WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

Transkrypt

1 LKA /2014 P/14/117 TEKST UJEDNOLICONY WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

2 I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontrolerzy Jednostka kontrolowana Kierownik jednostki kontrolowanej P/14/117 Realizacja Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w dorzeczu rzeki Odry przy wykorzystaniu poŝyczki Banku Światowego. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach Kontrolę na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1 przeprowadzili: 1) Michał Kapek specjalista kontroli państwowej, upowaŝnienie do kontroli nr z dnia 13 marca 2014 r. 2) Janina Balas główny specjalista kontroli państwowej, upowaŝnienie do kontroli nr z dnia 18 marca 2014 r. (dowód: akta kontroli str. 1-4) Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach (dalej: RZGW lub Zarząd), ul. Sienkiewicza 2, Gliwice Tomasz Cywiński, p.o. Dyrektora RZGW (dalej: Dyrektor RZGW). Ocena ogólna Uzasadnienie oceny ogólnej II. Ocena kontrolowanej działalności II.1. NIK pozytywnie 2 ocenia wydatki w ramach zadania pn. Budowa zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny na rzece Odrze, woj. śląskie (polder) 3 poniesione w 2013 r. II.2. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia negatywnie postęp prac w ramach Projektu. Ad.II.1. W badanym zakresie wydatki RZGW w Gliwicach w ramach Projektu spełniały kryterium celowości 4 i zostały poniesione zgodnie z procedurami wymaganymi przez Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju 5. Badanie próby wybranych losowo wydatków w kwocie 154,9 mln zł (90,8% wszystkich wydatków na realizację Projektu poniesionych przez RZGW w 2013 r.) nie wykazało nieprawidłowości w kontekście celu dokonania wydatku i jego ujęcia w księgach rachunkowych jednostki kontrolowanej. Pozytywną ocenę stosowania procedur Banku Światowego oparto o wyniki badania trzech postępowań przeprowadzonych w trybie kwalifikacji w oparciu o kompetencje (ang. CQS) na kwotę mln zł oraz siedmiu zamówień w trybie tzw. zakupów (ang. Shopping) na kwotę 425 tys. zł. 1 Dz. U. z 2012 r., poz. 82 ze zm. 2 NajwyŜsza Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. Ocena wydatków poniesionych w ramach Projektu i sposobu ich ujęcia w księgach rachunkowych jednostki dotyczy zdarzeń roku 2013 r. Ocena wykonania zadań i postępu prac dotyczy działań jednostki kontrolowanej podejmowanych do dnia kontroli NIK. 3 Określany w dalszej części wystąpienia skrótem Projekt 4 Badanie przeprowadzono na próbie wybranych losowo wydatków w kwocie 154,9 mln zł (90,8% wszystkich wydatków na realizację Projektu poniesionych przez RZGW w 2013 r.) 5 W dalszej części wystąpienia określany skrótem MBOiR lub Bank Światowy 2

3 Dzięki zapewnieniu ciągłości finansowania nie wystąpiły przypadki opóźnionego regulowania zobowiązań wobec wykonawców. Ad.II.2. Podstawą oceny negatywnej postępu prac są następujące ustalenia: Na dzień 31 grudnia 2013 r. zaawansowanie rzeczowe realizacji Projektu w podkomponencie A1 (zrealizowany zakres robót budowlanych) wynosiło 4,1%, na podstawie ksiąŝki obmiarów, i stan taki nie uległ zasadniczym zmianom do dnia 30 kwietnia 2014 r. Odzwierciedleniem opóźnienia w realizacji Projektu było niskie zaawansowanie finansowe. Od dnia podpisania umowy z Bankiem Światowym (11 maja 2007 r.) do końca grudnia 2013 r. (tj. po upływie 94% czasu przeznaczonego na realizację Projektu 6 ), w ramach Komponentu A wydatkowano wprawdzie łącznie 299,2 mln zł 7, tj. juŝ 25% łącznej kwoty przeznaczonej na ten cel (1.269,6 mln zł 8 ), jednak zauwaŝyć naleŝy, Ŝe 140,5 mln złotych stanowiła zaliczka wypłacona głównemu wykonawcy - Dragados S.A. 9. Wystąpiły znaczne opóźnienia w realizacji harmonogramu kluczowego podkomponentu A1. W ocenie NIK, opóźnienia te generowane są m.in. przez niskie zaangaŝowanie Wykonawcy w realizację inwestycji i opóźnienia w opracowywaniu dokumentacji projektowej wykonawczej. RZGW dopuścił do tego, Ŝe Wykonawca z naruszeniem warunków kontraktu prowadził część robót budowlanych bez zatwierdzonych projektów wykonawczych, co NIK ocenia jako działanie nierzetelne. Znaczne opóźnienia (w przypadku niektórych zadań wynoszące nawet kilkanaście miesięcy) wystąpiły takŝe w realizacji podkomponentu A2, obejmującego budowę infrastruktury dla Nowej Wsi. Wskazane w wystąpieniu pokontrolnym nowe opóźnienia będą miały znaczący negatywny wpływ na terminowość realizacji całego Projektu. III. Opis ustalonego stanu faktycznego Na podstawie umów zawartych przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej z międzynarodowymi instytucjami finansowymi w 2007 r. na finansowanie Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Rzeki Odry, RZGW w Gliwicach odpowiedzialny jest za realizację komponentu A tego projektu Budowę Suchego Zbiornika Przeciwpowodziowego Racibórz 10. Komponent A składa się z trzech podkomponentów: A1-Budowa Zbiornika, A2-Pozyskiwanie praw do dysponowania gruntami, A3-Prace projektowe oraz nadzór budowlany. W dniu 18 czerwca 2013 r. RZGW w Gliwicach zawarł umowę z przedsiębiorstwem Dragados S.A. Jako przedmiot kontraktu wskazano realizację zadania pn. Budowa suchego zbiornika przeciwpowodziowego 6 Zgodnie z umową poŝyczki nr 7436 POL z dnia 11 maja 2007 r., zawartej przez Rzeczpospolitą Polską z Bankiem Światowym, datę zakończenia realizacji Projektu wyznaczono na dzień 31 maja 2014 r., a rozliczenia 30 listopada 2014 r. 7 Dane z Raportu Rocznego za 2013 r., tabela Faktyczne i planowane roczne koszty Projektu 8 Według inŝynierii finansowej przyjętej w dniu 18 czerwca 2013 r. decyzją Prezydium Komitetu Sterującego Projektu. Kurs EUR/PLN = 4,0. 9 Zwanym dalej Wykonawcą 10 Informacja o wynikach kontroli realizacji ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry w oparciu o Program dla Odry 2006 Nr ewid. 145/2011/P10/180/LWR, str

4 Opis stanu faktycznego Racibórz Dolny 11. Wartość Kontraktu określono na kwotę 936,7 mln zł. Termin zakończenia robót budowalnych przewidziano na dzień 9 stycznia 2017 r. 1. Wydatki w ramach Projektu Planowanie Na podstawie 8 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 grudnia 2010 r. w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budŝetowych i samorządowych zakładów budŝetowych 12, dysponent części budŝetowej II stopnia (jednostka nadrzędna - KZGW) pismem z dnia 11 lutego 2013 r. przekazał Dyrektorowi RZGW w Gliwicach informacje o kwotach dochodów i wydatków budŝetowych ujętych w ustawie budŝetowej na rok Na podstawie otrzymanych informacji w oparciu o przekazane limity sporządzane były plany finansowe tej jednostki, które w ciągu roku ulegały zmianom. WyŜej wymienione pismo nie zawierało informacji dotyczących limitów wydatków na realizację Projektu. Plany finansowe i ich zmiany sporządzano na podstawie decyzji Ministra Finansów, wydawanych na wniosek RZGW. Przyznane środki finansowe pochodziły z rezerwy celowej budŝetu państwa. (dowód: akta kontroli str. 5-12) Kontrolerzy otrzymali kopię planu finansowego na rok 2013, sporządzonego przez pracownika Biura WdraŜania Projektu w Raciborzu (BWP), zgodnie z którym wysokość wydatków oszacowano na kwotę 206,3 mln zł, z czego: 58,5 mln zł ze środków MBOiR, 132 mln zł - Banku Rozwoju Rady Europy (dalej: BRRE) oraz 15,8 mln zł - towarzyszących (budŝetowych). (dowód: akta kontroli str ) Zgodnie z Planem finansowym realizacji Projektu na lata z 30 kwietnia 2014 r. kwoty na realizację projektu uległy zmniejszeniu do łącznej wysokości 178,7 mln zł, z czego: 48,8 mln zł stanowiły środki MBOiR, 114 mln zł - BRRE oraz 15,6 mln zł - towarzyszące. (dowód: akta kontroli str ) W zakresie dotyczącym tego kto i kiedy dokonywał kolejnych zmian i zatwierdzeń planu finansowego na rok 2013, Pełnomocnik Dyrektora RZGW poinformował o ogólnej procedurze postępowania, nie wskazując osób, które faktycznie dokonywały tych czynności. (dowód: akta kontroli str , 31-32) Na realizację Projektu Biuro WdraŜania Projektu wydatkowało w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. łącznie 170,6 mln zł, z czego: 44,6 mln zł pochodziło ze środków MBOiR, 114,4 mln zł BRRE, a 11,6 mln zł stanowiły środki towarzyszące (budŝetowe) 13. W ramach poszczególnych podkomponentów wydatkowano: (dowód: akta kontroli str ) a) A1 (budowa zbiornika) 140,7 mln zł 14, w tym 28,1 mln zł ze środków MBOiR i 112,5 mln zł BRRE; 11 Kontrakt nr ORFPP A1-1 zawarty w dniu 18 czerwca 2013 r. z przedsiębiorstwem Dragados S.A. 12 Dz. U. Nr 241, poz Ponadto, decyzją Ministra Finansów z r. nr MF/BP09/000708/19586/KSS/212 przyznane zostały dodatkowe środki w kwocie 1,7 mln zł (pochodzące z rezerwy celowej budŝetu państwa), które zostały przeznaczone na realizację wyprzedzających prac archeologicznych. 14 Na wniosek Wykonawcy z 17 lipca 2013 r. w dniu 26 lipca 2013 r. RZGW w Gliwicach dokonało wypłaty zaliczki w wysokości 140,5 mln zł (tj. 15% ceny Kontraktowej). Zaliczkę przekazano zgodnie z podpunktem Warunków Ogólnych Kontraktu (WO) oraz na podstawie Przejściowego Świadectwa Płatności Nr 1 wystawionego przez Zamawiającego w dniu 18 lipca 2013 r. 4

5 b) A2 (pozyskanie praw dysponowania gruntami) 25,9 mln zł, w tym: 14,3 mln zł ze środków MBOiR i 11,6 mln zł ze środków towarzyszących (budŝetowych); c) A3 (prace projektowe oraz nadzór budowlany) 4,1 mln zł, w tym: 2,2 mln zł ze środków MBOiR i 1,9 mln zł ze środków BRRE; d) D2 (pomoc techniczna i szkolenia) zł, całość ze środków MBOiR. (dowód: akta kontroli str , ) Ustalone nieprawidłowości W zakresie dotyczącym planowania środków na realizację Projektu nie stwierdzono nieprawidłowości. Uwagi dotyczące badanej działalność Zdaniem NIK, plan finansowy Projektu nie uwzględniał przyjętych załoŝeń związanych z realizacją kolejnych etapów inwestycji, lecz był na bieŝąco dostosowywany do potrzeb wynikających z postępu prac w ramach kaŝdego z podkomponentów. Choć zapewniono w ten sposób ciągłość finansowania robót w roku 2013 r., NIK zauwaŝa, Ŝe w tych okolicznościach zarządcza funkcja planowania budŝetowego nie mogła być w pełni realizowana. Opis stanu faktycznego 1.2. Zabezpieczanie i uruchamianie środków na realizację zadań W związku z wyborem wykonawcy zadania A1 (budowa suchego polderu Racibórz Dolny) 15, decyzją z 18 czerwca 2013 r. Komitet Sterujący Projektu ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu rzeki Odry, w inŝynierii finansowej przyjął faktyczną kwotę wynikającą z zawartego kontraktu, która jest niŝsza od szacowanej w 2012 r. o 99,64 mln zł, ale jednocześnie wyŝsza o 345,8 mln zł od pierwotnie planowanych kosztów dla Podkomponentu A1 16. Z ww. kwoty, 283,6 mln zł (70,9 mln Euro) zostanie sfinansowane ze środków MBOiR, 489,8 mln zł (122,5 mln Euro) BRRE, 117,2 mln zł (29,3 mln Euro) ze środków towarzyszących z budŝetu RP, 369,6 mln zł (92,4 mln Euro) Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) 17 oraz 9,3 mln zł (2,3 mln Euro) Programu dla Odry (dowód: akta kontroli str ) Na realizację Projektu (Komponent A) w 2013 r. RZGW zapotrzebował (na podstawie 4 wniosków złoŝonych do Biura Koordynacji Projektu) środki finansowe w łącznej wysokości 180,9 mln zł, w tym: 48,9 mln zł z MBOiR, 116,5 mln zł - BRRE i 15,4 mln zł środków towarzyszących z budŝetu państwa. (dowód: akta kontroli str ) Część środków, które zostały przyznane na podstawie decyzji MF, nie została jednak wykorzystana, w związku z czym na podstawie 2 wniosków z 30 września i 13 grudnia 2013 r. Biuro WdraŜania Projektu zwróciło się o korektę. Łącznie, 15 Wartość kontraktu podpisanego z przedsiębiorstwem Dragados S.A wyniosła 936,7 mln zł, a w inŝynierii finansowej Projektu z dnia r. planowano na realizację tego zadania 1 036,3 mln zł 16 Wg inŝynierii finansowej z 8 marca 2012 r. na realizację Komponentu A przewidziano kwotę 1 369,22 mln. zł. W nowej inŝynierii finansowej, opracowanej w 2013 r. w celu urzeczywistnienia kosztów Projektu, Komitet Sterujący wskazał faktyczną kwotę, która wynikała z zawartego z firmą Dragados S.A kontraktu, tj. 936, tys. zł. Tym samym koszty Projektu wzrosły dla tego zadania od pierwotnie zakładanych w Project Apprisal Document z r. (590,8 mln. zł) o kwotę 345,8. Decyzją nr 96/2013 z 18 czerwca 2013 r. Minister Finansów zapewnił finansowanie realizacji wydatków w ramach zadania mieszczącego się w podkomponencie A1 w kwocie 369,6 mln. zł. 5

6 Ustalone nieprawidłowości kwota niewykorzystanych w 2013 r. środków finansowych wyniosła 8,5 mln zł (tj. 4,7% wszystkich przyznanych środków). (dowód: akta kontroli str ) Jak wyjaśnił Pełnomocnik Dyrektora RZGW, przyczyną niewykorzystania części środków finansowych było niewypłacenie zaplanowanych naleŝności z tytułu odszkodowań, z powodu braku prawomocności znacznej części decyzji. Kolejną przyczyną było przesunięcie terminu rozliczenia końcowego z tytułu umów zawartych z Gminą Lubomia (brak pozwolenia na uŝytkowanie obiektów świetlicy i kaplicy w Nowej Wsi). Ponadto, część faktur rozliczanych w podkomponencie A3 nie została dostarczona przez InŜyniera Kontraktu do Zamawiającego, w związku czym zaplanowane na 2013 r. na ten cel środki równieŝ nie zostały wydatkowane. (dowód: akta kontroli str ) W zakresie dotyczącym zabezpieczania i uruchamiania środków finansowych na realizację Projektu nie stwierdzono nieprawidłowości. Opis stanu faktycznego Ustalone nieprawidłowości Opis stanu faktycznego 1.3. Badanie wybranej próby wydatków Kontrolę prawidłowości poniesionych w 2013 r. wydatków przeprowadzono na losowo wybranej próbie na łączną kwotę 154,9 mln zł, tj. 90,8% wszystkich środków wydatkowanych przez RZGW 18 na realizację Projektu w ww. okresie. W ramach poszczególnych podkomponentów wysokość analizowanych wydatków wyniosła: 1. A1-140,5 mln zł (ze 140,7 mln zł, co stanowi 99,9%), 2. A2 17 mln zł (z 25,7 mln zł, co stanowi 66,1%), 3. A3 1,6 mln zł (z 4,1 mln zł, co stanowi 39%). Dowody dokumentujące skontrolowane wydatki zostały sprawdzone pod względem merytorycznym i formalno-rachunkowym oraz zatwierdzone przez osoby do tego upowaŝnione. Środki wypłacono zgodnie ze wskazanymi terminami, we właściwych proporcjach (w zaleŝności od źródła finansowania). Wykazane w dokumentach kwoty zostały prawidłowo rozliczone i ujęte w księgach rachunkowych RZGW, zgodnie z wytycznymi określonymi w zarządzeniu wewnętrznym nr 25/2012 Dyrektora RZGW w Gliwicach z dnia 25 lipca 2012 r. w sprawie wprowadzenia zasad (polityki) rachunkowości. (dowód: akta kontroli str ) W zakresie dotyczącym objętych badaniem wydatków RZGW z 2013 r. nie stwierdzono nieprawidłowości Plan Zamówień i badanie zamówień publicznych sklasyfikowanych jako ex post W okresie objętym kontrolą plan zamówień publicznych (Procurement Plan) przewidywał realizację 17 postępowań: 1) Budowa Suchego Polderu Racibórz (Construction of Raciborz dry polder A1-1); 2) Modernizacja sieci piezometrów (Modernisation of pizometer network A1-2); 3) Wycinka drzew i przygotowanie pasa inwestycji (Tree felling and preparation of the site within the strip of investment performance A1-3); 4) Drogi i infrastruktura dla Nowej Wsi (Roads 18 W 2013 r. RZGW w Gliwicach, na realizację Projektu wydatkowało łącznie 170,6 mln zł. 6

7 and infrastructure for New Village A2-1); 5) Sieć energetyczna dla Nowej Wsi (Energy net for New Village A2-2); 6) Oczyszczalnia ścieków (Sewage treatment plant A2-3); 7) Budowa przestrzeni gminnej (Construction of the municipal area A2-4); 8) Budowa cmentarza i przeniesienie grobów (Construction of the cementary and relocation graves A2-5); 9) Nadzór Suchego Polderu Racibórz - InŜynier Kontraktu (Construction Supervision of Raciborz dry polder CES A3-1); 10) Nadzór Suchego Polderu Racibórz InŜynier Kongtraktu (Supervision of Raciborz dry polder - OVE ARUP A3-2); 11) Konsultant planu RAP (Consultant for RAP A3-3); 12) Konsultant ds. środowiskowych (Consultant for environmental A3-4); 13) Konsultant ds. hydrotechnicznych (Consultant Hydraulic Specialist A3-5); 14) Pomoc prawna (Support for legal A3-6); 15) Projekt i nadzór budowlany projektu: budowa infrastruktury technicznej, drogowej i gminnej na terenie Nowej Wsi (Design and construction supervision of the project: the construction of technical, road and municipal infrastructure within the area of New Village A3-7); 16) Zakup map i dokumentów (Purchase of maps and documents A3-8); 17) Zakup samochodu terenowego na potrzeby Biura WdraŜania Projektu w Raciborzu (Purchase of car for PJU A3-9). Za realizację zadań: A2-1, A2-2, A2-3, A2-4, A2-5 i A3-7 odpowiadała Gmina Lubomia, za pozostałe Biuro WdraŜania Projektu. Plan Zamówień Publicznych zmieniany był 4-krotnie: w lutym, maju, czerwcu i sierpniu 2013 r. Zakres tych zmian dotyczył wprowadzenia: 1) dat podpisania umów z wykonawcami A1-1, A3-2, A3-3, A3-4, A3-5, A3-6; 2) informacji o zakończeniu kontraktu - A1-2, A1-3, A3-1, A3-9; 3) zmian planowanego okresu realizacji A2-1, A2-2, A2-3, A2-4, A3-7; 4) wprowadzenia nowego postępowania A2-5, A (dowód: akta kontroli str ) Kontrolę prawidłowości zrealizowanych w 2013 r. zamówień publicznych przeprowadzono na próbie 3 przetargów zrealizowanych w trybie CQS (wg kwalifikacji) oraz 7 postępowań przeprowadzonych w trybie shopping (zakupy). (dowód: akta kontroli str ) W ramach trzech pierwszych zamówień wyłoniono podmioty świadczące usługi Konsultantów w zakresie: 1) spraw środowiskowych; 2) działań związanych z wdroŝeniem Planu RAP (Biuro Inwestycji i Nieruchomości DWA S.C.); 3) obsługi prawnej (GFKK sp. partnerska); Pięcioosobowa Komisja powołana do oceny ofert i wyboru wykonawców usług, w dniach 15 i 17 stycznia oraz 5 lutego 2013 r., podjęła czynności mające na celu wyłonienie poszczególnych konsultantów. W toku tych czynności sporządzony został (i wysłany do kaŝdego z oferentów) szczegółowy opis przedmiotów zamówienia, w którym zamawiający określił zakres zadań i obowiązków. Ponadto, zwrócono się równieŝ do nich o przedłoŝenie dodatkowych informacji dotyczących kwalifikacji personelu. Ostatecznego wyboru dokonano na podstawie ocen dotyczących kwalifikacji i doświadczenia poszczególnych oferentów. W ten sposób wyłoniono 3 firmy, z którymi zawarte zostały umowy: nr 4/2013 z 26 marca 2013 r. z firmą Ecoplan Ryszard Kowalczyk z Opola (Konsultant ds. środowiskowych); nr 1/2013 z 5 marca 2013 r. z Adamem Cieplikiem prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą Biuro

8 Inwestycji i Nieruchomości DWA S.C. z Zabrza (Konsultant ds. przesiedleń), oraz nr 3/2013 z 19 marca 2013 r. z kancelarią GFKK Grzybczyk KałuŜa Kamiński i Partnerzy, Radcy Prawni Spółka Partnerska z Katowic (Konsultant obsługi prawnej). W Ŝadnym z ww. postępowań nie przekroczono wartości przedmiotu zamówienia określonego w umowie z Bankiem Światowym (150 tys. Euro) 19, sporządzono protokoły z poszczególnych posiedzeń Komisji, wybrano oferentów, którzy w wyniku kwalifikacji otrzymali największą liczbę punktów (zgodnie z przyjętymi załoŝeniami) oraz zapewniono jednolity sposób ocen kaŝdej ze złoŝonych ofert. (dowód: akta kontroli str ) W ramach 7 postępowań przeprowadzonych w trybie tzw. shopping dokonano zakupu odzieŝy ochronnej, szaf metalowych i samochodu terenowego, 2 ogłoszeń w dzienniku Rzeczpospolita o wyborze InŜyniera Kontraktu (OVE ARUP) oraz Wykonawcy, a takŝe usług poligraficznych i tłumacza. Z wyjątkiem zakupu samochodu terenowego, Ŝaden z tych zakupów nie był ujęty w planie zamówień publicznych. W kaŝdym z ww. przypadków postępowania przeprowadzono zgodnie z wytycznymi Banku Światowego i poleceniem słuŝbowym Nr 3/2013 z 18 grudnia 2013 r. Dyrektora RZGW w Gliwicach w sprawie stosowania procedury zamówień publicznych od zł do Euro, tj. w szczególności: sporządzono wnioski o wszczęcie i protokoły z poszczególnych postepowań, szczegółowo opisano przedmiot zamówienia, oszacowano jego wartość, wysłano zapytania do min. trzech potencjalnych oferentów, wybrano oferty z najniŝszą ceną. W kaŝdym z tych przypadków zakup był zatwierdzany przez Pełnomocnika Dyrektora RZGW ds. realizacji Projektu oraz głównego księgowego. (dowód: akta kontroli str ) W sprawie przeprowadzenia wyboru konsultanta usług tłumaczeń w trybie shopping, Pełnomocnik Dyrektora RZGW w Gliwicach ds. realizacji Projektu wyjaśnił, Ŝe Bank Światowy traktuje te usługi jako usługi niekonsultingowe, które powinny być zamawiane w ramach kosztów operacyjnych. W związku z tym nie zostały one równieŝ umieszczone w planie zamówień publicznych. Ustalone nieprawidłowości Ocena cząstkowa Przyczyną wprowadzenia do ww. planu pozycji zakupu samochodu terenowego był fakt, Ŝe zakup ten został zakwalifikowany jako zamówienie towaru (goods). (dowód: akta kontroli str ) W zakresie dotyczącym zbadanych zamówień publicznych RZGW nie stwierdzono nieprawidłowości. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność RZGW w obszarze związanym z ponoszeniem wydatków na realizację Projektu oraz przeprowadzaniem zamówień publicznych sklasyfikowanych do badania jako ex post. 19 Obliczenia wartości poszczególnych kontraktów dokonano na podstawie wartości kursu euro wg tabeli kursów średnich NBP w dniach wpływu do Biura WdraŜania Projektu ofert. 8

9 Opis stanu faktycznego 2. Zaawansowanie finansowo-rzeczowe zadań realizowanych w ramach projektu Od dnia podpisania umowy z Bankiem Światowym (11 maja 2007 r.) do końca grudnia 2013 r. (tj. po upływie ponad 6,5 roku, co stanowi 94% czasu przeznaczonego na realizację Projektu 20 ) w ramach Komponentu A wydatkowano łącznie 299,2 mln zł 21, tj. niespełna 25% łącznej kwoty przeznaczonej na ten cel (1.269,6 mln zł 22 ). Z dotychczas wykorzystanych środków, ponad połowę, tj. 170,9 mln zł, wydatkowano w roku 2013 (w tym 140,5 mln zł stanowiła zaliczka wypłacona głównemu wykonawcy, firmie Dragados S.A.). Zaawansowanie finansowe Projektu, według stanu na koniec grudnia 2013 r., w poszczególnych podkomponentach części A przedstawiało się następująco: A1 15%, tj. 140,7 mln zł (z 936,7 mln zł) - całość zrealizowana w roku 2013 (tj. 100%); A2 47,3%, tj. 127,3 mln zł (z 268,9 mln zł) z czego w 2013 r. zrealizowano 25,9 mln zł (tj. 9,6%); A3-48,8%, tj. 31,2 mln zł (z 64 mln zł) z czego w 2013 r. zrealizowano 4,4 mln zł (tj. 6,9%). (dowód: akta kontroli str. 58) W dniu 26 lipca 2013 r., na wniosek Wykonawcy, Zamawiający przekazał mu zaliczkę w kwocie 140,5 mln zł z przeznaczeniem na mobilizację i wsparcie przepływów pienięŝnych. Warunki spłaty zaliczki określone zostały w Kontrakcie [Sekcja VII. Warunków Ogólnych punkt 14.2]. Zgodnie z nimi zaliczka miała być zwracana w następujący sposób: potrącenia rozpoczną się od Świadectw Płatności, następujących po tym, w którym suma wszystkich poświadczonych płatności przejściowych przekroczy trzydzieści procent (30%) Zaakceptowanej Kwoty Kontraktowej pomniejszonej o Kwoty Warunkowe ( ). (dowód: akta kontroli str , ) Dyrektor RZGW w Gliwicach przekazał w dniu 26 listopada 2012 r. Pełnomocnikowi swoje uprawnienia m.in. w zakresie egzekwowania warunków wynikających z zawartych przez RZGW w Gliwicach umów i porozumień dotyczących realizacji komponentu A Projektu oraz wnioskowania do Dyrektora RZGW o wprowadzanie do tych umów zmian i ich rozwiązywania. (dowód: akta kontroli str ) Jak wyjaśnił Pełnomocnik Dyrektora RZGW, rozliczenie spłaty zaliczki powinno rozpocząć się w listopadzie 2014 r. Ponadto dodał, Ŝe do końca 2013 r. nie zostały wykonane i rozliczone Ŝadne roboty w ramach płatności zaliczkowej. NaleŜy przy tym wskazać, iŝ Wykonawca wystąpił z roszczeniami dotyczącymi trudności w realizacji Projektu. (dowód: akta kontroli str , 13-17, , ) 20 Zgodnie z umową poŝyczki nr 7436 POL z dnia 11 maja 2007 r., zawartej przez Rzeczpospolitą Polską z MBOiR, datę zakończenia realizacji Projektu wyznaczono na dzień 31 maja 2014 r. 21 Dane z Raportu Rocznego za 2013 r., tabela Faktyczne i planowane roczne koszty Projektu 22 Według inŝynierii finansowej przyjętej w dniu 18 czerwca 2013 r. decyzją Prezydium Komitetu Sterującego Projektu. Kurs EUR/PLN = 4,0. 9

10 2.1. Zaawansowanie zadań w podkomponencie A1 W dniu 16 lipca 2013 r. Wykonawca dokonał protokolarnego odbioru terenu budowy. Do ww. umowy zawarte zostały dwa aneksy 23, w których doprecyzowane zostały niektóre zapisy dot. m.in.: specyfikacji stosowanych materiałów alternatywnych, inspekcji robót oraz przepisów dot. arbitraŝu w przypadku ewentualnych roszczeń. (dowód: akta kontroli str , , 432, ) W III kwartale 2013 r. Wykonawca realizował prace związane z organizacją zaplecza budowy. Opracowywał dokumenty wymagane Kontraktem (program robót, program gospodarki odpadami, plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, plan ochrony przeciwpowodziowej Plinc) oraz rozpoczął prace polegające na zdjęciu warstwy ziemi urodzajnej (humusu) z obszaru realizacji robót (staw Plinc, budowla przelewowo-spustowa i drogi technologiczne w śladzie dróg serwisowych). Ponadto, wykonano nasypy dróg technologicznych (serwisowych), karczowanie zakrzaczeń, a takŝe usuwanie karpiny (zapora prawobrzeŝna) i hałdy materiału nieprzydatnego (zapora lewobrzeŝna). W obrębie zapory czołowej prowadzono badania geologiczne. W IV kwartale 2013 r. Wykonawca realizował następujące prace: w zakresie obiektu nr 1 (zapora czołowa z budynkami) - prace ziemne związane z wykopem pod budowlę przelewowo - spustową, prace związane z karczowaniem pni drzew i usuwaniem karpin (korzeni) usytuowanych na obszarze korpusu zapory i obiektów towarzyszących, roboty związane z: budową stawu Plinc, odhumusowaniem i wykopem nowego koryta potoku Plinc, przeniesieniem roślinności cennej przyrodniczo ze starorzecza potoku Plinc do stawu Plinc oraz kontynuował prace związane z realizacją tymczasowej ścianki stalowej przeciwfiltracyjnej oraz grodzy ziemnej okalającej wykop fundamentowy budowli przelewowo-spustowej; w zakresie obiektu nr 2 (zapora lewobrzeŝna z budowlami towarzyszącymi) - roboty związane z usuwaniem hałdy gruntu usytuowanej w trasie zapory powyŝej koryta rzeki Psiny, prace poligonowe geodezyjne w zakresie inwentaryzacji stanu zerowego terenu, prace związane z przygotowaniem podłoŝa dla poletka próbnego wzmocnienia podłoŝa korpusu zapory w technologii wykonania kolumn Ŝwirowych w rejonie drogi dojazdowej do zakładu produkcji kruszyw Utex-Terra oraz prace związane z utylizacją karczy uzyskanych z karczowania pni po wycince drzew; w zakresie obiektu nr 3 (zapora prawobrzeŝna z budowlami towarzyszącymi) - prace związane z wykonywaniem dróg technologicznych w śladzie projektowanych dróg serwisowych, prace związane z odhumusowaniem terenu w śladzie projektowanych dróg serwisowych na potrzeby realizacji dróg technologicznych, sfinalizował pomiary geodezyjne w terenie, dostarczając operat pomiarowy obejmujący inwentaryzację terenu 0 w obrębie zapory prawobrzeŝnej i w obrębie wyspy W-6/P oraz wykonał dwa poletka próbne przesłony przeciwfiltracyjnej w celu dokonania analizy porównawczej dwóch technologii wgłębnego mieszania gruntu, przewidywanych do realizacji przedmiotowej przesłony; 23 Aneks nr 1 podpisany w dniu 7 marca 2014 r. i aneks nr 2 z dnia 23 kwietnia 2014 r. 10

11 w zakresie obiektu nr 4 (zaplecze eksploatacyjne zbiornika) - w ww. okresie nie były wykonywane Ŝadne prace, gdyŝ - zgodnie z harmonogramem - prace na tym obiekcie rozpoczną się na przełomie 2014 i 2015 roku; w zakresie obiektu nr 5 (zagospodarowanie czaszy zbiornika) kontynuował procedowanie w sprawie moŝliwości realizacji przełoŝeń sieci energetycznej SN i NN z ukonstytuowanymi obszarami Natura 2000 uniemoŝliwiającymi wykonanie przełoŝeń sieci po trasie określonej w projekcie budowlanym i pozwoleniu na realizację inwestycji oraz protokolarnie przejął od Zamawiającego 22 budynki we wsi Nieboczowy, z czego 8 budynków zostało wyburzonych. Postęp prac w zakresie budowy Zbiornika Racibórz, według ksiąŝki obmiaru, na koniec 2013 r. wynosił 4,1%. Wskaźnik ten w miesiącach styczeń, luty, marzec i kwiecień 2014 r. nie zmienił się. (dowód: akta kontroli str. 151, 245, , , , , , ) Wobec opóźnień w realizacji zadań, Zamawiający wraz z InŜynierem Kontraktu podejmowali działania mające na celu zdyscyplinowanie Wykonawcy (podczas narad projektowych, rad budowy oraz w pismach wzywających do wypełniania zapisów Kontraktu). (dowód: akta kontroli str , ) Ustalone nieprawidłowości W działalności odnoszącej się do realizowanych w ramach podkomponentu A1 prac stwierdzono następujące nieprawidłowości: 1. Z naruszeniem warunków kontraktu (Sekcja VI punkt 1.3.,Obiekt nr 1 zapora czołowa z budowlami towarzyszącymi) oraz Szczegółowych Programów Zapewnienia Jakości (Sekcja VI, Opis wymagań dla robót Program zapewnienia jakości) Wykonawca prowadził realizację nw. zadań bez wymaganych projektów wykonawczych oraz szczegółowych programów zapewnienia jakości, mianowicie: a) w okresie od 15 lipca do 26 sierpnia 2013 r. odcinka pn. Staw Plinc i przełoŝenie potoku Plinc poniŝej zapory czołowej. W ramach tych zadań wykonano: wykop stawu, profilowanie skarp stawu oraz koryto potoku na wlocie i wylocie ze stawu. Projekty wykonawcze dla ww. prac, tj. budowla 152 (koryto potoku Plinc) i budowla 153 (staw Plinc) zostały ostatecznie zatwierdzone dopiero 12 lutego 2014 r., tj. po ponad 5 miesiącach od zakończenia prac objętych tymi projektami, a szczegółowy program zapewnienia jakości przedłoŝono InŜynierowi Kontraktu dopiero 14 listopada 2013 r (do dnia 30 kwietnia 2014 r. nie został on ostatecznie zatwierdzony). b) W okresie od 1 października 2013 r. do 18 grudnia 2013 r. wykonawca prowadził roboty kafarowe, polegające na wbijaniu ścianek szczelnych stalowych wokół dołu fundamentowego budowli przelewowo-spustowej, a w okresie od 15 września 2013 r. do 18 marca 2014 r. roboty polegające na formowaniu nasypów grodzy budowlanej. Projekt wykonawczy dla ww. prac został ostatecznie zaakceptowany przez InŜyniera Kontraktu w dniu 31 marca 2014 r., a Szczegółowy Program Zapewnienia Jakości dla tychŝe robót w dniu 10 kwietnia 2014 r. c) Wykonawca od 10 października 2013 r. prowadził odhumusowanie terenu pod drogi technologiczne (roboty tymczasowe) i serwisowe (roboty stałe), 11

12 Uwagi dotyczące badanej działalności Ustalone nieprawidłowości w sytuacji gdy projekty wykonawcze dla ww. robót uzyskały status B (warunkowe dopuszczenie do wykonywania robót) w dniu 7 listopada 2013 r., a ostatecznie zaakceptowane w dniu 29 stycznia 2014 r. W tym przypadku szczegółowe programy zapewnienia jakości nie były wymagane przez InŜyniera Kontraktu. d) Wykonawca od 13 września 2013 r. do 30 kwietnia 2014 r. (data zgłoszenia zakończenia robót) prowadził prace związane z likwidacją hałdy Bieńkowice, z jednoczesnym zastosowaniem gruntu z hałdy do zasypania wyrobiska poŝwirowego na terenie uŝytkowanym przez firmę Utex-Terra Sp. z o.o.. Projekt wykonawczy dla przedmiotowego zadania został złoŝony do akceptacji InŜyniera Kontraktu dopiero 13 grudnia 2013 r. i do 14 kwietnia 2014 r. nie został ostatecznie zatwierdzony. W tym przypadku szczegółowe programy zapewnienia jakości nie były wymagane przez InŜyniera Kontraktu. (dowód: akta kontroli str , , 449, , , ) Odpowiadając na pytanie o przyczyny dopuszczenia do prowadzenia przez wykonawcę robót budowlanych bez projektów wykonawczych, wymaganych kontraktem, Pełnomocnik stwierdził, Ŝe dla niektórych rodzajów prac - w jego ocenie - projekty takie nie były wymagane. (dowód: akta kontroli str ) NIK nie moŝe uznać tych wyjaśnień za wystarczające i odpowiadające rzeczywistym wymogom stawianym Wykonawcy, wynikającym z kontraktu. (dowód: akta kontroli str , 230a, ) W ocenie NIK, wyjaśnienie ma na celu usprawiedliwienie post factum nieprawidłowości (m.in. wykonywania prac bez projektów wykonawczych i szczegółowych programów zapewniania jakości) wskazywanej takŝe w korespondencji jaką z Wykonawcą prowadził InŜynier Kontraktu, oceniający taką praktykę jako raŝące naruszanie przez Wykonawcę warunków kontraktu. Dopuszczenie przez podmiot odpowiedzialny za realizację inwestycji (RZGW Gliwice) do tego, Ŝe jej poszczególne elementy realizowane są bez uprzedniego opracowania i zatwierdzenia przewidzianych kontraktem projektów wykonawczych i szczegółowych programów zapewnienia jakości podwaŝa rzetelność systemu zarządzania przyjętego w Projekcie. Osłabienie tego systemu rodzi z kolei ryzyko uzyskania przez Wykonawcę efektów rzeczowych, które nie będą spełniać wymogów jakościowych, co moŝe mieć negatywny wpływ na trwałość i bezpieczeństwo uŝytkowania obiektu. NIK zauwaŝa, Ŝe działania dyscyplinujące podejmowane przez jednostkę kontrolowaną i działającego w jej imieniu InŜyniera Kontraktu nie zapewniły wyeliminowania przypadków, w których Wykonawca najpierw realizował bez zatwierdzonej dokumentacji określony zakres robót, a następnie usiłował zalegalizować ten stan, poprzez złoŝenie projektów i uzyskanie ich zatwierdzenia. Bezprzedmiotowe teŝ było zatwierdzanie szczegółowych programów zapewnienia jakości juŝ po zakończeniu danego zakresu prac. 2. Ani Zamawiający, ani teŝ działający w jego imieniu InŜynier Kontraktu nie wyegzekwowali od Wykonawcy terminowej realizacji nw. zadań i przestrzegania przyjętego harmonogramu robót. Dotyczyło to: 12

13 Uwagi dotyczące badanej działalności a) Prac związanych z przebudową istniejących linii energetycznych SN 20 kv prawobrzeŝnej części zbiornika, obejmujących trzy zadania 24, których wykonanie stanowiło tzw. kamień milowy nr 2, a których zakończenie planowano na grudzień 2013 r. Pełnomocnik Dyrektora RZGW, wyjaśniając przyczyny niezrealizowania w terminie określonym w harmonogramie powyŝszych zadań podał, Ŝe wszelkie prace związane z przebudowami urządzeń energetycznych muszą odbywać się zgodnie z warunkami określonymi przez właściciela sieci tj. Tauron Dystrybucja S.A. Wykonawca przed ostatecznym zatwierdzeniem projektu wykonawczego został przez Tauron zobowiązany do wykonania koncepcji przebudowy, podlegającej zatwierdzeniu przez InŜyniera Kontraktu i właściciela sieci, który ostatecznie zaakceptował ją 26 listopada 2013 r. Projekty wykonawcze dla zadań C i C uzyskały ostateczną akceptację w dniu 13 lutego 2014 r. Dodał, Ŝe powyŝsze okoliczności wskazują na nieprzygotowanie Wykonawcy do terminowej realizacji zadań przy jednoczesnym wystąpieniu czynników niezaleŝnych od Niego, takich jak kolizja przebiegu linii z obszarem drzew objętych programem Natura 2000, kolizję linii z hałdą nadkładu firmy Kruszbet oraz koniecznością zawarcia Umów Kolizyjnych z Tauron Dystrybucja S.A., które uniemoŝliwiły zakończenie robót. b) Karczowania pni drzew (C05) dla całości Kontraktu 25, którego rozpoczęcie przewidziano na sierpień 2013 r., a zakończenie do dnia 31 października 2013 r. Pełnomocnik RZGW, odpowiadając na pytanie dot. przyczyn niezrealizowania tych prac w terminie podał, Ŝe postęp robót wskazany w tabelach monitoringu robót wykazany jest na podstawie zatwierdzonej ksiąŝki obmiarów. InŜynier Kontraktu zatwierdza prace odpowiadające wymaganiom opisanym w Kontrakcie, w tym w opisie pozycji przedmiarowych. Według stanu na 31 grudnia 2013 r., Wykonawca nie zrealizował wszystkich elementów roboty opisanej w pozycji przedmiarowej (brak zagęszczenia dołów), w związku z czym InŜynier Kontraktu nie miał podstaw do zatwierdzenia obmiarów tych robót, a tym samym nie miał wystarczających danych do określenia rzeczywistego postępu prac i umieszczenia ich w tabelach monitoringu robót. Dodał, Ŝe naleŝy przyjąć, Ŝe rzeczywisty postęp robót związanych z karczowaniem pni był większy od zera, niemniej jednak brak było podstaw do jego określenia w związku z niezrealizowaniem przez Wykonawcę pełnego zakresu robót. (dowód: akta kontroli str , , , ) NIK zwraca uwagę, Ŝe powyŝsze wyjaśnienia Pełnomocnika nie w pełni zwalniają RZGW z odpowiedzialności za dopuszczenie do powstania opóźnień w realizacji ww. robót, w stosunku do terminów przewidzianych harmonogramem. Okoliczności wskazane jako przyczyny opóźnień nie stanowiły bowiem faktów nowych lub niemoŝliwych do przewidzenia i powinny być uwzględnione w harmonogramie. Utrudnienia wynikające ze szczególnych okoliczności (Natura 2000, przebieg linii energetycznych i hałda) wpływające na wydłuŝenie prac powinny być odzwierciedlone w harmonogramie, tak by był on skutecznym narzędziem 24 Prace na obiekcie S3 - zadanie T36 Przebudowa linii energetycznych SN Pogrzebień-Buków tj. 1) C Budowa napowietrzno-kablowej linii SN 20 kv, 2) C przebudowa istniejących linii napowietrznych SN 20 kv,3) C03 - przebudowa linii średniego napięcia zasilającego zakład eksploatacji kruszywa (zakończenie robót do r.); 25 S1 Obiekt nr 1 - Zapora czołowa z budynkami T 10 Przygotowanie podłoŝa. 13

14 Ustalone nieprawidłowości w zarządzaniu procesem realizacji inwestycji. W przeciwnym razie bowiem harmonogram jest jedynie nie posiadającą pokrycia w faktach deklaracją. 3. Wykonawca przedkładał InŜynierowi Kontraktu z opóźnieniem projekty wykonawcze oraz inne dokumenty niezbędne do realizacji Projektu: a) Do 31 grudnia 2013 r. Wykonawca przedłoŝył jedynie 14 na 31 wymaganych harmonogramem projektów wykonawczych 26. Cztery z nich złoŝone zostały w wymaganym terminie, a pozostałe 10 z opóźnieniem, wynoszącym od 9 do 43 dni. Do dnia 31 grudnia 2013 r. z 14 złoŝonych projektów wykonawczych tylko jeden pn. Rozbiórki i przebudowa sieci (branŝa budowlana, sanitarna i elektryczna) 27 uzyskał status A 28. Pozostałe 13 uzyskało status C 29 lub B 30, w związku z czym InŜynier Kontraktu zwrócił je Wykonawcy do poprawy, który przedstawiał mu kolejne ich rewizje. Do dnia 31 grudnia 2013 r. Wykonawca nie przedłoŝył InŜynierowi Kontraktu do oceny 17 projektów wykonawczych, do których opracowania i złoŝenia był zobowiązany, zgodnie z ww. harmonogramem. Opóźnienia w przedkładaniu tych dokumentów na koniec 2013 r. wynosiły od 32 do 60 dni. Pełnomocnik Dyrektora RZGW wyjaśniając w jaki sposób ww. opóźnienia wpłyną na terminowość zakończenia robót budowlanych podał, Ŝe Dragados S.A. nie radzi sobie z projektowaniem, problem ten występuje od początku realizacji Kontraktu. Dodał, Ŝe - jego zdaniem - opóźnień w przedkładaniu projektów w kontekście czasu na ukończenie nie da się nadrobić. W złoŝonym uzupełnieniu do ww. wyjaśnień Pełnomocnik podał, Ŝe InŜynier Kontraktu otrzymał nowe projekty, a na podstawie informacji od projektantów o stanie zaawansowania prac projektowych, proces wykonawstwa projektów wykonawczych zostanie zakończony do 14 października 2014 r. Dodał, Ŝe jeŝeli uda się osiągnąć ten termin, to nie będzie miało to negatywnego wpływu na realizację inwestycji. b) Harmonogram robót, który został przez Wykonawcę złoŝony Zamawiającemu w dniu 19 sierpnia 2013 r. (dokument złoŝony przed rozpoczęciem świadczenia Usług przez obecnego InŜyniera Kontraktu) uzyskał akceptację i zatwierdzenie InŜyniera Kontraktu 15 listopada 2013 r. 31, tj. po 89 dniach od dnia złoŝenia. Powodem tak późnego zatwierdzenia harmonogramu były liczne braki i uwagi dot. m.in. niespójności w kwestii wykonania zakresu rzeczowego robót we wskazanych terminach, planowanych przerobach i przepływach finansowych oraz nieterminowość Wykonawcy w przedkładaniu InŜynierowi Kontraktu kolejnych, wolnych od uchybień wersji harmonogramu. NajwyŜsza Izba Kontroli podkreśla, Ŝe juŝ 2 grudnia 2013 r. InŜynier Kontraktu wystosował do Wykonawcy pismo o przedłoŝenie aktualizacji harmonogramu, poniewaŝ obowiązujący (tj. zatwierdzony 15 listopada 2013 r.) stał się niespójny z faktycznym postępem prac (uwzględniając przekroczenia terminu złoŝenia poszczególnych projektów). Do dnia 31 grudnia 2013 r. Wykonawca nie przedłoŝył aktualizacji ww. harmonogramu. c) Harmonogram rzeczowo-finansowy, do którego złoŝenia Wykonawca zobowiązany był w ciągu 28 dni od dnia powiadomienia o rozpoczęciu robót, a do przedłoŝenia którego InŜynier Kontraktu wzywał Wykonawcę pismami 26 Uwzględniono dwa projekty wykonawcze dot. zadania nr 15 Budowla Koryto potoku Plinc i Budowla 153 Staw Plinc, których wykonanie przewidziano w SIWZ, a których Wykonawca nie uwzględnił w harmonogramie. 27 Obiekt S5 (Zagospodarowanie czaszy zbiornika) zadanie T Przyjęto bez zastrzeŝeń. 29 Nie przyjęto. 30 Przyjęto z uwagami. 31 Rewizja 2.0 do Harmonogramu Robót z dnia 19 sierpnia 2013 r. 14

15 Uwagi dotyczące badanej działalności Opis stanu faktycznego z dnia 9 września 2013 r. i 17 października 2013 r. został przedłoŝony i zatwierdzony wraz z harmonogramem robót 15 listopada 2013 r. d) Z opóźnieniami przedkładane były takŝe pozostałe dokumenty wymagane pkt. 1.3 Sekcji VI Opisu wymagań dla robót Kontraktu, tj. m.in.: Plan Operacyjny Ochrony Przeciwpowodziowej Terenu Budowy, Plan Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia, Program Gospodarowania Odpadami, Opis Organizacji Terenu Budowy, Plan działań na wypadek awarii. Do ich złoŝenia Wykonawca był zobowiązany w ciągu 42 dni od powiadomienia o rozpoczęciu robót, tj. do 25 sierpnia 2013 r., natomiast złoŝył je w okresie od 9 września do 7 listopada 2013 r., z czego 3 z ww. programów do 31 grudnia 2013 r. uzyskały akceptację InŜyniera ze statusem A. Na pytanie dotyczące działań jakie zostały podjęte względem Wykonawcy w związku z powstałymi opóźnieniami, Pełnomocnik Dyrektora RZGW podał, Ŝe Zamawiający wyznaczył InŜyniera Kontraktu, jako odpowiedzialnego za reprezentowanie Zamawiającego w kontaktach z Wykonawcą. Do Jego obowiązków naleŝała m.in. bieŝąca kontrola i egzekwowanie koniecznych korekt harmonogramu robót Wykonawcy oraz właściwe egzekwowanie realizacji przez Wykonawcę swoich zobowiązań wynikających z Umowy. (dowód: akta kontroli str. 214, , , , , , , , , ) W ocenie NIK, Pełnomocnik Dyrektora RZGW nie powinien ograniczać swoich działań w zakresie realizacji umowy dotyczącej budowy Zbiornika Racibórz jedynie do wyznaczenia InŜyniera Kontraktu, gdyŝ został umocowany przez Dyrektora RZGW w Gliwicach i jest odpowiedzialny za realizację zadań w zakresie budowy tego obiektu. Pełnomocnictwo obejmuje m.in. zadania związane z przygotowaniem dokumentów przetargowych i postępowania przetargowego na wykonawcę, wyboru tego wykonawcy i doprowadzenia do podpisania z nim umowy oraz egzekwowanie warunków, wynikających z zawartych przez RZGW w Gliwicach, umów i porozumień dotyczących realizacji komponentu A Projektu. NIK zwraca uwagę, iŝ zadania podkomponentu A1 realizowane są z opóźnieniem, pomimo wypłaty na rzecz wykonawcy zaliczki w wysokości 140,5 mln zł (26 lipca 2013 r.). Zdaniem NIK, kwota taka była wystarczająca do uzyskania przez Wykonawcę potencjału (mobilizacji ludzi i sprzętu) niezbędnego dla intensywnego realizowania robót objętych tym komponentem. Zastosowany mechanizm okazał się zatem nieskuteczny Zaawansowanie zadań w podkomponencie A2 - Przesiedlenia ludności i nabywanie gruntów pod budowę zbiornika Zaawansowanie rzeczowe realizacji Podkomponentu A2 na koniec 2013 roku wynosiło w zakresie zawierania umów z wykonawcami poszczególnych zadań oraz ich wykonawstwa na terenie Nowej Wsi 20%. W 2013 r., w ramach tego podkomponentu, właściwe organy (Starostowie lub Wojewoda) m.in. wydały 51 decyzji dotyczących wysokości odszkodowań dla właścicieli nieruchomości połoŝonych w obrębie realizowanej inwestycji. Prowadzone były prace przygotowawcze terenu pod inwestycję, w tym w szczególności dotyczące wysiedlenia wsi Ligota Tworkowska i Nieboczowy, 15

16 rozpoczęto budowę infrastruktury technicznej oraz 24 domów mieszkalnych na ternie Nowej Wsi Nieboczowy (za ten zakres odpowiada Gmina Lubomia). Podstawę dla realizacji procesu przesiedleń w ramach przygotowania budowy zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny stanowił Plan Przesiedleń (RAP), zaktualizowany przez Konsultanta, według stanu na dzień 15 września 2013 r. (poprzednia aktualizacja została sporządzona 15 września 2012 r.). W uzasadnieniu dla sporządzenia aktualizacji, która uzyskała pozytywną opinię Banku Światowego, podano m.in. następujące czynniki: uzyskanie przez RZGW decyzji o pozwoleniu na realizację inwestycji, informacje o skutkach jakie wywarła ww. decyzja w zakresie wpływu na RAP, przekazanie terenów zamiennych w Nowej Wsi Nieboczowy i rozpoczęcie prac inwestycyjnych, uzgodnienia pomiędzy RZGW a Gminą Lubomia w zakresie powstawania Nowej Wsi Nieboczowy, wniosek Gminy Lubomia na zwiększenie elastyczności wydatków na infrastrukturę techniczną i komunalną przy jednoczesnym zapewnieniu ze strony gminy o pokryciu ewentualnych dodatkowych kosztów z własnych środków, w przypadku przekroczenia ustalonych limitów. (dowód: akta kontroli str , 151, ) Realizacja inwestycji w zakresie przewidzianym w RAP została uzgodniona w ramach 3 umów zawartych pomiędzy RZGW a Gminą Lubomia w dniach: r. w sprawie finansowania budowy infrastruktury drogowej i technicznej na terenie Nowej Wsi (realizacja sieci dróg publicznych i ciągów pieszo-jezdnych, budowa sieci kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków, budowa kanalizacji deszczowej i sieci wodociągowej oraz przebudowa sieci średniego i niskiego napięcia); r. w sprawie finansowania budowy infrastruktury gminnej na terenie Nowej Wsi (budynek remizy ze świetlicą, budynek zaplecza klubu sportowego, budynek komunalny, cmentarz, zagospodarowanie terenów sportowych, terenu parku oraz terenów publicznych); r. - w sprawie dofinansowania organizacji festynu doŝynkowego w Nowych Nieboczowach w kwocie stanowiącej 50% kosztów kwalifikowanych, nie więcej jednak niŝ zł. Ponadto 27 marca 2013 r. RZGW zawarł umowę z Parafią pod wezwaniem św. Józefa Robotnika w Nieboczowach, przedmiotem której było dofinansowanie budowy kościoła parafialnego w Nowej Wsi, w miejsce likwidowanego kościoła w Nieboczowach. (dowód: akta kontroli str ) Analizę terminowości realizacji prac prowadzonych w 2013 r., w ramach ww. podkomponentu, przeprowadzono w oparciu o obowiązujące w 2013 r. 2 harmonogramy, na podstawie 9 zawartych w nich zadań 32 dot. m.in.: budowy na terenie Nowej Wsi sieci infrastruktury, budynku wielorodzinnego oraz remizy ze świetlicą, oczyszczalni ścieków, zagospodarowania przestrzeni publicznej, a takŝe likwidacji cmentarza w Nieboczowach i budowy nowego na terenie Nowej Wsi. Jak wykazała kontrola, z 9 zadań ujętych w harmonogramie do RAP z września 2012 r. (obowiązującym do września 2013 r.) prace przewidziane w ramach 5 z nich w ogóle nie zostały rozpoczęte 33, a w 3 rozpoczęto je z opóźnieniem 32 Z 12 ujętych w harmonogramie z 2012 r. i 11 z harmonogramu z 2013 r. 33 Dot. budynku remizy ze świetlicą, budynku wielorodzinnego, zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz budowy cmentarza w Nowej Wsi oraz likwidacji cmentarza w Nieboczowach. 16

17 Ustalone nieprawidłowości wynoszącym od 2 do 12 miesięcy 34. W przypadku jednego zadania realizacja prac związanych z wydawaniem i zamianą terenów oraz uzgadnianiem odszkodowań pomimo rozpoczęcia realizacji 2 miesiące wcześniej niŝ zakładano w ww. RAP, planowany pierwotnie termin zakończenia nie został dotrzymany. Zgodnie ze zmienionym we wrześniu 2013 r. harmonogramem, terminy zakończenia prac 8 z 9 analizowanych zadań zostały przesunięte o: 19 m-cy (budowa cmentarza w Nowej Wsi); 16 miesięcy (budowa infrastruktury w Nowej Wsi); 12 m-cy (budynek remizy ze świetlicą w Nowej Wsi); 11 m-cy (prace związane z wydawaniem i zamianą terenów oraz uzgadnianiem odszkodowań); 9 m-cy (zagospodarowanie przestrzeni publicznej w Nowej Wsi); 8 m-cy (budynek wielorodzinny w Nowej Wsi); 2 m-ce (budowa oczyszczalni) i 1 miesiąc (ustalenie zasad realizacji projektów związanych z budową remizy, budynku wielorodzinnego, cmentarza, oczyszczalni ścieków i zagospodarowania przestrzeni publicznej). (dowód: akta kontroli str ) W wyŝej opisanym zakresie stwierdzono następujące nieprawidłowości: Realizacja zadań wskazanych w obowiązującym do września 2013 r. harmonogramie RAP była nieterminowa w przypadku zadań: 1) Budowy infrastruktury a) w zakresie dot. pozyskania niezbędnej dokumentacji i pozwoleń rozpoczęcie prac i zakończenie opóźnione odpowiednio o 2 i 10 miesięcy; b) w zakresie przeprowadzenia postępowań przetargowych, zawarcia umów z wykonawcą oraz przekazania placu budowy rozpoczęcie prac i zakończenie opóźnione odpowiednio o 13 i 11 miesięcy; c) w zakresie dot. realizacji tej budowy rozpoczęcie prac opóźnione o 11 miesięcy. Inwestycja w toku realizacji, planowana data zakończenia została wydłuŝona o 16 miesięcy, tj. do kwietnia 2016 r.). 2) Budowa oczyszczalni ścieków w Nowej Wsi w zakresie dot. opracowania projektu budowlanego, przeprowadzenia przetargu, zawarcia umowy z wykonawcą - rozpoczęcie prac opóźnione o 12 miesięcy. 3) Prace związane z wydawaniem i zamianą terenów oraz uzgadnianiem odszkodowań (w tym m.in.: postępowania odszkodowawcze, monitoring, wpisy do ewidencji gruntów i ksiąg wieczystych, rozpatrywanie wniosków o nabycie nieruchomości niezbędnych do funkcjonowania) prace w toku, planowany termin zakończenia został wydłuŝony o 11 miesięcy, do listopada 2014 r. W przypadku pozostałych zadań, tj. budowy w Nowej Wsi budynku remizy ze świetlicą, budynku wielorodzinnego, zagospodarowania przestrzeni publicznej, budowy cmentarza oraz likwidacji cmentarza w Nieboczowach, prace w ogóle nie zostały rozpoczęte, a opóźnienia liczone wg nowo przyjętego RAP z września 2013 r. wyniosły kolejno: 15, 10, 3, 16 i 11 miesięcy. (dowód: akta kontroli str ) 34 Dot. budowy infrastruktury (2 m-ce), ustalenia zasad realizacji projektów związanych z budową remizy, budynku wielorodzinnego, cmentarza, oczyszczalni ścieków i przestrzeni publicznej (5 m-cy), a takŝe budowy oczyszczalni ścieków (12 m-cy). 17

18 Uwagi dotyczące kontrolowanej działalności Opis stanu faktycznego Uwagi dotyczące kontrolowanej działalności Opis stanu faktycznego Jako przyczynę ww. opóźnień Pełnomocnik Dyrektora RZGW wskazał zmiany procedur Banku Światowego oraz niską jakość dokumentacji przygotowanej przez poprzedniego InŜyniera Kontraktu (CES). (dowód: akta kontroli str ) NIK zauwaŝa, Ŝe Zamawiający i jego Pełnomocnik nawet po przekazaniu części zadań do realizacji Gminie Lubomia ponosi nadal odpowiedzialność za całokształt realizacji komponentu A, w tym za podkomponent A2. W czaszy Zbiornika prowadzona jest działalność związana z wydobywaniem kruszywa. W okresie od 2008 r. wydanych zostało 26 na 28 wszystkich Koncesji dla przedsiębiorców i zakładów odkrywkowych na prowadzenie działalności wydobywczej na terenie zbiornika (dwie koncesje wydano w 2014 roku). Największa liczba koncesji (22) przewiduje prowadzenie działalności co najmniej do roku RZGW posiadało informację o 8 przedsiębiorcach dysponujących 13 koncesjami. Tymczasem jeszcze co najmniej 10 dalszych podmiotów dysponowało 13 koncesjami, o czym RZGW nie posiadało wiedzy. Jak wyjaśnił Dyrektor RZGW, jednostka kontrolowana posiada listę podmiotów eksploatujących kruszywa ale nie prowadzi rejestru podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w czaszy budowanego zbiornika. (dowód: akta kontroli str , , ) W związku z działalnością prowadzoną w zakresie wydobycia kruszywa w czaszy Zbiornika toczą się dwa postępowania: 1. W sprawie wykorzystania granulatu nieznanego pochodzenia do odtworzenia skarp wyrobisk poeksploatacyjnych odkrywkowych zakładów górniczych - do 7 maja 2014 r. nie uzyskano wystarczających dowodów na potwierdzenie utraty statusu odpadu przez wykorzystywany do rekultywacji granulat. Postępowanie prowadzone jest przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. 2. W sprawie usunięcia 32 sztuk drzew róŝnych gatunków bez wymaganego zezwolenia postępowanie prowadzone jest przez Wójta Gminy Lubomia. (dowód: akta kontroli str ) Zdaniem NIK, rozwijająca się działalność w zakresie wydobycia kopalin na terenie czaszy Zbiornika moŝe w przypadku zaistnienia konieczności wypełnienia polderu ograniczać skuteczność reakcji na zagroŝenie powodziowe. Problemem w tej sytuacji mogą się np. okazać wykorzystywane do prowadzenia wydobycia maszyny i sprzęt, których nie da się ewakuować, a których przemieszczenie przez masy płynącej wody moŝe zagrozić budowlom polderu. W tej sytuacji, NIK jako celowe uznaje monitorowanie zakresu i intensywności robót górniczych prowadzonych przez przedsiębiorców w czaszy Zbiornika Realizacja zadań w ramach podkomponentu A3 Do grudnia 2012 roku funkcję Konsultanta w zakresie obszaru A3 pełniło Konsorcjum CES - Consulting Engineers Salzgitter GmbH (zwany dalej CES). Umowę rozwiązano pismem z dnia 5 października 2012 r. Uzasadnieniem dla rozwiązania umowy była nieefektywna współpraca, przejawiająca się w nieterminowym 18

19 dostarczaniu produktów, braku realizacji części zadań zapisanych w umowie oraz braku widocznej perspektywy na poprawę terminowości i jakości dostarczanych produktów. (dowód: akta kontroli str ) Od czasu rozwiązania umowy do 11 grudnia 2013 r. (data zawarcia Porozumienia) na róŝnych szczeblach trwały rozmowy dotyczące zgłaszanych przez CES roszczeń finansowych w stosunku do RZGW, wynikających z nierozliczenia lub zakwestionowania przez RZGW niektórych kosztów wykazywanych w dokumentach rozliczeniowych przez Konsultanta. Po wielomiesięcznych negocjacjach z CES, BWP w Raciborzu wysłało pismo, przedstawiające ostateczne stanowisko Zamawiającego, dotyczące rozliczenia Kontraktu, w którym w stosunku do przedłoŝonych przez Konsultanta rozliczeń nie uznano łącznie kwoty ,01 Euro ( ,91 Euro wynagrodzenie Konsultanta za okres od stycznia do grudnia 2012 r. oraz ,1 Euro wydatki zwrotne Konsultanta za okres od stycznia do grudnia 2012 r., w Euro) i ,8 zł (wydatki zwrotne Konsultanta za okres od stycznia do grudnia 2012 r., w zł). CES podtrzymał w dalszym ciągu roszczenie na kwotę ,83 Euro. W wyniku negocjacji prowadzonych przez Dyrektora RZGW oraz przedstawicieli Biura Koordynacji Projektu z CES wypracowano kompromis, polegający na uznaniu i wypłacie przez RZGW ostatecznie kwoty 75 tys. Euro oraz podpisaniu przez strony porozumienia kończącego ostatecznie Kontrakt wraz z zapisami dotyczącymi całkowitego wyczerpania wzajemnych roszczeń obu stron. Dyrektor RZGW, pismem z dnia 21 października 2013 r., poinformował o ww. ustaleniach Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, zwracając się jednocześnie z prośbą o akceptację ww. stanowiska oraz przedstawienie Komitetowi Roboczemu Projektu do pozytywnego zaopiniowania proponowanego rozwiązania, celem ostatecznego zakończenia sprawy. W uzasadnieniu podał, Ŝe gdyby doszło do rozstrzygnięć przez sąd arbitraŝowy, w przypadku RZGW wiązałoby się to z duŝymi kosztami związanymi m.in.: z zatrudnieniem prawników posiadających wiedzę i doświadczenie w postępowaniach międzynarodowych, kosztami szeregu wyjazdów, powoływaniem świadków i biegłych, a wynik takiego arbitraŝu mógłby być róŝny. W opinii prawnej zleconej przez Biuro Koordynacji Projektu, dot. zasad płatności wynagrodzenia Konsultanta i moŝliwości kwestionowania jego wysokości w ewentualnym sporze sądowym oraz w przedmiocie ugody, podano m.in., Ŝe przyjęta konstrukcja wynagrodzenia w oparciu o rozliczenie godzinowe przy obszernie i ogólnikowo sprecyzowanym zakresie usług o charakterze rezultatu i starannego działania znacząco utrudnia weryfikację i kwestionowanie wysokości wynagrodzenia przysługującego Konsultantowi, nie jest moŝliwe jednoznaczne przesądzenie wyniku ewentualnego procesu, a ewentualny proces w tym zakresie naleŝy uznać za obarczony duŝym ryzykiem. Opinia ta potwierdza równieŝ słabą pozycję RZGW w Gliwicach w przypadku doprowadzenia do procesu pomiędzy stronami w sprawie spornej zapłaty. We wnioskach wskazano, Ŝe w takich przypadkach celowe jest uregulowanie spornych roszczeń w drodze ugody. Wniosek Dyrektora RZGW z dnia 21 października 2013 r. uzyskał poparcie Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej (pismo z 11 grudnia 2013 r.), a w dniu 10 grudnia 2013 r. Komitet Roboczy zaopiniował pozytywnie do zatwierdzenia przez Komitet Sterujący Programu wynegocjowane warunki 19

20 umoŝliwiające zawarcie ugody. W dniu 11 grudnia 2013 r. Dyrektor RZGW w Gliwicach zawarł z dotychczasowym Konsultantem wsparcia technicznego (CES) powyŝsze Porozumienie. (dowód: akta kontroli str ) RZGW, w związku z rozwiązaniem umowy z Konsultantem wsparcia technicznego (CES), rozpoczęło procedurę wyboru konsultantów, przewidzianych jako wzmocnienie potencjału Biura WdraŜania Projektu w sferze zadań realizowanych dotychczas przez ww. Konsultanta. W rezultacie, 5 marca 2013 r. zawarto umowę z konsultantem ds. nabywania nieruchomości na cele inwestycyjne RAP, 26 marca 2013 r. zawarto umowę z konsultantem ds. środowiskowych, 2 kwietnia 2013 r. zawarto umowę z konsultantem ds. hydrotechniki, a 19 marca 2013 r. zawarto umowę na usługi prawne i wsparcie dla RZGW w związku z realizacją Projektu. Całkowite koszty poniesione do dnia 31 grudnia 2013 r. z tytułu zawartych umów z indywidualnymi konsultantami wspierającymi Biuro WdraŜania Projektu w Raciborzu wyniosły ,32 zł. (dowód: akta kontroli str ) W dniu 14 kwietnia 2013 r. RZGW uzyskał pozytywną opinię ( no objection ) Banku Światowego dla krótkiej listy 6 firm uczestniczących w naborze na konsultanta ds. nadzoru nad budową zbiornika InŜyniera Kontraktu, do których w dniu 22 kwietnia 2013 r. przesłano dokumenty przetargowe, umoŝliwiające przygotowanie i złoŝenie ofert. Oferty złoŝyło 5 podmiotów. Do negocjacji warunków umowy zaproszono jedną firmę, która w wyniku przeprowadzonej oceny Oferty Technicznej i Finansowej osiągnęła najwyŝszy łączny wynik, dla której po negocjacjach w dniu 8 sierpnia Bank Światowy przesłał pozytywną opinię. Pełnomocnik Dyrektora RZGW w dniu 12 sierpnia 2013 r. zawarł Umowę z Firmą Ove Arup & Partners International Limited, na pełnienie usług Konsultanta, w tym nadzór budowlany włącznie z wykonywaniem funkcji InŜyniera Kontraktu i usługami zarządzania Kontraktem w ramach Projektu. Konsultant rozpoczął świadczenie usług z dniem 2 września 2013 r., a okres zakończenia jego usług upływa w dniu 30 listopada 2017 r. (dowód: akta kontroli str. 167, 170, 177, , 432, 472) RZGW w dniu 10 października 2013 r., zgodnie z Klauzulą 6.4. (a) Szczegółowych Warunków Umowy z dnia 12 sierpnia 2013 r., zapłaciło Konsultantowi (Ove Arup) płatność zaliczkową za pełnienie nadzoru budowlanego, włącznie z wykonywaniem funkcji InŜyniera Kontraktu i usługami Zarządzania Kontraktem w ramach Projektu (Faktura VAT nr 07/10/2013 z dnia 10 października 2013 r.) na kwotę ,62 zł (brutto), płatną w 49% ze środków MBOiR ( ,80 zł) oraz 51% ze środków BRRE ( ,82 zł). W dniu 20 stycznia 2014 r. Konsultant wystawił, zgodnie z umową na usługi konsultingowe z dnia 12 sierpnia 2013 r., fakturę VAT nr 10/01/2014 na kwotę ,64 zł, pomniejszoną o kwotę ,35 zł, tj. ratę zaliczki potrącaną w równych ratach z zestawień za pierwsze 24 miesiące świadczenia usługi - aŝ do całkowitego rozliczenia zaliczki. RZGW z tytułu ww. faktury zapłaciło Konsultantowi w dniu 6 lutego 2014 r. kwotę ,97 zł wypłaconą, odpowiednio ze środków MBOiR ,92 zł (49%) oraz BRRE ,05 zł (51%). (dowód: akta kontroli str. 397, ) Za 2013 rok Konsultant, w ramach zawartej umowy, przedłoŝył Zamawiającemu 6 raportów z postępu realizacji Umowy Konsultingowej i Umowy o Roboty (tj. raport początkowy, za wrzesień, październik, listopad i grudzień 2013 r. oraz 20