BIULETYN INFORMACYJNY POLSKIEJ IZBY LNU I KONOPI SPIS TREŚCI. 1 Laboratoryjne metody identyfikacji włókien naturalnych...

Transkrypt

1

2 BIULETYN INFORMACYJNY POLSKIEJ IZBY LNU I KONOPI SPIS TREŚCI 1 Laboratoryjne metody identyfikacji włókien naturalnych... 2 A. Kicińska Jakubowska, P. Przybylska, M. Zimniewska 2 Dobór procesów odklejania surowców włóknistych dla różnych kierunków zastosowań (len) W. Różańska 3 Lniane włókno dekortykowane o niskim poziomie zanieczyszczeń dla zastosowań technicznych J. Mańkowski, J. Kołodziej 4 Kwalifikacja polowa wybranych gatunków roślin włóknistych i oleistych wyhodowanych w Instytucie Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu M. Strzelczyk, M. Chudy, E. Przydanek, E. Piechocka, W. Bestrzynska, G. Oleszak, K. Rybak 5 Ochrona roślin przy użyciu eterycznego oleju konopnego R. Kaniewski 6 Różnorodność obiektów konopi siewnych w polskiej kolekcji G. Mańkowska, G. Oleszak 7 Pożegnanie naszego kolegi Mariana Płanika Czasopismo informacyjne przeznaczone dla plantatorów, przetwórców roślin włóknistych oraz przedstawicieli przemysłu wykorzystujących włókno lniane i konopne. Tematyka czasopisma obejmuje zagadnienia związane z uprawą, przetwórstwem lnu i konopi, wykorzystaniem włókien łykowych w przemyśle tekstylnym jak również ich zastosowanie poza włókiennicze oraz kierunki wykorzystania surowców odpadowych. Zespół redakcyjny: dr hab. inż. Jerzy Mańkowski, prof. IWNiRZ mgr inż. Marek Radwański dr inż. Janusz Gawryś dr inż. Jacek Kołodziej Adres Redakcji: ul. Wojska Polskiego 71 B Poznań Tel. 061/ Fax. 061 / pilik@iwnirz.pl Biuletyn Informacyjny PILiK wydawany jest przy współpracy z Instytutem Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu

3 Różnorodność obiektów konopi siewnych w polskiej kolekcji Grażyna Mańkowska, Grzegorz Oleszak Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich Gromadzenie obiektów konopi to zachowanie różnorodności biologicznej, ale także dostarczenie zróżnicowanego materiału wyjściowego do hodowli i zabezpieczenie wieloletniego dorobku hodowców. W przypadku konopi jest to szczególnie ważny element, ponieważ do niedawna uprawa konopi, z uwagi na zagrożenie narkomanią, była zakazana w wielu krajach. Zniszczono nie tylko materiały hodowlane ale również populacje miejscowe. Dla potrzeb hodowli konopi zorganizowano Bank Nasion. Jest to jedna z nielicznych kolekcji konopi w świecie i jedyna w Polsce. Konopie uważane są za roślinę łatwo przystosowującą się do zmieniających się warunków wegetacji. W obrębie gatunku występuje wiele typów, form i odmian o znacznych różnicach biologiczno-morfologicznych i o różnej wartości gospodarczej: konopie włókniste Cannabis sativa subsp. sativa L. i narkotyczne Cannabis sativa subsp. indica L. W ramach ogólnopolskiego Programu Wieloletniego Tworzenie naukowych podstaw postępu biologicznego i ochrona roślinnych zasobów genowych źródłem innowacji i wsparcia zrównoważonego rolnictwa oraz bezpieczeństwa żywnościowego kraju finansowanego przez IHAR w Radzikowie zgromadzono w Banku Nasion IWNiRZ 172 odmiany z różnych rejonów świata oraz cenne polskie rody hodowlane. W przechowalni długoterminowej IHAR w Radzikowie znajduje się 70 obiektów. W celu waloryzacji cech morfologicznych i użytkowych obiektów zgromadzonych w kolekcji IWNiRZ, corocznie zakładane są doświadczenia w hali wegetacyjnej oraz w warunkach polowych w Zakładzie Doświadczalnym Pętkowo (woj. wielkopolskie). W czasie wegetacji prowadzi się obserwacje faz rozwojowych konopi (wschody, kwitnienie, dojrzewanie), stanu roślin na jednostce powierzchni oraz występowania chorób i szkodników. (tabela 1). 45

4 Tabela 1. Fazy rozwojowe wybranych odmian konopi L.p. Odmiana Data siewu Liczba dni Wschody - data Kwitnienie - data Dojrzewanie - data wegetacji pocz. pełne pocz. koniec pocz. pełne 1 He Bei Jus Giganthea Francja 4 Zołotonoska Juso Jermakowska Kush Felina Dnieprowska He Bei Da Bai Pi 11 Głuchowska Yu Nan Dian Xi Futura K K W okresie kwitnienia pobierane są próbki kwiatostanów do analiz zawartości substancji halucynogennej THC (Δ9-tetrahydrokannabinolu) oraz CBD (kannabidiolu) według metodyki unijnej zawartej w Załączniku nr XIII do rozporządzenia Komisji (WE) nr 2860/2000) (rys 1). 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 % THC %CBD Rys 1 Średnia zawartość THC (%) i CBD (%) różnych odmian konopi Po zbiorze roślin dokonuje się pomiarów cech morfologicznych (długości ogólne, długości techniczne, grubości łodyg oraz długości wiech konopnych tabela 2). Wskaźnikiem jakości 46

5 nasion jest ocena masy tysiąca nasion (MTN), którą określa się zgodnie z przyjętymi zasadami ISTA. tabela 3 Tabela 2. Cechy użytkowe wybranych odmian konopi Lp. Odmiana Forma pienności Długość. ogólna. (cm) Długość. techniczna (cm) Długość. wiechy (cm) Grubość (mm) 1 Tisza dwupienne Monoica jednopienne KC Virtus dwupienne Giganthea It. dwupienne Fibrol jednopienne Jus 8 dwupienne ,5 8 Santhica 27 jednopienne ,5 9 Zenit dwupienne ,5 10 Beniko jednopienne ,5 Tabela 3. Pienność, MTN wybranych odmian konopi Lp Odmiana Forma pienności Masa 1000 nasion (g) 1 He Bei dwupienne 27,5 2 Jus 12 dwupienne 18,2 3 Giganthea Francja dwupienne 16,3 4 Zolotonoska 15 jednopienne 16,5 5 Juso 15 jednopienne 12,5 6 Jermakowska dwupienne 16,4 7 Kush dwupienne 18,6 8 Felina 32 jednopienne 14,6 9 Dnieprowska dwupienne 16,2 10 He Bei Da Bei Pi dwupienne 17,3 11 Głuchowska 3 jednopienne 16,6 12 Yu Nan Dian Xi dwupienne 11,4 13 Futura 75 jednopienne 16,3 14 K-573 dwupienne 15,6 15 K-176 jednopienne 15,2 Przedstawione wyniki stanowią cenną informację dla hodowców konopi pod względem badanych cech rozwojowych i użytkowych. Dotyczą one 30 odmian, które znajdują się w kolekcji. Dane charakterystyki pozostałych 146 odmian są dostępne u kuratora kolekcji konopi grazyna.mankowska@iwnirz.pl 47

6 Doświadczenia w hali wegetacyjnej i w polu Rys 2. przed założeniem izolatorów-hala hala Rys. 3. Po założeniu izolatorów- Rys 4. Doświadczenia polowe Ważnym zagadnieniem jest określenie cech użytkowych materiałów zgromadzonych w kolekcji i kierunków wykorzystania pozyskiwanych surowców z konopi. Ogólnopolski Program Ochrony Zasobów Genowych gwarantuje niezbędną i stałą ocenę zgromadzonych odmian pod tym względem, zatem Ochrona Zasobów Genowych stanowi nadrzędny element strategii hodowlanej uprawianych roślin. Obecnie, tradycyjne włókiennicze wykorzystanie konopi w Europie ma znaczenie marginalne. Włókno i paździerze konopne jako materiał ulegający biodegradacji, powinien znaleźć szerokie zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu: w przemyśle tekstylnym, budowlanym, a także może zastąpić materiały syntetyczne. Poza tym nasiona konopne (a 48

7 przede wszystkim olej konopny) mają zastosowanie w przemyśle spożywczym i kosmetycznym oraz farmaceutycznym. 49