Łukasz Maurycy Stanaszek. Rodziny z Urzecza z mutacją YP1361

Transkrypt

1 Łukasz Maurycy Stanaszek Rodziny z Urzecza z mutacją YP1361 Przedmiotem naszych badań jest chromosom Y, dziedziczony w niezmienionej formie TYLKO w linii męskiej, a więc z ojca na syna. Jego niezmienność w czasie pozwala na łączenie poszczególnych rodzin w klany rodowe, plemiona o wspólnym przodku, kiedy jeszcze nasze nazwiska miały niewielkie znaczenie, jako że powszechnie dominowały przezwiska (np. Rybak, Krawczyk) lub formy odojcowskie (np. Marczak, Jankowski). Dotychczas na Urzeczu wydzielono kilkanaście grup genetycznych (tzw. haplogrup), charakterystycznych dla danego terenu i społeczności. Dominują tu grupy bałtosłowiańskie (R1a) i germańskie (R1b), a także staroeuropejskie (I, G). Ryc. 1 Test DNA wskaże nam do jakiej grupy regionalno-etnicznej (haplogrupy) przynależymy. Istnieją schematy występujących na świecie męskich haplogrup - począwszy od hipotetycznego, biblijnego Adama, aż po haplogrupy najmłodsze, takie jak nasza bałtyjsko-słowiańsko-germańska R1a. 1

2 Podstawowe testy 12 markerowe (sprawdzające 12 najważniejszych miejsc na chromosomie Y) pozwalają nam wyłącznie na oznaczenie haplogrupy (np. R1a lub R1b) i zorientowanie się, na której gałązce wielkiego rodowego drzewa siedzi nasza rodzina. U ponad 50% ludności w Polsce będzie to haplogrupa R1a, której poszczególne warianty związane są z Polanami, Pomorzanami, Bałtami, ludnością scytyjską, karpacką czy wikingami (zob. Ryc. 2). Ryc. 2 Poszczególne gałązki haplogrupy R1a rozdzielane są przez tzw. mutacje (np. M458 i Z280), związane z grupami etnicznymi żyjącymi na danym terenie. Chronologiczne w czasie położenie interesującej nas gałązki S18681 można zapisać tak: M512>Z283>Z282>Z280>CTS1211>CTS3402>Y33>CTS8816>S18681 Jak można się domyśleć, dalsza wiedza wymaga uszczegółowienia testów. Przede wszystkim musimy teraz ustalić czy siedzimy na owej gałązce, czy też nie. W tym celu testujemy tzw. mutacje, które mają swoje nazwy (np. YP1361) i są datowane w czasie (mutacje starsze i młodsze zob. Ryc. 2, 3). Proszę pamiętać, że takie mutacje zawsze tworzą się jednorazowo, a więc wszystkie rodziny, które mają daną mutację (np. YP1361) wywodzą się od JEDNEGO wspólnego przodka w linii męskiej. Jeśli okaże się, że sprawdzona mutacja (np. YP1361) daje wynik + oznacza to, że siedzimy na danej gałązce z innymi rodzinami o tej mutacji, jeśli zaś będziemy mieli wynik to naszych przodków trzeba szukać na 2

3 wcześniejszych, bocznych podgałęziach starszej mutacji YP331, a więc np. pod mutacją Y (zob. Ryc. 3). Ryc. 3 Schemat występowania poszczególnych mutacji pod gałązką S Interesująca nas mutacja YP1361 jest tu najmłodszą z rozpoznanych. Jej położenie można zapisać tak: S18681>YP315>YP314>YP331>YP1361 W interesującej nas gałęzi rodowej, przynależącej do wielkiej, indoeuropejskiej haplogrupy R1a, najstarszą mutacją jest S18681 (datowane na ok tys. lat temu), kolejna mutacja YP315 to czas ok lat temu, następna mutacja YP314 to czas wędrówek ludów, a więc okolice 600 roku n.e. U nosiciela mutacji YP314 po jakimś czasie (ok. 700 r. n.e.) wykształciła się mutacja YP331, a potem w okresie średniowiecznym - mutacja YP1361. Wszyscy posiadający mutację YP1361 wywodzą się zatem od wspólnego średniowiecznego przodka. Rozprzestrzenienie geograficzne testowanych rodzin oraz ich przynależność etniczna pozwala na śledzenie procesów migracji (zob. Ryc. 4). Nosicieli mutacji S18681 najprawdopodobniej należy łączyć ze Słowianami Połabskimi, z których większość została zgermanizowana w okresie wczesnego średniowiecza (po wędrówkach ludów). 3

4 Ryc. 4 Poszczególne rodziny z różnych podgałęzi grupy S18681 oznaczone są kropkami odnoszącymi się do terenów zamieszkiwania ich najstarszych przodków (kolor zielony testowani z mutacją YP314*, kolor żółty testowani z mutacją YP1428, kolor czerwony z mutacją Y5973, kolor niebieski z mutacją YP1361) Przeważająca część testowanych rodzin z mutacją YP314 koncentruje się na terenach północnych Niemiec, zachodniego Pomorza i Wielkopolski (m.in. rodziny Abraham, Blanckenberg, Bosselmann, Brehme, Hubner, Hundt, Husar, Kakoschke, Netke, Pollnow, Tafel, von Pegelow). Świadczy to prawdopodobnie, że mutacja YP314 wykształciła się już u osoby, której potomkowie zamieszkiwali te właśnie tereny. Bezpośrednio z germańskiego YP314 wywodzi się mutacja YP331 notowana zarówno w Meklemburgii, Polsce, jak i Ukrainie. Niewykluczone, że osoby spod tej mutacji mają związek z rozlicznymi falami tzw. kolonizacji olęderskiej z północnych Niemiec, Pomorza i ziemi kujawskiej, które rozpoczęły się od XVI stulecia, obejmując dolinę wiślaną oraz tereny dzisiejszej Ukrainy. W młodszej grupie, wywodzącej się wprost spod gałązki YP331, odkryto dotychczas dwie mutacje Y5973 i YP1361. Do pierwszej z nich (Y5973) należą rodziny z Meklemburgii (Bock, Korn, Runge), Polski (Pogłodziński, Remus, Wybieralski) i Ukrainy (Gemega), natomiast do drugiej mutacji (YP1361) wyłącznie mieszkańcy doliny wiślanej: Dombrowski, Kozłowski, Rosłonek i Stanaszek oraz prawdopodobnie Gawin i Jobda. Ciekawe, że aż 5 z tych rodzin pochodzi z podwarszawskiego Urzecza, a tylko jedna (Dombrowski) z nadwiślańskiej okolicy Wyszogrodu (z olęderskich wsi Wilków, Secymin). Obecnie trudno jest powiedzieć, czy wspólny przodek wszystkich interesujących nas rodzin z Urzecza zasiedlił to miejsce przed XVII stuleciem, dając początek późniejszym rodom Jobdów, Gawinów, Stanaszków, Kozłowskich i Rosłonków, czy też przybyła tu grupa rodowców przynależących do jednego 4

5 plemienia (rodowego klanu), np. z terenów Kaszub, Kujaw czy Kociewia. Zagadkę tę rozwiążą w przyszłości dalsze testy oparte o mutacje młodsze niż średniowieczna YP1361, ale też kolejne testy ujawniające innych krewniaków spod mutacji YP1361. Cały czas odkrywane są kolejne, młodsze mutacje, które jeszcze bardziej dzielą poszczególne gałązki, grupując rodziny już nie w dawne plemiona, ale w rodowe klany żyjące w czasach historycznych (XVI-XIX w.). Obecnie, dzięki szczegółowemu testowi BigY rodziny Stanaszków, znane jest 6 mutacji (YFS387756, YFS387768, YFS387779, YFS387782, YFS387791, YFS387792) młodszych od YP1361. Wszystkie te mutacje należałoby sprawdzić u innych rodzin z Urzecza spod gałązki YP1361, gdyż dowiedzielibyśmy się czy pokrewieństwo pomiędzy tymi rodzinami ma charakter daleki (średniowieczny), czy też bliski (czasy nowożytne). Wiedzielibyśmy też, które rodziny spod YP1361 są ze sobą spokrewnione bliżej, a które dalej, co pomogłoby w ustaleniu kierunków migracji i czasu zasiedlenia terenów Urzecza przez tę grupę rodzin. 5