Mechanizm hipotensyjnego oddziaływania kwasów omega-3
|
|
- Ignacy Górecki
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 345 Mechanizm hipotensyjnego oddziaływania kwasów omega-3 The mechanism of the omega-3 fatty acids on blood pressure Mgr Elwira Ambroziak, dr hab. n. med. Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska Katedra Farmakognozji i Molekularnych Podstaw Fitoterapii Akademii Medycznej w Warszawie Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. farm. Marek Naruszewicz Streszczenie Czynniki żywieniowe w 30 75% mogą być odpowiedzialne za powstawanie nadciśnienia tętniczego u ludzi. Dieta bogata w ryby morskie jest źródłem kwasów tłuszczowych omega-3. Wykazano, że ten rodzaj kwasów tłuszczowych redukuje ryzyko incydentów sercowych, a przede wszystkim zaburzeń rytmu serca, udarów mózgu i zakrzepów. Badania na zwierzętach i u ludzi wykazały, że dwa kwasy tłuszczowe omega-3: EPA i DHA mają największy, choć nieco odmienny, wpływ na ciśnienie tętnicze i częstość rytmu serca. Jak wynika z wielu badań, za działanie hipotensyjne odpowiada przede wszystkim odpowiednie spożycie kwasu dokozaheksaenowego DHA. Słowa kluczowe: ciśnienie tętnicze, kwas eikozapentaenowy (EPA), kwas dokozaheksaenowy (DHA) AKADEMIA ZDROWEGO ŻYWIENIA Abstract Nutritional factors may explain 30-75% of cases of hypertension, depending on the population. Dietary lipids are reported to affect the blood pressure in both humans and experimental animal models with hypertension. A diet that is rich in fatty fish provides a considerable quantity of omega-3-fatty acids. These fatty acids have been shown to reduce the risk of cardiac events such as arrhythmias, stroke and thrombosis. Animal and humans studies suggest that the 2 major omega-3 fatty acids found in fish, eicosapentaenoic acid (EPA) and docosahexaenoic acid (DHA), may have differential effects on blood pressure (BP) and heart rate (HR). The results of several study suggest that DHA is the principal omega-3 fatty acid in fish and fish oils that is responsible for their blood pressure lowering effects in humans. Key words: blood pressure, eicosapentaenoic acid (EPA), docosahexaenoic acid (DHA) Nadciśnienie tętnicze jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka chorób układu krążenia. Wysokie ciśnienie tętnicze mechanicznie uszkadza ścianę naczyniową, co powoduje, że lipoproteiny LDL łatwiej wnikają do śródbłonka naczyniowego, zaś samo nadciśnienie może inicjować pęknięcie powstałej blaszki miażdżycowej. Uszkodzony śródbłonek nie pełni swojej fizjologicznej roli (polegającej m.in. na produkcji NO) i wykazuje działanie rozszerzające naczynia krwionośne, antyproliferacyjne na komórki mięśni gładkich, antyoksydacyjne oraz hamujące agregację płytek krwi i ich przyleganie do ściany naczyniowej. W uszkodzonych komórkach śródbłonka syntaza prostacykliny nie przekształca endonadtlenków PGG 2 i PGH 2 do PGI 2 substancji o działaniu przeciwagregacyjnym i przeciwadhezyjnym. Można zatem stwierdzić, że nadciśnienie tętnicze, małe cząsteczki LDL oraz niski poziom cholesterolu HDL przyczyniają się do dysfunkcji śródbłonka. Kwasy omega-3 poprawiają funkcję śródbłonka, wpływając na powyższe trzy elementy. Działanie kwasów omega-3 na ciśnienie tętnicze krwi zależy od ich dawki, czasu leczenia i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
2 346 Mechanizm hipotensyjnego oddziaływania kwasów omega-3 Australijscy naukowcy przeprowadzili badanie wśród zdrowych mężczyzn. Jednej grupie podawano kapsułki maxepa (zawierające 0,178 g/g EPA i 0,116 g/g DHA) w dawkach 5, 10 lub 20 g dziennie, a drugiej kapsułki placebo (20 g dziennie) przez 28 dni [1]. Zaobserwowano, że inkorporacja kwasów omega-3 do błon komórkowych płytek krwi była wprost proporcjonalna do ich dawki. Poziom EPA i DHA wzrósł o 103% po dawce 5 g, o 230% po 10 g i o 372% po 20 g. Suplementacja kwasami omega-3 nie wywołała zmian ani w ciśnieniu skurczowym, ani rozkurczowym. Zbadano również wpływ infuzji angiotensyny II (ANG II) i noradrenaliny na skurcz naczyń w przedramieniu. Odpowiedź na obydwa typy agonistów została zniesiona przez dawkę 20 g maxepa (5,9 g kwasów omega-3). Efekt ten był również wprost proporcjonalny do dawki. Placebo nie miało żadnego wpływu na odpowiedź naczyń na działanie ANG II i noradrenaliny. Po 2 miesiącach od zaprzestania suplementacji efekt działania kwasów omega-3 został zniwelowany. Z przeprowadzonego badania wynika, że suplementacja diety olejem rybim znacząco osłabia odpowiedź naczyń na działanie noradrenaliny neurotransmitera sympatycznego układu nerwowego i ANG II. Brak efektu hipotensyjnego w powyższym badaniu nie był wynikiem zbyt małej dawki. Obniżenie ciśnienia tętniczego można również zaobserwować w innych badaniach, w których użyta dawka kwasów omega-3 była podobna do dawki użytej w tym badaniu (3 15 g). Różnica polegała na tym, że pacjenci cierpieli na nadciśnienie i hipercholesterolemię. Kolejne badanie polegało na suplementacji typowej zachodniej diety 40 ml oleju z wątroby dorsza (co dostarczało ok. 10 g kwasów omega-3 dziennie) przez 25 dni. Ciśnienie tętnicze skurczowe mierzone w pozycji stojącej w odpowiedzi na 15-minutową infuzję norepinefryny (5 μg/min) i po 15-minutowej infuzji ANG II (1 μg/min) obniżyło się. Po 4 tygodniach od zaprzestania suplementacji wszelkie zmiany biochemiczne i funkcjonalne wróciły do wartości sprzed kuracji. Zmniejszenie ciśnienia krwi może być rezultatem zmian w lipidach błon komórkowych w miejscach receptorowych hormonów wazoaktywnych lub neurotransmiterów, przez co może się zmieniać płynność błon i połączenie receptor-efektor [2]. Badania dowiodły, że EPA i DHA wykazują inne działanie na ciśnienie tętnicze i reaktywność naczyń. Przeprowadzono podwójnie ślepą próbę wśród mężczyzn ze średnio zaznaczoną hiperlipidemią [3]. Podawano im 4 g EPA, DHA lub placebo dziennie przez 6 tygodni. Przed suplementacją i po niej badano wpływ donaczyniowego podawania leków na przepływ krwi w przedramieniu. Badanie dotyczyło: infuzji acetylocholiny (7,5, 15 i 30 μg/min), nitroprusydku sodu (1,5, 3 i 10 μg/min), norepinefryny (10, 20 i 40 ng/min), N-metylo-L-argininy (1 mg/min) i acetylocholiny z N-metylo-L-argininą. Tylko w grupie przyjmującej DHA zaobserwowano rozszerzenie naczyń i zwiększenie przepływu krwi jako odpowiedź na acetylocholinę. Nie zauważono różnic pomiędzy grupami po podaniu N-metylo-L-argininy. Natomiast po infuzji acetylocholiny z N-metylo-L-argininą efekt wazodylatacyjny był podobny jak po podaniu samej acetylocholiny. Infuzja nitroprusydku sodu spowodowała rozszerzenie naczyń w grupie przyjmującej DHA. W tej grupie zaobserwowano również mniejszy skurcz naczyń po infuzji norepinefryny niż w pozostałych grupach. Z przeprowadzonego badania wynika, że tylko DHA poprawia odpowiedź wazodylatacyjną na endogenne i egzogenne donory NO oraz osłabia odpowiedź na norepinefrynę, która wywołuje w warunkach fizjologicznych skurcz naczyń. Mechanizm działania DHA wydaje się być w przeważającym stopniu niezależny od śródbłonka ze względu na to, że zwiększona odpowiedź wazodylatacyjna nastąpiła po infuzji acetylocholiny z N-metylo-L-argininą i po nitroprusydku sodu, których działanie nie jest zależne od śródbłonka. Jednak nie wyklucza się również tego, że DHA poprzez swój wpływ na śródbłonek wzmacnia odpowiedź wazodylatacyjną. Korzystne działanie przypisywane DHA jest efektem bezpośredniego i pośredniego oddziaływanie na ścianę tętnic i może dotyczyć inkorporacji DHA do błon komórek śródbłonka, przez co zwiększa płynność tych błon, wnikanie jonów wapnia oraz endogenną syntezę i uwalnianie NO. Zwiększona odpowiedź na infuzję acetylocholiny i N-metylo-L- -argininy może być spowodowana wpływem DHA na zwiększoną produkcję działających wazodylatacyjnie prostanoidów lub EDHF (śródbłonkowopochodnego czynnika hiperpolaryzującego). Zwiększona odpowiedź na nitroprusydek sodu może być związana ze zwiększoną biotransformacją do NO lub nasiloną reaktywnością komórek mięśni gładkich na wazorelaksację spowodowaną zmniejszonym wpływem jonów wap-
3 Mechanizm hipotensyjnego oddziaływania kwasów omega nia do komórki. Zarówno te mechanizmy, jak również zwiększone uwalnianie działających wazodylatacyjnie metabolitów cyklooksygenazy mogą odpowiadać za zmniejszony skurcz naczyń po norepinefrynie. Żeby wyjaśnić mechanizm działania hipotensyjnego olejów rybich, przeprowadzono badanie wpływu DHA na uwalnianie puryn adenylowych, takich jak: ATP, ADP, AMP i adenozyny z tętnicy ogonowej szczurów [4]. Po 12 tygodniach szczury, których dieta była bogata w DHA, miały o 10,1% większe stężenie DHA w tętnicy ogonowej niż szczury kontrolne. Podwyższeniu stężenia DHA towarzyszyło obniżenie o 43,9% poziomu noradrenaliny i ciśnienia tętniczego krwi. Ilość związków purynowych uwolnionych spontanicznie i w odpowiedzi na noradrenalinę znacznie się zwiększyła w stosunku do kontroli. Zaobserwowano ujemną korelację pomiędzy całkowitą ilością puryn uwolnionych z tętnic a skurczowym i rozkurczowym ciśnieniem tętniczym. Powyższe wyniki sugerują, że suplementacja DHA zmieniła skład kwasów tłuszczowych w błonach komórkowych, ilość uwolnionego ATP z komórek śródbłonka naczyń i zmniejszyła poziom noradrenaliny w osoczu, co przyczyniło się do spadku ciśnienia tętniczego. ATP może powodować rozkurcz naczyń przez stymulację uwalniania NO z komórek śródbłonka [5], przez bezpośredni wpływ na komórki mięśni gładkich naczyń [6] i przez hiperpolaryzację komórek mięśni gładkich [7]. Adenozyna wzmaga rozkurcz naczyń, bezpośrednio wpływając na komórki śródbłonka naczyń [8] i na komórki mięśni gładkich [6]. Zarówno ATP, jak i adenozyna redukują uwalnianie noradrenaliny z nerwów układu sympatycznego [9]. Badania in vitro z użyciem kultur komórek śródbłonka i mięśni gładkich izolowanych z tętnicy ogonowej szczurów wykazały, że uwalnianie puryn adenylowych, takich jak ATP i jej metabolity, jest konsekwencją stymulacji α 1 -adrenoreceptorów w śródbłonku i mięśniach gładkich [10]. Ponieważ ATP ulega rozkładowi do ADP, AMP i adenozyny w naczyniu, uważa się, że ATP jest źródłem powstałych puryn [11, 12]. Prawdopodobnie działanie DHA polega na zmianie liczby i powinowactwa α 1 -adrenoreceptorów w komórkach śródbłonka, co z kolei wpływa na uwalnianie ATP z naczyń. ATP rozkurcza naczynia przez stymulację P 2y purynoreceptorów. Adenozyna poprzez akumulację camp w komórkach mięśni gładkich naczyń stymuluje A 2 purynoreceptory i również powoduje rozkurcz. ATP i adenozyna hamują uwalnianie noradrenaliny z neuronów układu sympatycznego przez presynaptyczne P 3 purynoreceptory. Tak więc endogenne puryny uwalniane poprzez stymulację noradrenaliną mogą powodować rozkurcz naczyń przez stymulację P 2y, A 2, P 3 purynoreceptorów i tym samym mogą obniżać ciśnienie tętnicze krwi. W innym badaniu szczurom z nadciśnieniem podawano przez 6 tygodni pokarm bogaty w DHA lub olej kukurydziany bądź sojowy [13]. Po tym czasie wykonano badania histologiczne mięśnia sercowego, aorty, tętnic wieńcowych i nerkowych. Szczury karmione DHA miały niższe skurczowe ciśnienie tętnicze. Zaobserwowano również mniejszą grubość ścian naczyń wieńcowych i aorty oraz niższą zawartość włókien sprężystych w porównaniu z kontrolą. Nadciśnienie jest związane z przerostem mięśni gładkich naczyń, co zwiększa grubość ścian tętnic. Jest to cecha przystosowawcza tętnic, ponieważ zwiększa ich wytrzymałość na wysokie ciśnienie. Dlatego, być może, to właśnie obniżenie ciśnienia tętniczego poskutkowało zmianami w strukturze ścian tętnic. Aldosteron ma bezpośredni wpływ na komórki mięśni gładkich naczyń poprzez stymulowanie ich przerostu i proliferacji [14]. Powoduje również wzrost ciśnienia tętniczego krwi. DHA obniża poziom aldosteronu u szczurów z nadciśnieniem. Ponadto komórki nadnerczy tych szczurów produkują mniej aldosteronu in vitro w odpowiedzi na ANG II, ACTH i potas [15]. Możliwe jest, że DHA hamuje przerost naczyń spowodowany aldosteronem, wpływając na biosyntezę aldosteronu. Możliwe jest również inne rozwiązanie. Receptory dla mineralokortykoidów są obecne w komórkach śródbłonka i mięśniach gładkich [16]. DHA poprzez inkorporację do błon komórkowych śródbłonka zmienia jej skład lipidowy i płynność, czym może się przyczyniać do zmian receptorów błonowych oraz zmieniać interakcję hormonów z tymi receptorami. EPA i DHA wykazują inny wpływ na ciśnienie tętnicze krwi i częstość skurczów serca. W podwójnie ślepej próbie otyłym mężczyznom ze średnio zaznaczoną hiperlipidemią podawano EPA i DHA lub placebo w dawce 4 g dziennie przez 6 tygodni. Suplementacja DHA zmniejszyła skurczowe ciśnienie krwi o 5,8 mmhg, zaś rozkurczowe o 3,3 mmhg. Zmniejszeniu uległa również częstość skurczów serca
4 348 Mechanizm hipotensyjnego oddziaływania kwasów omega-3 w porównaniu z kontrolą. EPA nie miał wpływu ani na ciśnienie tętnicze krwi, ani na częstość skurczów serca [17]. Podobne badanie wykonali naukowcy z Norwegii. Przeprowadzili randomizowaną, podwójnie ślepą próbę wśród zdrowych i niepalących mężczyzn. Podawano im codziennie 4 g DHA, EPA lub placebo. Podczas badania ciśnienie tętnicze nie zmieniło się. Częstość rytmu serca w grupie DHA zmalała, a w grupie przyjmującej EPA wzrosła w stosunku do kontroli [18]. Powyższe badania, mimo że dotyczyły takich samych dawek kwasów omega-3, dały odmienne wyniki. DHA obniżył ciśnienie krwi tylko w grupie, która miała zaburzenia lipidowe. W związku z tym podejrzewa się, że efekt hipotensyjny jest związany z wpływem DHA na gospodarkę lipidową. Według naukowców EPA i DHA mają również wpływ na elastyczność tętnic. Pacjentom z dyslipidemią podawano 3 g EPA, 3 g DHA lub placebo przez 7 tygodni [19]. Suplementacja EPA poprawiła elastyczność tętnic o 36%, a DHA o 27%. Obniżył się całkowity opór naczyniowy. Poprawa elastyczności tętnic była spowodowana wpływem kwasów omega-3 na funkcję śródbłonka i napięcie mięśni gładkich. Kolejne badanie przeprowadzono wśród otyłych pacjentów leczonych na nadciśnienie [20]. Dostawali oni codziennie przez 16 tygodni: rybny posiłek zawierający 3,65 g kwasów omega-3, posiłek niskokaloryczny, posiłek będący kombinacją tych dwóch zaleceń lub posiłek kontrolny. Ciśnienie skurczowe i rozkurczowe spadło o 6,0/3,0 mmhg po diecie rybnej, o 5,5/2,2 mmhg po diecie niskokalorycznej i o 13,0/9,3 mmhg po diecie rybnej z jednoczesnym ograniczeniem kalorii. Połączenie posiłków zawierających kwasy omega-3 i zmniejszoną ilość kalorii dało efekt addytywny. Był on na tyle duży, że zalecana dawka leków na nadciśnienie powinna ulec zmniejszeniu. Dieta rybna i niskokaloryczna zastosowane zarówno oddzielnie, jak i łącznie zmniejszyły częstość skurczów serca. Po diecie niskokalorycznej nastąpił spadek masy ciała średnio o 5,6 kg. Efekt hipotensyjny spowodowany działaniem kwasów omega-3 może zależeć od ich wpływu na naczynia: poprawy funkcji śródbłonka, zmniejszenia reaktywności mięśni gładkich naczyń, zwiększenia elastyczności tętnic. Wyniki z przeprowadzonych badań sugerują, że efekt hipotensyjny olejów rybich występuje tylko u pacjentów z wysokim ciśnieniem lub hipercholesterolemią, a nie u osób zdrowych bez zaburzeń lipidowych i z prawidłowym ciśnieniem. Obniżenie ciśnienia jest możliwe u osób z ciśnieniem prawidłowym, jeżeli jednocześnie występują zaburzenia lipidowe. Nasuwa to wniosek, że efekt hipotensyjny zależy od zmian w poziomie lipoprotein we krwi. Metaanaliza 31 badań wykazała, że średni spadek ciśnienia krwi spowodowany olejami rybimi wynosi 3,0/1,5 mmhg przy średniej dawce 4,8 g kwasów tłuszczowych omega-3 dziennie [21]. Przy większych dawkach obserwuje się większy efekt hipotensyjny. Przy dawkach mniejszych niż 3 g dziennie ciśnienie spada o 1,3/0,7 mmhg, przy dawkach 3,3 7 g dziennie o 2,9/1,6 mmhg, natomiast przy dawce 15 g dziennie o 8,1/5,8 mmhg. Zwiększeniu dawki kwasów omega-3 o 1 g towarzyszy spadek ciśnienia skurczowego krwi o 0,66 mmhg i rozkurczowego o 0,35 mmhg. Efekt zależny od dawki jest również widoczny dla każdego kwasu z osobna. Zwiększenie ilości EPA o 1 g powoduje spadek ciśnienia krwi o 0,93/0,53 mmhg, natomiast dla DHA spadek jest większy i wynosi 1,5/0,77 mmhg. Pełen efekt hipotensyjny uzyskuje się po 3 4 tygodniach suplementacji. W miarę wydłużania czasu leczenia efekt ten nie zmienia się już w znacznym stopniu. Pacjenci z prawidłowym ciśnieniem tętniczym krwi i poziomem cholesterolu nie reagują spadkiem ciśnienia krwi lub jest on niewielki i wynosi 0,4/0,7 mmhg przy średniej dawce kwasów omega-3 4,2 g dziennie. Średni spadek ciśnienia wśród osób z trwałym nadciśnieniem wyniósł 3,4/2,0 mmhg dla dawki 5,6 g kwasów omega-3 dziennie. Wśród osób z hipercholesterolemią zaobserwowano zmniejszenie ciśnienia o 4,4/1,1 mmhg dla dawki 4 g. Największy efekt hipotensyjny, chociaż nieistotny statystycznie, zaobserwowano u pacjentów cierpiących na choroby sercowo-naczyniowe. W tej grupie spadek ciśnienia wyniósł 6,3/2,9 mmhg, co sugeruje, że efekt hipotensyjny związany jest z obecnością miażdżycy. Nie zaobserwowano efektu zależnego od dawki ani wśród zdrowych pacjentów, ani wśród pacjentów z hipercholesterolemią. Jedynie u pacjentów z nadciśnieniem wzrost spożycia kwasów omega-3 o 1 g powodował spadek ciśnienia o 0,7/0,5 mmhg. Badania dowodzą, że za działanie hipotensyjne kwasów omega-3 odpowiada głównie DHA. Efekt hipotensyjny kwasów omega-3 jest związany z ich korzystnym oddziaływaniem na naczynia. Kwa-
5 Mechanizm hipotensyjnego oddziaływania kwasów omega sy omega-3 zmieniają funkcjonowanie naczyń zarówno poprzez zwiększenie wydzielania NO, jak również poprzez modyfikację uwalniania ADP, produkcji wazoaktywnych prostanoidów (TXA 2, PGI 2 ) i prawdopodobnie EDHP. Inne korzyści płynące z suplementacji diety kwasami omega-3 mogą być związane z ich inkorporacją do błon komórkowych, przez co zmieniają fizykochemiczną strukturę błony i prowadzą do zmian w płynności, przepuszczalności i funkcjonowaniu białek błonowych. W konsekwencji prawdopodobnie wpływa to na aktywność enzymów, powinowactwo do receptorów i wydajność transportu komórkowego, włączając w to syntezę i uwalnianie NO. Kwasy omega-3 mogą wpływać na ciśnienie tętnicze krwi poprzez zmianę elastyczności tętnic, która jest ściśle związana z funkcjonowaniem śródbłonka. Badania potwierdziły również wpływ kwasów omega-3 na zmniejszenie częstości rytmu serca. Kwasy omega-3 poprzez inkorporację do komórek mięśnia sercowego zmieniają jego elektrofizjologiczne funkcje i w ten sposób zmniejszają podatność na migotanie komór. Mechanizm prawdopodobnie polega na bezpośrednim modulowaniu kanałów potasowych, sodowych i wapniowych [22]. Kwasy omega-3 zmniejszają przerost i zwłóknienie tkanek w układzie sercowo-naczyniowym. W ten sposób mogą hamować wystąpienie efektów ubocznych, jakie wywołuje ANG II, chroniąc mięśnie gładkie naczyń [23]. Z wyników przeprowadzonych badań wynika, że obecność zaburzeń lipidowych u pacjentów jest ściśle związana z efektywnością działania hipotensyjnego kwasów omega-3. Zmniejszenie stężenia VLDL we krwi może wpływać na poprawę funkcjonowania śródbłonka. Ponieważ zmiany w poziomie triglicerydów we krwi zależą w jednakowym stopniu od EPA i DHA, więc zmian w śródbłonku nie można przypisywać wyłącznie DHA. Małe, gęste LDL są bardziej wrażliwe na utlenianie niż duże LDL, a utlenione formy LDL pogarszają syntezę NO [24]. Tak więc zwiększenie rozmiarów cząsteczek LDL u pacjentów, którzy przyjmują DHA, może tłumaczyć poprawę reaktywności naczyń. Zwiększenie poziomu HDL może bezpośrednio poprawiać funkcjonowanie śródbłonka, jak również zabezpieczać LDL przed utlenieniem ze względu na właściwości antyoksydacyjne HDL [24]. DHA poprzez zmniejszenie uwalniania PDGF z płytek krwi zwiększa syntezę rozkurczającego naczynia NO w komórkach mięśni gładkich naczyń i tym samym usprawnia przepływ krwi przez naczynia i obniża ciśnienie tętnicze krwi. Piśmiennictwo: Chin J.P.F., Gust A.P., Nestel P.J.,Dart A.M.: Marine oils dose-dependently inhibit vasoconstriction of forearm resistance vessels in humans. Hypertension 1993; 21: Lorenz R., Spengler U., Fischer S., Duhm J., Weber P.C.: Platelet function, thromboxane formation and blood pressure control during supplementation of the western diet with cod liver oil. Circulation 1983; 67(3): Mori T.A., Watts G.F., Burke V., Hilme E., Puddey I.B., Beilin L.J.: Differential effects of eicosapentaenoic acid and docosahexaenoic acid on vascular reactivity of the forearm microcirculation in hyperlipidemic, overweight men. Circulation 2000; 102: Hashimoto M., Shinozuka K., Gamoh S., Tanabe Y. et al.: The hypotensive effect of docosahexaenoic acid is associated with the enhanced release of ATP from the caudal artery of aged rats. J. Nutr. 1999; 129: De Mey J.G., Vanhoutte P.M.: Role of the intima in cholinergic and purinergic relaxation of isolated canine femoral arteries. J. Physiol. (Lond.) 1981; 316: Burnstock G.: Local control of blood pressure by purines. Blood Vessels 1987; 24: Nishiye E., Chen G.F., Hirose T., Kuriyama H.: Mechanical and electrical properties of smooth muscle cells and their regulations by endothelium-derived factors in the guinea pig coronary artery. Jpn J.Pharmacol. 1990; 54: Li J.M., Fenton R.A., Cutler B.S., Dobson J.G. Jr.: Adenosine enhances nitric oxide production by vascular endothelial cells. Am. J. Physiol. 1995; 269: C519-C523. Shinozuka K., Sedaa K.O., Bjur R.A., Westfall D.P.: Participation by purines in the modulation of norepinephrine release by methoxamine. Eur. J. Pharmacol. 1991; 192: Shinozuka K., Hashimoto M., Masumura S., Bjur R.A., Westfall D.P., Hattori K.: In vitro studies of release of adenine nucleotides and adenosine from rat vascular endothelium in response to α 1 -adrenoceptor stimulation. Br. J. Pharmacol. 1994; 113: Sedaa K.O., Bjur R.A., Shinozuka K., Westfall D.P.: Nerve and druginduced release of adenine nucleosides and nucleotides from rabbit aorta. J. Pharmacol. Exp. Ther. 1990; 252: Slakey, L.L., Gordon, E.L.: A comparison of ectonucleotidase activities on vascular endothelial and smooth muscle cells. In: Biological Actions of Extracellular ATP. Ann. N.Y. Acad. Sci. 1990; 603: Engler M.M., Engler M.B., Pierson D.M., Molteni L.B., Molteni A.: Effects of docosahexaenoic acid on vascular pathology and reactivity in hypertension. Experimental Biology and Medicine 2003; 228: Hatakeyama H., Miyamori I., Fujita T., Takeda R., Yamamoto H.: Vascular aldosterone: biosynthesis and a link to angiotensin II-induced hypertrophy of vascular smooth muscle cells. J. Biol. Chem. 1994; 269: Engler M.M., Engler M.B., Goodfriend T.L., Ball D.L., Yu Z., Su P., Kroetz D.L.: Docosahexaenoic acid is an antihypertensive nutrient which affects aldosterone production in SHR. Proc. Soc. Exp. Biol. Med. 1999; 221: Lombes M., Oblin M.E., Gase J.M., Baulieu E.E., Forman N., Bonvalet J.P.: Immunohistochemical and biochemical evidence of a cardiovascular mineralocorticoid receptor. Circ. Res. 1992; 71:
6 350 Mechanizm hipotensyjnego oddziaływania kwasów omega Mori T.A., Bao D.Q., Burke V., Puddey I.B., Beilin L.J.: Docosahexaenoic acid but not eicosapentaenoic acid lowers ambulatory blood pressure and heart rate in humans. Hypertension 1999; 34: Grimsgaard S., Bonaa K.H., Hansen J.B., Myhre E.S.P.: Effects of highly purified eicosapentaenoic acid and docosahexaenoic acid on hemodynamics in humans. Am. J. Clin. Nutr. 1998; 68: Nestel P., Shige H., Pomeroy S., Cehun M., Abbey M., Raederstorff D.: The n-3 fatty acids eicosapentaenoic acid and docosahexaenoic acid increase systemic arterial compliance in humans. Am. J. Clin. Nutr. 2002; 76: Bao D.Q., Mori T.A., Burke V., Puddey I.B., Beilin L.J.: Effects of dietary fish and weight reduction on ambulatory blood pressure in overweight hypertensives. Hypertension 1998; 32: Morris M.C., Sacks F., Rosner B.: Does fish oil lower blood pressure? A meta-analysis of controlled trials. Circulation 1993; 88: Kang J.X., Leaf A.: Antiarrythmic effects of polyunsaturated fatty acids. Recent studies. Circulation 1996; 94: Kenny D., Warltier D.C., Pleuss J.A., Hoffman R.G., Goodfriend T.L., Egan B.M.: Effect of omega-3 fatty acids on the vascular response to angiotensin in normotensive men. Am. J. Cardiol. 1992; 70: O Brien S.F., Watts G.F., Playford D.A. et al.: Low-density lipoprotein size, high-density lipoprotein concentration, and endothelial dysfunction in non-insulin-dependent diabetes. Diabet. Med. 1997; 14: Adres autorek: Mgr Elwira Ambroziak, dr hab. n. med. Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska Katedra Farmakognozji i Molekuralnych Podstaw Fitoterapii Wydział Farmaceutyczny Akademii Medycznej Warszawa, ul. Banacha 1 mkw@farm.amwaw.pl
Materiały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoCHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com
CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ Co to jest cholesterol? Nierozpuszczalna w wodzie substancja, która: jest składnikiem strukturalnym wszystkich błon komórkowych i śródkomórkowych wchodzi w
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoKwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia.
Kwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia. Kwasy tłuszczowe omega-3 jak pokazują wyniki wielu światowych badań klinicznych i epidemiologicznych na ludziach, są
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka. prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska
Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska Wszechnica Żywieniowa SGGW Warszawa 2016 Ciśnienie tętnicze krwi Ciśnienie wywierane
Bardziej szczegółowoW badaniu 4S (ang. Scandinavian Simvastatin Survivat Study), oceniano wpływ symwastatyny na całkowitą śmiertelność u 4444 pacjentów z chorobą wieńcową i z wyjściowym stężeniem cholesterolu całkowitego
Bardziej szczegółowoTrienyl. - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6)
Trienyl - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6) Stosowany w leczeniu przeciwmiażdżycowym i w profilaktyce chorób naczyniowych serca
Bardziej szczegółowoDługotrwały niedobór witaminy C (hipoascorbemia) powoduje miażdżycę oraz osadzanie się lipoproteiny(a) w naczyniach krwionośnych transgenicznych myszy
Długotrwały niedobór witaminy C (hipoascorbemia) powoduje miażdżycę oraz osadzanie się lipoproteiny(a) w naczyniach krwionośnych transgenicznych myszy Nowa publikacja Instytutu Medycyny Komórkowej dr Ratha
Bardziej szczegółowoOlej rybi z olejem z rokitnika i witaminą E. Omega-3. Wyjątkowa formuła wykorzystująca starożytną mądrość chińską i nowoczesną technologię
Olej rybi z olejem z rokitnika i witaminą E Wyjątkowa formuła wykorzystująca starożytną mądrość chińską i nowoczesną technologię Dlaczego kwasy tłuszczowe są tak ważne? Kwasy tłuszczowe należą do grupy
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowoNitraty -nitrogliceryna
Nitraty -nitrogliceryna Poniżej wpis dotyczący nitrogliceryny. - jest trójazotanem glicerolu. Nitrogliceryna podawana w dożylnym wlewie: - zaczyna działać po 1-2 minutach od rozpoczęcia jej podawania,
Bardziej szczegółowoMolekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na problemy sercowo-naczyniowe.
Molekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na problemy sercowo-naczyniowe. Przewlekła hiperglikemia wiąże sięz uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów:
Bardziej szczegółowoWytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoAnaliza fali tętna u dzieci z. doniesienie wstępne
Analiza fali tętna u dzieci z chorobami kłębuszków nerkowych doniesienie wstępne Piotr Skrzypczyk, Zofia Wawer, Małgorzata Mizerska-Wasiak, Maria Roszkowska-Blaim Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii
Bardziej szczegółowozbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Bardziej szczegółowoKwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA:
Kwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA: - są konieczne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania całego Twojego organizmu: Stężenie kwasów tłuszczowych w organizmie człowieka [g/100g stężenia całkowitego]
Bardziej szczegółowoEpidemiologia chorób serca i naczyń
Warszawa, 8.10.2007 Epidemiologia chorób serca i naczyń Codziennie w Polsce, na choroby układu sercowo-naczyniowego umiera średnio 476 osób. Co prawda w latach 90. udało się zahamować bardzo duży wzrost
Bardziej szczegółowoCzy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych?
Czy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych? Małgorzata Stańczyk 1, Daria Tomczyk 1, Justyna Topolska- Kusiak 2, Monika Grzelak 1, Piotr
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoNnkt omega-3 niezbędny element zdrowej diety - czy ilości i źródła mają znaczenie
Nnkt omega-3 niezbędny element zdrowej diety - czy ilości i źródła mają znaczenie dr n. med. Tomasz Stępieo Dział Nauki, Badao i Rozwoju Marinex International www.clinicaltrial.gov Omega-3, fish oil, n-3
Bardziej szczegółowoKwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA:
Kwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA: - są konieczne do prawidłowej budowy, rozwoju i funkcjonowania całego Twojego organizmu: Stężenie kwasów tłuszczowych w organizmie człowieka [g/100g stężenia całkowitego]
Bardziej szczegółowoAktywność sportowa po zawale serca
Aktywność sportowa po zawale serca Czy i jaki wysiłek fizyczny jest zalecany? O prozdrowotnych aspektach wysiłku fizycznego wiadomo już od dawna. Wysiłek fizyczny o charakterze aerobowym (dynamiczne ćwiczenia
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoAnnex I. Podsumowanie naukowe i uzasadnienie dla wprowadzenia zmiany w warunkach pozwolenia
Annex I Podsumowanie naukowe i uzasadnienie dla wprowadzenia zmiany w warunkach pozwolenia Podsumowanie naukowe Biorąc pod uwagę Raport oceniający komitetu PRAC dotyczący Okresowego Raportu o Bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoPL B1. CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO, Warszawa, PL BUP 04/12. MONIKA DUDA, Mińsk Mazowiecki, PL
PL 221332 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 221332 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 392115 (51) Int.Cl. A61K 31/202 (2006.01) A61P 9/04 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej
Bardziej szczegółowoRola wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 w organizmie człowieka
Tomasz Wcisło, Waldemar Rogowski II Katedra i Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Rola wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 w organizmie człowieka The role of polyunsaturated
Bardziej szczegółowoLiofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki.
Suplement diety Składniki: Liofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki. Przechowywanie: W miejscu niedostępnym dla małych dzieci. Przechowywać
Bardziej szczegółowoFlawopiryna roślinna alternatywa dla przeciwpłytkowego zastosowania aspiryny
Flavopharma. Studium przypadku spółki spin-off. Flawopiryna roślinna alternatywa dla przeciwpłytkowego zastosowania aspiryny Tomasz Przygodzki Pomysł (analiza rynku) Projekt B+R Próba komercjalizacji rezultatów
Bardziej szczegółowoBUDUJEMY ZDROWIE POLAKÓW, AKTYWUJĄC GENOM CZŁOWIEKA. NASZĄ PASJĄ JEST ZDROWIE, NASZĄ INSPIRACJĄ SĄ LUDZIE PRODUCENT:
1 Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (nnkt) EPA + DHA omega-3 chronią organizm człowieka przed chorobą zatorowo-zakrzepową, stanami zapalnymi i miażdżycą. NASZĄ PASJĄ JEST ZDROWIE, NASZĄ INSPIRACJĄ
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowoKorzyści z wegetarianizmu
Korzyści z wegetarianizmu QQ QQ Wegetarianizm a choroby cywilizacyjne Przemiana lipidowa ustroju Lipidy (tłuszcze) dostarczają z 1 grama 9 kcal. Są naturalną formą gromadzenia zapasów energii magazynowanej
Bardziej szczegółowoCzy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Bardziej szczegółowoKurczliwość. Układ współczulny
CIŚNIENIE KRWI = RZUT SERCA X OBWODOWY OPÓR NACZYNIOWY Obciążenie wstępne Kurczliwość Układ współczulny Skurcz czynnościowy Układ RAA WZROST RZUTU SERCA ZWIĘKSZENIE OBWODOWEGO PRZEPŁYWU KRWI WYMYWANIE
Bardziej szczegółowoEkskluzywna receptura wykorzystująca starożytną mądrość chińską i nowoczesną technologię
/1/ Olej rybi z olejem z rokitnika i witaminą E Omega-3 Ekskluzywna receptura wykorzystująca starożytną mądrość chińską i nowoczesną technologię /2/ Dlaczego kwasy tłuszczowe Omega-3 są ważne? Kwasy tłuszczowe
Bardziej szczegółowojest zbudowany i które są niezbędne do jego prawidłowej (fizjologicznej pracy) a taką zapewniają mu zgodnie z badaniami nnkt EPA+DHA omega-3.
Opis publikacji Tomasz Pawełczyk, Marta Grancow-Grabka, Magdalena Kotlicka-Antczak, Elżbieta Trafalska, Agnieszka Pawełczyk. A randomized controlled study of the efficacy of six-month supplementation with
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowoKompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoPrzedmowa... Skróty...
VII Przedmowa.............................................................. Skróty................................................................... Przedmowa..............................................................
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta.
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta. Uwaga: Niniejsze zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego
Bardziej szczegółowoCo może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić?
Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić? Co zawdzięczamy nerkom? Działanie nerki można sprowadzić do działania jej podstawowego elementu funkcjonalnego, czyli nefronu. Pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Bardziej szczegółowoTemat: Choroby i higiena układu krwionośnego.
1. Praca serca. Serce jest aktywnie pracującym mięśniem. Kurcząc się około 75 razy na minutę, wykonuje w ciągu doby około 108 tyś. skurczów. Od tego, jak funkcjonuje serce, zależy stan całego organizmu.
Bardziej szczegółowoAutonomiczny układ nerwowy - AUN
Autonomiczny układ nerwowy - AUN AUN - różnice anatomiczne część współczulna część przywspółczulna włókna nerwowe tworzą odrębne nerwy (nerw trzewny większy) wchodzą w skład nerwów czaszkowych lub rdzeniowych
Bardziej szczegółowoDr hab. med. Aleksandra Szlachcic Kraków, Katedra Fizjologii UJ CM Kraków, ul. Grzegórzecka 16 Tel.
Dr hab. med. Aleksandra Szlachcic Kraków, 10.08.2015 Katedra Fizjologii UJ CM 31-531 Kraków, ul. Grzegórzecka 16 Tel.: 601 94 75 82 RECENZJA PRACY DOKTORSKIEJ Recenzja pracy doktorskiej mgr Michała Stanisława
Bardziej szczegółowoTIENS L-Karnityna Plus
TIENS L-Karnityna Plus Zawartość jednej kapsułki Winian L-Karnityny w proszku 400 mg L-Arginina 100 mg Niacyna (witamina PP) 16 mg Witamina B6 (pirydoksyna) 2.1 mg Stearynian magnezu pochodzenia roślinnego
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA MIAŻDŻYCY
FARMAKOTERAPIA MIAŻDŻYCY Miażdżyca: Przewlekła choroba dużych i średnich tętnic, polegająca na zmianach zwyrodnieniowowytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic wywołanych przez gromadzenie się:
Bardziej szczegółowoPROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm
Bardziej szczegółowoKrwiobieg duży. Krwiobieg mały
Mięsień sercowy Budowa serca Krązenie krwi Krwiobieg duży Krew (bogata w tlen) wypływa z lewej komory serca przez zastawkę aortalną do głównej tętnicy ciała, aorty, rozgałęzia się na mniejsze tętnice,
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowoPURE ARCTIC OIL. Olej omega-3 z bogatych wód Arktyki w 100% naturalny
PURE ARCTIC OIL Olej omega-3 z bogatych wód Arktyki w 100% naturalny 01 JESTEŚMY CORAZ BARDZIEJ ŚWIADOMI KORZYŚCI, JAKIE DAJE ZBILANSOWANA DIETA, AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA I CODZIENNA PIELĘGNACJA Jak to zatem
Bardziej szczegółowoWartośćodżywcza wybranych gatunków ryb na polskim rynku
Wartośćodżywcza wybranych gatunków ryb na polskim rynku dr inż. Joanna Szlinder-Richert Morski Instytut Rybacki-Państwowy Instytut Badawczy w Gdyni Gdańsk, 24 maj 2013 Dlaczego zaleca sięjedzenie ryb Strawne
Bardziej szczegółowoUniwersytet Medyczny. Ul. Mazowiecka 6/8; Łódź
Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk Biomedycznych i Kształcenia Podyplomowego Międzywydziałowa Katedra Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej Ul. Mazowiecka 6/8; 92-215 Łódź Prof. dr hab.n. med. Anna Gorąca
Bardziej szczegółowoW Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ:
W Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ: "Profilaktyka raka szyjki macicy"- dla wszystkich Pań w wieku 25-59 lat, które nie miały
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 38/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze. Prezentacja opracowana przez lek.med. Mariana Słombę
Nadciśnienie tętnicze Prezentacja opracowana przez lek.med. Mariana Słombę EPIDEMIOLOGIA: Odsetek nadciśnienia tętniczego w populacji Polski w wieku średnim (36-64 lat) wynosi 44-46% wśród mężczyzn i 36-42%
Bardziej szczegółowoNowe dane naukowe Cochrane kwestionują pogląd, że suplementy omega 3 zmniejszają ryzyko chorób serca, udaru mózgu lub zgonu
Kontakt z mediami: Katie Abbotts M +44(0) 7810 504380 E kabbotts@cochrane.org or pressoffice@cochrane.org Nowe dane naukowe Cochrane kwestionują pogląd, że suplementy omega 3 zmniejszają ryzyko chorób
Bardziej szczegółowoMiara Praca Moc Ciśnienie Temperatura. Wyjaśnij pojęcia: Tętno: . ( ) Bradykardia: Tachykardia:
Imię i nazwisko. Sprawozdanie 1 Ocena:. Podpis.. Data oddania Data i podpis Przyporządkuj podane symbole jednostek do odpowiednich zmiennych. Miara Praca Moc Ciśnienie Temperatura Jednostka stopień Celcjusza
Bardziej szczegółowoWpływ hałasu lotniczego na zdrowie człowieka czyli jak żyć krócej i chorować.
Wpływ hałasu lotniczego na zdrowie człowieka czyli jak żyć krócej i chorować. Hałas, w szczególności lotniczy, jest szkodliwy dla zdrowia; stały i uciążliwy hałas męczy nas psychicznie i fizycznie, pogarsza
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO. Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB
FARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB Oparte na dowodach zalecenia w leczeniu nadciśnienia tętniczego wg. Joint National Committee (JNC
Bardziej szczegółowoBUDUJEMY ZDROWIE POLAKÓW, AKTYWUJĄC GENOM CZŁOWIEKA. PRODUCENT: NASZĄ PASJĄ JEST ZDROWIE, NASZĄ INSPIRACJĄ SĄ LUDZIE
1 Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (nnkt) EPA + DHA omega-3 chronią organizm człowieka przed chorobą zatorowo-zakrzepową, stanami zapalnymi i miażdżycą. NASZĄ PASJĄ JEST ZDROWIE, NASZĄ INSPIRACJĄ
Bardziej szczegółowoStosowanie preparatu BioCardine900 u chorych. z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń
Jan Z. Peruga, Stosowanie preparatu BioCardine900 u chorych z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń wieńcowych II Katedra Kardiologii Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 1 Jednym
Bardziej szczegółowoCo z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie?
Co z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie? Dorota Szostak-Węgierek Zakład Dietetyki Klinicznej Warszawski Uniwersytet Medyczny Zalecenia dla osób dorosłych, które mogą odnieść korzyść z
Bardziej szczegółowoZastosowanie preparatu fosfolipidowego z żółtka jaj
-1- Zastosowanie preparatu fosfolipidowego z żółtka jaj Przedmiotem wynalazku jest zastosowanie preparatu fosfolipidowego z żółtka jaj super lecytyny opisanej w opisie patentowym P.399338. Głównym składnikiem
Bardziej szczegółowoZaktualizowane zalecenia dotyczące stosowania wysokich dawek ibuprofenu
22 maja 2015 r. EMA/325007/2015 Zaktualizowane zalecenia dotyczące stosowania wysokich dawek ibuprofenu Wyniki oceny potwierdziły występowanie niewielkiego ryzyka sercowonaczyniowego w przypadku przyjmowania
Bardziej szczegółowoparametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoEkstrakt z Chińskich Daktyli
Ekstrakt z Chińskich Daktyli Ekstrakt z Chińskich Daktyli TIENS Lekarze z Chin uważają, że owoce głożyny znane jako chińskie daktyle Pomagają zachować sprawność Poprawiają odporność Wspomagają pracę żołądka
Bardziej szczegółowoSANPROBI Super Formula
SUPLEMENT DIETY SANPROBI Super Formula Unikalna formuła siedmiu żywych szczepów probiotycznych i dwóch prebiotyków Zdrowie i sylwetka a w super formie Zaburzenia metaboliczne stanowią istotny problem medyczny
Bardziej szczegółowoUkład wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.
Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany
Bardziej szczegółowoCukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoSama Witamina C Pomaga Obniżyć Cholesterol, ale Dopiero Jej Synergia z Innymi Mikroelementami Otwiera Możliwość Efektywnej Ochrony przed Atakiem Serca
Sama Witamina C Pomaga Obniżyć Cholesterol, ale Dopiero Jej Synergia z Innymi Mikroelementami Otwiera Możliwość Efektywnej Ochrony przed Atakiem Serca dr Aleksandra Niedzwiecki, dr Vadim Ivanov Dr. Rath
Bardziej szczegółowoValsamix Amlodipine + Valsartan, 5 mg + 80 mg, 5 mg mg, 10 mg mg, tabletki powlekane
Plan zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Valsamix Amlodipine + Valsartan, 5 mg + 80 mg, 5 mg + 160 mg, 10 mg + 160 mg, tabletki powlekane Nr procedury NL/H/3460/001-003/DC Tłumaczenie na język
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał
Nadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał Plan wykładu Epidemiologia Jaki wpływ ma współwystępowanie nadciśnienia u chorych z cukrzycą Do jakich wartości obniżać
Bardziej szczegółowoTIENS Kardi Junior. Żelki z olejem z kryla
TIENS Kardi Junior Żelki z olejem z kryla TIENS KARDI DLA DZIECI Smaczne żelki z olejem z kryla w kształcie niedźwiadków/misiów Naturalne źródło kwasów Omega-3 i astaksantyny 100 % naturalny bez konserwantów
Bardziej szczegółowoCiśnienie tętnicze klucz do zdrowego serca. ciśnienia tętniczego składa się z dwóch odczytów ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.
Świadomość naszego zdrowia to oprócz odczuwania dolegliwości, wiedza na temat podstawowych parametrów pozwalających ocenić, czy nasz organizm funkcjonuje prawidłowo. Zapoznaj się z nimi i regularnie kontroluj
Bardziej szczegółowoDieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością.
Dieta może być stosowana również przez osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, zmagające się z hiperlipidemią, nadwagą oraz otyłością. Jadłospis 14-dniowy Anna Piekarczyk Dieta nie jest dietą indywidualną
Bardziej szczegółowoARCH. MED. SĄD. KRYM., 2006, LVI, 144-148
ARCH. MED. SĄD. KRYM., 6, LVI, 144-148 PRACE ORYGINALNE Elżbieta Bloch-Bogusławska Wpływ czasu zgonu na reaktywność tętnic ogonowych szczura wyzwalaną przez fenylefrynę (PHE) z równoczesnym zastosowaniem
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków 1 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej dotyczącej kwasu nikotynowego/laropiprantu
Bardziej szczegółowoCzekolada- co to jest?
Czekolada- co to jest? Wyrób cukierniczy sporządzany z miazgi kakaowej, tłuszczu kakaowego (masła kakaowego), środka słodzącego i innych dodatków. Według dyrektywy 2000/36/WE czekoladę definiuje się jako
Bardziej szczegółowoLeczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Leczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę Treatment of hypertension in adults with diabetes Przedrukowano za zgodą
Bardziej szczegółowoWpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem
Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem Lek. med. Bogumił Ramotowski Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski Promotor pracy Prof. dr
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Lipasterix, 1000 mg, kapsułki, miękkie 2. SKŁAD JAKOSCIOWY I ILOŚCIOWY Każda kapsułka miękka zawiera 1000 mg omega-3 kwasów estry etylowe
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Omega 3 Sandoz, 1000 mg, kapsułki, miękkie 2. SKŁAD JAKOSCIOWY I ILOŚCIOWY Każda kapsułka miękka zawiera 1000 mg omega-3 kwasów estry
Bardziej szczegółowoStany zagrożenia życia w przebiegu nadciśnienia tętniczego
Stany zagrożenia życia w przebiegu nadciśnienia tętniczego Nadciśnienie tętnicze Źródło: Wytyczne ESH/ESC dot postępowania w nadciśnieniu tętniczym 2013 Stratyfikacja łącznego ryzyka sercowo-naczyniowego
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 110/2013 z dnia 22 kwietnia 2013r. o projekcie programu Ocena wyrównania ciśnienia tętniczego w populacji mieszkańców
Bardziej szczegółowoPROJEKT EDUKACYJNY NIE DAJMY SIĘ CHOROBOM XXI WIEKU!
PROJEKT EDUKACYJNY NIE DAJMY SIĘ CHOROBOM XXI WIEKU! Jak dożyć do 100, będąc silnym i sprawnym fizycznie i psychicznie PROJEKT EDUKACYJNY POD PATRONATEM Program edukacji zdrowotnej w zakresie żywienia
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoŹródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska
Źródła energii dla mięśni mgr. Joanna Misiorowska Skąd ta energia? Skurcz włókna mięśniowego wymaga nakładu energii w postaci ATP W zależności od czasu pracy mięśni, ATP może być uzyskiwany z różnych źródeł
Bardziej szczegółowoNowe leki w terapii niewydolności serca.
Nowe leki w terapii niewydolności serca. Michał Ciurzyński Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego z Centrum Diagnostyki i Leczenia Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej
Bardziej szczegółowoŚmiertelność przypisana w tys; całość Ezzatti M. Lancet 2002; 360: 1347
Nadciśnienie tętnicze Prewencja i leczenie Prof. dr hab. med. Danuta Czarnecka I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Jagielloński, Kraków Warszawa.07.04.2013
Bardziej szczegółowo