Epidemiologia palenia papierosów oraz innych czynników ryzyka chorób układu krążenia w Polsce - badanie NATPOL 2011

Transkrypt

1 Epidemiologia palenia papierosów oraz innych czynników ryzyka chorób układu krążenia w Polsce - badanie NATPOL 2011 Tomasz Zdrojewski, Marcin Rutkowski, Piotr Bandosz Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii Gdański Uniwersytet Medyczny IV konferencja Tytoń albo Zdrowie im prof. F. Venuleta Warszawa

2 Które czynniki i w jakim stopniu odpowiadają za wydłużenie życia w Polsce w latach ? Analiza wg przyczyn zgonów i zmian przewidywanej długości trwania życia. inne wrodzone Mężczyźni Kobiety przyczyny zewnętrzne oddechowe sercowo-naczyniowe 2,7 2,8 endokrynne nowotwory zakaźne [lata] 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 Na podstawie: Wojtyniak B. i wsp., Sytuacja zdrowotna ludności Polski, NIZP-PZH, Warszawa 2009.

3 Trends in heart disease mortality in Poland, other former-communist countries and West European countries. (Men, aged 0-64 years. SDR Standardized Death Rate). Datasource: The WHO Mortality Database

4 Model IMPACT Cel podstawowy: wyjaśnienie przyczyn obserwowanej redukcji umieralności spowodowanej Ch. n. s. w Polsce w latach Czynniki ryzyka? Zmiany w zakresie terapii? Analysing the decline in coronary heart disease mortality in Poland after socioeconomic transformation. A modeling study. P. Bandosz, M. O' Flaherty, W. Drygas, J. Koziarek, B. Wyrzykowski, M. Rutkowski, K. Bennett, T. Zdrojewski, S. Capewell. Br. Med. J., , praca przyjęta do druku

5 liczba zgonów z powodu Ch. n. s. Przyczyny redukcji liczby zgonów spowodowanych Ch. n. s. w latach w Polsce. Wiek lat. obserwowana redukcja liczby zgonów czynniki ryzyka: otyłość (-4%) cukrzyca (-2%) terapia: 54% 37% zgonów Cholesterol /dieta/ (39%) palenie (11%) akt. fizyczna (10%) nwd. serca (12%) AMI (5%) prew. wtórna po MI (5%) UA (4%) statyny prew. pierw. (3%) dławica stabilna (3%) prew. wt. po rewask. (2%) leczenie NT (2%) 2005

6 Comparison with other countries: % CHD mortality falls attributed to: Treatments Risk factors (unexplained) LEE United States, % 54% 6% BEAGLE New Zealand, % 60% BOTS Holland, % 44% 10% LEE United States, % 50% 7% IMPACT Scotland, % 55% 10% IMPACT New Zealand, % 60% 5% IMPACT Sweden % 55% 9% BMJ Finland, % 76% IMPACT Finland, % 53% 24% IMPACT Iceland % 74% 2% IMPACT England & Wales, % 52% 11% IMPACT United States, % 44% 9% IMPACT Poland % 54% 10%

7 O ile zmniejszy się liczba zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca, gdy: 1. dwukrotnie zwiększymy liczbę zabiegów angioplastyki w świeżym zawale serca 2. pięciokrotnie zwiększymy liczbę wykonywanych by-pass ów w stabilnej chorobie wieńcowej % przypadków nadciśnienia w Polsce będzie leczonych zmniejszy się średnie ciśnienie tętnicze w populacji o 2 mmhg 5. zmniejszy się średnie stężenie cholesterolu całkowitego o 0,3 mmol/l 6. zmniejszy się o połowę liczba palaczy tytoniu IMPACT Polska, dane niepublikowane, dotyczy populacji Polaków w wieku lat -6200

8

9 Ogólnopolskie Badanie Rozpowszechnienia Czynników Ryzyka Chorób Układu Krążenia Realizacja i finansowanie Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku Gdański Uniwersytet Medyczny Warszawski Uniwersytet Medyczny Instytut Kardiologii w Warszawie Patronat naukowy: Polskie Towarzystwo Kardiologiczne Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego Polskie Towarzystwo Diabetologiczne

10 Autorzy, konsultanci i recenzenci Gdański Uniwersytet Medyczny: Dr hab. Tomasz Zdrojewski Prof. Bogdan Wyrzykowski Dr Marcin Rutkowski Dr Piotr Bandosz Dr Zenon Jakubowski Mgr Elżbieta Wołkiewicz Mgr Monika Kasprzyk Dr Agata Wyrzykowska Dr Tadeusz Jędrzejczyk Prof. Zbigniew Nowicki Dr hab. Dominik Rachoń Prof. Zbigniew Gaciong WUM Dr Grzegorz Placha - WUM Prof. Michael Pencina - Boston University Prof. Wojciech Drygas IK Dr hab. Grażyna Broda IK Dr Zofia Słońska IK Dr Jerzy Piwoński - IK Dr hab. med. Bogdan Solnica CM UJ Prof. Tomasz Grodzicki CM UJ Prof. Bogdan Wojtyniak PZH NIZP

11 NATPOL cele: ocena rozpowszechnienia i kontroli nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych, palenia papierosów oraz otyłości i cukrzycy w Polsce, w roku 2011 analiza zmian w latach w Polsce

12 NATPOL dobór próby założenia próba reprezentatywna dla mieszkańców Polski w wieku lat planowana liczba zrealizowanych wywiadów i badań 2400 respondenci losowani w wiązkach terytorialnych liczących 11 osób sposób losowania powinien umożliwić otrzymanie efektywnej próby o zakładanej liczebności, niezależnie od uzyskanej efektywności sposób losowania jak najbardziej zbliżony do badania NATPOL 2002.

13 NATPOL dobór próby losowanie wielostopniowe: I stopień: zdefiniowano 60 warstw terytorialnych (liczba ludności w gminie x województwo) dla każdej z warstw określono liczbę wywiadów, proporcjonalną do liczby ludności zamieszkującej daną warstwę w każdej warstwie wylosowano gminy z prawdopodobieństwem wylosowania określonej gminy proporcjonalnym do liczby dorosłych osób zamieszkujących tę gminę. Określono także liczbę oraz liczebność wiązek terytorialnych w każdej z gmin operatem losowania była baza TERYT GUS

14 NATPOL dobór próby losowanie wielostopniowe: II stopień: na podstawie spisu wylosowanych gmin oraz liczby i liczebności wiązek, wylosowano wiązki oraz respondentów zamieszkujących w obrębie tych wiązek struktura płci i wieku wylosowanych respondentów proporcjonalna do struktury płci i wieku badanej populacji wiązkę stanowiła ulica w przypadku miast oraz wieś w przypadku terenów wiejskich operatem drugiej części losowania był zbiór PESEL, losowanie wykonane zostało przez MSWiA dla każdego respondenta losowano od 3 do 5 adresów zapasowych, w zależności od wielkości miejscowości.

15 Mapa: Google Maps

16 Procedura kwestionariusz (367 zmiennych) pomiary antropometryczne pomiary ciśnienia tętniczego pobranie próbki krwi żylnej i moczu

17 Pomiary ciśnienia tętniczego pomiar w domu pacjenta serie trzech pomiarów wykonywane podczas dwóch osobnych wizyt automatyczny aparat (jeden model), metoda oscylometryczna pomiar w spoczynku, w pozycji siedzącej, na prawym ramieniu (jeżeli pozycja siedząca możliwa)

18 Badania biochemiczne 1. Lipidogram na czczo 2. Glikemia na czczo 3. Sód i potas w surowicy 4. Kreatynina w surowicy 5. Insulina na czczo 6. CRP 7. Bilirubina 8. Transaminazy 9. Albumina w surowicy 10. TSH, ft4 11.NT-pro-BNP 12. Apolipoproteina A1 i B 13. Albumina/kreatynina w moczu 14. Sód i potas w moczu

19 Pobieranie i opracowywanie materiału biologicznego próbka krwi pobierana na czczo, w domu pacjenta lub w przychodni transport próbki krwi w temp. otoczenia do lokalnego laboratorium (max. 2 godz.) odwirowanie surowicy i osocza w lokalnym laboratorium zamrożenie próbek surowicy, osocza i krwi pełnej (-20C) transport próbek do laboratorium centralnego (CLK UCK w Gdańsku), wykonanie oznaczeń

20 Realizacja - podsumowanie 278 miejscowości 524 wiązki terytorialne >240 pielęgniarek 180 laboratoriów lokalnych 30 szkoleń pielęgniarek na terenie całej Polski

21 NATPOL 2011 efektywność realizacji Grupa K+M K M Wszyscy: 82% 83% 80% Klasa miejscowości: wieś 85% 87% 83% miasto <= mieszkańców 83% 85% 81% miasto mieszkańców 80% 81% 79% miasto > mieszkańców 76% 78% 73%

22 Charakterystyka próby Średni wiek pacjentów M K M+K n średni wiek ± odch. std 44,9±16,0 46,7±17,2 45,8±16,7 Rozkład wieku pacjentów razem płeć K M Grupa wieku n odsetek n odsetek n odsetek ,4% ,9% ,8% ,2% ,5% ,0% ,5% ,6% ,2%

23 Wybrane wstępne wyniki dla populacji dorosłych Polaków w wieku lat

24 Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego ( 140/90 mmhg)

25 Zmiana rozpowszechnienia nadciśnienia tętniczego w latach

26 Poprawa kontroli nadciśnienia tętniczego w Polsce

27 Poprawa kontroli nadciśnienia tętniczego w Polsce

28 Miliony osób Prognozowana zmiana liczby osób z nadciśnieniem tętniczym w Polsce w latach Uwzględniono dane prognozy demograficznej GUS

29 Rozpowszechnienie hipercholesterolemii ( 190 mg/dl lub leczenie farmakologiczne hipolipemizujące)

30 Zmiana rozpowszechnienia hipercholesterolemii w latach

31 Rozpowszechnienie palenia papierosów

32 Zmiana rozpowszechnienia nałogu palenia papierosów w latach

33 60% 50% Zmiana rozpowszechnienia nałogu palenia papierosów grupy płci i wieku, NATPOL 1997 NATPOL 2002 NATPOL % 30% 20% 10% 0% lat lat lat lat lat lat lat lat Kobiety Mężczyźni

34 Zmiana rozpowszechnienia nałogu palenia papierosów w zależności od wieku w latach

35

36

37

38 Podsumowanie: zmiany w stosunku do roku 2002 Znaczne zmniejszenie się liczby osób palących papierosy; bardziej korzystna zmiana u mężczyzn; nadal pali ponad ¼ badanej populacji zbliżony odsetek osób posiadających nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemię, jednocześnie zmniejszenie się średniego ciśnienia tętniczego oraz stężenia cholesterolu całkowitego w populacji bardzo duża poprawa skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego w Polsce

39 Ogólnopolskie Badanie Rozpowszechnienia Czynników Ryzyka Chorób Układu Krążenia MECENAS: PARTNERZY: Badanie NATPOL 2011, moduł badań laboratoryjnych zostało zrealizowane dzięki zaangażowaniu i wsparciu finansowemu Abbott Laboratories i Siemens Spółka z o.o.. Badanie NATPOL 2011, moduł niewydolności serca, Etap 1, zostało zrealizowane dzięki zaangażowaniu i wsparciu finansowemu Zakładów Farmaceutycznych POLPHARMA S.A Realizacja prac terenowych:

40 Koniec prezentacji

41 Slajdy rezerwowe

42

43 Rozkład ciśnienia tętniczego skurczowego lat lat >=60 lat bez NT lat lat >=60 lat leczone NT lat lat >=60 lat nieleczone NT

44 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Zmiana średnich wartości ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997, 2002 i 2011 (standaryzowane do populacji Polski z roku 2009) ,8 117,9 120,5 128,3 135,6 136,2 142,2 149,5 150,7 128,5 130,8 134,4 135,5 138,5 137,6 143,8 148,4 145,9 NATPOL 1997 NATPOL 2002 NATPOL K M

45

46 Prognoza oczekiwana Prawdopodobny scenariusz obecna NATPOL było NATPOL

47 Rozkład ciśnienia tętniczego skurczowego bez NT leczone NT nieleczone NT

48

49 Analizy na następną konferencję: - cukrzyca - depresja - aktywność fizyczna - zaburzenia snu - czynniki społeczne - zdrowie kobiet, menopauza - różnice regionalne

50 Współczynniki umieralności mężczyzn w wieku lata z powodu ChW w Polsce w latach i oraz UE15 w latach oraz trendy liniowe ich zmian (wg B. Wojtyniak, NIZP-PZH)

51 Total number of deaths in the world Source: 25 million 20 million 15 million 10 million 10.2M 2.3M 6.8 M 3.7M 13.6M 2.3M 0.5M 5.9M 0.6M 3.0M 3.3M 3.3 M 0.9M 1.1M 3.0M High-income countries Upper middle-income Lower middle-income Low-income countries Group III - Injuries Low-income countries Group II Other deaths from noncommunicable diseases Group II Premature deaths from noncommunicable diseases (below the age of 60), which are preventable Group I Communicable diseases, maternal, perinatal and nutritional conditions

52 Liczba lat Przeciętne dalsze trwanie życia kobiet i mężczyzn w wieku 15 lat w Polsce w latach wartości rzeczywiste i linia trendu Kobiety Mężczyźni

53 Chorobom naczyń i serca można zapobiec w 80%, a nowotworom w 40% Czynniki ryzyka Papierosy Niezdrowa dieta Brak AF Alkohol C h o r o b y n i e z a k a ź n e Choroby serca i udar mózgu Cukrzyca Nowotwory Choroby płuc

54 USA Rok 1947 r. wykład - Dr. Ancel Keys Prezentacja liczby zgonów w Minneapolis w latach Ekstrapolacja trendów sugeruje Transformację Epidemiologiczną. Autor przewiduje epidemię chorób serca. Proponuje zmiane priorytetów epidemiologii i prewencji. Za dwa lata w USA rozpocznie się Framingham Heart Study Ancel Keys Archive, School of Public Health, University of Minnesota

55

56 SDR / SDR / Total cardiovascular mortality trends. Age group 0-64 y. SDR per , age 0-64 Diseases of circulatory system Men Women x x Poland United Kingdom USA Netherlands Finland Austria Czechoslovakia, Former Czech Republic Hungary Romania Ukraine

57 Kontrola NT w Polsce

58 Liczba lat Przeciętne dalsze trwanie życia kobiet i mężczyzn w wieku 15 lat w Polsce w latach wartości rzeczywiste i linia trendu Kobiety Mężczyźni B. Wojtyniak i wsp.

59

60 Explaining the fall in coronary artery disease mortality in Poland between 1991 and 2005, by gender Men Women Age % Acute AMI treatment 4 % 4 % Unstable Angina 9 % 4 % Sec. Prev. Post AMI 6 % 2 % Sec. Prev. Post Revasc. 2 % 2 % Chronic Angina 6 % 5 % Community HF 9 % 4 % Hospital HF 10 % 3 % Hypertension Treatment 1 % 3 % Statins in Primary Prevention 5 % 33 % All Treatments 53 % 52 % All Risk Factors 59 % 41 % Population Cholesterol 32 % 15 % Smoking 0 % -8 % Population Blood Pressure 29 % 10 % Physical Activity 11 % -4 % BMI -5 % -1 % Diabetes -8 % bar widths are proportional to absolute number of deaths prevented or postponed

61 -20% 0% 20% 40% 60% Explaining the fall in coronary artery disease mortality in Poland between 1991 and 2005 Treatments 37 % 54 % Risk Factors 39 % 5 % 4 % 4 % 2 % 3 % 6 % 6 % 2 % 3 % 11 % 0 % 10 % -4 % -2 %

62 Data verification if possible, more than one data source was used to validate trends example: population BP data data from national cross-sectional studies was used trends from this studies similar in Pol-MONICA study and WHO-CINDI surveys.

63 Limitations Not optimal data quality for 1991 Assumptions about efficacy/effectiveness Assumed short time lag between changes of population risk factors and mortality.

64 IMPACT ciśnienie tetnicze

65 Systolic blood pressure trends in Poland mean Systolic BP [mmhg] National surveys Real data Estimated Men Men Year

66 Badania oceniające ciśnienie tętnicze w populacji dorosłych mieszkańców Polski NATPOL II (1997) NATPOL PLUS (2002) WOBASZ ( ) wiele badań dotyczących populacji lokalnych najważniejsze: Pol-MONICA Powyższe ogólnokrajowe badania przekrojowe były projektowane w celu oceny aktualnego rozpowszechnienia czynników ryzyka, nie oceny zmian

67 mean Systolic BP [mmhg] Systolic blood pressure trends in Poland National surveys Pol-MONICA CINDI-Lodz Real data Estimated Men Men Year

68 mean Systolic BP [mmhg] Year Systolic blood pressure trends in Poland Women Women National surveys Pol-MONICA CINDI-Lodz Real data Estimated

69 Odsetek zgonów, którym udało się zapobiec lub odsunąć w czasie, dzięki zmianom średniego ciśnienia tętniczego w populacji oraz leczeniu nadciśnienia tętniczego. ciśnienie tętn. w populacji pozostałe czynniki ryzyka Leczenie NT pozostałe metody leczenia USA % 7% Anglia i Walia % 3% Nowa Zelandia % 7% Irlandia % 2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

70 mężczyźni Zróżnicowanie terytorialne rozpowszechnienia nadciśnienia tętniczego w Polsce WOBASZ Kardiologia Polska 2005; 63: 6 (supl. 4

71 rozpowszechnienie NT Wpływ użytej definicji na estymowane rozpowszechnienie NT w Polsce WOBASZ 36,6% 40,5% NATPOL PLUS 43,1% 38,1% 31,7% 31,8% 31,5% 29,5% 30,1% 41,0% 31,2% 30,3% 49,0% 31,3% 29,3% 32,7% 29,8% 31,1% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% I II III NATPOL PLUS (dane niepublikowane)

72 Analiza zakres wieku ograniczony lat ciśnienie tętnicze zdefiniowane jako średnia wartość drugiego i trzeciego pomiaru wykonanego podczas pierwszej wizyty raportowane wartości adjustowane do płci, wieku oraz miejsca zamieszkania

73 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach Mężczyźni Kobiety rok rok adjustowane do wieku

74 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach Mężczyźni Kobiety p= p< rok Oznaczenia: linia regresji 95% CI adjustowane do wieku rok

75 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach grupy wieku Mężczyźni Kobiety rok Grupy wieku: rok

76 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach grupy wieku Mężczyźni Kobiety p= p= p= p<0.001 p= p< rok Grupy wieku: Oznaczenia: linia regresji 95% CI rok

77 Ciśnienie tętnicze skurczowe MONICA, Czechy / , ,6 130, , , , , ,3 131,9 132, ,1 125, J. Bruthans, R. Cifkova, EuroPRevent 2010

78 Redukcja umieralności w latach , osoby w wieku lat UDAR NIEDOKRWIENNY MÓZGU CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA MĘŻCZYŹNI KOBIETY MĘŻCZYŹNI KOBIETY -20% -39% -42% -47% Źródło danych: WHO Mortality Database, uwzględniono poprawkę na zmianę systemu kodowania zgonów

79 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach , w zależności od wykształcenia Mężczyźni Kobiety rok Grupy wykształcenia: Podstawowe Średnie Wyższe rok

80 Odsetek leczonego NT[%] Odsetek leczonego NT[%] Odsetek leczonego nadciśnienia tętniczego w Polsce w latach Mężczyźni Kobiety Razem (20-74) Grupy wieku: Razem (20-74) Grupy wieku:

81 Odsetek skutecznie kontrolowanego NT[%] Odsetek skutecznie kontrolowanego NT[%] Kontrola ciśnienia tętniczego w Polsce w latach odsetek osób z NT, które osiągnęły cel terapeutyczny (<140/90 mmhg) Mężczyźni Kobiety Razem (20-74) Grupy wieku: Razem (20-74) Grupy wieku:

82 Dlaczego mimo znacznej poprawy leczenia, obserwujemy niewielkie zmniejszenie się średniego ciśnienia tętniczego? strategia populacyjna cała populacja terapia nadciśnienie tętnicze leczone NT RR <140/90 mmhg

83 Rozkład ciśnienia tętniczego skurczowego w roku 1997 i Mężczyźni, lat Rok: mmhg

84 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach , w zależności od wykształcenia Mężczyźni Kobiety p= p= p= p= p= p= rok Grupy wykształcenia: Podstawowe Średnie Wyższe Oznaczenia: linia regresji 95% CI rok

85 Odsetek rozpoznanego NT[%] Odsetek rozpoznanego NT[%] Zmiany odsetka rozpoznanego nadciśnienia tętniczego w Polsce w latach Mężczyźni Kobiety Razem (20-74) Grupy wieku: Razem (20-74) Grupy wieku:

86 IMPACT cholesterol

87 Dzienne spożycie cholesterolu MONICA Warszawa , wiek A. Waśkiewicz i wsp., Kardiol Pol 2006; 64: 16-23

88 Zmiany spożycia tłuszczów zwierzęcych oraz roślinnych. MONICA Warszawa , wiek A. Waśkiewicz i wsp., Kardiol Pol 2006; 64: 16-23

89 IMPACT: cholesterol całkowity Źródło danych: badanie Pol-MONICA (1993), Pol-MONICA Bis (2001) użyto średniej ważonej względem proporcji ludności miejskiej (Warszawa) i wiejskiej (dawne woj. Tarnobrzeskie) Dla grup wieku, których nie obejmowało badanie MONICA, (25-34, 65-74), wartości estymowano na podstawie gradientu z badania WOBASZ. Dalszą redukcję średniego stężenia cholesterolu po roku 2001 potwierdza analiza danych pochodzących z badań NATPOL PLUS i WOBASZ

90 Odsetek liczby zgonów, którym udało się zapobiec lub odsunąć w czasie, dzięki stosowaniu statyn, zmianom stężenia cholesterolu całkowitego w populacji (dieta) oraz rewaskularyzacji prew. prew. wtórnastatyny: pierwotna cholesterol (dieta) CABG & PTCA 0% -10% -20% -30% -4% -3% -4% -40% -50% -39%

91 Efekt statyn vs. cholesterol związany ze stylem życia strategia populacyjna cała populacja hipercholesterolemia terapia statyny: prewencja pierwotna statyny: prewencja wtórna

92 Explaining the fall in coronary artery disease mortality in Poland between 1991 and 2005

93 deaths prevented or postponed Further studies: Policy Potential changes in mortality in England and Wales In case risk factors: a) change according to actual trend b) decrase as in low risk countries risk factors: actual trend additional improvement Unal et al, J Clin Epid 2005, (58) s.733

94 618% Population: 38 mln (adults: 28 mln) Poland 244% % Health care system reform 42% 35% 31% 27% 20% 15% 11% 7% Inflation rate in Poland in 90.s

95 Problem: mortality data affected by changes in death registration system in 1997

96 liczba zgonów z powodu Ch. n. s. Przyczyny redukcji liczby zgonów spowodowanych Ch. n. s. w latach w Polsce. Wiek lat. obserwowana redukcja liczby zgonów czynniki ryzyka: otyłość (-4%) cukrzyca (-2%) terapia: 54% cholesterol (39%) 37% zgonów palenie (11%) akt. fizyczna (10%) nwd. serca (12%) AMI (5%) prew. wtórna po MI (4%) UA (4%) statyny prew. pierw. (3%) dławica stabilna (3%) prew. wt. po rewask. (2%) leczenie NT (2%) 2005

97 Sources of epidemiological data routine statistics (PZH mortality,hospital registry) cross sectional studies Pol-MONICA, NATPOL PLUS, WOBASZ, others national registries (KROK, PL-ACS) expert opinions

98 Najważniejsze różnice metodologiczne pomiędzy poszczególnymi badaniami NATPOL II NATPOL PLUS WOBASZ liczebność próby zakres wieku sposób doboru próby liczba: pomiarów RR /wizyt metoda pomiaru ciśnienia tętniczego wielostopniowy, automatycznie ważona wielostopniowy, automatycznie ważona wielostopniowy, liczba respondentów nieproporcjonalna do wielkości populacji w danej warstwie 3/1 3/3 3/1 osłuchowa oscylometryczna oscylometryczna miejsce pomiaru w domu respondenta w domu respondenta w domu respondenta lub w gabinecie

99 Systolic blood pressure trends in Poland mean Systolic BP [mmhg] National surveys Real data Estimated Men Men Year

100 mean Systolic BP [mmhg] Systolic blood pressure trends in Poland National surveys Pol-MONICA CINDI-Lodz Real data Estimated Men Men Year

101 mean Systolic BP [mmhg] Year Systolic blood pressure trends in Poland Women Women National surveys Pol-MONICA CINDI-Lodz Real data Estimated

102 Wnioski W latach blisko dwukrotnie poprawiła się skuteczność leczenia NT w Polsce Umiarkowanie zmniejszyła się wartość średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w populacji kobiet. W przypadku mężczyzn, redukcja średniego ciśnienia skurczowego, dotyczyła jedynie osób w wieku <40 lat. Niewielka redukcja średnich wartości ciśnienia tętniczego, pomimo poprawy skuteczności leczenia, może być związana z brakiem skutecznej interwencji populacyjnej.

103 Standaryzowane współczynniki umieralności z powodu choroby SDR, niedokrwiennej ischaemic heart serca disease, (wiek 0-64 lat) 0-64 per , Polska female mężczyźni 60 40? Poland 20 kobiety Źródło: WHO HFA Database

104 Standaryzowane współczynniki umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca (wiek 0-64 lat) 150 SDR, ischaemic heart disease, 0-64 per Czech Republic Hungary Poland Ukraine EU members before May Źródło: WHO HFA Database

105 Możliwe przyczyny Lepsza kontrola czynników ryzyka w populacji? Większa skuteczność leczenia chorób układu krążenia?

106 BMJ Kluczowe znaczenie: Zmiana proporcji spożywanych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych do nasyconych kwasów tłuszczowych Wzrost spożycia warzyw i owoców Zmniejszenie spożycia masła

107 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe w Polsce (wiek lata, adjustowane względem wieku, średnia wartość z dwóch pomiarów) RR skurczowe [mmhg] ,5 132,9 136,8 130,9 136,2 129,5 M K rok Dane niepublikowane: Natpol II, Natpol Plus, WOBASZ

108 Czym jest model model jest uproszczeniem rzeczywistości; zwykle jest to zbiór równań matematycznych opisujących rzeczywiste zjawiska jest to sposób syntezy danych pochodzących z wielu źródeł modelowanie ma zastosowanie w bardzo wielu dziedzinach jak inżynieria, meteorolgia, komunikacja

109 Zastosowanie w medycynie prognozowanie: przewidywanie wyników procedur medycznych wyjaśnianie przyczyn obserwowanych zjawisk (IMPACT) określanie efektywności kosztowej procedur medycznych ocena technologii medycznych

110 dane wejściowe Model silnik modelu (zbiór reguł) wyniki

111 Metody modelowania w epidemiolgii drzewa decyzyjne modele Markova modele mikrosymulacyjne modele komórkowe (cell-based: IMPACT) deterministyczne stochastyczne

112 Wyjaśnienie redukcji umieralności spowodowanej ChNS w latach w Anglii i Walii ,230 mniej zgonów w roku Czynniki ryzyka +13% (pogorszenie) Otyłość (wzrost) +3.5% Cukrzyca (wzrost) +4.8% Akt. fizyczna (redukcja) +4.4% Czynniki ryzyka -71% (poprawa) Palenie -41% Cholesterol -9% Redukcja RR w popul. -9% Cz. psychospołeczne -3% Inne czynniki -8% Leczenie -42% Leczenie ostrego MI -8% Prewencja wtórna -11% Niewydolność serca -12% Dławica :CABG & PTCA -4% Dławica: Aspiryna itp. -5% Leczenie farmakol. NT -3% Unal, Critchley & Capewell Circulation (9) 1101

113 zgony, którym zapobieżono lub odsunięto w czasie Potencjalne zmiany umieralności spowodowanej ChNS w Anglii i Walii, w latach W wypadku, gdy czynniki ryzyka: a) zmienią się zgodnie z obecnym trendem b) zmniejszą się do poziomu obserwowanego w innych krajach czynnik ryzyka: aktulany trend dodatkowa poprawa Unal et al, J Clin Epid 2005, (58) s.733

114 Odsetek osób z nadciśnieniem tętniczym w grupach płci i wieku, w roku 2002 i % 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% NATPOL 2002 Wiek plec K M

115 rozpowszechnienie NT Wpływ liczby pomiarów na częstość rozpoznawania NT. 50% 49,0% 45% 36,6% 40,5% 43,1% 38,1% 41,0% 40% 35% 32,7% 31,5% 31,8% 29,5% 31,7% 30,1% 31,2% 30,3% 31,3% 29,3% 29,8% 31,1% 30% 25% 20% 15% I II III NATPOL 2002 (dane niepublikowane)

116 Explaining the fall in coronary artery disease mortality in Poland between 1991 and 2005

117 USA: przewidywana redukcja liczby zgnonów z powodu ChNS, przy założeniu: a) kontynuacji obecnych trendów dotyczących czynników ryzyka b) osiągnięcia celów Healthy People 2010 c) dalszej redukcji odpowiadającej grupie niskiego ryzyka w USA JEŻELI aktualne trendy zostaną utrzymane do 2010 r. JEŻELI zostaną osiągnięte cele HP2010 JEŻELI zostaną osiągnięte wartości jak w USA w grupie niskiego ryzyka Redukcja liczby zgonów w roku 2010 WHO Bulletin 2009, in press

118 Rozkłąd w populacji Rozkład w populacji Strategia populacyjna i strategia wysokiego ryzyka Czynnik ryzyka «Strategia populacyjna» Dotyczy całej populacji Czynnik ryzyka «Strategia wysokiego ryzyka» Dotyczy osób z wysokim ryzykiem Niewielki efekt u bardzo wielu osób Duży efekt w niewielkiej grupie

119 Zmiana rozpowszechnienia hipercholesterolemii w latach ,7 181,2 218,7 213,5 231,9 206,2 190,7 185, ,7 212,5 192,4 NATPOL 2002 NATPOL K M