OCENA WARUNKÓW BHP ZAKŁADACH PRZEMYSŁOWYCH

Transkrypt

1 PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA w Nowym Sączu BHP I ERGONOMIA P 15 OCENA WARUNKÓW BHP W ZAKŁADACH PRZEMYSŁOWYCH Spis treści 1. Wprowadzenie 2. Pytania kontrolne dla pracodawców 3. Pytania kontrolne dotyczące maszyn Zespół ćwiczeniowy: Grupa...Data

2 1.Wprowadzenie Jednym z głównych źródeł czynników niebezpiecznych powodujących wypadki przy pracy jest sprzęt roboczy, w szczególności maszyny i inne urządzenia techniczne. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, wśród czynności, przy których dochodzi do wypadków, prace związane z różnego rodzaju maszynami stanowią aż 40%. Wypadki te najczęściej mają miejsce w czasie obsługi produkcyjnej stacjonarnych maszyn i urządzeń, przy użytkowaniu sprzętu do pracy na wysokości, maszyn i urządzeń mobilnych oraz wyposażenia do podnoszenia ładunków. Podobne zjawiska występują również w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Poprawa bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu maszyn i innych urządzeń technicznych, podobnie jak kilka lat temu w państwach Piętnastki, stała się w Polsce jednym z priorytetów w dziedzinie ochrony zdrowia i życia ludzkiego w procesie pracy. Zakres zadań związanych z tym przedsięwzięciem wyznacza tu dyrektywa 89/655/EWG, dotycząca minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy użytkowaniu przez pracowników sprzętu roboczego podczas pracy, której postanowienia zostały przeniesione do polskiego prawa pracy rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz ze zmianami). Polscy pracodawcy mieli obowiązek dostosowania sprzętu roboczego, przekazanego pracownikom do użytkowania przed dniem r., do wymagań określonych w wymienionych aktach prawnych do dnia r. Należy podkreślić, że wymagania te nie są w naszym kraju czymś zupełnie nowym. Większość z nich wynikała już z wcześniej obowiązujących przepisów prawa pracy Kodeksu pracy i szczegółowych przepisów bhp przy wykonywaniu określonych prac bądź ustanowionych do stosowania w poszczególnych branżach. W wielu przypadkach działania pracodawców będą sprowadzały się do przeglądu sprzętu i uzupełnienia urządzeń ochronnych, a w ostatecznym przypadku do jego wymiany, zwłaszcza wyeksploatowanych maszyn mobilnych i maszyn do podnoszenia ładunków. WYKAZ WAŻNIEJSZYCH PRZEPISÓW PRAWNYCH I NORM Ustawa z dnia r. Kodeks pracy (jednolity tekst Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.( Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz ze zmianami). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (jednolity tekst Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650). Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy procesach galwanotechnicznych (Dz.U. Nr19, poz.192). Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek skrawających do metali (Dz.U. Nr 204, poz.1723). Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek do drewna (Dz.U. Nr 36, poz. 409).

3 2.Pytania kontrolne dla pracodawców Nr. Pytanie Akt prawny TAK NIE Czy pracodawca ma ważne szkolenie BHP KP Art. 237(3) 21. Pracodawca jest dla pracodawców? obowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy Szkolenie to Czy pracodawca zgłosił działalność do PIP i PIS? Czy pracodawca zapewnił pracownikom szkolenia BHP (wstępne i okresowe)? Czy akta pracowników są prowadzone prawidłowo z podziałem na części A, B, C? Czy pracodawca ustalił, po konsultacjach z pracownikami lub ich przedstawicielami, częstotliwość i czas trwania szkoleń okresowych pracowników zatrudnionych na określonych stanowiskach pracy? Czy pracodawca udostępnił pracownikom tekst przepisów dotyczących równego traktowania? Czy pracodawca określił w obwieszczeniu system czasu pracy, rozkład czasu pracy, okres rozliczeniowy obowiązujący w zakładzie pracy i zapoznał z nim pracowników? Czy założono odrębnie dla każdego pracownika karty ewidencji czasu pracy? powinno być okresowo powtarzane. Zgodnie z art Kodeksu pracy pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności zawiadomić na piśmie właściwego państwowego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego. KP Art. 237(3). 1. Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. KP Art. 94. Pracodawca jest obowiązany w szczególności:... 9a) prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników, KP Art. 237(11a). 1. Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczące: 5) szkolenia pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. KP Art. 94(1). Pracodawca udostępnia pracownikom tekst przepisów dotyczących równego traktowania w zatrudnieniu w formie pisemnej informacji rozpowszechnionej na terenie zakładu pracy lub zapewnia pracownikom dostęp do tych przepisów w inny sposób przyjęty u danego pracodawcy. Art Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, z zastrzeżeniem 2 i 3 oraz art i 4. KP Art Pracodawca prowadzi ewidencję czasu pracy pracownika do celów prawidłowego ustalenia jego wynagrodzenia

4 Czy ustalono w umowie o pracę pracownikowi zatrudnionemu w niepełnym wymiarze czasu pracy, dopuszczalna liczbę godzin ponad określony w umowie wymiar czasu, których przekroczenie uprawnia pracownika, oprócz normalnego wynagrodzenia do dodatku do wynagrodzenia? Czy pracodawca poinformował pracowników o warunkach zatrudnienia? Czy pracodawca zgłosił do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych nowo zatrudnionych pracowników? Czy pracodawca zapewnia pracownikom profilaktyczną opiekę lekarską? Czy pracodawca zapewnia wykonywanie zadań służby BHP? Czy pracodawca opracował i udokumentował ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą na stanowiskach pracy oraz zapoznał z nim pracowników? Czy pracodawca ustalił rodzaje środków ochrony indywidualnej? Czy pracodawca ustalił, po konsultacjach z pracownikami (z ich przedstawicielami) ilość, rodzaj i czasokres użytkowania odzieży roboczej i obuwia roboczego? Czy pracodawca zapewnia pranie odzieży roboczej pracownikom, lub określił wielkość ekwiwalentu Art Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Art. 29. (29) 1. Umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy KP Art Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Art. 237 (11). 1. Pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej "służbą bhp", pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby, bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby. KP Art Pracodawca: 1) ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, 2) informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Art a. 1. Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, KP Art. 237(8). 1. Pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego. KP Art Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze

5 wypłacanego pracownikom za pranie odzieży roboczej przez pracowników? Czy pracodawca prowadzi rejestr substancji i preparatów chemicznych? Czy preparaty i substancje chemiczne posiadają aktualne karty charakterystyki tych substancji? Czy substancje i preparaty chemiczne są przechowywane zgodnie ze wskazaniami zawartymi w kartach charakterystyki? Czy magazyny posiadają właściwie oznakowaną nośność regałów? Czy w magazynach udostępniono pracownikom do stosowania instrukcję magazynowania? Czy stosowane w zakładzie maszyny posiadają ważne kontrole okresowe? Czy instalacje elektryczne pomieszczeń i budynku jest poddawana kontroli okresowej? Czy instrukcje stanowiskowe są aktualne i dostępne dla pracowników? Czy wyznaczono osoby odpowiedzialne za stan apteczek i osoby kompetentne w zakresie udzielania pierwszej pomocy? Czy wyznaczono osoby do działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie. Ogólne BHP Materiały i inne przedmioty, zwane dalej "materiałami", powinny być magazynowane w pomieszczeniach i miejscach do tego przeznaczonych. Ogólne BHP Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI1) z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. 27. Pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego,, poddane były: 1) okresowej kontroli, 2) specjalnej kontroli Ustawa Prawo budowlane Art Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli:. 2) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, Ustawa Kodeks pracy Art Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac. KP Art Pracodawca jest obowiązany: 1) zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, 2) wyznaczyć pracowników do: a) udzielania pierwszej pomocy, b) wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników,

6 3.LISTA KONTROLNA -ocena spełniania przez maszyny minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania przez pracowników podczas pracy Lp. Pytania dotyczące badanych zagadnień Tak Nie 1 Czy elementy sterownicze maszyny, które mają wpływ na bezpieczeństwo pracowników są wyraźnie widoczne, możliwe do zidentyfikowania (łatwo rozpoznawalne) oraz odpowiednio oznakowane? 2 Czy elementy sterowania, mające wpływ na bezpieczeństwo pracowników, są usytuowane poza strefami zagrożenia w taki sposób, aby ich obsługa nie powodowała dodatkowych zagrożeń 3 Czy operator maszyny w przypadku gdy jest to konieczne ma możliwość sprawdzenia, z miejsca głównego stanowiska sterowania, czy nikt nie znajduje się w strefie niebezpiecznej i jeśli sprawdzenie tego nie jest możliwe, to układ bezpieczeństwa automatycznie wysyła akustyczny lub optyczny sygnał ostrzegawczy 4 Czy uruchomienie maszyny jest możliwe tylko poprzez celowe zadziałanie na przeznaczony do tego celu układ sterowania: 5 Czy maszyna jest wyposażona w układ sterowania przeznaczony do całkowitego i bezpiecznego jej zatrzymywania? 6 Czy układ sterowania przeznaczony do zatrzymywania maszyny ma pierwszeństwo przed układem sterowania przeznaczonym do jej uruchamiania? 7 Czy w przypadku zatrzymania maszyny lub jej niebezpiecznych części, odłącza się zasilanie energią odpowiednich jej napędów? 8 Czy maszyna jest wyposażona w urządzenie do zatrzymania awaryjnego? 9 Czy maszyna - stwarzające ryzyko upadku przedmiotów lub ich wyrzucenia wyposażona jest w środki ochrony odpowiednie do występującego ryzyka (obudowa, prowadnica, uchwyt mocujący, ekran, osłona, odpowiedniej wielkości i konstrukcji? 10 Czy maszyna stwarzająca zagrożenie emisją gazu, oparów, płynu lub pyłu jest wyposażona w odpowiednie obudowy lub urządzenia wyciągowe znajdujące się w pobliżu źródła zagrożenia? 11 Czy maszyna oraz jej części, jeśli jest to konieczne dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, są zamocowane za pomocą odpowiednich zaczepów lub innych podobnych urządzeń w celu zapewnienia stateczności (np. kotwy, uchwyty, podpory)? 12 Czy w przypadku ryzyka oderwania lub rozpadnięcia się części maszyny mogących spowodować zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, zastosowano odpowiednie środki ochronne (obudowy, ekrany, elementy zabezpieczające narażone części maszyn na zmianę położenia itp.)? 13 Czy w przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami maszyny, mogącego powodować wypadki, zastosowano osłony lub inne urządzenia ochronne, zapobiegające dostępowi do strefy zagrożenia lub zatrzymujące ruch części niebezpiecznych? 14 Czy miejsca i stanowiska pracy lub konserwacji maszyny są odpowiednio oświetlone, stosownie do wykonywanych czynności (np. brak tętnienia, efektów stroboskopowych, cieni)? 15 Czy części o wysokiej lub bardzo niskiej temperaturze zabezpieczone są w celu uniknięcia ryzyka ich dotknięcia lub zbliżenia się do nich (osłony, izolacja termiczna, odpowiednie usytuowanie maszyny itp.)? 16 Czy urządzenia ostrzegawcze maszyn są jednoznaczne, łatwo dostrzegalne i zrozumiałe? 17 Czy maszyna jest użytkowana tylko w procesach i warunkach, do których jest przeznaczona?

7 18 Czy wykonywanie prac konserwacyjnych jest możliwe podczas postoju maszyny, a jeśli jest to niemożliwe, toczy w celu wykonania tych prac stosowane są odpowiednie środki ochronne albo prace te wykonywane są poza strefami niebezpiecznymi? 19 Czy w przypadku, gdy dla maszyny jest przewidziane prowadzenie dziennika konserwacji maszyn, jest on prowadzony na bieżąco 20 Czy maszyna jest wyposażona w: 1) łatwo rozpoznawalne urządzenia służące do odłączania od źródeł energii; a ponowne przyłączenie maszyny do tych źródeł nie stanowi zagrożenia dla pracowników; 2) znaki ostrzegawcze i oznakowania konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników? 21 Czy zastosowane są rozwiązania zapewniające bezpieczny dostęp i przebywanie pracowników w obszarach produkcyjnych oraz strefach ustawiania i konserwowania maszyn (np. schody, drabiny, pomosty robocze, balustrady)? 22 Czy maszyna jest zabezpieczona w celu ochrony pracowników przed: 1) ryzykiem pożaru, przegrzania w czasie eksploatacji lub uwolnienia się gazu, pyłu, płynu oraz innych substancji wytwarzanych, używanych lub zmagazynowanych w maszynie; 2) ryzykiem wybuchu urządzenia lub substancji wytwarzanych, używanych albo w nim zmagazynowanych; 3) zagrożeniami wynikającymi z bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z energią elektryczną? Dodatkowe, minimalne wymagania mające zastosowanie do specyficznych maszyn i urządzeń technicznych. Minimalne wymagania dla maszyn i innych urządzeń mobilnych, samobieżnych lub niesamobieżnych 1 Czy maszyna przewożąca pracowników jest tak wyposażona, aby zostało zminimalizowane związane z tym ryzyko dla pracowników podczas jazdy i czy wyposażenie to również uwzględnia ryzyko kontaktu lub dostania się pracownika pod koła albo gąsienice maszyn (bariery, uchwyty itp.)? 2 Czy w przypadku gdy niezamierzone zablokowanie układu napędowego między ruchomą maszyną a jej wyposażeniem lub urządzeniem holowanym może spowodować powstanie ryzyka, maszyna dostosowana jest lub wyposażona w taki sposób, aby zapobiec blokowaniu układów napędowych? 3 Czy w przypadku gdy nie ma możliwości uniknięcia blokowania układów napędowych, zastosowano wszelkie możliwe środki zapobiegające zagrożeniu bezpieczeństwa i zdrowia pracowników? 4 Czy w przypadku wałów napędowych, przeznaczonych do przekazywania napędu między ruchomymi maszynami, przewidziane są urządzenia do zamocowania ich w ustalonym położeniu? 5 Czy maszyna ruchoma, na której znajdują się pracownicy, skonstruowana jest w taki sposób, aby w rzeczywistych warunkach jej użytkowania ryzyko związane z wywróceniem się było ograniczone? 6 Czy w przypadku ryzyka przygniecenia do podłoża pracownika jadącego na ruchomej maszynie przez elementy tej maszyny, jest zainstalowane urządzenie zabezpieczające jadących pracowników? 7 Czy wózek podnośnikowy, na którym znajdują się pracownicy, przystosowany jest bądź wyposażony w taki sposób, aby ograniczyć ryzyko związane z wywróceniem się? przez części wywracającego się wózka podnośnikowego. 8 Czy maszyna z własnym napędem, która po uruchomieniu może spowodować zagrożenie dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, jest wyposażona w: 1) urządzenie zapobiegające jej uruchomieniu przez osoby nieupoważnione;

8 9 2) odpowiednie urządzenia minimalizujące skutki kolizji - w przypadku poruszania się na torze ruchu jednocześnie kilku maszyn; 10 3) odpowiednie urządzenia przeznaczone do hamowania i zatrzymywania; 11 4) odpowiednie urządzenia pomocnicze zainstalowane w celu poprawienia widoczności - jeżeli bezpośrednie pole widzenia kierowcy nie zapewnia dostatecznego bezpieczeństwa; 12 5) oświetlenie odpowiednie do rodzaju wykonywanej pracy, zapewniające dostateczne bezpieczeństwo pracownikom - jeżeli maszyna przeznaczona jest do użytkowania w nocy bądź w miejscach niedostatecznie oświetlonych; 13 6) odpowiednie urządzenia przeciwpożarowe w przypadku, gdy urządzenia te nie znajdują się w bliskim zasięgu w miejscu użytkowania maszyny; 14 7) rozwiązania powodujące natychmiastowe zatrzymanie się zdalnie sterowanie maszyny - jeżeli znajdą się poza zasięgiem działania urządzenia do ich sterowania; 15 8) urządzenia zabezpieczające przed ryzykiem zderzenia bądź uderzenia występującego podczas normalnej pracy zdalnie sterowanej maszyny? Minimalne wymagania dotyczące maszyn i innych urządzeń technicznych przeznaczonych do podnoszenia ładunków 1 Czy zainstalowane w maszynie na stałe urządzenie do podnoszenia ładunków, posiada odpowiednią wytrzymałość i stateczność podczas użytkowania, z uwzględnieniem masy podnoszonych ładunków, a także naprężeń wytwarzanych w punkcie ich zawieszenia lub zamocowania? 2 Czy maszyna do podnoszenia ładunków jest wyraźnie oznakowana ze wskazaniem udźwigu nominalnego, a także, jeżeli jest to właściwe, czy jest wyposażona w tablicę obciążalności zawierającą udźwig nominalny dla każdej jej konfiguracji? 3 Czy osprzęt służący do podnoszenia ładunków jest oznakowany w sposób umożliwiający określenie jego parametrów niezbędnych dla bezpiecznego użytkowania? 4 Czy maszyna służąca do podnoszenia ładunków, która nie została zaprojektowana z przeznaczeniem do podnoszenia osób, w celu uniknięcia jej przypadkowego niewłaściwego wykorzystania, jest odpowiednio i wyraźnie oznakowana? 5 Czy maszyna do podnoszenia ładunków, instalowana na stałe, jest tak zainstalowana, aby zminimalizować ryzyko: 6 1) przygniecenia pracownika przez ładunek; 7 2) niebezpiecznego przemieszczania się ładunku albo swobodnego spadania ładunku; 8 3) niezamierzonego uwolnienia ładunku 9 Czy w maszynie przeznaczonej do podnoszenia lub przenoszenia pracowników zastosowano rozwiązania: 1) zabezpieczające kosz przed spadnięciem; 10 2) zabezpieczające pracownika przed wypadnięciem z kosza, zgnieceniem, uwięzieniem bądź uderzeniem, szczególnie w wyniku przypadkowego kontaktu z przedmiotami; 11 3) zapewniające bezpieczeństwo pracownikom uwięzionym wewnątrz kosza i umożliwiające niezwłoczne ich uwolnienie? 12 Czy jeżeli nie jest możliwe uniknięcie ryzyka, o którym mowa w pkt 1 poprzedniego pytania, przy zastosowaniu środków zabezpieczających, zainstalowana jest lina nośna o zwiększonym współczynniku bezpieczeństwa i dokonuje się jej sprawdzenia każdego dnia pracy? 4. Uwagi i wnioski końcowe