Pasożyty niechciani goście w naszych organizmach. Anna Kimak-Cysewska Koszalin 2014

Transkrypt

1 Pasożyty niechciani goście w naszych organizmach Anna Kimak-Cysewska Koszalin 2014

2 Pasożyty to organizmy wykorzystujące inny organizm jako środowisko życia i zdobywania pożywienia entomart Autor: Autor:Hans Hillweart

3 Pasożyty za względu na miejsce bytowania Zewnętrzne Wewnętrzne

4 Pasożyty za względu na czas trwania zależności pasożyt-żywiciel Stałe Pobierają pokarm od żywiciela przez całe życie Czasowe wykorzystują żywiciela tylko w określonym stadium rozwojowym

5 Pasożyty za względu na stopień uzależnienia pasożyta od żywiciela Obligatoryjne bezwarunkowe, niezbędne dla życia pasożyta Fakultatywne pasożyt żyje w postaci wolnej żywiciela wykorzystuje czasowo np. tylko na czas żerowania

6 Szrotówek kasztanowiaczek Szczególną grupę stanowią pasożyty roślin m.in. galasówki lub owady minujące Photo by User:Wofl Galasówka dębianka Rożkowiec lipowy

7 Rośliny pasożytnicze Autor: Scott Zona Półpasożyt - jemioła Zaraza bluszczowa

8 Wybrane przystosowania organizmów do pasożytniczego trybu życia Przyssawki, pazurki, haczyki Oskórek chroniący przed strawieniem Brak niektórych narządów Obojnactwo Wytwarzanie ogromnych ilości jaj Złożone cykle rozwojowe Korzenie przekształcone w ssawki Wytwarzanie substancji znieczulających Wyspecjalizowane aparaty gębowe Wytwarzanie substancji zapobiegających krzepnięciu Białka na powierzchni komórek utrudniające krwi rozpoznanie przez układ odpornościowy żywiciela...

9 PARAZYTOZY - choroby wywoływane przez pasożyty atakują różne narządy i części ciała, m.in.: mięśnie (włosień kręty) płuca (przywra płucna) krew (przywra krwi) wątroba (motylica wątrobowa) jelito cienkie (ogoniastek jelitowy, glista ludzka, tasiemce) jelito grube (włosogłówka, owsik) skóra (świerzbowiec)

10 Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) - niektóre pasożyty mogą przetrwać w naszym organizmie latami. Niepokojący jest fakt, że wiedza na temat pochodzenia tych pasożytów, ich szkodliwego wpływu na nasz organizm, a także tego, w jaki sposób możemy się nimi zarazić, wciąż jest niewystarczająca.

11 Lista dziesięciu najgroźniejszych pasożytów (opublikowana przez FAO) 1. Tasiemiec uzbrojony (Taenia solium) - Wieprzowina 2. Tasiemiec bąblowiec (Echinococcus granulosus ) - Świeże produkty 3. Tasiemiec bąblowiec wielojamowy (Echinococcus multilocularis) - Świeże produkty 4. Pierwotniak Toksoplazma (Toxoplasma gondii ) - Wieprzowina, wołowina, dziczyzna 5. Pierwotniak Cryptosporidium spp. - Świeże produkty, soki owocowe, mleko 6. Pełzak czerwonki (Entamoeba histolytica ) - Świeże produkty 7. Włosień kręty (Trichinella spiralis) - Wieprzowina 8. Przywry (Opisthorchiidae ) - Ryby słodkowodne 9. Glisty (Ascaris spp.) - Świeże produkty 10. Pierwotniak świdrowiec amerykański (Trypanosoma cruzi ) - Soki owocowe

12 BĄBLOWICA wywoływana przez tasiemca bąblowca Bąblowiec - to tasiemiec, którego jaja mogą znajdować się w kale zarażonych zwierząt: lisów, psów, wilków. Spożywanie nieumytych owoców leśnych niesie z sobą ryzyko zachorowania. Cysty bąblowca w jelicie owcy

13 Oderwane proglotydy wydostają się samodzielnie przez odbyt na powierzchnię skóry żywiciela Jaja znajdujące się w sierści ostatecznego zwierzęcia stanowią źródło inwazji dla żywiciela pośredniego, także dla ludzi. W żołądku lub jelicie żywiciela pośredniego z jaja wydostaje onkosfera, która czynnie przedostaje się do krążenia i z prądem krwi dostają się do narządów wewnętrznych W narządzie onkosfera przekształca się w kolejne stadium rozwojowe, jakim jest bąblowiec

14 Bąblowiec to niezwykle agresywny pasożyt, zagnieżdża się w wątrobie, płucach, mózgu. Choroba przez lat może przebiegać bezobjawowo, a tasiemiec rozprzestrzenia się do innych narządów, dając przerzuty jak rak. Dlatego bąblowica bywa mylnie diagnozowana jako choroba nowotworowa. Pęknięcie torbieli, która tworzy się wokół larwy, prowadzi do silnych wymiotów i kaszlu, często kończy się śmiercią. W zbieraniu i spożywaniu "darów lasu" należy więc zachować ostrożność.

15 Protoskoleksy bąblowca w płynie z torbieli Torbiele bąblowca usunięte chirurgicznie z płuca pacjenta

16 TASIEMCZYCA wywoływana przez tasiemca uzbrojonego (1) lub tasiemca nieuzbrojonego (2) 1. Skoleks wyposażony w haczyki i przyssawki, za pomocą których przytwierdza się do ściany jelita cienkiego

17 2. Skoleks wyposażony tylko w przyssawki, za pomocą których przytwierdza się do ściany jelita cienkiego

18 W jelicie żywiciela pośredniego onkosfery uwalniają się z otoczek i wnikają do błony śluzowej jelita. Larwy przedostają się przez ścianki jelita do naczyń krwionośnych i wędrują wraz z krwią, najczęściej do mięśni, rzadziej wątroby, płuc, nerek lub opon mózgowych. Onkosfera przekształca się w następne stadium larwalne wągier. Jest to pęcherzyk z wpuklonym do wnętrza skoleksem tasiemca Wypełnione jajami człony tasiemca są wydalane wraz z kałem z organizmu żywiciela ostatecznego (człowieka). Jaja są zjadane przez żywiciela pośredniego (bydło, świnie) W przypadku zjedzenia półsurowego lub surowego zarażonego mięsa, wągry wynicowują się w jelicie czczym i przekształcają się w postaci dojrzałe Zapłodnione jaja magazynowane są w macicy tasiemca. Tam rozwijają się z nich kuliste larwy pierwszego stadium - onkosfera

19 Najczęściej występujące objawy: anemia awitaminoza osłabienie bóle brzucha nudności wymioty Niektóre źródła podają również, że te pasożyty mogą wywoływać: epilepsję wstrząs anafilaktyczny dyzenterią

20 DIPYLIDOZA choroba wywołana przez tasiemca psiego, który pasożytuje u psowatych, kotowatych i innych mięsożernych ssaków, a także sporadycznie u człowieka. Większość infestacji Dipylidium caninum jest bezobjawowa. U zwierząt oraz zarażonych ludzi mogą wystąpić objawy zaburzenia pracy przewodu pokarmowego, świąd okolic odbytu. Najbardziej znamienną cechą zarażenia jest wydalanie proglotydów pasożyta. Świeżo wydalone proglotydy mają zdolność ruchu

21 Żywicielem pośrednim pasożyta są owady (larwy pcheł i postaci imaginalne wszołów), larwa typu cysticerkoid rozwija się w ich jamie ciała. Po metamorfozie larw cysticerkoid pozostaje w ich organizmie. Zwierzę i człowiek zaraza się przez połknięcie dorosłego osobnika wszoła lub pchły, w ciele którego znajduje się inwazyjna postać tasiemca psiego. Skoleks tasiemca psiego wyposażony jest w cztery przyssawki i 4 7 rzędów haczyków Proglotydy tego gatunku, po oderwaniu się od strobilii, mają zdolność samodzielnego poruszania się

22 Glistnica (askarioza) - choroba wywoływana przez glisty Chorobę wywołuje glista ludzka, pasożyt jelita cienkiego człowieka. Podobne gatunki pospolite u innych ssaków mogą przypadkowo zarazić człowieka: są to glista świńska, glista psia i glista kocia. Objawy: ogólne osłabienie zawroty głowy kaszel obrzęk twarzy nadmierna pobudliwość reakcje alergiczne niedrożność jelit w przypadku masowej infestacji.

23 W jelicie człowieka larwy wydostają się z osłon jajowych. Przez ścianki jelita przedostają się do naczyń krwionośnych i z krwią wędrują do płuc. Jest to konieczne, ponieważ do dalszego rozwoju potrzebują tlenu. Docierają więc do pęcherzyków płucnych. Tam dwukrotnie linieją. Po osiągnięciu 2 mm długości zaczynają wędrówkę w górę przez oskrzeliki, oskrzela, tchawicę do krtani. Odruchowo przełknięte, dostają się do żołądka i stąd do jelita. Po ok. 2 miesiącach od zakażenia zaczynają w jelicie rozmnażać się płciowo Dorosłe samice żyją w jelicie cienkim. Składają dziennie do 200 tysięcy jaj, które z kałem żywiciela wydostają się na zewnątrz. Po kilku tygodniach w jajach rozwijają się larwy i w takiej postaci czekają na połknięcie przez żywiciela

24 WŁOŚNICA (trychinoza) choroba wywoływana przez włośnia krętego W cyklu życiowym włośni występuje zwykle dwóch różnych żywicieli, z których każdy jest żywicielem ostatecznym. Żywiciele pośredni nie występują, ponieważ u każdego żywiciela rozwijają się formy dorosłe. Należy do pasożytów poliksenicznych (wielodomowych) tzn. może występować u różnych gatunków ssaków mięsożernych lub wszystkożernych (świnia, lis, kot, niedźwiedź, wilk, szczur czy człowiek).

25 Do zarażenia dochodzi przez zjedzenie zarażonego mięsa (zawierającego larwy) Larwy włośnia osiągają u człowieka dojrzałość w jelicie cienkim Samice rodzą żywe larwy, które drogą krwionośną trafiają do mięśni, gdzie ulegają otorbieniu (powstają cysty) i z czasem zwapnieniu. Objawy uzależnione są od stopnia inwazji

26 OBJAWY: wysoką gorączka, bolesnością mięśni bólami brzucha i/lub biegunka charakterystyczny obrzękiem twarzy (reakcja alergiczna) we krwi stwierdza się wysoki poziom leukocytów i eozynofili możliwe są ciężkie powikłania: zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie płuc, zapalenie mózgu choroba może być śmiertelna SPOSOBY ZAPOBIEGANIA WŁOŚNICY: badanie mięsa przez lekarza weterynarii kupowanie mięsa ze znanych źródeł zamrażanie mięsa staranne gotowanie lub smażenie mięsa

27 TOKSOPLAZMOZA choroba ludzi i zwierząt spowodowana zarażeniem pierwotniakiem Toxoplasma gondii Zakażenie toksoplazmozą to jedno z najczęstszych zakażeń pasożytniczych. Choroba występuje praktycznie na całym świecie, jednak, pomimo wysokiego odsetka zakażonych, niewielka liczba osób choruje. Reszta to nosiciele. Żywicielem ostatecznym są koty domowe i niektóre kotowate. Żywicielem pośrednim zaś wszystkie ssaki łącznie z człowiekiem oraz ptaki.

28 Objawy toksoplazmozy: - obrzęk węzłów chłonnych - niewysoka gorączka - ogólne osłabienie, nadmierna potliwość - bóle mięśni, stawów, głowy - zapalenie gardła - stan zapalny w obrębie OUN - zapalenie i poważne zmiany w sercu, wątrobie, płucach, niedokrwistość, zaburzenia widzenia - wielonarządowe uszkodzenia płodu, często kończące się śmiercią (poronieniem)

29 Drogi zakażenia pierwotniakiem Toxoplasma gondii: 1. Droga pokarmowa Połykając oocysty pochodzące z odchodów kota z z pokarmem lub wodą albo spożywając surowe czy niedogotowane mięso zawierające cysty tkankowe

30 2. Droga przezłożyskowa Pierwotniak przenika aktywnie przez łożysko w trakcie czynnej choroby ciężarnej matki i infekuje płód 3. Zarażenie wskutek transfuzji krwi lub przez kontakt ze skażonym materiałem biologicznym (rzadkie)

31 Ciekawostki: - Oocysty wydalane przez kota zachowyją zachowują zdolność inwazyjną w glebie do roku, w wodzie do kilku lat i są niezwykle odporne na środki dezynfekcyjne - im wcześniej w ciąży dojdzie do zakażenia płodu, tym większe zmiany zachodzą w organizmie dziecka - u dzieci, u których po porodzie stwierdzono objawy toksoplazmozy wrodzonej często występują odległe następstwa w tym padaczka, upośledzenie umysłowe, zaburzenia mowy, porażenie dziecięce, zez, niedowidzenie i ślepota.

32 Jak przeciwdziałać zakażeniom pasożytami? * przestrzegać zasad higieny osobistej * przestrzegać zasad higieny w kontaktach ze zwierzętami domowymi i hodowlanymi * myć dokładnie spożywane warzywa i owoce * kupować mięso badane przez weterynarza * poddawać mięso i ryby obróbce termicznej * spożywane na surowo wcześniej zamrażać

33 Dziękuję za uwagę :)