3 /4. Kogeneracja (2007) PLANOWANIE AUDITÓW LABORATORIUM MECHANICZNE

Transkrypt

1 3 / (2007) PLANOWANIE AUDITÓW LABORATORIUM MECHANICZNE Kogeneracja

2 TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. Zarząd: Janusz Grabka Prezes Zarządu Marek Mucha Wiceprezes Zarządu Siedziba: Warszawa ul. 17 Stycznia 56 tel.: 022/ tel.: 022/ fax: 022/ Oddziały: Zabrze ul. Wolności 327 tel.: 032/ tel.: 032/ fax: 032/ Poznań ul. Łukaszewicza 43 tel./fax: 061/ tel./fax: 061/ tel./fax: 061/ Olsztyn ul. Kołobrzeska 50 tel.: 089/ tel./fax: 089/ tel. kom.: Lublin ul. Czechowska 4 tel./fax: 081/ tel./fax: 081/ Częstochowa ul. Kucelińska 22 tel./fax: 034/ tel. kom.: Bytów ul. Lęborska 24 tel./fax: 059/ tel. kom.: Bydgoszcz ul. Grudziądzka tel./fax: 052/ tel./fax: 052/ tel. kom.: Rzeszów ul. Handlowa 4 tel./fax: 017/ tel. kom.: Wieliczka Park Kingi 1 tel./fax: 012/ tel./fax: 012/ tel./fax: 012/ Bielsko-Biała ul. I Dywizji Pancernej 45 tel tel. kom.: Szczecin ul. Zapadła 10 tel. kom.: Redakcja: Oliwia Wiśniewska tel.: 032/ w. 105 oliwia.wisniewska@pl.tuv.com post@pl.tuv.com Szanowni Państwo, Kolejne wydanie Biuletynu Jakości niesie ze sobą kilka i n t e r e s u j ą c y c h a r t y k u ł ó w z różnych sektorów działalności TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. Tematem przewodnim tego wydania będzie kogeneracja nowa usługa w TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. Dowiemy się m.in. jak wykorzystać potencjał kogeneracji, czyli w jaki sposób zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych oraz racjonalnie wykorzystywać energię. Ponadto w numerze zaprezentujemy działanie laboratorium meblowego w Poznaniu, zapoczątkowując tym samym cykl artykułów związanych z przemysłem meblarskim. Zobaczymy także jak skutecznie zaplanować i zorganizować audit zgodnie z obowiązującymi wymaganiami. Na koniec przedstawimy krótką relację z organizowanej corocznie biesiady piwnej OKTOBERFEST 2007 oraz sprawozdanie z udziału na targach TRAKO i INTERWELDING. Życzymy przyjemnej lektury Zespół redakcyjny Spis treści: 1. Wstęp TUVdotCOM Aspekty planowania podejście praktyczne w auditowanych organizacjach odnośnie planowania Kluczowe aspekty zarządzania jakością w przedsiębiorstwach branży spedycyjnej i transportowej (część II) Działalność sekcji wyrobów meblowych Ciekawostki z branży meblowej Kogeneracja Zarządzanie Bezpieczenstwem Informacji Wydarzenia Szkolenia Różności

3 TUVdotCOM Prezentujemy numery ID naszych Klientów, które posłużą Państwu do sprawdzenia i uzyskania interesujących Was informacji odnośnie produktów i samych producentów. Ośrodek Badawczo - Szkoleniowy SPAW - Test Sp. z o.o. Ośrodek Badawczo - Rozwojowy Przemysłu Rafineryjnego S.A. Nazwa Adres Kod Miasto TUVdotCOM ID Ośrodek Leczenia Schorzeń Cywilizacyjnych - Zespół Poradni Specjalistycznych Ośrodek Rehabilitacyjno - Wczasowy Sofra Sp. z o.o. ul. Śnieżna Gdańsk ul. Chemików Płock Al. Pokoju Kraków ul. Chełmońskiego Mielno Ośrodek Szkolenia PAS Piotr Lewandowski ul. Browarna Zielona Góra PACK SERVICE Zakład Pracy Chronionej ul. Lipowa Rogoźno PACKPROFIL Sp. z o.o. ul. Zakładowa Kolonowskie Parker Hannifin Sp. z o.o. ul. Równoległa Warszawa PAS Katowice Sp.z o.o. ul. Roździeńskiego 188 b Katowice PASMO P.P.H. W.Grymulski Sp.J ul. Bursaki 16 a Lublin PASS-POL Sp. z o.o. ul. Reymonta Sanok Pack Druk Poligrafia Uszok & Uszok S.A. Pałuckie Centrum Zdrowia Sp. z o.o. NZOZ w Żninie ul. Gen. J. Dwernickiego Toruń ul. Szpitalna Żnin PC Factory S.A. Lubieszyn Dołuje PCC Rokita S.A. ul. Sienkiewicza Brzeg Dolny Pekum Sp. z o.o. ul. Hanasiewicza 17 a Rzeszów PETRO Mechanika Sp. z o.o. ul. Chemików Płock PHU ATLANTIS S.C. Andrzej Jaworski, Tomasz Jaworski ul. Kozanowska Wrocław PHU Proeuro Sp. z o.o. ul. Konwalii Gdańsk PHU Pronar ul. Grzybowska Radom PHU Sim Sp.J ul. K. Miarki Jelenia Góra Philips Lighting Poland S.A. Branch Pabianice IPSC Automotive Philips Lighting Poland S.A. Oddział w Pabianicach PiS Nowoczesne Techniki Grzewcze Benon Minczyński ul. Partyzancka 66/ Pabianice ul. Partyzancka 66/ Pabianice Al. Wojska Polskiego Zielona Góra Pile Elbud Kraków Sp. z o.o. ul. Wadowicka Kraków PKP Linia Hutnicza Szerokotorowa Sp. z o.o. ul. Szczebrzeska Zamość PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Zakład Maszyn Torowych ul. Spławy 2a Kraków Plasma System S.A. ul. Józefowska Katowice Plasmet Jan Czechowicz Widzino, ul. Krzywa Kobylnica PLASPOL Sp. z o.o. ul. Jagiellońska 85/ Częstochowa PLASTFARM ul. Buczka Luboń PLASTPUR Sp. z o.o. Osiedle Rzemieślnicze Bydgoszcz POLGAZTELEKOM S.A. Al. Stanów Zjednoczonych Warszawa POLIPLAST Sp. z o.o. ul. Energetyczna Oleśnica POLNA ŚLĄSK Sp. z o.o. ul. Kościuszki Katowice POLPLAST POLSKA Sp. z o.o. ul. Słowackiego Myślenice

4 Planowanie auditów Andrzej Załęcki Kierownik Sekcji Systemów Zarządzania Jakością TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. andrzej.zalecki@pl.tuv.com 4 Aspekty planowania podejście praktyczne w auditowanych organizacjach odnośnie planowania auditów Mówiąc zarządzanie, mamy na myśli planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolę. Zarządzanie jakością jest więc planowaniem, organizowaniem, motywowaniem i kontrolą wszystkich obszarów i działań dotyczących jakości. Przecież od fazy planowania rozpoczyna się wiele przedsięwzięć, a doświadczenia auditowe wskazują, że jakość planowania może być różna. W normie ISO 9001:2000 w kilku punktach występuje odwołanie do pojęcia planowania, ale w praktyce widzimy, że jest ono rozumiane rozmaicie. Spróbujmy ograniczyć się do obszaru planowania auditów wewnętrznych. Można zaplanować audit skupiając się na procedurach i teoretycznej zgodności z wymaganiami, ale można też dokonać oceny jakości używając takich pojęć jak wyniki działań, perfekcja wykonania, doskonalenie procesów, spełnienie potrzeb i oczekiwań klientów. W każdym systemie widzimy, że organizacje wypracowują z biegiem czasu swoiste metody auditowania, ale każdą z nich można sprowadzić do jednego z czterech typów: 1. Planowanie według punktów normy 2. Planowanie według procedur 3. Planowanie według komórek organizacyjnych 4. Planowanie według procesów Przyjrzyjmy się kolejno każdemu z nich. 1. Planowanie według punktów normy Postępowanie przy planowaniu auditów według tej metody sprowadza się do wyróżnienia w planie auditów organizacji kolejnych wymagań normy ISO 9001:2000 (uwzględniając wyłączenia) i przypisaniu do nich komórek organizacyjnych, najczęściej jednej do pojedynczego elementu. Audit wewnętrzny polega wtedy na zbadaniu zgodności z wymaganiami wymienionymi w danym elemencie, a najczęściej sprawdzane jest spełnienie wymagań w dokumentacji najbardziej charakterystycznej dla badanej komórki. Jako narzędzie autowe używana jest lista pytań kontrolnych, która przy tym podejściu zawiera wymagania normy zamienione na pytania. Zwykle nie jest ona zbyt długa i co więcej oparta na standardzie, który jako pozornie uniwersalny w istocie nie jest zbyt użyteczny, bowiem nie odnosi się do rezultatów poprzedniego auditu, zmian w SZJ, bądź spraw bieżących. Auditor wewnętrzny prowadzący audit szuka dowodów zgodności z wymaganiami normy i kiedy znajdzie pojedynczy dowód formułuje ocene końcową o stanie systemu w auditowanej komórce. Ewentualne działania korygujące prowadzą najczęściej do poprawienia albo skomplikowania istniejącej lub do uzupełnienia dokumentacji. Zalety planowania opartego na tej metodzie to: 1. Prosty i zrozumiały plan auditów wewnętrznych. 2. Brak konieczności znajomości organizacji i jej procesów. 3. Akceptacja przez jednostki certyfikujące, której auditorzy mają z powyższych powodów również ułatwione zadanie. 4. Łatwość weryfikacji raportu z auditu i prostota zapisów, odwołujących się do konkretnego wymagania. Wady takiego planowania to: 1. Efektywność systemu i rezultaty, jakich dostarcza system są na marginesie badania auditowego. 2. Współpraca między komórkami oraz komunikacja wewnętrzna nie są auditowane. 3. Istnieje zagrożenie, że sprawdzanie nie jest zgodne z rzeczywistą sekwencją czynności składających się na proces, w którym uczestniczy komórka organizacyjna. 4. Na podstawie zgodności z wymaganiami wyciąga się wnioski, ze wszystko przebiega w warunkach nadzorowanych. 5. Wyroby i procesy badane są w stopniu ograniczonym do zakresu komórki i wymagania normy. 6. Waga znalezionych dowodów jest mało zróżnicowana. 7. Częstotliwość występowania niezgodności jest nieokreślona. 8. Brak możliwości sprawdzenia, czy wykryte problemy występują w innych obszarach. 9. Nie ma podstaw do przypuszczeń, że usunięcie niezgodności poprawi efektywność całej organizacji, w tym SZJ, przy uwzględnieniu skutków dla klienta. 2. Planowanie według procedur W tym przypadku auditowana jest procedura lub główne zadanie przypisane komórce organizacyjnej. Lista pytań koncentruje się na poszczególnych czynnościach opisanych w procedurze, przypisanych do jednej komórki lub stanowiska. Zalety planowania opartego na tej metodzie to: 1. Sprawdzenie, czy procedura jest poprawnie wdrożona i czy wyczerpuje wymagania normy.

5 Planowanie auditów 2. Sprawdzenie, czy sporządzane są właściwe zapisy. 3. Sprawdzenie zgodności od początku do końca realizowanego zadania. 4. Częściowe sprawdzenie powiązań i wymiany informacji między komórkami. 5. Skoncentrowanie się na procesach i wynikach działalności komórki. 6. Wskazanie problemów związanych z pracownikami, wyposażeniem, stosowana dokumentacją i zapisami. Wady takiego planowania to: 1. Efektywność i oddziaływanie systemu na produkt organizacji nie są badane. 2. Przydatność procesów nie jest badana. 3. Audit wewnętrzny nie odnosi się w ogóle do skutków dla klienta lub odnosi się w stopniu ograniczonym. 4. Brakuje sposobności do oceny i wagi niezgodności ani analizy ich przyczyn. 5. Nie ma gwarancji, że działania korygujące poprawią efektywność SZJ. 6. Auditor wewnętrzny powinien znać badany obszar pod kątem fachowym. 3. Planowanie według komórek organizacyjnych Planowanie auditów przy tym podejściu stanowi odbicie schematu organizacyjnego i powiązań komórek z wymaganiami mających zastosowanie wymagań normy. Audit wewnętrzny uwzględnia sprawdzenie wszystkich procedur obowiązujących w komórce i czasami procedur ogólnosystemowych. Auditor angażuje kierowników komórek, pyta o różne wymagania, ograniczone jednak do obszaru jednej komórki. Zalety planowania opartego na tej metodzie to: 1. Sprawdzenie zgodności obszarów organizacji w których dane wymagania normy i procedur mają zastosowanie 2. Sprawdzenie zgodności z określonym przebiegiem procesu pracy. 3. Koncentrowanie się na zasobach, procesach i efekcie pracy komórki. Wady: 1. Sprawdzenie koncentruje się na zgodności, a nie na efektywności. 2. Współpraca między komórkami oraz komunikacja wewnętrzna nie są badane. 3. Brak niezgodności prowadzi do uogólnienia, że wszystko jest pod kontrolą. 4. Brak danych do określenia rzeczywistych przyczyn niezgodności oraz ich wpływu na satysfakcję klienta. 5. Auditor potrzebuje większego zasobu wiedzy co do specyfiki działania organizacji. 4. Planowanie według procesów W tym przypadku audit skupia się na ocenie, czy badany proces, a więc i jego efekty są racjonalnie zarządzane, tak, aby ich rezultatem był założony produkt wyjściowy i aby następowała poprawa realizacji. Planowanie obejmuje procesy, które pozwalają organizacji osiągać założone cele. Auditor wewnętrzny musi wiedzieć, które procesy są główne, a które wspomagające dla osiągania tych celów. Istota planowania jest ścieżka realizacji misji organizacji albo jej powinności ustawowych, ścieżka przechodząca przez komórki organizacji. Takie podejście nie wymaga szczegółowej listy pytań, a główne pytania są podobne dla wszystkich procesów. Audit rozpoczyna się od najwyższego kierownictwa i sprawdza zarządzanie istotnymi obszarami prowadzonej działalności. Daje to podstawę do oceny, czy procesy są zarządzane efektywnie. Audit bada dostępność zasobów, komunikacje wewnętrzną, zaś auditor szuka dowodów zgodności. Na pierwszym planie są stawiane kwestie efektywności procesów przez ocenę jak ustanowione jest monitorowanie procesu i czy przyjęte wskaźniki są osiągane. Auditor musi dobrze znać i rozumieć wymagania normy. Jeżeli zostaną przedstawione dowody, że organizacja satysfakcjonuje swoich klientów oraz inne strony zainteresowane, to prawdopodobieństwo znalezienia niezgodności jest niewielkie.. Z drugiej strony, jeżeli organizacja nie zdefiniowała celów i wskaźników zgodności procesów, nie monitoruje i nie mierzy ich realizacji, a tym bardziej nie doskonali ich przebiegów, to istnieją podstawy do wystąpienia poważnych niezgodności. Zalety planowania auditów według procesów, to: 1. Skupienie uwagi auditora na wynikach, a nie na procedurach. 2. Efektywność planowania może być poddane łatwej weryfikacji. 3. Wyniki auditu dostarczają informacji na temat efektywności systemu, jego silnych i słabych stron. 4. Rezultaty auditu wskazują potencjały do doskonalenia. 5. Monitorowanie i pomiary procesów i wyrobów jest naturalną stroną badania auditowego. 6. Łatwość sprawdzenia powiązań, przepływów i komunikacji wewnętrznej. 7. Ułatwienia oceny wymiany danych oraz wagi niezgodności i ich rzeczywistych przyczyn. Dokończenie na stronie 14 5

6 Zarządzanie jakością Halina Maślanka Pełnomocnik ds. Systemu Zarządzania Jakością Auditor wiodący TÜV CERT TÜV Rheinland Polska Sp. Z o.o. halina.maslanka@pl.tuv.com 6 Kluczowe aspekty zarządzania jakością w przedsiębiorstwach branży spedycyjnej i transportowej cz. 2 Konwencja CMR W transporcie samochodowym bardzo istotnym aktem prawnym umożliwiającym wykonywanie międzynarodowego transportu drogowego jest umowa o międzynarodowym przewozie drogowym towarów (CMR) - Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) i Protokół podpisania, sporządzone w Genewie dnia 19 maja 1956 r (Dz.U nr 49 poz. 238). Konwencja CMR wprowadza i ujednolica: warunki umowy o przewóz drogowy towarów, dokumentację przewozową, odpowiedzialność przewoźnika, tryb skarg i reklamacji, roszczenia wynikające z przewozu, przewozy wykonywane kolejno przez kilku przewoźników. Konwencja CMR wprowadza jednolity dokument zawarcia umowy przewozu, jakim jest list przewozowy CMR. Podczas przyjęcia towaru do przewozu konwencja nakłada na przewoźnika obowiązki związane ze: sprawdzeniem poprawności danych listu przewozowego z ilością sztuk, jak również ich cech i numerów; stwierdzeniem widocznego stanu towaru i jego opakowania. W przypadku wszelkich niezgodności przewoźnik zobowiązany jest dokonać odpowiedniego wpisu do listu przewozowego. Konwencja CMR reguluje również: obowiązki i odpowiedzialność nadawcy wobec przewoźnika, obowiązki przewoźnika za dokumentację lub jej niewłaściwe użycie, prawa nadawcy do rozporządzania towarem, prawa rozporządzania towarem przysługujące odbiorcy, warunki wydania towaru odbiorcy, możliwość odmowy przyjęcia ładunku przez odbiorcę, postępowanie przewoźnika z ładunkiem nieodebranym, odpowiedzialność przewoźnika za ładunek oraz wyjątki zwalniające go, reklamacje i roszczenia wynikające z przewozu, tryb i ich przedawnienie, wykonywanie przewozów kolejno przez kilku przewoźników. Konwencja TIR W przedsiębiorstwach realizujących międzynarodowe przewozy drogowe poza obszar Wspólnoty Europejskiej mają zastosowanie postanowienia konwencji TIR - Konwencja celna dotycząca międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem karnetów TIR (Konwencja TIR) sporządzona w Genewie dnia 14 listopada 1975 r (Dz.U nr 17 poz. 76). Konwencję TIR stosuje się do przewozu towarów bez przeładunku przez jedną lub kilka granic, od wyjściowego urzędu celnego jednej Umawiającej się Strony do docelowego urzędu celnego innej Umawiającej się Strony lub tej samej Umawiającej się Strony, w pojazdach drogowych, zespołach pojazdów lub w kontenerach, jeżeli jakaś część przewozu między rozpoczęciem i zakończeniem operacji TIR jest wykonywana przez transport drogowy. Konwencja TIR zwalnia ładunek od odprawy celnej w punktach granicznych pod następującymi warunkami: przejazd musi się odbywać tylko określoną lub zaakceptowaną przez władze celne trasą; pojazd musi posiadać świadectwo zdolności technicznej dopuszczające do międzynarodowego przewozu drogowego pod zamknięciem celnym, władze celne kraju wysyłki muszą zaopatrzyć skrzynię ładowną samochodu w plomby celne, które są sprawdzane przez władze celne na granicy; zaplombowany ładunek traktowany jest jako tzw. przesyłka celna, tj. nie może wejść do obrotu w kraju, do którego nie jest przeznaczony. Konwencja ATP Przedsiębiorstwa zajmujące się transportem towarów szybko psujących się zobowiązane są do stosowania Konwencji ATP dotyczącej przewozu szybko psujących się towarów Oświadczenie Rządowe z dnia 24 września 1984 r. w sprawie przystąpienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej do Umowy o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP), sporządzonej w Genewie dnia 1 września 1970 r (Dz.U nr 49 poz. 254). Postanowienia umowy stosuje się do: - każdego przewozu wykonywanego na rzecz osób trzecich lub na własny rachunek wyłącznie, transportem kolejowym lub samochodowym lub obydwoma tymi rodzajami transportu. - do przewozów morskich na odległość mniejszą niż 150 km, pod warunkiem że ładunki dostarczane są bez przeładunku środkami transportu używanymi do przewozu lądowego lub przewozów lądowych i pod warunkiem że przewozy te poprzedza lub następuje po nich jeden lub kilka przewozów lądowych, albo są one wykonywane między dwoma takimi przewozami lądowymi. Pojazdy wykorzystywane do przewozów szybko psujących się artykułów żywnościowych takie jak przyczepy, naczepy i kontenery muszą spełniać określone w załączniku do umowy normy, które są określone dla poszczególnych kategorii: izolowany cieplnie środek transportu (środek transportu

7 Zarządzanie jakością z izolacją normalną, środek transportu z izolacją wzmocnioną), środek, którego nadwozie wykonane jest z izolowanych termicznie ścian ograniczających wymianę ciepła z otoczeniem; środek transportu chłodzony w sposób inny niż mechaniczny przy wykorzystaniu źródła zimna w postaci lodu naturalnego, płyt eutektycznych, suchego lodu lub gazów skroplonych pozwala obniżyć temperaturę wewnątrz nadwozia dla klas od A do D; środek transportu chłodzony mechanicznie (agregat sprężarkowy, urządzenie absorbcyjne) pozwalający przy średniej temperaturze zewnętrznej +30 o C obniżać temperaturę wewnątrz próżnego nadwozia, a następnie utrzymywać ją zgodnie z normami dla określonej klasy od A do F; ogrzewany środek transportu wyposażony w urządzenie grzewcze pozwalający przy średniej temperaturze zewnętrznej utrzymywać temperaturę wewnątrz próżnego nadwozia przez 12 godzin, a następnie utrzymywać ją zgodnie z normami dla określonej klasy A lub B. Umowa ATP zawiera również postanowienia dotyczące: kontroli zgodności z normami środków transportu izolowanych cieplnie, chłodzonych niemechanicznie, chłodzonych mechanicznie i ogrzewanych; metod i procedury pomiarów oraz kontroli jakości izolacji cieplnej i skuteczności urządzeń chłodniczych lub grzewczych; doboru wyposażenia i warunków temperaturowych stosowanych przy przewozie mrożonych i głęboko mrożonych artykułów żywnościowych; kontroli temperatury otoczenia przy przewozie; procedury badania częściowego i pomiaru temperatur przy przewozach schłodzonych, mrożonych i głęboko mrożonych artykułów żywnościowych; temperatur przy przewozach niektórych artykułów żywnościowych, które nie są mrożone i głęboko mrożone. AETR Duże znaczenie odgrywa Umowa Europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe zwana AETR. Została ona sporządzona przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ w Genewie, złożono do podpisu 1 lipca 1970r., weszła w życie 5 stycznia 1976r. Procedura ratyfikacyjna w Polsce miała miejsce w październiku 1992r. Umowa AETR określa wiek kierowcy, czas prowadzenia pojazdu, przerwy, czas odpoczynku kierowcy, obowiązek montowania i używania urządzenia kontrolnego, obowiązek homologacji i kontroli urządzenia kontrolnego itd. Sprawy czasu pracy kierowców zostały obecnie uregulowane w prawodawstwie polskim i przepisach prawnych Unii Europejskiej. W praktyce organizacji firm przewozowych i ocenie ich zgodności działań należy stosować bezpośrednio te przepisy - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz.U nr 92 poz. 879). Karnet ATA Karnet ATA jest specjalnym międzynarodowym dokumentem celnym, który umożliwia i usprawnia czasową odprawę celną towarów, wywożonych w celach akwizycyjnych i wystawienniczych, a także wyposażenia zawodowego -Konwencja celna w sprawie karnetu A.T.A. dla odprawy warunkowej towarów (Konwencja A.T.A.), sporządzona w Brukseli dnia 6 grudnia 1961 r (Dz.U nr 30 poz. 242). Karnet ATA upoważnia do przewożenia towarów przez tereny państw zrzeszonych w łańcuchu gwarancyjnym ATA. Konwencja ATA przewiduje następujące kategorie towarów, które mogą być przewożone z zastosowaniem karnetu ATA: próbki i wzory handlowe: wywożone za granicę w celach akwizycji, rozpoznania rynku, zademonstrowania wzorów przed zawarciem kontraktu handlowego; towary przeznaczone na targi i wystawy: wszelkiego rodzaju eksponaty, obudowy stoisk, wystrój stoisk itp.; wyposażenie zawodowe: sprzęt filmowy i telewizyjny, rekwizyty teatralne, instrumenty muzyczne, sprzęt sportowy, aparatura badawcza, narzędzia itp. karnet ATA nie jest wymagany do przewozu towarów w ramach Unii. ADR Zasady bezpiecznego przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych w ruchu krajowym i międzynarodowym są uregulowane umową europejską, dotyczącą przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, określoną skrótem ADR - Oświadczenie Rządowe z dnia 29 stycznia 1999 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r., wraz ze znowelizowanymi tekstami załączników A i B do tej umowy (Dz.U nr 30 poz. 287). Wszystkie przedmioty lub substancje posiadające cechy materiałów niebezpiecznych muszą być identyfikowane, klasyfikowane i nazwane unikatowymi standardowymi nazwami używanymi w przepisach ADR. Przepisy ADR określają obowiązki głównych uczestników przewozu: nadawcy, przewoźnika, odbiorcy, załadowcy, pakującego, napełniającego, operatora kontenera-cysterny/cysterny przenośnej. Kierowcy pojazdów, przewożących towary niebezpieczne, powinni posiadać zaświadczenie wydane przez właściwą władzę lub organizację upoważnioną przez tę władzę, stwierdzające, że przeszli oni szkolenie kursowe i zdali egzamin z zakresu szczegółowych wymagań, które powinny być spełnione podczas przewozu towarów niebezpiecznych. Szkolenie kierowców, w zależności od przewożonych materiałów obejmuje: szkolenie podstawowe, specjalistyczne szkolenie kursowe. 7

8 Zarządzanie jakością Raz na pięć lat kierowca powinien wykazać, że w ciągu roku poprzedzającego termin ważności zaświadczenia ukończył kurs doskonalący i zdał wymagane egzaminy, co powinno być potwierdzone odpowiednim wpisem do jego zaświadczenia, dokonanym przez właściwą władzę lub organizację upoważnioną przez tę władzę. Każde przedsiębiorstwo, którego działalność obejmuje przewóz towarów niebezpiecznych albo związane z nim pakowanie, załadunek, napełnianie lub rozładunek, powinno wyznaczyć jednego lub więcej doradców do spraw bezpieczeństwa w transporcie towarów niebezpiecznych, odpowiedzialnego za wspieranie działań zapobiegających zagrożeniom dla osób, mienia i środowiska, związanych z taką działalnością. Inne uregulowania Wymagania w zakresie transportu są też często regulowane w przepisach szczegółowych dotyczących różnych dziedzin działalności. Transport produktów leczniczych zgodnie z ustawą z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z dnia 31 października 2001 r.) odbywa się na podstawie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, które musi zawierać wymagania dotyczące przechowywania i transportu. Transport produktów leczniczych powinien się odbywać zgodnie z Dobrą Praktyką Dystrybucyjną, która gwarantuje bezpieczne przyjmowanie, transportowanie, przechowywanie i wydawanie produktów leczniczych. Transport środków żywnościowych, zgodnie z ustawą z dnia 28 października 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. nr 171 poz. 1225) powinien odbywać się z zachowaniem dobrej praktyki higienicznej (GHP) i wdrożeniem systemu analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli (HACCP). Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U Nr 62 poz. 628; z późniejszymi zmianami), transport odpadów niebezpiecznych z miejsc ich powstawania do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania odpadów odbywa się z zachowaniem przepisów obowiązujących przy transporcie towarów niebezpiecznych. Prowadzenie działalności w zakresie transportu odpadów wymaga uzyskania zezwolenia wydanego przez starostę. Dla przedsiębiorstw transportowych zajmujących się transportem pasz może mieć zastosowanie standard GMP+, którego celem jest zagwarantowanie, aby poprzednio transportowane pasze, mieszanki paszowe, premiksy oraz towary innego typu, nie powodowały naruszenia maksymalnych poziomów zanieczyszczeń krzyżowych. Zasady GMP+ swoim zasięgiem obejmują całokształt spraw i zagadnień związanych z transportem, a w szczególności dotyczą: zapewnienia właściwego taboru, szkoleń personelu, praktyk postępowania w sytuacjach awaryjnych, nadzoru nad stanem technicznym naczep, procesów mycia i dezynfekcji. Wypracowane przez lata międzynarodowe ustalenia w zakresie organizacji transportu zostały utrwalone i rozwinięte w ustawodawstwie i dyrektywach Unii Europejskiej i w ślad za tym w ustawodawstwie polskim. Systemy zarządzania jakością w przedsiębiorstwach spedycyjnych i transportowych muszą uwzględniać liczne wymagania prawne. Jednocześnie uregulowania w tej dziedzinie ułatwiają komunikowanie się w łańcuchu usług spedycyjno transportowych. 8

9 Laboratoria TÜV Rheinland Działalność sekcji wyrobów meblowych Chcąc odnosić sukcesy w staraniach o klienta na rynkach unijnych a także rodzimych, polscy producenci wyrobów meblowych muszą spełniać wysokie wymagania jakościowe, bezpieczeństwa użytkowania oraz bezpieczeństwa ekologicznego człowieka i środowiska. Dobrowolna certyfikacja umożliwia sprawdzenie i potwierdzenie tych cech wyrobu oraz kontrolę i nadzór miejsca wytwarzania produktu co daje tzw. gwarancję powtarzalności jakości. Ocena własności użytkowych Testy porównawcze Ocena poprawności rozwiązań konstrukcyjnych Badania sensoryczne Badania ekologiczne i higieniczne dla wyrobów i komponentów (komfort/ jakość, zawartość substancji szkodliwych) Badania i testy dla elementów składowych (np. okuć, tkanin) Badania starzeniowe (zmęczeniowe) Testy powierzchni Międzynarodowe dopuszczenia wyrobów Organizowanie seminariów i kursów dla naszych Klientów Współuczestniczenie podczas prac projektowych - doradztwo, badania weryfikacyjne Kontrole w trakcie produkcji - DUPRO Inspekcje końcowe produktu wg wymagań AQL (tzw. Final Random Inspection) Tomasz Mańczak Kierownik Sekcji Wyrobów Meblowych TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. tomasz.manczak@pl.tuv.com W Laboratorium Meblowym firmy TÜV Rheinland Polska wysoko wykwalifikowani eksperci prowadzą badania oraz certyfikację mebli, podzespołów meblowych, komponentów, dodatków oraz elementów wyposażenia wnętrz, jak również zajmują się niezależną oceną kontroli i nadzoru nad jakością i bezpieczeństwem wyrobu. Partnerzy sekcji z Grupy TÜV Rheinland: TÜV Rheinland Product Safety TÜV Produkt und Umwelt TÜV Industrie Service TÜV Kraftfahrt LGA Qualitest Nasze laboratorium przystosowane jest do wymogów EN ISO a badania prowadzone są zgodnie z aktualnymi i międzynarodowymi standardami: PN, PN-EN, DIN, wytycznymi EU, BS, ANSI/BIFMA, GOST, itp. oraz w oparciu o własną metodykę badawczą i przy użyciu wysokiej klasy sprzętu pomiarowego i aparatury. Usługi dla producentów wyrobów meblowych i pochodnych: Techniczne badania mebli (wytrzymałość dynamiczna i statyczna, trwałość, wymiary, stabilność) Certyfikacje, weryfikacje oceny zgodności (np.: znaki TEST, MONITORING, GS, TOXPROOF, ERGONOMIE, Komfort und Qualität) Mechaniczne badania bezpieczeństwa Badania funkcjonalności i ergonomii 9

10 Laboratoria TÜV Rheinland To i owo czyli ciekawostki z branży meblowej Przemysł meblarski należy do tej części gospodarki, która podlega bardzo dynamicznym zmianom. Spowodowane są one nie tylko przez rozwój technologii czy obowiązującą modę, lecz także, a może przede wszystkim ze względu na wymagania rynku. Meble to nie tylko design, funkcjonalność czy wygoda, to przede wszystkim bezpieczeństwo użytkowania. Dla poszczególnych grup, rodzajów i zastosowań mebli istnieją specyficzne normy, wymagania i przepisy warunkujące domniemanie wspomnianego bezpieczeństwa. Poniższy tekst otwiera cykl artykułów poświęconych wybranym zagadnieniom i ciekawostkom branży meblowej. Meble / meble biurowe / stoły i biurka / drgania wahliwe. Kwestia ograniczenia drgań występujących w biurkach i biurowych stołach pracowniczych odgrywa istotną rolę ze względów ergonomicznych. Rytmiczny ruch ręki podczas pisania czy podczas wykonywania innych czynności biurowych może spowodować wprawienie stelaża biurka (przy zrównaniu się obydwóch częstotliwości ) w wahania, negatywnie odbierane przez użytkownika. Możliwością oceny i określenia zakresu tego zjawiska jest wykonanie pomiaru maksymalnego wychylenia stołu wywołanego uderzeniem z góry określoną energią. Wymagania oraz sposób przeprowadzenia badania zostały ujęte w niemieckiej normie DIN Fachbericht 147 stanowiącej zamiennik nieobowiązującej już normy DIN Konstrukcja stołu pracowniczego powinna zapewnić odpowiednie tłumienie drgań nie przekraczające wartości podanych w poniższej tabeli. wykonanie stołu - biurka wychylenie mierzone dla wysokości dopuszczalne wychylenie S dop stół z 2 szafkami 720 mm 2,5 mm stół z jedną szafką 720 mm 3,5 mm stół bez szafki 720 mm 5,0 mm stoły do pracy na siedząco - stojąco 720 mm 1120 mm 5,0 mm 8,0 mm współczynnik ten jest 2, wtenczas wartość skorygowanego wychylenia oblicza się ze wzoru: S kor = K x S1 gdzie K = 2 x (S2/S1) 1/4 i porównuje z wartościami wykazanymi w tabeli. Po przeprowadzonym teście oczywiście nie mogą powstać żadne trwałe odkształcenia biurka. Najogólniej mówiąc test polega na uderzeniu młotem o określonej wadze z określoną energią w boczną krawędź odpowiednio umocowanego i obciążonego biurka oraz pomiarze wychylenia za pomocą czujnika zamontowanego na jego końcu (patrz zdjęcie). Wyniki testu oprócz danych wartości granicznych można przy pomocy prostych narzędzi zilustrować graficznie. Przykładowy wykres przedstawiono poniżej. Podobne wymagania zostały również ujęte w normie dotyczącej ergonomicznych wymagań dla stołów biurowych NEN 2449:2006 z tą różnicą, że dopuszczalne pierwsze wychylenie konstrukcji stołu wynosi 20mm (± 0,2 mm) przy większej energii uderzeniowej, a całkowity zanik drgań musi nastąpić po 3 sekundach. Przedstawione w niniejszym artykule specyficzne zagadnienie stanowi wymaganie obowiązujące w szczególności na rynku niemieckim. Normy europejskie EN 527 oraz EN dotyczące biurek i stołów pracowniczych nie poruszają tego tematu. Przekroczenie w/w wartości jest dopuszczalne w przypadku wykazania przez biurko relatywnie szybkiego tłumienia drgań (wahnięć). Do tego celu obliczany jest tzw. współczynnik tłumienia stanowiący iloraz maksymalnej wartości wychylenia pierwszego do drugiego S1/S2. W przypadku gdy 10

11 Kogeneracja Kogeneracja Protokół z Kioto jest uzupełnieniem Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych dotyczącej Zmian Klimatycznych i jednocześnie międzynarodowym porozumieniem dotyczącym globalnego ocieplenia. Został on wynegocjowany na konferencji w Kioto w grudniu Traktat wszedł w życie 16 lutego 2005 roku, trzy miesiące po ratyfikowaniu go przez Rosję 18 listopada Przystąpiło do niego ponad 150 państwa czyli ok. 90% ludności świata. Podczas negocjacji w sprawie Protokołu z Kioto, 15 krajów, które tworzyły wówczas UE, postawiły sobie szczególnie ambitny cel: do roku 2012 zmniejszyć swoją łączną emisję gazów cieplarnianych o 8% poniżej poziomu z 1990 roku. Większości z 10 krajów, które przystąpiły do UE w 2004 roku, wyznaczono indywidualne cele związane z Protokołem, z wyjątkiem Cypru i Malty, dla których nie określono żadnych pułapów. Najbardziej znanym przykładem programu ograniczającego emisję gazów cieplarnianych jest wdrożenie od 1 stycznia 2005 r Europejskiego Systemu Handlu Emisjami. TÜV Rheinland Polska otrzymał akredytację PCA na przeprowadzanie weryfikacji rocznych raportów emisji CO2 i od 2006 roku świadczy usługi w tym zakresie. Unia Europejska systematycznie wdraża kolejne programy prowadzące do dalszego ograniczenia emisji CO2 poprzez m.in. efektywniejsze wykorzystanie paliwa. Ważna jest również zasada zrównoważonego rozwoju, pozwalająca korzystać z zasobów naturalnych ziemi następnym pokoleniom. Technologią pozwalającą na znaczne oszczędności paliwa podczas procesu wytwarzania energii elektrycznej jest kogeneracja (używa się również nazwy skojarzenie). Kogeneracja jest procesem wytwarzania energii elektrycznej wspólnie z wytwarzaniem ciepła użytkowego. Podczas wytwarzania energii elektrycznej w typowej kondensacyjnej elektrowni znaczne ilości ciepła są odprowadzane do otoczenia poprzez chłodnie kominowe. Ciepło to ma niską jakość (energetycy posługują się tu rachunkiem egzergetycznym), które praktycznie nie można wykorzystać. Przy kogeneracji kosztem zmniejszenia ilości produkowanej energii elektrycznej możemy otrzymać ciepło lepszej jakości do wykorzystania użytkowego. Całkowita sprawność takiego układu jest wyższa od sumy sprawności wytwarzania osobno ciepła i energii elektrycznej, co w praktycznie oznacza zmniejszenie ilości spalonego paliwa i mniejsza emisja zanieczyszczeń.. W technice spotyka się wiele technologii wytwarzania w skojarzeniu z czego najbardziej popularne to turbiny parowe upustowo-kondensacyjne, turbiny parowe przeciwprężne, turbiny gazowe z odzyskiem ciepła, silniki spalinowe oraz hybrydy tych układów. Coraz popularniejsze w ostatnim czasie stało się wykorzystanie jednostek kogeneracyjnych opartych na tłokowych silnikach spalinowych. W układach tych powszechnie znany silnik spalinowy współpracuje z generatorem prądu. Ciepło z chłodzenia płaszcza silnika oraz odzyskiwane z chłodnic oleju i z gazów wylotowych wykorzystywane jest do ogrzewania, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz procesów technologicznych. Ciepło w okresie letnim może być również wykorzystywane do wytwarzania chłodu używanego w klimatyzacji. W tym ostatnim przypadku mówimy wtedy o jednostkach trigeneracyjnych. Paliwem są gazy pozyskiwane na miejscu (np. gaz koksowniczy, gaz z odmetanowania kopalń, biogaz z fermentacji) lub paliwa płynne możliwe do spalenia w takich silnikach. Moc takich urządzeń wynosi od kilkudziesięciu kilowat do kilku megawat. Ze względu na lokalne zaopatrywanie w ciepło jednostki kogeneracyjne tworzą tzw. generację rozproszoną zwiększającą bezpieczeństwo systemu elektroenergetycznego oraz zmniejszające straty sieciowe przesyłu energii elektrycznej. W lutym 2004 roku wydano dyrektywę 2004/8/ WE w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii. Parlament Europejski dostrzegł zbyt małe wykorzystanie potencjału kogeneracji jako metody oszczędności paliwa oraz możliwości wypełnienia postanowień protokołu z Kioto. W celu zapewnienia przejrzystości przyjęto zharmonizowane podstawowe definicje kogeneracji oraz metodykę obliczeniową pozwalającą na uznanie energii elektrycznej jako wyprodukowaną w wysokosprawnej kogeneracji. Podstawowym warunkiem uznania wytworzonej energii za Jacek Gołąb Specjalista ds. Przemysłu Energetycznego TÜV Rheinland Polska Sp. Z o.o. jacek.golob@pl.tuv.com 11

12 Kogeneracja 12 wyprodukowaną w wysokosprawnej kogeneracji jest oszczędność energii pierwotnej (paliwa) PES większa od 10%, a dla przypadku jednostek o sumarycznej mocy elektrycznej zainstalowanej do 1 MW jakakolwiek oszczędność energii pierwotnej. Oszczędność energii pierwotnej jest obliczana w stosunku do referencyjnych wartość wytwarzania rozdzielonego ciepła i energii elektrycznej opublikowanych w decyzji Komisji Europejskiej. Państwa członkowskie same określają sposób wsparcia dla technologii wysokosprawnej kogeneracji. W Polsce przy zaimplementowaniu dyrektywy do Ustawy Prawo Energetyczne (styczeń 2007 r.) przyjęto system wydawania świadectw pochodzenia oraz obowiązku ich posiadania i przedstawiania do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki. Świadectwa pochodzenia mogą otrzymać przedsiębiorstwa wytwarzające energię w kogeneracji, ale wystąpienie o nie jest dobrowolne. Świadectwa pochodzenia są prawem majątkowym sprzedawanym poprzez Towarową Giełdę Energii (TGE) wszystkim zainteresowanym. Obowiązek ich posiadania i przedstawienia do umorzenia mają przedsiębiorstwa sprzedające energię elektryczną do odbiorcy końcowego (najczęściej spółki dystrybucyjne np. STOEN, Vattenfall) w ilości określonej w aktach wykonawczych. Przedsiębiorstwa na które nałożone obowiązek posiadania świadectw pochodzenia mogą uiścić opłatę zastępczą zamiast zakupić i przedstawić do umorzenia świadectwa pochodzenia. Aby ograniczyć takie zachowania i przedsiębiorstwa do taryfy na energię elektryczną mogą wliczyć tylko 80 % kosztów opłaty zastępczej, o ile opłata zastępcza będzie uiszczona w ilości przewyższającej 10% obowiązku. Wobec powyższego faktu należy się spodziewać że cena jednego świadectwa będzie wynosić: - ok. 117 zł/mwh dla energii wytworzonej w jednostkach o łącznej mocy do 1MW lub produkujących energię z paliw gazowych - ok zł/mwh dla energii z pozostałych jednostek Przedsiębiorstwa występujące do URE z wnioskiem o wydanie pierwszych świadectw pochodzenia będą musiały dołączyć do niego opinię potwierdzającą dane dotyczące możliwej do uzyskania ilości energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji wydaną przez akredytowaną przez PCA jednostkę. Zgodnie z Ustawą PE przedsiębiorstwa energetyczne składają roczne sprawozdania określające dane dotyczące kogeneracji za poprzedni rok kalendarzowy. Do sprawozdania muszą dołączyć opinię akredytowanej przez PCA jednostki potwierdzającą dane zawarte w sprawozdaniu oraz zasadność występowania o świadectwa pochodzenia. Polskie Centrum Akredytacji wydało już Program akredytacji jednostek badających i opiniujących sprawozdania przedsiębiorstw energetycznych występujących o uzyskanie świadectw pochodzenia z kogeneracji DAC-16 TÜV Rheinland Polska jako pierwsza jednostka w Polsce 14 listopada otrzymała akredytację nr AC 141 na opiniowanie wysokosprawnej kogeneracji. Na chwilę obecną posiadamy również najliczniejszą grupę uprawnionych weryfikatorów z tego zakresu. TÜV Rheinland na bieżąco śledzi działania Unii Europejskiej w obszarze szeroko rozumianej energetyki i ochrony środowiska. Na Szczycie Rady Europejskiej 8-9 marca 2007 r. przyjęto Plan Działań integrujący politykę klimatyczną i energetyczną Wspólnoty, aby ograniczyć wzrost średniej globalnej temperatury o więcej niż 2 st. C powyżej poziomu sprzed okresu uprzemysłowienia oraz zmniejszyć zagrożenie wzrostem cen i ograniczoną dostępnością ropy i gazu. Wdrażane będą działania mające na celu: - zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do 2020 r. co najmniej o 20 % w porównaniu do 1990 r. - racjonalizacja wykorzystania energii i w konsekwencji ograniczenie jej zużycia o 20 % - zwiększenie udziału energii produkowanej ze OZE do 20 % całkowitego zużycia energii średnio w UE w 2020 r. - osiągniecie co najmniej 10 % udziału biopaliw w sprzedaży paliw transportowych w 2020 r. - inne np. poprawa wydajności energetycznej nowych budynków, zmniejszenie zużycia benzyny w nowych samochodach W tych wszystkich obszarach działania TÜV Rheinland będzie wspomagał rząd, przedsiębiorców i instytucje swoją wiedzą i doświadczeniem. Będziemy oferować usługi w zakresie wydawania certyfikatów energetycznych budynków, weryfikowaniu wielkości emisji oraz produkcji energii w wysokosprawnej kogeneracji, redukcji zużycia energii oraz spełnienia wymogów polskiego i unijnego prawodawstwa.

13 SYSTEM ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM INFORMACJI FUNDAMENTALNA POTRZEBA FIRMY CZY ZBĘDNY NAKŁAD ŚRODKÓW? Bezpieczeństwo informacji Rozwój nowoczesnych technik zarządzania w każdej dziedzinie przedsiębiorczości w obecnej dobie jest nieunikniony. Rozwijają się zarówno technologie informatyczne jak i systemy zarządzania zasobami ludzkimi czy też technologie przemysłowe. Aby być firmą nowoczesną nie wystarczy już dziś abyśmy spełniali wymogi prawa lokalnego, lecz powinniśmy także sprostać wymogom Unii Europejskiej oraz spełniać standardy światowe w dziedzinie zarządzania. W chwili obecnej szczególnie kładziony jest nacisk na zabezpieczanie zasobów firmy, bowiem to one są największą wartością każdej organizacji. Z przeprowadzonych badań wynika, iż to właśnie nasze aktywa były i są najbardziej narażone na ryzyko pozyskania ich przez osoby nieuprawnione. Z raportu za rok 2006 wynika, że zarządy firm w ponad 13% nie są informowane o incydentach z zakresu naruszenia bezpieczeństwa, które miały miejsce w danej firmie w 57% są informowane tylko raz w roku. Zarząd firmy podejmując strategiczne decyzje uwzględnia ryzyka mające wpływ na wykonanie zadań, jeśli nie otrzymuje systematycznie pełnych informacji, może podejmować błędne decyzje. Aby lepiej zabezpieczyć nasze zasoby powinniśmy zastosować jeden z najnowocześniejszych modeli zarządzania - międzynarodową normę ISO Norma ta wyraźnie określa wymagania związane z ustanowieniem, wdrożeniem, eksploatacją, monitorowaniem, przeglądem, utrzymaniem oraz doskonaleniem Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji. Ogromną zaletą stosowania tego standardu jest to, iż może on być zastosowany praktycznie w każdej firmie, niezależnie od branży, którą się zajmuje. Proponowany standard ISO możemy stosować nie tylko do informacji przetwarzanych w systemach komputerowych, ale także można go wdrażać we wszystkich działach firmy, gdzie mamy dostęp do informacji pisanej, bowiem odnosi się on do bezpieczeństwa informacji i zarządzania tym bezpieczeństwem, niezależnie od formy ich przechowywania. Informacje mogą być przechowywane na papierze, na dyskach komputerowych, na przenośnych nośnikach danych, na stronach internetowych, mogą być przekazywane w formie rozmowy, czy wykładu, przesyłane poczta elektroniczną, SMS em czy też w innej formie. Stosowanie międzynarodowej normy ISO zapewnia, że są one zawsze chronione adekwatnie do określonych ryzyk, bowiem zarządzanie ryzykiem jest nieodzownym elementem stosowania tej normy. Ponieważ w dzisiejszych czasach informacja należy do najistotniejszych wartości dla większości organizacji, zapewnienie jej poufności, integralności i dostępności jest podstawowym zadaniem osób odpowiedzialnych za osiąganie dochodu z prowadzonej działalności. Aby firma mogła zachować płynność finansową potrzebne są narzędzia nowoczesnych technik zarządzania dla kadry kierowniczej, do których nie wszyscy pracownicy powinni mieć dostęp. Dzięki ciężkiej pracy zespołu odpowiedzialnego za wykreowanie pozytywnego wizerunku marketingowego firmy na rynku możemy osiągnąć większe zyski, lecz nie wszyscy pracownicy powinni znać szczegółowo plany działania takiej akcji marketingowej. Dlatego też międzynarodowa norma ISO pozwala między innymi osiągnąć te właśnie cele. Z punktu widzenia firmy stosującej konkurencyjne metody zarządzania nie do przyjęcia jest fakt, np., że nasze przejściowe trudności finansowe poznaje konkurencja lub nasi klienci, że plan marketingowy w trakcie jego tworzenia jest dostępny na stronach internetowych. Bardzo często, bowiem utrata chociażby tylko części danych finansowych może doprowadzić firmę do upadku. Wdrażając normę ISO zarząd firmy jest pewien, że utrzymuje pełną kontrolę nad aktywami, nie zwiększa niepotrzebnie kosztów działalności, informacje zarówno dostawców jak i klientów przechowywane są w firmie w sposób bezpieczny. Zarząd wie, kto i kiedy dodał, zmodyfikował, usunął dane z bazy danych, potrafi trafnie podjąć decyzje, czyli ma pełną kontrolę nad zasobami swojej firmy. Po wdrożeniu normy ISO będziemy mieli opracowaną politykę bezpieczeństwa, procedury z zakresu organizacji i zarządzania bezpieczeństwem informacji, zarządzania systemami i sieciami, zarządzania zasobami ludzkimi, zarządzania incydentami związanymi z bezpieczeństwem informacji, zarządzania ciągłością działania a także zarządzania kontrolą dostępu. Ogromną zaletą normy ISO jest to, iż prezentuje kompleksowe podejście do bezpie- Małgorzata Szelest Trener TÜV Akademia Polska 13

14 Bezpieczeństwo informacji czeństwa informacji. Norma porusza obszary bezpieczeństwa fizycznego, osobowego, teleinformatycznego oraz prawnego. Kolejną zaletą normy jest to, iż nie określa szczegółowych technicznych wymagań, lecz tylko wskazuje na obszary, które należy uregulować. Z rodziny norm ISO 27xxx będą kolejno wdrażane na naszym rynku następujące normy: ISO / IEC słownictwo i terminologia, ISO /IEC (obecnie znane jako BS oraz ISO / IEC 17799) - praktyczne zasady zarządzania bezpieczeństwem informacji, ISO /IEC porady i wskazówki dotyczące implementacji systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji (ISMS), ISO / IEC System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji. Wskaźniki i pomiar ISO / IEC (obecnie BS ) - zarządzanie ryzykiem bezpieczeństwa informacji Małgorzata Szelest Trener TÜV Akademia Polska, pierwsza kobieta w Polsce posiadająca Certyfikat CISM Certify Information Security Manager w ISACA w USA, uprawniający do przeprowadzania audytów w firmach na całym świecie; Audytor ds. zgodności systemów i procesów; Starszy inspektor w Biurze Bezpieczeństwa Systemów Informatycznych; Kierownik Zespołu Informatyki w Regionie Warszawskim; Ekspert w komisji Polskiego Komitetu Normalizacyjnego - Komitetu Technicznego nr 182 ds. Ochrony Informacji w Systemach Teleinformatycznych; Ekspert w podkomisji - Komitetu Technicznego nr 182 ds. Ochrony ISMS (Information Security Management Systems). 14 Dokończenie ze strony 5 Trudno wskazać wady tej metody planowania auditów, bo przecież wyższe wymagania co do dyscypliny, kompetencji i konsekwencji auditorów są tylko potwierdzeniem na lepsze przygotowanie do auditu, skutkujące perfekcyjnym jego przebiegiem i bogatym materiałem oceniającym sytuację oraz cenną wartością dodana. Wydaje się zupełnie oczywistym, że niezależnie od sposobu planowania auditów, system zarządzania jakością w organizacji powinien spełniać wymagania normy w każdym obszarze zgodnym z zakresem systemu. Ciągłe koncentrowanie się auditorów na ocenie zgodności dokumentacji i zapisów z regulacjami nie może stanowić głównego celu auditu. Wszelkie koncepcje budowy systemu i zasady jego doskonalenia powinny być opracowane i przetestowane w czasie wdrażania systemu, przed jego certyfikacją. Jest również oczywistym, że kolejne audity wewnętrzne służą do doskonalenia systemu, co dotyczy również zasad zarządzania dokumentacją, ale jej modyfikacje powinny wynikać z praktycznych potrzeb, a nie odwoływać się do poważnych błędów koncepcyjnych. Sam plan auditu ma również głębsze znaczenie niż tylko jednorazowe ustalenie z organizacją przebiegu auditu w czasie i miejscu, przypisania zadań i doboru auditorów oraz wskazanie odpowie- dzialnych osób uczestniczących po stronie organizacji. Plan, w powiązaniu z raportem z auditu oraz z protokołem, bądź z lista pytań kontrolnych stanowi podstawę do oceny rzetelności i skuteczności pracy audytorów, a ta ocena pozwala wytyczać ścieżki ich dalszego rozwoju. Literatura: 1. Systemy zarządzania jakością - Wymagania, ISO 9001: Systemy zarządzania jakością- Wytyczne do doskonalenia funkcjonowania, ISO 9004: A.Kleniewski -PJ

15 Wydarzenia Targi TRAKO - relacja Blisko 350 wystawców z 17 krajów wzięło udział w odbywających się w dniach października w Gdańsku 7. Międzynarodowych Targach Kolejowych TRAKO To największe i najbardziej prestiżowe w Polsce oraz jedno z największych w Europie spotkanie branży transportu szynowego. Targi TRAKO odbywają się w cyklu dwuletnim już od dwunastu lat. Wśród zagranicznych wystawców najliczniejszą grupę stanowią firmy z Czech, Niemiec i Wielkiej Brytanii. TRAKO to doskonała okazja do promowania transportu szynowego, spedycji i logistyki kolejowej, prezentacji najnowszych technologii oraz spotkania w środowisku branżowym. Na tegorocznej wystawie swoje stoisko miała również nasza firma. Tradycyjnie imprezie towarzyszył bogaty program m.in. debata, liczne seminaria, prezentacje firm. Po raz pierwszy na targach zaprezentowały się nowe sektory: tramwaje oraz spedycja i logistyka kolejowa. Najnowszy tabor kolejowy polski i zagraniczny, prezentowały firmy Bombardier, General Electric, Siemens, Newag, PESA, PKP Przewozy Regionalne, PKP Intercity, Koleje Czeskie i Koleje Mazowieckie. Targi TRAKO powstają przy ścisłej współpracy Polskich Kolei Państwowych S.A. Współorganizatorami targów są firmy Bombardier, Medcom, Siemens oraz Thales. Patronat honorowy nad targami sprawują: Minister Transportu Jerzy Polaczek, Prezes Zarządu, Dyrektor Generalny PKP S.A. - Andrzej Wach, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego - mgr inż. Wiesław Jaroszewicz, Przewodniczący OSŻD - Tadeusz Szozda, Prezes SEP - prof. dr inż. Stanisław Bolkowski, Prezes SITK - Antoni Szydło. Targi INTERWELDING - relacja W dniach października na terenach wystawienniczych Międzynarodowych Targów Katowickich odbyła się XII. edycja Międzynarodowych Targów Spawalniczych Interwelding Targom towarzyszyło branżowe wydarzenie roku jakim była światowa premiera najnowszego produktu firmy Drahtzug Stein wire & welding GmbH & Co.KG: STEIN-MEGAFIL 690 R, jest to mikrostopowy rutylowy drut proszkowy z szybko krzepnącym żużlem do spawania wysokowytrzymałych drobnoziarnistych stali konstrukcyjnych z granicą plastyczności do 690 N/mm 2 w osłonie M21. Targi Interwelding na stałe wpisały się w kalendarz imprez wystawienniczych Międzynarodowych Targów Katowickich i uznane zostały za największą i najbardziej profesjonalną ekspozycję technik spawalniczych w Polsce. Zajmują również wysoką pozycję na europejskim rynku wystawienniczym. Przez jedenaście lat w Katowicach gościły kluczowe firmy z branży spawalniczej, prezentujące najnowocześniejsze technologie, urządzenia i materiały spawalnicze. W tym roku po raz dwunasty wystawcy branży spawalniczej mieli okazję do wymiany doświadczeń i poglądów, do bezpośredniego spotkania z tzw. specjalistycznym odbiorcom. Na tegorocznej wystawie nie zabrakło także naszej firmy. W targach udział brało około 40 firm z Czech, Słowacji, Chin, Niemiec i Polski. Patronat honorowy objął Minister Gospodarki, od strony medialnej targami opiekowały się: internetowy portal branżowy spawalnictwo.com.pl, Służby Utrzymania Ruchu, Inżynieria i Utrzymanie Ruchu Zakładów Przemysłowych, Eurofirma. Akredytacja AC Kogeneracja Miło nam poinformować, iż jako pierwsza jednostka certyfikująca w Polsce firma TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. otrzymała kolejną akredytację Nr AC 141! Jest to AKREDYTACJA DLA JEDNOSTEK BADAJĄCYCH I OPINIUJĄCYCH DANE DO ŚWIADECTW POCHODZENIA Z KOGENERACJI. Wydawanie opinii następować będzie zgodnie z Ustawą Prawo Energetyczne oraz Rozporządzeniem Ministra Gospodarki w sprawie sposobu obliczania danych podanych we wniosku o wydanie świadectwa pochodzenia z kogeneracji oraz szczegółowego zakresu obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia tych świadectw, uiszczania opłaty zastępczej i obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w wysokosprawnej kogeneracji (Dz. U. z 2007 r. Nr 185, poz. 131). 15

16 Wydarzenia Oktoberfest 2007 Tradycyjnie już w październiku odbył się kolejny Oktoberfest organizowany przez firmę TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. Po raz kolejny zapraszając naszych Klientów do wspólnego stołu biesiadnego, chcieliśmy podziękować za kolejny rok owocnej współpracy. Tegoroczna zabawa odbyła się 26 października, w Hali MOSiR w Zabrzu. Uśmiech na twarzach gości podtrzymywały gwiazdy śląskiej sceny kabaretowej, opowiadając niezliczone ilości kawałów i zagrzewając biesiadników do wspólnych śpiewów i zabaw konkursowych. Fundatorami nagród w konkursach byli: - TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. wraz z TÜV Akademia Sp. z o.o. - oraz Zakład Walcowniczy PROFIL S.A. Nad bezpieczeństwem i spokojem tegorocznej zabawy czuwała Spółdzielnia DOMENA. Tradycyjnie także rozdaliśmy wyróżnienia dla firm, które szczególnie wyróżniły się w tym roku dbałością o jakość swoich usług. Zaszczytne statuetki GRABKOMUCHY podczas Oktoberfest 2007 otrzymały następujące firmy: - Skanska S.A., w imieniu której nagrodę odebrał pan Marek Marszałek - ISD Huta Stali Częstochowa Sp. z o.o., której przedstawicielem był pan Maciej Prószyński - Herbapol-Lublin S.A., statuetkę odebrał pan Piotr Grzesiak. Wyróżnionym firmom serdecznie gratulujemy! 16

17 Wydarzenia Laureaci GRABKOMUCH. Wyróżnionym firmom serdecznie gratulujemy! Szczególnym punktem programu imprezy jest losowanie nagrody w tzw. TUVTOMBOLI. Tegoroczna nagroda to ufundowany przez TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. Voucher o wartości 5000zł, który upoważnia do wykupu dowolnej wycieczki w AIR CLUB Travel Center. Szczęśliwa ręka losującego wyłoniła zwycięzcę, którym został: Pan Roman Szuleko, z firmy Huta Szkła Jedlice. Panu Romanowi gratulujemy serdecznie i życzymy wielu ciekawych i niezapomnianych wrażeń. W imieniu całej jednostki TÜV Rheinland Polska pragniemy podziękować wszystkim uczestnikom OKTOBERFEST 2007 za dobry humor i wspólną zabawę. Dziękujemy również Sponsorom oraz Fundatorom Nagród. Serdecznie zapraszamy na Oktoberfest w przyszłym roku! Pan Roman Szuleko 7 grudnia 2007 r. w Sali Kongresowej PKiN w Warszawie odbyła się gala finałowa X jubileuszowej edycji programu Przedsiębiorstwo Fair Play. Jak co roku spotkali się na niej Laureaci tegorocznej edycji oraz znakomici przedstawiciele życia gospodarczego i politycznego. TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. otrzymała Złotą Statuetkę Przedsiębiorstwa Fair Play zaliczając się tym samym do elity Przedsiębiorstw Fair Play. Należą do niej przedsiębiorstwa, które pięciokrotnie w kolejnych edycjach przeszły pozytywną weryfikację i uzyskały certyfikat Przedsiębiorstwo Fair Play oraz Laury Przedsiębiorstwo Fair Play. To dowód na to, iż TÜV Rheinland Polska prowadzi działalność zgodnie z zasadami fair play przynoszącymi wymierne korzyści zarówno dla klientów jak i pracowników. 17

18 Szkolenia SZKOLENIA TÜV AKADEMIA POLSKA ROK 2007 INFORMACJE OGÓLNE SZKOLENIA OTWARTE Szkolenia otwarte są kierowane zarówno do pracowników różnych firm i organizacji, jak i osób prywatnych, pragnących zdobyć nowe kwalifikacje. Miejsce realizacji szkoleń ustalane jest na podstawie zróżnicowania geograficznego zgłoszonych uczestników w jednym ze współpracujących z nami ośrodków szkoleniowych. Uczestnicy w cenie szkolenia otrzymują: profesjonalny trening umiejętności, zaświadczenie/ Certyfikat TÜV o nabytych kompetencjach, materiały szkoleniowe, materiały piśmiennicze, zakwaterowanie w pokojach jednoosobowych, wyżywienie, opiekę rezydenta TÜV Akademia Polska SZKOLENIA ZAMKNIĘTE Organizujemy także szkolenia tzw.: szyte na miarę tzn. dostosowane do specyfiki firmy oraz potrzeb i oczekiwań uczestników szkolenia. Ceny szkoleń zamkniętych są ustalane indywidualnie dla każdej firmy. TRENERZY Wszystkie zajęcia są prowadzone nowoczesnymi metodami aktywizującymi przez doświadczonych specjalistów: auditorów, trenerów i konsultantów TÜV Rheinland Group. Uzyskali oni akredytację Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości do realizacji Programów PHARE 2000 SSG RZL oraz PHARE 2001 PZ RZL. Docenieniem kompetencji i profesjonalizmu merytorycznego i organizacyjnego TÜV Akademia Polska Sp. z o. o. jest przyznanie tytułu oraz certyfikatu Przedsiębiorstwo Fair Play 2004, Przedsiębiorstwo Fair Play 2005 oraz Przedsiębiorstwo Fair Play 2006 przez Krajową Izbę Gospodarczą oraz Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym. 18 ISO 9001:2000 ISO 14001:2004 ISO/TS 16949:2002 PN-N Branża spożywcza Wyroby medyczne Nazwa szkolenia Cena szkolenia (PLN) Termin szkolenia II półrocze Moduł 1 Wstęp do systemu zarządzania jakością (ISO 9001:2000) Moduł 2 Auditor wewnętrzny systemu zarządzania jakością (ISO 9001:2000) Moduł 3 Warsztaty doskonalące dla auditorów wewnętrznych Pełnomocnik Jakości TÜV Warsztaty doskonalące dla Pełnomocników Jakości TÜV Auditor Jakości TÜV Badanie satysfakcji klienta pod względem wymagań normy ISO 9001:2000 Moduł 1 Wstęp do systemu zarządzania środowiskowego (ISO 14001:2004 Moduł 2 Auditor Wewnętrzny systemu zarządzania środowiskowego (ISO 14001: Moduł 3 Warsztaty doskonalące dla auditorów wewnętrznych Pełnomocnik i Auditor systemu zarządzania środowiskowego TÜV Moduł 1 Wstęp do systemu zarządzania jakością w przemyśle motoryzacyjnym (ISO/TS 16949:2002) Moduł 2 Auditor wewnętrzny systemu zarządzania jakością w przemyśle motoryzacyjnym (ISO/TS 16949:2002) Pełnomocnik jakości w przemyśle motoryzacyjnym (ISO/TS 16949:2002) Moduł 1 - Wstęp do systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy wg PN-N Moduł 2 Auditor wewnętrzny systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy wg PN-N Moduł 1 Wstęp do systemu HACCP Moduł 2 Auditor wewnętrzny systemu HACCP Auditor Wewnętrzny Zintegrowanych Systemów Zarządzania (ISO 9001 i HACCP) Auditor Wewnętrzny Systemy Zarządzania Bezpieczeństwem Żywności wg ISO 22000:2005 Wyroby medyczne - wymagania Dyrektyw MDD/IVDD/AIMD, Technical Files. Zarządzanie ryzykiem wg EN ISO Pełnomocnik systemu Zarządzania Jakością wytwórców wyrobów medycznych

19 Szkolenia Pełnomocnik Zintegrowanych Systemów Zarządzania (ISO 9001, ISO 14001, PN-N 18001) Auditor Wewnętrzny Zintegrowanych Systemów Zarządzania (ISO 9001, ISO 14001, PN-N 18001) Moduł 1 Polityka zarządzania bezpieczeństwem informacji Moduł 2 Wstęp do zarządzania bezpieczeństwem informacji wg ISO 27001:2005 Moduł 3 Auditor wewnętrzny systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji Six Sigma Lean Management Techniki doskonalenia jakości FMEA Analiza przyczyn i skutków potencjalnych wad Problem Solving Rozwiązywanie problemów Metodologia SPC i MSA APQP Zaawansowane planowanie jakości PPAP Proces zatwierdzenia części do produkcji Zintegrowane Systemy Zarządzania (ISO 9001, ISO 14001, PN-N ISO/IEC Doskonalenie systemów zarządzania SZKOLENIA Z ZAKRESU BADAŃ NIENISZCZĄCYCH ROK 2007 Nazwa szkolenia Symbol Termin szkolenia II półrocze Czas trwania (godz.) Cena szkolenia Cena egzaminu wraz z certyfikatem Badania radiograficzne RT Badania ultradźwiękowe UT Badania prądami wirowymi ET (*) Badania penetracyjne PT (1+2) Badania ultradźwiękowe UT / Badania wizualne VT (1+2) Badania magnetyczno-proszkowe MT (1+2) Ocena zdjęć radiograficznych RT 2*(FAS) / Badania radiograficzne - wykonanie (kurs uzupełniający) RT 2 FER Badania radiograficzne RT Badania prądami wirowymi ET (1+2) (*) stopień kwalifikacji wg EN 473: stopień kwalifikacji wg EN 473: Cena szkolenia z wykorzystaniem własnego sprzętu. 2. Cena szkolenia z wykorzystaniem sprzętu TÜV Akademia Polska Sp. z o. o. 3. Czas trwania i cena szkolenia dotyczy osób posiadających kierunkowe wykształcenie wyższe lub potwierdzone uczestnictwo w szkoleniu z zakresu radiografii 4. Zajęcia odbywają się również w sobotę 5. Kurs uzupełniający do pełnego zakresu RT 2, przeznaczony dla osób posiadających uprawnienia RT 2 FAS 6. Egzamin odbędzie się w dniu

20 Różności PODRÓŻE HUMOR: AUSTRIA Kontynuując nasze wędrówki po siedzibach TÜV Rheinland Group na świecie zatrzymujemy się w Austrii, a dokładnie w Wiedniu. To kulturalne i polityczne centrum kraju, miasto z historią, które przyciąga swoim pięknem. Z historią spotykamy się na każdym kroku. Istotnym elementem, który widać z każdej strony jest cesarskie godło, sprawiające wrażenie ciągle istniejącej monarchii. Zewsząd patrzą na nas postacie Franciszka Józefa, Sissi i Karola Habsburga. Zapraszamy zatem do przechadzki śladami dawnej monarchii Habsburgów, do odwiedzenia wspaniałych pałaców barokowych Schönbrunn, Belvedere i Hofburg, w którym przez ponad siedem stuleci znajdowała się sterownia imperium Habsburgów. Większość godnych uwagi zabytków i muzeów Wiednia skupia się w historycznym centrum, którym jest starówka, Innere Stadt, powstała na terenie ograniczonym z jednej strony dzisiejszym kanałem Dunaju a z trzech pozostałych murami obronnymi, na których miejscu w XIX w. wytyczono reprezentacyjną arterię miasta, Ringstrasse. Wewnątrz Ringu zachowało się wiele wspaniałych zabytków, świadczących o burzliwej historii miasta od czasów rzymskich po dzień dzisiejszy, a w licznych muzeach przechowywane są cenne pamiątki dokumentujące bogatą przeszłość kraju. Ta część Wiednia to ulubione miejsce spacerów i spotkań. Tutaj, w pierwszej dzielnicy, znajdują się najbardziej eleganckie kawiarnie, restauracje i najdroższe sklepy. Nie można opuścić Wiednia, nie zwiedziwszy Schönbrunn, dawnej letniej rezydencji cesarzowej Sisi, będącym jednym z najpiękniejszych pałaców barokowych w Europie, z takimi atrakcjami jak czarujący krajobraz parkowy, Palmiarnia, Glorietta i ogród zoologiczny. Jest jednym z głównych zabytków Wiednia i dziedzictwem kultury UNESCO. Podczas spaceru wzdłuż wspaniałego bulwaru wiedeńskiego warto zatrzymać się na dłużej przy katedrze Św. Szczepana, która od 800 lat jest symbolem Wiednia i najważniejszą budowlą gotycką w Austrii. Katedra, zniszczona w czasie II wojny światowej, została odbudowana w dawnym kształcie wysiłkiem całego narodu. W podziemnej krypcie pod głównym ołtarzem znajdują się urny ze szczątkami Habsburgów. Warto wspomnieć o najwspanialszym europejskim parku rozrywki, jakim jest Prater, uważany za najstarszy park rozrywkowy na świecie. Do jego najsłynniejszych obiektów należy zbudowane w 1896 r. wielkie koło diabelskie, Riesenrad, jeden z symboli miasta. Dzisiaj Prater to także ogromny teren rekreacyjny i park sportowy. W pobliżu wesołego miasteczka znajdują się pawilony i wielkie tereny targowe, gdzie odbywają się doroczne Targi Wiedeńskie i liczne ekspozycje czasowe. Oprócz historycznych zabytków Wiednia warto również wspomnieć o kulinarnych specjałach. W wiedeńskich kawiarniach czeka nie tylko wyśmienita kawa i wiedeńskie ciasta, ale także międzynarodowa prasa i różne gry, od szachów po bilard. Do najsłynniejszych przysmaków należy tort Sachera i Wiener Melange, czyli czarna kawa z lekko ubitym mleczkiem, bardzo zbliżona do włoskiego capuccino. Do jej parzenia używa się ziaren niezbyt mocnej kawy, a najczęściej są one kandyzowane. Wiedeń to cudowne miasto, w którym nawet najbardziej wybredny turysta znajdzie coś dla siebie. Każdy, kto tu przyjedzie poczuje specyficzny dla tego miejsca klimat i zapewne zapragnie do niego powrócić. HUMOR Po dłuższej jeździe pasażer, chcąc taksówkarzowi coś wytłumaczyć, leciutko stuknął go w ramię. A tu taksiarz zaczyna wrzeszczeć, panikować, kręcić kierownicą w prawo, w lewo i w końcu uderzyli w pobliskie drzewo. Pasażer się wygramolił z wraku obok niego staje roztrzęsiony taryfiarz. Pasażer: - Panie, coś Pan taki strachliwy? Taksówkarz: - Człowieku, ja pierwszy dzień na taksówce. Wcześniej 20 lat robiłem za kierowcę w zakładzie pogrzebowym! Spotykają się dwie sąsiadki: - A co to sąsiadka tak dziś na czarno? - A no, bo to mąż mój nie żyje. - O mój Boże. A jak to się stało? Przecież jeszcze wczoraj go widziałam jak kopał w ogródku. - A kopał, kopał. A potem poszliśmy do sklepu kupić mu nowe buty. No i mierzy jedną parę, drugą, trzecią... dziesiątą... Mówię mu Nie śpiesz się Stefan, przymierzaj dokładnie żeby na pewno dobre były. W końcu po paru godzinach wróciliśmy do domu, on zakłada te nowe buty i mówi, że ciasne. NO NIE ZABIŁABY PANI? Jedzie nawalony baca wozem i zatrzymuje go policjant: - Nooo baco - przegięliście! Kartę woźnicy! - Ni mom... - No to dowód osobisty. - Ni mom... - No to paszport, legitymację - cokolwiek! - Ni mom... - Echhh baco...adres podajcie. - Wchodzi do domu mąż o trzeciej nad ranem, a tu stoi w przedpokoju żona i zaczyna: - No wiesz, pijany i o trzeciej nad ranem wracasz do domu... On jej przerywa i mówi: - A kto powiedział o wracaniu?, po gitarę przyszedłem.