ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 1 Wstęp Sprawy organizacyjne Cel i zakres kursu

Transkrypt

1 1

2 ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 1 Wstęp Sprawy organizacyjne Cel i zakres kursu 2

3 KONTAKT Prof. dr hab. January Weiner Instytut Nauk o Środowisku UJ ul. Gronostajowa 7, pok january.weiner@uj.edu.pl UWAGA: tylko poczta USOS! Komunikaty: w USOS/Pegasus Strona kursu: 3

4 ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? CEL KURSU Dla nie-biologów: przyrodnicze uwarunkowania funkcjonowania cywilizacji wiarygodność nauk przyrodniczych (rygor metodologiczny) Dla biologów:? (ekologia inny punkt widzenia) 4

5 SPRAWY ORGANIZACYJNE Czas i miejsce: wtorki, godz :30 Auditorium maximum, Aula Średnia A Zaliczenie czy egzamin (3 ECTS)? Biolodzy po kursie ekologii: tylko zaliczenie Lista obecności Dziś: ankieta 5

6 FORMA EGZAMINU, WARUNKI ZALICZENIA DLA ZALICZAJĄCYCH DO PENSUM: Obecność na wszystkich zajęciach, dopuszczalne 2 nieobecności usprawiedliwione DLA ZDAJĄCYCH (3 ECTS): Urozmaicony egzamin pisemny (test, pytania otwarte, zadania) Szczegóły dot. formy egzaminu dopiero po ustaleniu liczby osób przystępujących 6

7 ANKIETA Imię i nazwisko Kierunek studiów Czy przystąpię do egzaminu? 7

8 QUIZ (7 pytań) Zdefiniuj (b. krótko!) 1. Środowisko naturalne 2. Biosfera 3. Cywilizacja 8

9 ? 9

10 4. Kto (co) to śpiewa? 10

11 5. Kto (co) to śpiewa? 11

12 6. Co jest na tym zdjęciu? 12

13 6. Co jest na tym zdjęciu? Ptak Wróbel Drozd Skowronek Słowik Orzechówka Kos Kawka Sójka Kwiczoł StrzyŜyk 13

14 7. Co jest na tym zdjęciu? 14

15 7. Co jest na tym zdjęciu? ipad Tablet iphone Telefon Smartfon Urządzenie Nic 15

16 KOMUNIKAT Wykład w dn. 22.X. (za tydzień) się nie odbędzie

17 17

18 ZAKRES KURSU Wstęp: podstawowe pojęcia, metodologia nauk przyrodniczych BIOSFERA: Historia: początek i koniec Ŝycia na Ziemi, naturalne zmiany globalne Jak działa biosfera (integracja biogechemiczna) Oblicza współczesnej biosfery (przestrzenna zmienność i róŝnorodność) 18

19 ZAKRES KURSU ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA Adaptacje biologiczne: klimat, zasięg, wymagania siedliskowe Nisza ekologiczna człowieka. Historia Ŝyciowa, demografia, ewolucja Wymagania pokarmowe, zapotrzebowanie na energię 19

20 CYWILIZACJA ZAKRES KURSU Eksploatacja zasobów. Bilans energii biosfery i cywilizacji. Kryzys. Zasoby odnawialne? Antropogeniczne zmiany globalne Równowaga w przyrodzie, Rozwój zrównowaŝony Społeczne uwarunkowania zarządzania środowiskiem Instrukcja obsługi planety dla analfabetów? 20

21 ZAŁOśENIA PODSTAWOWE

22 1

23 2

24 3

25 METODA NAUKOWA

26 Metoda naukowa Nauki eksperymentalne (przyrodnicze, ścisłe) : hipotetyczne, ale maksymalnie wiarygodne! Obserwacja powtarzalne wzorce Hipotezy wyjaśniające (modele) Testowanie hipotez Hipotezy umocnione Uogólnione hipotezy: teorie Umocniona teoria: paradygmat Testowanie teorii: Program badawczy Zastosowania

27 ? POMYSŁ? SCHEMAT POPRAWNEJ METODOLOGII NAUK PRZYRODNICZYCH ( Strong inference ) Wg Underwooda, 1997, bardzo zmienione OBSERWACJA ( WZORCE?) MODEL (WYJAŚNIENIE?) HIPOTEZA PROGNOZA WG MODELU HIPOTEZA 0 (ZAPRZECZENIE) EKSPERYMENT s.l. s.l. ODRZUĆ + INTERPRETACJA - MODEL OCENA I WNIOSKI ODRZUĆ H0 UTRZYMAJ MODEL NOWE POMYSŁY, UOGÓLNIENIA, TEORIE

28 Na przykład: kulistość Ziemi Obserwacja: płasko! Wyjaśnienie ad hoc: Ŝółw na 4 słoniach itd. Ale: kolisty horyzont! HIPOTEZA: ograniczony promień widzenia HIPOTEZA ALTERNATYWNA: kula TESTY: Daleki widok okrętów PodróŜ dookoła świata PARADYGMAT: Ziemia jest kulą PROGRAM BADAWCZY: Pomiar promienia PROGRAM BADAWCZY: Dokładny kształt Ziemi

29

30 ANALFABETYZM NAUKOWY (SCIENTIFIC ILLITERACY) ANALFABETYZM NUMERYCZNY (NUMERICAL ILLITERACY)

31 Na przykład: ocieplenie globalne Obserwacja: ociepla się [?] Obserwacja: wzrasta zawartość CO 2 [?] Hipoteza: efekt cieplarniany [!] Wyjaśnienie ad hoc: człowiek powoduje zmianę klimatu TESTY: w toku (stan obecny: potwierdzenie na 95%) Hipotezy umocnione, ogólna teoria, zastosowania praktyczne NIEPRĘDKO! Społeczna akceptacja naukowych ustaleń i praktycznych dyrektyw -????

32 WYMAGANIA METODOLOGII NAUK: POWTARZALNOŚĆ OBSERWACJI TESTOWALNE HIPOTEZY EKSPERYMENT LUB KONTROLOWANA OBSERWACJA RZECZYWISTOŚĆ EKOLOGII: często UNIKATOWE OBIEKTY często ZMIENNOŚĆ (WARIANCJA) OGROMNA często SKALA PRZESTRZENNA NIEOGARNIONA często SKALA CZASOWA NIEOGARNIONA RATUNEK: WZORCE POWTARZALNE W CZASIE [PALEO... (...BIOLOGIA...EKOLOGIA...)] WZORCE POWTARZALNE W PRZESTRZENI [GLOBALNE... ZMIANY... PODEJŚCIE BADAWCZE]

33 Pragmatyka naukowa Konkurs projektów badawczych (recenzje) Konkurs publikacji naukowych (recenzje) Czasopismo naukowe Krytyka naukowa Uogólnianie: monografie, podręczniki Alternatywa nauki: Ekspertyzy na zlecenie (z zadanym wnioskiem) Biuletyn wewnętrzny KsiąŜka nierecenzowana (wydawnictwo garaŝowe) Artykuły w gazetach, komentarze w telewizji

34 34