PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z WIEDZY O SPO ECZE STWIE

Transkrypt

1 ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZ CIA EGZAMINU! Miejsce na naklejk MWO-R1_1P-091 PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z WIEDZY O SPO ECZE STWIE STYCZE ROK 2009 POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 180 minut Instrukcja dla zdaj cego 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 19 stron (zadania 1 17). Ewentualny brak zg o przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego egzamin. 2. Arkusz zawiera trzy cz ci. Cz pierwsza arkusza polega na rozwi zaniu testu, cz druga wymaga analizy materia ów ród owych, a trzecia napisania krótkiego wypracowania na jeden z podanych tematów. 3. Rozwi zania zada zamie w miejscu na to przeznaczonym. 4. Pisz czytelnie. U ywaj d ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 5. Nie u ywaj korektora, a b dne zapisy przekre l. 6. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie. 7. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj dat urodzenia i PESEL. Nie wpisuj adnych znaków w cz ci przeznaczonej dla egzaminatora. Za rozwi zanie wszystkich zada mo na otrzyma cznie 50 punktów yczymy powodzenia! Wype nia zdaj cy przed rozpocz ciem pracy PESEL ZDAJ CEGO KOD ZDAJ CEGO

2 2 CZ I W zadaniach 1-2 zakre l jedn prawid ow odpowied. Zadanie 1. (1 pkt) Do trzeciej generacji praw cz owieka zaliczamy pobrano z A. prawo do korzystania ze rodowiska naturalnego. B. prawo do wyboru miejsca zamieszkania. C. prawo do wypoczynku. D. prawo do zasi ku dla bezrobotnych. Zadanie 2. (1 pkt) W Polsce najni szy wymiar kary pozbawienia wolno ci za pope nion zbrodni wynosi A. 1 rok. B. 3 lata. C. 8 lat. D. 15 lat. Zadanie 3. (2 pkt) Wpisz pe ne polskie nazwy organizacji i porozumie europejskich, których symbole przedstawiono poni ej. A. B.... C D....

3 Zadanie 4. (1 pkt) Podaj dwa czynniki maj ce wp yw na kszta towanie si spo ecze stwa postindustrialnego... 3 W zadaniach 5. i 6. rozstrzygnij, które zdania s prawdziwe, a które fa szywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli Prawda (zdanie prawdziwe) lub Fa sz ( zdanie fa szywe). Zadanie 5. (1 pkt) Spo ecze stwo A. Zdania Funkcjonuj cy w wiadomo ci spo ecznej, uproszczony, zabarwiony emocjonalnie i warto ciuj co obraz rzeczywisto ci, to stereotyp. Prawda lub Fa sz B. C. Ujemny przyrost naturalny oznacza, e w danym roku rodzi si mniej dzieci ni w roku poprzednim. Jednym z przyk adów ilustruj cych zjawisko poziomej ruchliwo ci spo ecznej jest emigracja zarobkowa. Zadanie 6. (1 pkt) Zagadnienia prawne A. Zdania W obowi zuj cym polskim systemie prawnym zdolno prawn uzyskuje obywatel po uko czeniu 18 roku ycia. Prawda lub Fa sz B. C. Proces cywilny inicjowany jest przez powoda, który wyst puje z daniem wobec strony przeciwnej czyli pozwanego. W Polsce prokurator pe ni funkcj oskar yciela publicznego w post powaniu administracyjnym.

4 4 Zadanie 7. (2 pkt) Na podstawie analizy poni szego ród a i wiedzy w asnej wykonaj polecenia. pobrano z Na podstawie: Popularna encyklopedia powszechna. Atlas Polski, t. 1., Warszawa 2003 a) Podaj nazw województwa, w którym : Sektor I: rolnictwo, le nictwo, rybo ówstwo Sektor II: przemys, budownictwo Sektor III: handel, us ugi, finanse, administracja odsetek zatrudnienia w III sektorze jest najwi kszy.... odsetki zatrudnienia w I i II sektorze s najbardziej zbli one do siebie.... b) Podaj dwie przyczyny przedstawionego w ródle zró nicowania struktury zatrudnienia w Polsce.

5 Zadanie 8. (2 pkt) Na podstawie tekstu ród owego i wiedzy w asnej wykonaj polecenia. W a nie dlatego, e wiat na tak wiele sposobów staje si pozbawiony granic mi dzy narodami i musi w jeszcze wi kszym stopniu je niwelowa ludzie chc definiowa siebie w kategoriach, które mog zrozumie. Potrzebuj geograficznej, j zykowej, religijnej, kulturowej spo eczno ci, która jest dla nich dobrze widoczna i któr, je li u y starego okre lenia,»mog obj swymi ramionami«. ród o: Peter F. Drucker, Spo ecze stwo pokapitalistyczne, Warszawa 1999 a) Podaj nazw spo eczno ci, o której mówi autor. b) Nazwij proces zmian wspó czesnego wiata, z którego wynika potrzeba identyfikowania si ludzi z t spo eczno ci. Zadanie 9. (2 pkt) Wpisz do tabeli nazwy systemów politycznych. Wybierz je spo ród podanych poni ej propozycji. Nazwy systemów politycznych: parlamentarno-komitetowy, kanclerski, parlamentarnogabinetowy, mieszany, gabinetowo-parlamentarny 5 Opis Nazwa systemu politycznego A. System ten wyst puje w demokracjach charakteryzuj cych si du liczb partii politycznych, co wp ywa na du e rozdrobnienie polityczne w parlamencie. Parlament bierze udzia zarówno w procesie ustawodawczym, jak i ingeruje w bie c polityk rz du. B. Parlament nie odgrywa wi kszej roli politycznej, a ka da z ustaw proponowanych przez rz d jest z regu y uchwalana. Charakterystyczn cech tego systemu jest silna pozycja premiera. System ten wyst puje w pa stwach o systemie dwupartyjnym. C. W tym systemie szef rz du jest samodzielnym organem pa stwa o zwierzchnich i kierowniczych kompetencjach wobec pozosta ych cz onków rz du. Samodzielnie powo uje ministrów, a jego decyzje nie musz by zatwierdzane przez parlament. D. Charakterystyczn cech tego systemu jest brak trójpodzia u w adzy, gdy opiera si on na zasadzie jednolito ci w adzy. Najwy szym organem w adzy jest parlament, do którego nale y ca o w adzy i który powo uje pozosta e organy pa stwa oraz sprawuje nad nimi kontrol.

6 6 Zadanie 10. (2 pkt) Uzupe nij tabel. Podaj daty roczne oraz nazwy lub tematyk dwóch spo ród trzech referendów ogólnokrajowych przeprowadzonych w Polsce po 1989 roku. pobrano z A. B. Rok Nazwa lub tematyka referendum ogólnokrajowego Zadanie 11. (1 pkt) Wyodr bnij w poni szej normie prawnej jej elementy sk adowe. Zacytuj odpowiedni fragment artyku u. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks karny. Art Kto cz owiekowi znajduj cemu si w po o eniu gro cym bezpo rednim niebezpiecze stwem utraty ycia albo ci kiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mog c jej udzieli bez nara ania siebie lub innej osoby na niebezpiecze stwo utraty ycia albo ci kiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolno ci do lat 3. Hipoteza:... Dyspozycja:... Sankcja:... Zadanie 12. (1 pkt) Wyja nij, w jaki sposób w Polsce jest realizowana zasada udzia u obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo ci.

7 Zadanie 13. (2 pkt) Przyporz dkuj opisom odpowiadaj ce im funkcje prawa. Wpisz w wyznaczone miejsca liczby 1-5. Wybierz je spo ród umieszczonych pod tabel. Opis 7 A. B. Zapobieganie negatywnym efektom zjawisk przyrodniczych oraz efektom niebezpiecznych zachowa ludzkich. Przywracanie do ycia spo ecznego jednostek, które podj y dzia ania sprzeczne z obowi zuj cymi normami prawnymi. C. Okre lanie norm prawnych jako obowi zuj cych regu post powania. D. Tworzenie instytucjonalnych podstaw ycia spo ecznego i pa stwowego. 1. Funkcja kontrolna 2. Funkcja organizacyjna 3. Funkcja prewencyjna 4. Funkcja resocjalizacyjna 5. Funkcja wychowawcza A.... B.... C.... D.... Zadanie 14. (1 pkt) Nazwij problem przedstawiony na rysunku satyrycznym. ród o: Andrzej Mleczko,

8 8 CZ II Zadanie 15. (4 pkt) pobrano z Tekst 1. [ ] Mo na powiedzie, sta o si! Sta o si to, przed czym ostrzegali ju od pewnego czasu najwybitniejsi ameryka scy badacze i komentatorzy S. Huntington, P. Kennedy, W. Pfaff, M. Ignatieff. Ostrzegali przed skutkami nadmiernej pot gi militarnej USA oraz przyj tej przez Waszyngton rewolucyjnej doktryny wojennej, w której oficjalnie przyznano, i Ameryka nie czuje si zobowi zana prawem mi dzynarodowym w realizacji swej polityki bezpiecze stwa, a poniewa interesy bezpiecze stwa USA maj charakter globalny, Ameryka mo e interweniowa wsz dzie i zawsze, gdy uzna to za w a ciwe. Gotowo Ameryki Busha do interwencji niezale nie od faktycznego stanu rzeczy, zasad prawa i moralno ci, stanowiska wiatowej opinii publicznej czy swoich sojuszników, a tylko na podstawie jej subiektywnego odczucia i rozszerzaj co interpretowanych interesów, wynika z jej poczucia bezkarno ci.[...] ród o: Rocznik Strategiczny 2002/2003, Warszawa 2003 a) Na podstawie tekstu 1. wymie dwa za o enia nowej doktryny wojskowej USA Tekst 2. Istniej podstawy, by problem s abych albo dysfunkcjonalnych pa stw uzna za najistotniejsze zagro enie dla adu mi dzynarodowego w epoce po zako czeniu zimnej wojny. S abe, dysfunkcjonalne pa stwa naruszaj prawa cz owieka, prowokuj kl ski zagra aj ce podstawom bytu ich obywateli, nap dzaj pot ne fale imigracji i napadaj na swoich s siadów. Po 11 wrze nia sta o si te oczywiste, e udzielaj schronienia wiatowym terrorystom, mog cym wyrz dzi znaczne szkody Stanom Zjednoczonym i innym rozwini tym krajom. Mi dzy upadkiem muru berli skiego w 1989 roku a 11 wrze nia 2001 roku powodem wi kszo ci kryzysów mi dzynarodowych by y s abe, dysfunkcjonalne pa stwa: Somalia, Haiti, Kambod a, Bo nia, Kosowo, Rwanda, Liberia, Sierra Leone, Kongo i Timor Wschodni. [ ] ród o: F. Fukuyama, Budowanie pa stwa. W adza i ad mi dzynarodowy w XXI wieku, Warszawa 2005 b) Na podstawie tekstu 2., prezentuj cego opini autora, wska dwa skutki wp ywu s abych pa stw na bezpiecze stwo mi dzynarodowe.

9 Tekst 3. [ ] Z hegemoni hipermocarstwa wiat od dawna mia problem, ale twierdzi politolog Fareed Zakaria, szef mi dzynarodowych wyda Newsweeka wiat reaguj cy instynktown niech ci wobec USA b dzie bardziej zagro ony wojn ni zdolny do wspó pracy, gorzej prosperuj cy, mniej otwarty i mniej stabilny. [ ] Chodzi o geometri pot gi, czyli mi dzynarodow równowag si. Zawsze by o tak, e mocarstwa [ ] jednoczy y przeciwko sobie pa stwa, które czu y si zagro one ich pozycj. USA przez ostatnie pó wieku dok ada y stara, by regu a nie zadzia a a w odniesieniu do Ameryki. Starania polega y g ównie na tym, by nie demonstrowa wiatu, e USA mog w ka dej chwili porzuci ograniczenia, jakie same sobie na o y y. Dopiero ekipa Busha posz a na ca ego. Pokaza a, jak ogromn przewag maj Amerykanie nad reszt wiata. I ta demonstracja si y wywo a a w innych krajach irytacj i niepokój. Po drugie, antyamerykanizm ma si coraz lepiej, bo wype nia pró ni ideologiczn po kl sce socjalizmu w konfrontacji z kapitalizmem.[...] Dzi, gdy symbolem kapitalizmu i demokracji sta y si USA na dodatek demonstruj ce sw pot g wiatu antyamerykanizm s u y do krystalizacji w asnej wizji adu politycznego, kulturowego, spo eczno-gospodarczego. Powiedz mi, co s dzisz o systemie USA, a powiem ci, kim jeste.[ ] ród o: Trefne my li, oprac. A. Szostkiewicz, [w:] Niezb dnik inteligenta. Polityka, nr 11/2005 c) Na podstawie tekstu 3. wymie dwie przyczyny, które, w opinii autora s ród em wspó czesnego antyamerykanizmu Tekst 4. [ ] Bezprecedensowe kroki podj Pakt Pó nocnoatlantycki. Po raz pierwszy w swej historii 19 pa stw cz onkowskich NATO ju 12 wrze nia 2001 r. odwo a o si do art. V Traktatu Waszyngto skiego, który mówi, e zbrojny atak na jednego z jej cz onków jest atakiem przeciw wszystkim. Je li wi c oka e si, e atak na USA by kierowany z zewn trz, zostanie on uznany za zbrojn napa na Ameryk, a tym samym na ca e NATO. Oznacza o to, e sojusznicy zobowi zuj si do udzielenia pomocy, gdy Stany Zjednoczone zdecyduj si na u ycie si y przeciw terrorystom. Wprowadzenie w ycie fundamentalnego art. V nie tylko dawa o Amerykanom mo liwo wykorzystania zasobów Sojuszu, ale tak e potwierdza o ywotno zasady: jeden za wszystkich, wszyscy za jednego. [ ] ród o: J. Kiwerska, wiat w latach Wydarzenia konflikty procesy, Pozna 2005 d) Na podstawie tekstu 4. wymie dwa skutki odwo ania si przez NATO do art. V Traktatu Waszyngto skiego. 9

10 10 Zadanie 16. (6 pkt) Tekst 1. [ ] Dla Polaków jest niezrozumia e dlaczego taka sytuacja trwa. Je eli mia bym odpowiedzie na pytanie dlaczego to trwa, to odpar bym, e dlatego g ównie, i mamy troch pecha, e akurat teraz, kiedy sytuacja naprawd dojrza a, by ten problem rozwi za, Ameryka ma uwag skierowan troch w inn stron i to ze wzgl dów, które nie maj z Polsk kompletnie nic wspólnego. Amerykanie nie s dzisiaj tak entuzjastyczni na my l o tym, e mieliby otwiera si nawet dla kraju, który nie tworzy zagro enia a wr cz przeciwnie, pomagaj cego te zagro enia zwalcza. Ale po 11 wrze nia w Ameryce panuje nastrój, który, niestety, nie sprzyja rozwi zywaniu tego typu problemów. [ ] pobrano z ród o: Wypowied Janusza Reitera, ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej w USA w latach , do Polonii ameryka skiej, a) Na podstawie tekstu 1. napisz, jaka jest, zdaniem autora, g ówna przyczyna utrzymywania przez USA obowi zku wizowego dla Polaków Tekst 2. Polityka Polski wobec Stanów Zjednoczonych [...] W praktyce szczególna ranga i znaczenie stosunków z USA przejawiaj si z jednej strony w bezkrytycznym przyjmowaniu ameryka skiej wizji rzeczywisto ci mi dzynarodowej (np. w odniesieniu do sytuacji w Iraku, przysz o ci stosunków transatlantyckich, roli NATO), z drugiej za na skupieniu polskich wysi ków politycznych, koncepcyjnych i organizacyjnych na forsowaniu idei dyslokowania w Polsce komponentu ameryka skiego systemu tarczy antyrakietowej. Skutkiem takiej polityki jest m.in. dalsza alienacja Polski w strukturach europejskich i euro-atlantyckich. Polska polityka wobec USA musi by tymczasem funkcj naszych relacji z partnerami europejskimi. Bezpiecze stwo Polski i jej stabilna przysz o s bowiem w pierwszym rz dzie uzale nione od sytuacji w Europie, od stanu i jako ci naszych relacji z krajami europejskimi. Tylko mocno zakorzeniona w silnych instytucjach europejskich Polska ma szanse na w pe ni partnerskie i równorz dne stosunki z USA. Ameryce nie jest potrzebny w Europie sojusznik sk ócony ze wszystkimi s siadami i przyczyniaj cy si do tworzenia nowych podzia ów na kontynencie. ród o: Polska polityka zagraniczna w latach ocena, b) Na podstawie tekstu 2. i wiedzy w asnej wymie trzy czynniki, które, zdaniem autorów opracowania, powinny kszta towa polityk Polski wobec USA.

11 Tabela 1. Ulokowanie na terenie Polski ameryka skich baz i instalacji wojskowych. Od d u szego czasu mówi si o mo liwo ci ulokowania ameryka skich baz i instalacji wojskowych w Polsce. Czy popar (a)by Pan(i) za o enie w Polsce nast puj cych ameryka skich baz lub instalacji wojskowych: specjalistyczne radary umo liwiaj ce kontrol przestrzeni powietrznej w celu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej bazy wojskowe z niewielk liczb o nierzy i magazynów broni umo liwiaj ce przerzut wi kszej Wskazania respondentów wed ug terminów bada TAK NIE IX 2004 XII 2005 Trudno TAK NIE powiedzie w procentach 11 Trudno powiedzie liczby wojsk w razie potrzeby instalacje przeciwlotnicze i przeciwrakietowe lotniska z ameryka skimi samolotami i lotnikami du e bazy wojskowe z pe nym personelem, uzbrojeniem i oddzia ami wojsk ród o: Bazy NATO i tarcza rakietowa w Polsce? Komunikat z bada CBOS, Warszawa, stycze 2006, c) Na podstawie tabeli 1. okre l tendencj poparcia respondentów, ankietowanych przez CBOS w latach , dla obecno ci wojskowej USA na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. d) Na podstawie tabeli 1. i wiedzy w asnej okre l, czy pogl dy respondentów, ankietowanych przez CBOS w latach , na temat zaanga owania militarnego Amerykanów w Polsce i stanowisko rz du polskiego w 2005 roku by y takie same, czy ró ni y si.

12 12 Tabela 2. Narody pobrano z Zmiany sympatii Polaków do poszczególnych narodów Wskazania respondentów wed ug terminów bada w procentach Amerykanie Bia orusini Czesi Francuzi Litwini Niemcy Rosjanie S owacy Ukrai cy W osi Na podstawie: Stosunek Polaków do innych narodów. Komunikat z bada CBOS, Warszawa, pa dziernik 2006, e) Na podstawie tabeli 2. wska trzy narody, do których sympatia Polaków w roku 2006 w porównaniu z rokiem 1993 najbardziej zmala a. Spo ród trzech wskazanych narodów wybierz ten, wobec którego spadek sympatii w roku 2006 w porównaniu z rokiem 1993 by najwi kszy i na podstawie wiedzy w asnej podaj jedn przyczyn tej zmiany. Narody:... Naród i przyczyna zmiany:

13 Wykres O jakich pa stwach móg by (mog aby) Pan(i) powiedzie, e Polska mo e na nich polega? (dane w procentach) USA Wielka Brytania Niemcy Francja Ukraina Czechy Hiszpania W ochy Irlandia Na podstawie: Opinie o stosunkach z Rosj, Niemcami i Ukrain. Na kim Polacy mog polega, a kogo si obawia? Komunikat z bada CBOS, Warszawa, czerwiec 2006, f) Na podstawie wykresu i wiedzy w asnej podaj dwie przyczyny rozbie no ci w traktowaniu przez Polaków USA i Irlandii jako pa stw, na których mo na polega

14 14 CZ III: Zadanie 17. (20 pkt) Napisz prac na jeden z poni szych tematów. pobrano z Temat 1. Przedstaw stosunki mi dzy USA i Polsk po 1989 roku. Wska cztery wydarzenia, które mia y wp yw na kszta towanie si tych stosunków. Podaj po trzy skutki wspó pracy polsko-ameryka skiej dla sytuacji wewn trznej Polski i dla pozycji naszego pa stwa na arenie mi dzynarodowej oraz oce ka dy w przedstawionych skutków. Wykorzystaj dwa materia y ród owe zamieszczone w cz ci II arkusza. Temat 2. Omów rol USA we wspó czesnym wiecie, wskazuj c po jednym wydarzeniu lub dzia aniu w aspekcie: politycznym, militarnym, spo ecznym i kulturalno-naukowym. Oce wp yw ka dego z tych wydarze lub dzia a na sytuacj wewn trzn USA, na aktualn pozycj tego pa stwa na arenie mi dzynarodowej oraz na obecn sytuacj na wiecie. Wykorzystaj dwa materia y ród owe zamieszczone w cz ci II arkusza. Wybieram temat nr:.

15 15

16 16 pobrano z

17 17

18 18 pobrano z

19 BRUDNOPIS 19