media mogą przybierać wiele róŝnych form. Zalicza się do nich elektroniczne wydania niektórych gazet, periodyki, onlinowe serwisy informacyjne (w tym opisany szerzej w trzecim rozdziale dziennik internetowy [ ]. [ ]. [ ]. J. Skrzypczak, Popularna encyklopedia mass mediów, Poznań 1999, s L. Manovich, Język nowych mediów, Warszawa 2006, s

13 oraz elektroniczną wersję poradnika budowlano-mieszkaniowego Podaj Cegłę ) 40, fora internetowe, blogi, wiki (typ serwisu internetowego, w którym treść moŝna tworzyć i zmieniać z poziomu przeglądarki internetowej), podcasty (system pośredniego udostępniania w Sieci, wcześniej nagranych materiałów radiowych w formie cyfrowej, zazwyczaj w postaci pojedynczych odcinków, np. audycja radiowa dostępna w formacie MP3 41 ) oraz miejsca do dzielenia się zdjęciami, muzyką czy video. Przykładem aplikacji w duchu nowych mediów (social media) są Google Plus, Wikipedia, MySpace, Facebook, YouTube, Second Life i Twitter 42. Jakie cechy charakteryzują nowe media? Zdaniem Manovicha wyróŝnia je swobodny dostęp do danych, moŝliwość kopiowania bez utraty jakości oraz interaktywność, co oznacza, Ŝe uŝytkownik moŝe wchodzić w interakcję z obiektem medialnym 43. Magdalena Szpunar, autorka artykułu Czym są nowe media próba konceptualizacji wymienia jeszcze wzajemne powiązanie, dostęp indywidualnych uŝytkowników, którzy mogą występować w charakterze nadawców i odbiorców, wielość sposobów uŝycia i otwartość, wszechobecność, niedookreśloność przestrzenną i delokalizację 44. Własny zbiór kluczowych cech nowych mediów zaproponował twórca teorii komunikowania masowego, Amerykanin Denis McQuail 45. Są to: 1. Interaktywność, czyli współczynnik reakcji na ofertę nadawcy ze strony uŝytkownika. 2. Obecność społeczna (socjalność), czyli poczucie osobistego kontaktu z innymi; 3. Bogactwo mediów, czyli stopień redukcji niejednoznaczności, liczba wskazówek, angaŝowanie zmysłów i większa osobistość; 4. Autonomia, czyli stopień niezaleŝności od źródła i jego kontroli; 5. Ludyczność, czyli źródło rozrywki, a nie uŝyteczności; 6. Prywatność; 7. Personalizacja, czyli stopień unikalności i personalizacji przekazu [ ]. [ ]. [ ]. M. Szpunar, Czym są nowe media próba konceptualizacji, [w:] Studia Medioznawcze 4, Wydawnictwo ASPRA-JR, Warszawa 2008, s. 33. Op. cit. s. 33. D. McQuail, Teoria komunikowania masowego, Warszawa 2007, s

14 Wśród wymienionych wyŝej cech nowych mediów, na szczególną uwagę zasługują dwie: interaktywność oraz personalizacja. Prof. Maciej Mrozowski przez interaktywność i indywidualizację przekazu rozumie nawigowanie po sieci przez odbiorców, którzy wydobywają z jej zasobów teksty dla siebie, a siebie przekształcają w teksty dla innych. Zdaniem Mrozowskiego, współtworzenie zasobów sieci i dopasowanie przekazów do swoich potrzeb daje poczucie ogromnej wolności. UŜytkownicy wkładają i wyjmują z sieci co chcą, kiedy chcą i jak chcą bez zobowiązań i przymusu 46. Natomiast prof. Włodzimierz Gogołek definiuje pojęcie personalizacji jako wynik umiejętnej analizy i interpretacji danych mówiących o uŝytkowniku. Oznacza to, Ŝe do odbiorcy trafiają coraz bardziej efektywne komunikaty w postaci łatwo absorbowanej pigułki informacyjnej, dostosowanej do jego indywidualnych oczekiwań i predyspozycji Prasa elektroniczna jako nowe medium Pojęcie prasy elektronicznej jest niezwykle szerokie. W polskim prawodawstwie definicji moŝna doszukiwać się w Ustawie Prawo Prasowe z 26 stycznia 1984 r. (z późniejszymi zmianami) prasa to (...) wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania, które upowszechniają publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji fonii lub innej techniki rozpowszechniania 48. Słownik terminologii medialnej utoŝsamia pojęcie prasy elektronicznej z czasopismami elektronicznymi, e-prasą, e-czasopismami i prasą cyfrową 49. Według Słownika przez prasę elektroniczną naleŝy rozumieć gazety i czasopisma występujące wyłącznie w postaci elektronicznej, dostępne online bezpłatnie lub odpłatnie. Pierwsze tego typu publikacje pojawiły się w USA i Wielkiej Brytanii w latach 80. XX w., natomiast w Polsce za najstarsze pisma elektroniczne uwaŝane są Donosy oraz Reporter 50. W innym rozumieniu prasa elektroniczna to specjalne, przygotowane do rozpowszechniania online wydania gazet, ukazujące się przede wszystkim w postaci drukowanej na papierze. Pionierem w tego typu działaniach w Polsce była Gazeta Wyborcza, która na początku lat 90. XX w. przygotowywała elektroniczne dodatki do [ ]. [ ]. Dz.U. z 1984 roku Nr 5, poz. 24. Słownik terminologii medialnej, s. 78. Op.cit., s

15 swojego papierowego wydania. Obecnie większość wielkonakładowych gazet i czasopism w Polsce i na świecie ma swoje strony w internecie 51. Prasą elektroniczną moŝna nazwać równieŝ czasopisma udostępniane odpłatnie online w wersji identycznej z papierową, tzw. cyfrowe repliki. Koszty prenumeraty są zazwyczaj znacznie niŝsze niŝ wersji drukowanej, pokrywają je albo sami prenumeratorzy, albo uniwersytety i biblioteki (w przypadku czasopism naukowych) 52. Z prasą elektroniczną wiąŝe się pojęcie dziennikarstwa internetowego, czyli przygotowywania przekazu dotyczącego wydarzeń i faktów, zgodnego ze specyfiką internetu i jego rozpowszechnianie za pośrednictwem internetu (a zwłaszcza portali, wortali, blogów, newsletterów, kanałów RSS itp.) do szerokiego grona odbiorców 53. Według Leszka Olszańskiego, autora publikacji Dziennikarstwo internetowe jest to sztuka informowania za pomocą najnowocześniejszego środka przekazu. Dziennikarz internetowy ( ) musi stawiać czoła zjawiskom wcześniej nieznanym. Jeszcze nigdy tempo przygotowywania informacji nie było tak szybkie, a redakcyjne deadline'y tak krótkie wyznaczane przez kaŝde warte wzmianki wydarzenie 54. Leszek Olszański wśród cech dziennikarstwa internetowego, a tym samym prasy elektronicznej, wymienia szybkość reakcji na wydarzenia, znacznie dłuŝszy cykl Ŝycia publikacji w internecie niŝ na papierze, moŝliwość wprowadzania wielokrotnych modyfikacji i uzupełnień w opublikowanym tekście, moŝliwość samodzielnego publikowania informacji przez uczestników, multimedialność oraz ściśle informacyjny charakter internetu 55. Natomiast przekaz internetowy, który pretenduje do miana przekazu dziennikarskiego powinien, według Olszańskiego, mieć charakter informacyjny, być gatunkowo zbliŝony do komunikatu medialnego, być przygotowany z zamiarem publikacji przede wszystkim w internecie oraz powinien być dostępny w sieci przez określony czas. Rozgraniczenie proponowane przez Olszańskiego wyklucza z grona dziennikarzy internetowych tych, którzy przygotowują treści na potrzeby innych mediów i które są później kopiowane na łamy serwisów internetowych 56. Ten tok rozumowania nie współgra Słownik terminologii medialnej, s. 78. Op.cit. s [ ]. Op.cit. Op.cit. Op.cit. 15

16 z opisaną w kolejnym rozdziale teorią konwergencji, zakładającą, Ŝe dziennikarz powinien być przygotowany do tworzenia treści dostosowanych do róŝnych środków przekazu. Inny zestaw cech charakteryzujących dziennikarstwo internetowe proponuje dziennikarz mgr Marek Staniewicz 57. Na jego liście pojawia się: multimedialność, czyli wykorzystanie wielu form przekazu, które funkcjonowały oddzielnie; interaktywność, czyli umoŝliwienie odbiorcy ingerencji w treść komunikatu, a tym samym uczynienie go współautorem; personalizacja, czyli moŝliwość wpływania na kolejność wyświetlania informacji i dostosowywania struktury portalu do własnych potrzeb od odbiorcy zaleŝy w jakiej hierarchii ułoŝy informacje ze strony głównej portalu; hipertekstowość jedna z waŝniejszych cech dziennikarstwa online, która za pomocą linków umoŝliwia natychmiastowe przeniesienie się na inną stronę lub podstronę w internecie; wielostrukturalność dostępu oznacza róŝne moŝliwości dotarcia do poszukiwanej informacji; powszechność czasoprzestrzenna czyli moŝliwość zapoznania się z informacjami niezaleŝnie od miejsca i czasu. To uŝytkownik decyduje, co i kiedy przeczyta, wysłucha lub obejrzy. Nieistotne jest takŝe miejsce, z którego łączy się z internetem; łatwość modyfikacji czyli moŝliwość aktualizacji informacji juŝ opublikowanej na portalu. Strona internetowa poradnika Podaj Cegłę spełnia zdecydowaną większość z wyŝej wymienionych kryteriów dziennikarstwa internetowego, co czyni ją klasycznym przedstawicielem nowych mediów. Szerzej o samej stronie i jej konwergencji ze starymi mediami w trzecim rozdziale [ ]. 16

17 2. Konwergencja w mediach definicja pojęcia Pojęcie konwergencja funkcjonuje przede wszystkim jako termin naukowy i jego definicja róŝni się w zaleŝności od tego, jakiej dyscypliny dotyczy. Według internetowej encyklopedii PWN w ogólnym zarysie jest to proces, w którym róŝne, początkowo niepodobne do siebie zjawiska zbliŝają się i upodabniają się do siebie 58. W ten sam sposób określa się równieŝ wynik tego procesu, czyli występowanie podobnych cech w zjawiskach, które takiemu procesowi podlegały 59. W zakresie badań nad konwergencją starych i nowych mediów niekwestionowanym autorytetem jest cytowany wcześniej Henry Jenkis. JuŜ we wstępie publikacji Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów pojawia się definicja, która określa ramy tego zjawiska. Jako konwergencję rozumiem przepływ treści pomiędzy róŝnymi platformami medialnymi, współpracę róŝnych przemysłów medialnych oraz migracyjne zachowania odbiorców mediów, którzy dotrą niemal wszędzie, poszukując takiej rozrywki, na jaką mają ochotę 60. W skrócie, teoria zakłada, Ŝe konwergencja mediów jest wypadkową trzech czynników: swobodnej migracji treści pomiędzy róŝnymi mediami, współpracy przemysłów medialnych oraz zachowania odbiorców. Rysunek 2. Trzy główne czynniki wpływające na konwergencję mediów wg H. Jenkinsa Konwergencja w mediach Swobodna migracja treści Współpraca przemysłów medialnych Zachowania odbiorców Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Henry Jenkins, Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów, Warszawa [ ]. Op.cit. H. Jenkins, Kultura konwergencji..., s

18 Inna definicja konwergencji medialnej sformułowana przez Tomasza Gobana- Klasa opisuje ją jako połączenie róŝnych platform: mediów drukowanych (gazety i magazyny), mediów telekomunikacyjnych (nadawcy telewizyjni, radiowi, kablowi i telewizja satelitarna) oraz internetu 61. Nieco inne rozumienie tego zjawiska proponuje Tomasz Szetyński, dla którego Konwergencja cyfrowa jest zjawiskiem, pewną ideą projektowania, dzięki której urządzenia, które istnieją od lat, zostaną wyposaŝone w nowe funkcje i nabiorą nowego znaczenia dla człowieka Geneza pojęcia konwergencji w mediach Pojęcie konwergencja medialna zaczęło nabierać znaczenia pod koniec lat 70- tych ubiegłego wieku. Jako pierwszy publicznie uŝył go w czasie swych wykładów w the Massachusetts Institute of Technology Nicholas Negroponte, amerykański naukowiec, biznesmen i działacz charytatywny. Negroponte stwierdził, Ŝe wszystkie technologie komunikacyjne dotyka łączna metamorfoza, dzięki której mogą być zrozumiane właściwie tylko wówczas, gdy traktujemy je jako jeden obiekt 63. Aby lepiej zilustrować swój tok myślenia, Negroponte narysował na tablicy trzy zachodzące na siebie koła podpisane: "przemysł radiowotelewizyjny i filmowy" "przemysł komputerowy" i "przemysł drukarski i wydawniczy". Zdaniem Tomasza Gobana-Klasa, teoria Negroponte zmieniła nasze myślenie o mediach masowych i społecznym komunikowaniu, bo akcentuje odróŝnianie atomów materii i bitów informacji 64. RóŜnica między nimi polega na tym, Ŝe większość informacji ma nośniki medialne i dostarczana jest w postaci atomów (fizycznych, materialnych dokumentów), np. prasy. Rewolucja w dziedzinie konwergencji mediów polega na wyeliminowaniu materialnego nośnika i zastąpieniu go przez reprezentację bitów. Przykładem tutaj moŝe być tekst prasowy, który istnieje tylko w pamięci komputera i na ekranie monitora. 61 J. Kreft, Problemy z konwergencją..., s T. Szetyński, Konwergencja mediów trafia pod strzechy, E-Fakty, [ ]. 63 T. Goban-Klas, Społeczeństwo medialne, WSIP 2005 r., s Op.cit. 18

19 Rysunek 3. Teoria konwergencji medialnej wg Nicholasa Negroponte Źródło: [ ] Typy konwergencji w mediach Podziałów konwergencji jest przynajmniej tyle, ilu badaczy zajmujących się tym zagadnieniem. W ustandaryzowany sposób typologię konwergencji przedstawił cytowany juŝ Jan Kreft. PoniŜsze rozróŝnienie zostało w całości oparte na jego artykule Problemy z konwergencją 65. Według rozwaŝań Jenkinsa, Michela Dupagne i Bruce'a Garrisona, brak jest jednej definicji konwergencji i zjawisko to naleŝy rozpatrywać w trzech osobnych kategoriach 66 : konwergencja techniczna polega na wspólnym występowaniu wszystkich form komunikacji medialnej w elektronicznej, cyfrowej formie z zastosowaniem komputerów; konwergencja ekonomiczna dotyczy moŝliwości uzyskania dodatkowych przychodów, zwłaszcza z reklam, dzięki obecności na róŝnych platformach; konwergencja regulacyjna moŝe występować jako całkowicie lub częściowo regulowana. Dodatkowym załoŝeniem badaczy jest to, Ŝe od mediów zaangaŝowanych w proces konwergencji naleŝy oczekiwać lepszych i głębszych lokalnych informacji i większego ich zróŝnicowania, a takŝe dostarczania okazji do wzmocnienia pozycji rynkowej kaŝdego z J. Kreft, Problemy z konwergencją, [w:] Studia Medioznawcze, M. Jabłonowski (red.), wyd. ASPRA-JR, Warszawa, 2011 r., s Op. cit. 19

20 mediów oraz partnerstwa w oferowaniu pakietów reklamowych złoŝonych z róŝnych mediów. Nieco inaczej widzą konwergencję polscy specjaliści w tej dziedzinie: Karol Jakubowicz, Tadeusz Kowalski i Bohdan Jung 67. Ich podział tego zjawiska wygląda następująco: konwergencja przemysłowa czyli fuzja przedsiębiorstw, które działały na róŝnych dotąd polach, po to, by zakresem działania jednego konglomeratu objąć integrujące się technologie: zarówno produkcję sprzętu koniecznego do stworzenia sieci oraz odbioru jej zawartości, jak i samej zawartości sieci: informacja, dane, treści medialne; konwergencja rynków zachodząca dzięki powstawaniu usług nowego typu oraz nowych powiązań między róŝnymi partnerami w dostarczaniu tych usług konsumentom; konwergencja prawna czyli ujednolicenie, a przynajmniej próba zbliŝenia przepisów, które regulują róŝne dziedziny komunikowania. Najszerszą typologię proponuje Henry Jenkins 68. konwergencja technologiczna związana z cyfryzacją treści medialnych; konwergencja ekonomiczna dotycząca przede wszystkim integracji horyzontalnej, która bywa określana jako konwergencja połączeń korporacyjnych ; konwergencja społeczna obieranie przez konsumentów mediów róŝnych strategii poruszania się w nowym informacyjnym środowisku; konwergencja kulturowa wykorzystywanie nowych form kreatywności na pograniczu aktywności róŝnych technologii medialnych, przemysłów i konsumentów mediów; konwergencja globalna kulturowa hybrydyzacja jako konsekwencja międzynarodowego krąŝenia zawartości mediów J. Kreft, Problemy z konwergencją..., s. 29. Op.cit. 20

21 Pełna konwergencja oznacza natomiast współpracę przy pozyskiwaniu i rozpowszechnianiu informacji. Jej wspólnym celem jest wzmocnienie róŝnych mediów w prezentowaniu treści medialnej. Zjawisko to ilustruje poniŝszy rysunek: Rysunek 4. Kontinuum konwergencji Źródło: L. Dailey, L. Demo, M. Spillman, The Convergence Continuum: A Model for Studying Collaboration Between Media Newsrooms, Atlantic Journal of Communication Vol. 13 (2007), nr 3, s w: Problemy z konwergencją J. Kreft w: Studia Medioznawcze, nr 3 (46), Warszawa Konwergencja we współczesnych mediach JuŜ na początku pierwszej dekady XXI w. Stephen Quinn i Deirdre Quinn-Allen stwierdzili, Ŝe konwergencja jest globalnym fenomenem i prawdopodobnie stanowi cel mediów informacyjnych wielu części świata, chociaŝ czas podróŝy jest róŝny dla róŝnych krajów, a niektóre organizacje medialne skwapliwie przyjmują nowe koncepcję, traktując je jako drogę ku niepewnej przyszłości, podczas gdy inne ociągają się, oczekując na rozwój wypadków 69. Tym samym tokiem rozumowania podąŝą Grzegorz Gmiterek, który w swojej pracy Prasa w dobie konwergencji i nowych mediów pisze, Ŝe w dzisiejszych czasach kaŝdy wydawca, który dba o swoją pozycję na rynku medialnym, zaczyna funkcjonować równieŝ w mediach elektronicznych głównie w internecie. Normą jest, Ŝe dziennik, czasopismo czy magazyn mają swoją stronę, na której publikowane są pełne teksty lub jedynie fragmenty artykułów znajdujących się w wydaniu drukowanym. Jak zasygnalizowano wcześniej, wiąŝe się to z dodatkowymi korzyściami zwiększoną liczbą odbiorców, czy zyskami z reklamy online 70. Jego słowa potwierdza Arthur O. Sulzberger prezes The New York Times Co., którego wydawnictwo przejęło inne media, by pozwolić J. Kreft, Problemy z konwergencją, s. 30. Prasa w dobie konwergencji i nowych mediów, G. Gmiterek, [ ]. 21

22 dziennikarzom tego dziennika na prezentowanie materiałów jednocześnie w druku, online i w telewizji. Teraz dostarczamy informacji przez 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu i jeŝeli nie dysponujesz dziś moŝliwościami ich prezentacji na trzech platformach medialnych, to nie odniesiesz sukcesu w wykorzystaniu szerokopasmowego internetu. Na tym polega piekło zmian - mówił Sulzberger 71. Konwergencja we współczesnych mediach silnie związana jest ze zjawiskiem konsolidacji poszczególnych firm najczęściej pod sztandarem duŝych korporacji medialnych, które przejmują kontrolę nad właścicielami zazwyczaj mniejszych firm, funkcjonujących do tej pory poza głównymi obszarami ich działania. Do rzadkości naleŝą koncerny medialne, koncentrujące się wyłącznie na wydawaniu prasy tradycyjnej. W praktyce oznacza to, Ŝe raz wypracowany przekaz wykorzystywana jest przez róŝnego rodzaju media wchodzące w skład danego koncernu. (...) jeśli dziennikarz przygotowuje artykuł prasowy na określony temat, to z duŝym prawdopodobieństwem jego treść pojawi się równieŝ w innych środkach przekazu danej grupy medialnej 72. Teza ta jest potwierdzeniem słów redaktora naczelnego The New York Timesa, który w 2005 r. zapowiedział dziennikarzom, Ŝe w ramach polityki neutralnych platform medialnych planowane jest wyeliminowanie róŝnic między dziennikarzami gazety a dziennikarzami internetowymi 73. Proces ten odbywa się głównie z konieczności zadbania o wymagającego odbiorcę, który wybiera najbardziej wygodną dla siebie formę zapoznania się z informacją. Dlatego, zdaniem Gmiterka, obecność na kilku platformach medialnych jednocześnie, jest koniecznym warunkiem istnienia współczesnych środków przekazu 74. Jednak nie kaŝde konsorcjum medialne chce i potrafi dostosować się do zmieniających się warunków na rynku. Amerykański medioznawca Jamesa Gentry wyodrębnia w firmach dwa rodzaje procesu konwergencji. Za podstawowe kryterium podziału uznaje stopień trudności, z jakim udaje się konwergencję w firmie wdroŝyć J. Kreft, Problemy z konwergencją... s. 30. Prasa w dobie konwergencji i nowych mediów G. Gmiterek [ ]. J. Kreft, op.cit. G. Gmiterek, op.cit. J. Kreft, op.cit. 22

23 Tabela 1. Łatwa i trudna konwergencja wg Jamesa Gentry'ego Łatwa konwergencja Centralna dla strategii organizacji Drugoplanowa Trudna konwergencja ZaangaŜowane i skupione na konwergencji kierownictwo Kultura innowacji i podejmowania ryzyka Koordynacja struktury Ten sam właściciel Te same wartości Wyrównane systemy i procesy Partnerstwo z telewizją kablową Wcześniejsze wspólne sukcesy Elastyczne lub podobne kultury korporacyjne Podobna lokalizacja Inne priorytety kierownictwa Zawsze robimy to w ten sposób Brak koordynacji struktury RóŜni właściciele RóŜne wartości Nierówne systemy Partnerstwo z tradycyjną telewizją Wcześniejsze problemy lub brak relacji Nieelastyczne lub niepodobne kultury Oddalenie geograficzne Brak związków zawodowych Obecność silnych związków zawodowych Źródło: J. Gentry, Toward a cross-platform curriculum, St. Petersburg 2004 w: Problemy z konwergencją J. Kreft w: Studia Medioznawcze, nr 3 (46), Warszawa Konwergencja mediów drukowanych z nowymi mediami to zjawisko powszechne. Na rodzimym rynku medialnym wyróŝniającym się graczem jest spółka Agora S.A. - wydawca m.in. dziennika Gazeta Wyborcza, bezpłatnej gazety codziennej Metro, magazynu Wysokie Obcasy, kilkunastu kolorowych czasopism ( Avanti, Logo, Cztery Kąty ) oraz portali i wortali (portali wertykalnych, monotematycznych, które dotyczą jednej dziedziny) internetowych (Wyborcza.pl, Sport.pl, Wiadomości.Gazeta.pl, Moto.pl, Plotek.pl, Avanti24.pl, Logo24.pl. LadnyDom.pl, CzteryKaty.pl, edziecko.pl, Magazyn-kuchnia.pl, Swiatmotocykli.pl). Treści, które trafiają do sieci, przygotowywane są przez redakcje magazynów, a następnie udostępniane w multimedialnej formie. W efekcie do odbiorcy trafiają teksty wzbogacone o galerie zdjęć, materiały audiowizualne, wideoporady, społecznościowe narzędzia online oraz inne aplikacje 76. Wydawnictwa Agory dostępne są w wersji cyfrowej na tablety ipada, Samsunga i smartfony. Istnieje takŝe moŝliwość pobrania ich ze strony Publio.pl lub po wykupieniu abonamentu z platformy Pianomedia.pl. Wydania cyfrowe miesięczników "Cztery 76 [ ]. 23

24 Kąty", "Logo", "Dziecko", "Kuchnia:", "Ładny Dom" zawierają dodatki w postaci galerii zdjęć, multimediów oraz informacji i porad 77. Zasoby informacyjne Agory moŝna oglądać w wersjach mobilnych: w postaci lekkich stron w telefonach komórkowych (Gazeta.pl, Wyborcza.pl), w smartfonach i tabletach dzięki aplikacjom Gazeta.pl na iphone'a i Wyborcza na ipada, a takŝe w telewizorach Samsung. Materiały audiowizualne Agory moŝna sprawdzić na oficjalnych kanałach spółki na YouTube.com. Nastawienie na dalszą konwergencję mediów w ramach grupy kapitałowej moŝna wyczytać z opublikowanych na stronie strategicznych celów firmy na 2013 r. W oświadczeniu czytamy, Ŝe naleŝy do nich m.in. przyspieszenie transformacji cyfrowej mediów Agory 78. Właściciele podkreślają, Ŝe multimedialność pozwoli im równieŝ na stałe poszerzanie oferty dla ogłoszeniodawców poprzez realizację kampanii dwumedialnych oraz dzięki włączeniu serwisów czasopism Agory do sieci reklamy internetowej Zjawisko kanibalizmu w mediach Zjawisko konwergencji niesie ze sobą, poza korzyściami, istotne zagroŝenia. NajpowaŜniejszym z nich jest kanibalizm, czyli negatywny wpływ nowego produktu firmy na sprzedaŝ podobnego, starszego produktu, który juŝ na rynku istnieje i naleŝy do tego samego właściciela. Kanibalizmem określa się więc sytuację, w której nowy produkt wypiera z rynku produkt stary i zmniejsza jego konsumpcję i popyt na niego (dlatego zjawisko to określa się czasem zjadaniem własnego ogona ). Z procesem tym mamy do czynienia, kiedy wprowadzenie do obiegu nowego produkt wbrew przewidywaniom nie zwiększa udziałów firmy w rynku, ale obniŝa je i stopniowo prowadzi do kryzysu 80. Świat prasy nie jest wolny od takich przypadków. Za najświeŝszy, niemal klasyczny juŝ przykład kanibalizmu w mediach moŝna uznać losy wspomnianego wcześniej amerykańskiego tygodnika Newsweek. Czasopismo, po niemal 80 latach istnienia, od stycznia 2013 r. funkcjonuje tylko w internecie. W opiniach wielu medioznawców, to wydarzenie to początek końca tradycyjnego dziennikarstwa [ ]. Op.cit. Op.cit. Definition of 'Market Cannibalization', [ ]. 24

25 Co skłoniło wydawców Newsweeka do podjęcia takiej decyzji? Najbardziej racjonalnym uzasadnieniem wydają się względy ekonomiczne. Newsweek od dawna generował straty. W 2007 r. było to 39 mln dolarów, pod koniec 2012 r. nawet o milion więcej 81. Tygodnik podejmował próby ratowania swojej sytuacji na rynku: jak czytamy w wyborcza.biz, ponad dwa lata temu połączył się z platformą internetową The Daily Beast, z którą stworzył Newsweek Daily Beast Company. Od tamtej pory na stronie internetowej pojawiała się część materiałów, która trafiała równieŝ do papierowego wydania tygodnika. O ile popularność Newsweeka w internecie ciągle rosła (wg danych podanych w oświadczeniu firmy, stronę odwiedzało miesięcznie ponad 15 milionów unikalnych uŝytkowników, a w ciągu roku ilość odwiedzin zwiększyła się o 70%), o tyle drukowany nakład ciągle spadał. W październiku 2012 r. wynosił zaledwie 1,5 mln egzemplarzy, podczas gdy co tydzień do kiosków trafiało ponad 3 mln wydań głównego konkurenta Newsweeka - Time 82. Szefowa spółki wydawniczej The Newsweek Daily Beast Company Baba Shetty i redaktor naczelny pisma Tina Brown poinformowały czytelników o swojej decyzji 18 października 2012 r. Zapowiedziały równocześnie, Ŝe do końca 2012 r. Newsweek będzie rozwijał swoją stronę internetową i aplikacje na urządzenia mobilne. Nowa cyfrowa wersja dostępna w sieci od stycznia 2013 r. nosi nazwę Newsweek Global, a dostęp do niej jest moŝliwy dzięki płatnej subskrypcji treści. Część informacji, które znajdują się na Newsweek Global jest dostępna takŝe na serwisie The Daily Beast. W oświadczeniu wystosowanym przez Brown i Shetty czytamy, Ŝe "Doszliśmy do punktu, w którym najefektywniej moŝemy dotrzeć do naszych czytelników w całkowicie cyfrowym formacie". Wydawcy uzasadniają swoje stanowisko, powołując się na badania, zgodnie z którymi 39% Amerykanów szuka obecnie wiadomości w internecie 83. Potwierdzają to wyniki badania na temat pierwszego źródła informacji przeprowadzone w USA wśród uŝytkowników tabletów i smartfonów we wrześniu 2012 r Znika drukowany Newsweek. Kiedy kres tygodników w Polsce?, [ ]. Magazines: by the numbers, Katerina-Eva Matsa, [ ]. [ ]. 25

26 Najistotniejszą daną jest ta, która wskazuje, Ŝe jedynie 1% osób z kaŝdej z tych grup wskazał prasę jako swoje pierwsze źródło informacji 84. Tabela 2. Główne źródła informacji dla uŝytkowników smartfonów i tabletów. Źródło: Opracowanie własne na podstawie: statista.com, fot.: Sergik555 Dreamstime.com 85. Decyzja Newsweeka o zniknięciu z drukowanej przestrzeni medialnej i całkowitym przeniesieniu się do internetu moŝe oznaczać dwie rzeczy. Niektórzy odbierają ją jako początek końca prasy drukowanej w jej tradycyjnym rozumieniu, dla innych natomiast jest to symbol nieudolnie poprowadzonej konwergencji starych i nowych mediów [ ]. [ ]. 26

27 3. Skuteczność konwergencji starych i nowych mediów na przykładzie tygodnika i dziennika internetowego Pojezierze Wałeckie oraz magazynu i strony internetowej Podaj Cegłę Jak pisano wcześniej, podstawowym załoŝeniem skuteczności procesu konwergencji jest to, Ŝe przynosi wydawnictwu zyski w postaci większej liczby odbiorców i dodatkowych wpływów z reklam. Z obserwacji rynku medialnego wynika, Ŝe moŝliwość promowania się w przynajmniej dwóch róŝnych mediach działa na reklamodawców jak magnes, a to niewątpliwie gwarantuje wydawcom - właścicielom kilku platform medialnych, zyski. Przykładem dowodzącym skuteczności konwergencji starych i nowych mediów w komercyjnym przedsięwzięciu medialnym z wykorzystaniem internetu jest niewątpliwie funkcjonujący od lat lokalny tygodnik Pojezierze Wałeckie oraz dziennik internetowy powiatu wałeckiego Dobrze rokuje równieŝ raczkująca jeszcze konwergencja drukowanego poradnika budowlano-mieszkaniowego Podaj Cegłę ze stroną internetową pod adresem (która stanowi portfolio, ilustrujące tę część pracy). Wszystkie wyŝej wymienione tytuły naleŝą do Oficyny Wydawniczej Nie byle co s.c Wzrost liczby odbiorców informacji Pojezierza Wałeckiego jako dowód skuteczność konwergencji starych i nowych mediów Tygodnik Pojezierze Wałeckie funkcjonuje na lokalnym rynku wydawniczym od 1995 r. Adresowany jest głównie do mieszkańców powiatu wałeckiego. Od początku istnienia ukazuje się w nakładzie 3,5 tys. egzemplarzy i rozchodzi się z niewielką ilością zwrotów. Nakład jest zwiększany, kiedy do numeru dołączane są dodatki tematyczne: informator medyczny, informator oświatowy, czy wydawany co miesiąc poradnik budowlano-mieszkaniowy Podaj Cegłę 86, ale jednorazowy nakład tygodnika nie przekracza 4 tys. egzemplarzy. W miesiącu ukazują się średnio cztery wydania, co daje ok. 14 tysięcy drukowanych egzemplarzy. Jednak, jak wspomniano wcześniej, jedną z charakterystycznych cech starych mediów (do których Pojezierze Wałeckie z całą 86 Zarówno dodatek, jak i jego strona internetowa (która stanowi portfolio do tej pracy) zostały opisane w dalszej części rozdziału przyp. aut. 27

28 pewnością naleŝy) jest ich ograniczony zasięg. W tym przypadku dostępność tygodnika wyznaczają granice powiatu, na terenie którego jest kolportowany. W 2006 r. obok tygodnika Pojezierze Wałeckie zaczął funkcjonować równieŝ dziennik internetowy Dziennik powstał z obawy przed zapowiedziami wieszczącymi koniec tradycyjnych mediów. Właściciele Oficyny Wydawniczej Nie byle co Małgorzata i Tomasz Chruściccy zbudowali w internecie nowy tytuł, Ŝeby po pierwsze zatrzymać przy sobie czytelników, którzy zrezygnują z prasy drukowanej i, po drugie, przyzwyczaić do siebie młodych, dorastających odbiorców. Naturalną konsekwencją takiego działania było zwiększenie zasięgu i dostępności informacji publikowanych na łamach mediów naleŝących do Oficyny. Jak wynika ze statystyk, w kwietniu 2013 r. strona wyświetlana była razy, co daje średnią 2032 odwiedzin na dzień. Na początku maja 2013 r. średnia liczba unikalnych uŝytkowników wynosiła 518 dziennie. Oznacza to, Ŝe aktualizowana codziennie strona ma tygodniowo ponad 4 razy większy zasięg w porównaniu do ukazującego się co czwartek Pojezierza Wałeckie. Natomiast w sumie oba media (tygodnik i dziennik internetowy) docierają do około odbiorców w miesiącu Liczba jest wynikiem dodania miesięcznej liczby odsłon dziennika internetowego oraz średniego miesięcznego nakładu tygodnika Pojezierze Wałeckie - przyp. aut. 28

29 Tabela 3. Porównanie liczb miesięcznych odsłon dziennika internetowego oraz miesięcznego nakładu tygodnika Pojezierze Wałeckie - kwiecień 2013 r Ilość miesięcznych odsłon dziennika internetowego Średni miesięczny nakład tygodnika "Pojezierze Wałeckie" 0 Media Oficyny Wydawniczej "Nie byle co" s.c. Źródło: Opracowanie własne na podstawie [ ] oraz danych uzyskanych od Oficyny Wydawniczej Nie byle co. Tabela 4. Wyświetlenia strony - kwiecień 2013 r. Źródło: [ ]. Tabela 5. Unikalni uŝytkownicy strony - maj 2013 r. Źródło: [ ]. 29