Makroekonomia. Gospodarka zamknięta. Podmioty gospodarki narodowej. Ruch okręŝny w gospodarstwach domowych. Ruch okręŝny w przedsiębiorstwach

Transkrypt

1 Podmioty gospodarki narodowej Makroekonomia gospodarstwa domowe; przedsiębiorstwa produkcyjne; instytucje świadczące usługi; dr Magdalena Stawicka władze gospodarcze 2 Ruch okręŝny w gospodarstwach domowych Gospodarka zamknięta Model gospodarki dwusektorowej 4 Ruch okręŝny w przedsiębiorstwach Ruch okręŝny gospodarstwa domowe a przedsiębiorstwa 5 6 1

2 ZałoŜenia: Model simply economy nie występuje handel zagraniczny państwo nie ingeruje w procesy gospodarcze i nie jest podmiotem gospodarowania 8 Y = C + S Y wartość PKB (wartość dochodów gospodarstw domowych) C wydatki konsumpcyjne S - oszczędności Jeśli nie będziemy oszczędzać to Y=C + I Y = C + S Y = C + I Y = C + S = C + I S = I 9 10 S = I Faktyczne oszczędności = faktyczne inwestycje Udział państwa 11 2

3 Ruch okręŝny - państwo Ruch okręŝny w gospodarce zamkniętej EKSPORT Ruch okręŝny w gospodarce zamkniętej IMPORT Gospodarka otwarta 16 SUBSYDIA Subsydia są to dotacje rządowe na rzecz przedsiębiorstw. subsydia bezpośrednie = dotacje pienięŝne subsydia pośrednie (ukryte, zamaskowane) Rachunki makroekonomiczne 2 zunifikowane systemy rachunków narodowych: - zwolnienia od opłaty podatków - ulgi podatkowe - sprzedaŝ po zaniŝonych cenach państwowych towarów i usług (ulgowe taryfy opłat za zuŝycie energii elektrycznej, łączność, transport) - udzielanie kredytów na warunkach ulgowych - zakupy przez państwo w przedsiębiorstwach prywatnych towarów i usług po cenach zawyŝonych MPS Material Product System SNA System of National Accounts i szereg innych środków

4 MPS system produkcji materialnej oparty był na koncepcji pracy produkcyjnej Marksa tylko praca wydatkowana w sferze produkcji materialnej jest pracą produkcyjną tworzącą dochód narodowy. Podział pracy na produkcyjną i nieprodukcyjną Praca produkcyjna: przemysł, budownictwo, rolnictwo, leśnictwo) i usług produkcyjne (transport, łączność i handel). Praca nieprodukcyjna: nauka, oświata, kultura, słuŝba zdrowia i opieka społeczna, gospodarka komunalna i mieszkaniowa, administracja państwowa, wymiar sprawiedliwości, ochrona porządku publicznego i obronność MPS do 1993 roku SNA oficjalnie od 1953 roku Kraje ZSRR Kraje bloku wschodniego (Bułgaria, Czechosłowacja, NRD, Węgry, Polska, Rumunia, Albania) = kraje RWPG Chiny Nadal KUBA + KOREA PÓŁNOCNA oparty na koncepcji pracy Say a - kaŝda praca społecznie uŝyteczna jest pracą produkcyjną tworzącą dochód narodowy uwzględnia efekty osiągane w całej gospodarce, zarówno w sferze materialnej i niematerialnej; NEW Koryguje PKB o szarą strefę Mierniki odzwierciedlające efekty działalności gospodarczej WG PKB PNB PNN DN

5 Mierniki odzwierciedlające stopę Ŝyciową społeczeństwa DO DDO WARTOŚĆ GLOBALNA jest to suma wartości wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w danym roku. Wchodzą w nią wszystkie dobra konsumpcyjne, produkcyjne, których proces produkcji został zakończony Wartość globalna ZuŜycie pośrednie (surowce, półfabrykaty) PKB minus równa się PKB Produkt Krajowy Brutto GDP Gross Domestic Product 27 Obliczanie PKB 3 metody: Metoda sumowania produktów. Metoda sumowania dochodów. Metoda sumowania wydatków. Metoda sumowania produktów 2 metody uniknięcia błędów: Sumowanie wartości dóbr finalnych Sumowanie tzw. wartości dodanej

6 Wartość dodana przyrost wartości dóbr w wyniku określonego (danego) procesu produkcji Metoda sumowania dochodów płace i premie zyski i procenty renty gruntowe (czynsze dzierŝawcze); PKB = wartości dodanych = dochodów czynników produkcji UWAGA Metoda sumowania wydatków NaleŜy pamiętać, aby uwzględniać jedynie te dochody, które powstają w związku z wytwarzaniem produktów i świadczeniem usług. polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe PKB = C + I + G + Ex Im C wydatki na dobra konsumpcyjne (gospodarstwa domowe) I wydatki na dobra inwestycyjne (nie słuŝące bieŝącej konsumpcji) G wydatki rządowe (zakupy dóbr i usług, ale teŝ budowa infrastruktury Ex eksport Im import PKB w cenach rynkowych Jest miarą produkcji krajowej w kategoriach cen płaconych przez ostatecznych odbiorców. uwzględnia podatki pośrednie

7 PKB w cenach czynników produkcji Jest miara produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich i uwzględnieniem subsydiów. PNB Produkt Narodowy Brutto GNP Gross National Product Produkt Krajowy Brutto powiększony o dochody netto z tytułu własności czynników wytwórczych za granicą; PNN Produkt Narodowy Netto NNP Net National Product To PNB pomniejszony o wartość zuŝycia czynników wytwórczych (amortyzacja) Amortyzacja = Inwestycje brutto inwestycje netto DN Dochód Narodowy GNI Gross National Income to PNN - podatki pośrednie; Podatki pośrednie: - VAT - Cło - Akcyza Dochody Osobiste Dochód Narodowy: - niepodzielne zyski przedsiębiorstw - oprocentowanie netto dla przedsiębiorstw - wpłaty na rzecz ubezpieczeń społecznych + transfery rządowe na rzecz osób fizycznych + dochody osobiste z odsetek od kapitału i dywidend + płatności transferowe przedsiębiorstw na rzecz osób fizycznych Dyspozycyjne Dochody Osobiste to dochody osobiste pomniejszone o podatki i opłaty osobiste dochód rozporządzalny to kwota, jaką gospodarstwa domowe mogą przeznaczyć na konsumpcję

8 PKB nominalny Odzwierciedla wartość rynkową dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w ciągu jednego roku, obliczoną wyłącznie na podstawie cen bieŝących PKB 2004 = Q 2004 x P PKB realny Odzwierciedla wartość rynkową dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w ciągu jednego roku, obliczoną na podstawie cen z roku podstawowego (bazowego) 2004 = 100 PKB 2004 = Q 2004 x P PKB 2005 = Q 2005 x P PKB 2005 = Q 2005 x P Deflator PKB Ograniczenia w rachunkach makroekonomicznych Deflator PKB to wskaźnik ogólnego poziomu cen dóbr i usług uwzględnionych w PKB (miernik inflacji) deflator PKB = PKB w cenach bieŝących PKB w cenach stałych Produkcja gospodarstw domowych jest pomijana w rachunkach makroekonomicznych Nieuwzględniane są takŝe transakcje, w przypadku których nie ma śladów ich przeprowadzenia podziemie gospodarcze szara strefa PKB nie uwzględnia takŝe czasu wolnego, pojęcia jakości oraz róŝnorodności nominalny PKB = realny PKB deflator PKB Pomijane są takŝe efekty zewnętrzne (np. zatrucie środowiska) Szara strefa Szara strefa działalność nie jest rejestrowana nie jest wliczana do PKB 10% - 30% wartości produkcji krajów świata składa się z legalnych i nielegalnych rodzajów nieujawnionej działalności Polska około 25% wartości produkcji 47 NajwyŜszy poziom Grecja powyŝej 20% PKB i Włochy 16-17% PKB NajniŜszy poziom Austria - 1,5% PKB, Holandia, Anglia (ok. 2%.). W nowych krajach członkowskich - 20% PKB w Bułgarii i Rumunii, - 17% w Słowenii, - 15% na Słowacji, - 14%w Polsce, - 10%w Czechach, - 4% na Cyprze. 48 8

9 49 50 PKB w krajach UE w mld USD Niemcy Wielka Francja Włochy Hiszpania Holandia Polska Belgia Szwecja Grecja Austria Rumunia Czechy Portugalia Dania Węgry Finlandia Irlandia Słowacja Bułgaria Litwa Słowenia Luksemburg Łotwa Estonia Cypr Malta Produkt krajowy brutto dane za 2009 rok Pod względem wielkości PKB Polska jest: 21. gospodarką świata: World Factbook PKB per capita = PKB na 1 mieszkańca 2009 rok Rolnictwo Przemysł Usługi Polska 4,6% 28,1% 67,3% UE 2,0% 27,1% 70,9%

10 55 56 Powierzchnia krajów UE 700 Polska w UE w tys. km Francja Hiszpani Szwecja Niemcy Finlandia Polska Włochy W.Brytan Rumunia Grecja Bułgaria Portugali Węgry Austria Czechy Irlandia Litwa Łotwa Słowacja Estonia Dania Holandia Belgia Słowenia Cypr Luksemb Malta 58 w mln Ludność w krajach UE Niemcy Francja Wielka Brytania Włochy Hiszpania Polska Rumunia Holandia Grecja Portugalia Belgia Czechy Węgry Szwecja Austria Bułgaria Dania Słowacja Finlandia Irlandia Litwa Łotwa Słowenia Estonia Cypr Luksemburg Malta 59 w mln osób Telefon stacjonarny kraje UE 0 Niemcy Francja Wielka Brytania Hiszpania Włochy Polska Holandia Grecja Szwecja Rumunia Belgia Portugalia Austria Węgry Dania Bułgaria Czechy Irlandia Finlandia Słowacja Słowenia Litwa Łotwa Estonia Cypr Luksemburg Malta 60 10

11 w mln osób Telefon komórkowy kraje UE 0 Niemcy Włochy Wielka Brytania Francja Hiszpania Polska Rumunia Holandia Portugalia Czechy Grecja Węgry Belgia Szwecja Austria Bułgaria Finlandia Dania Słowacja Irlandia Litwa Estonia Łotwa Słowenia Cypr Luksemburg Malta 61 w mln osób UŜytkownicy Internetu kraje UE 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Niemcy Wielka Francja Hiszpania Włochy Polska Holandia Szwecja Belgia Rumunia Austria Czechy Węgry Dania Portugalia Finlandia Grecja Słowacja Irlandia Bułgaria Litwa Łotwa Słowenia Estonia Luksemburg Cypr Malta 62 Liczba lotnisk kraje UE Trasy kolejowe kraje UE Niemcy Wielka Francja Szwecja Bułgaria Hiszpania Finlandia Włochy Polska Czechy Dania Litwa Łotwa Grecja Portugalia Austria Rumunia Węgry Belgia Irlandia Słowacja Holandia Estonia Słowenia Cypr Luksemb Malta 63 w tys. km 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Niemcy Francja Polska Włochy Wielka Hiszpania Szwecja Rumunia Czechy Węgry Austria Finlandia Bułgaria Słowacja Belgia Irlandia Holandia Portugalia Dania Grecja Łotwa Litwa Słowenia Estonia Luksemburg Cypr Malta 64 Drogi kraje UE PKB per capita w krajach UE w tys. km Francja Hiszpania Niemcy Włochy Szwecja Polska Wielka Brytania Rumunia Węgry Belgia Holandia Czechy Grecja Austria Irlandia Portugalia Litwa Finlandia Dania Łotwa Estonia Słowacja Bułgaria Słowenia Cypr Luksemburg Malta 65 w USD Luksemburg Irlandia Holandia Austria Szwecja Belgia Dania Finlandia Wielka Niemcy Hiszpania Francja Grecja Włochy Słowenia Czechy Malta Portugalia Słowacja Estonia Cypr Węgry Litwa Polska Łotwa Bułgaria Rumunia 66 11

12 PKB per capita (EU 27 = 100) PKB per capita Polski w latach (EU ) Mierniki dobrobytu społecznego HDI Wskaźnik HDI human development index PKB per capita. Długość Ŝycia przewidywana w chwili urodzeń Poziom wykształcenia obywateli, mierzony w dwóch trzecich odsetkiem ludzi dorosłych mających wykształcenie podstawowe oraz w jednej trzeciej przeciętną liczbą lat 1) Islandia 2) Norwegia 3) Kanada 4) Australia 5) Irlandia 6) Holandia 7) Szwecja 8) Japonia 9) Luksemburg 10) Szwajcaria 11) Francja 12) Finlandia 13) Dania 14) Austria 15) Stany Zjednoczone 16) Hiszpania 17) Belgia 18) Grecja 19) Włochy 20) Nowa Zelandia spędzonych w szkole HDI 26) Słowenia 35) Czechy 38) Węgry 39) Polska 41) Słowacja 42) Estonia 43) Litwa 44) Łotwa 56) Bułgaria 62) Rumunia 71 KONSUMPCJA 12

13 Konsumpcja spoŝycie indywidualne Funkcja konsumpcji SPOśYCIE PRYWATNE finansowane z DDO SPOśYCIE PUBLICZNE realizowane w ramach działalności rządowych i samorządowych finansowanych z budŝetu centralnego państwa lub budŝetów samorządowych koncepcja John Keynesa zaleŝność między poziomem wydatków na konsumpcję a rozporządzalnym dochodem osobistym C = Y Krańcowa skłonność do konsumpcji C C=Y c = C Y 45 o Y O ile % wzrośnie C na skutek wzrostu Y 1 > c > Krańcowa skłonność do oszczędzania Konsumpcja / Oszczędzanie s = S Y c + s = 1 O ile % wzrośnie S na skutek wzrostu Y 1 > s >

14 Funkcja konsumpcji C = Ca + cy C = Ca + cy C C = Ca + cy Ca konsumpcja autonomiczna = związana ze stałymi wydatkami i niezaleŝna od poziomu dochodu rozporządzalnego Ca β Y Funkcja konsumpcji C C = Y Odroczona funkcja konsumpcji Ca S<0 A S>0 C = Ca + cy C t = Ca + cy (t-1) Konsumpcja w okresie t odnosi się do dochodu z poprzedniego okresu (t-1) 45 o Yo Y Funkcja oszczędzania S = - Ca + sy C = Ca + cy i Y = C + S to S = Y C S S = - Ca + sy S = Y (Ca + cy) S = - Ca + (1-c)Y S = - Ca + sy - Ca Y

15 Paradoks zapobiegliwości Efekt rygla efekt zapadki C Oszczędzanie, które jest cnotą pojedynczego gospodarstwa domowego, bo jest to jego racjonalne myślenie o przyszłości, moŝe przemienić się w zbiorowy grzech, jeśli wszyscy będą wydawać mniej. E E A E C = Y Y Y o Y Y Inwestycje INWESTYCJE AngaŜowanie zasobów pienięŝnych (własnych lub obcych) inwestora, w celu uzyskania przyszłych korzyści 88 Podział inwestycji Podział inwestycji Z punktu widzenia: Z punktu widzenia: a) gospodarki narodowej; b) zaleŝności zmian poziomu dochodu i globalnego popytu; c) przyrostu kapitału; d) rodzaju działalności; e) postępu technicznego; f) rodzaju nakładów; g) rodzaju kapitału będącego przedmiotem inwestycji; h) stanu zaawansowania realizacji inwestycji; i) efektu finansowego; j) przewidywania przez przedsiębiorstwa

16 Gospodarka narodowa 1) inwestycje sektora prywatnego 2) inwestycje sektora publicznego 3) inwestycje sektora niekomercyjnego Zmiany poziomu dochodu i globalnego popytu a) inwestycje autonomiczne pierwotne b) inwestycje wzbudzone (indukowane, wywołane) - wtórne INWESTYCJE AUTONOMICZNE - nie są związane ze wzrostem popytu lub dochodu, ale mogą być rezultatem postępu technicznego, wzrostu liczby ludności lub wynikiem interwencyjnej polityki państwa. UtoŜsamia się z inwestycjami o charakterze pogłębiającym istniejący zasób kapitału - impuls do zdynamizowania produkcji i zatrudnienia INWESTYCJE INDUKOWANE - Podejmowane przez przedsiębiorców w zaleŝności od zmian dochodu i globalnego popytu Inwestycje w krótkim okresie I I = const. Y Przyrost kapitału Rodzaj działalności a) nowe; b) restytucyjne (odtworzeniowe); Inwestycje nowe = inwestycje netto a) produkcyjne; b) nieprodukcyjne Inwestycje brutto = inwestycje nowe + inwestycje restytucyjne

17 Postęp techniczny Rodzaj nakładów 1) inwestycje słuŝące rozpowszechnianiu postępu technicznego, modernizacyjne; 2) inwestycje innowacyjne, wprowadzające postęp techniczny, technologiczny, organizacyjny, najczęściej związany z uruchomieniem produkcji nowego wyrobu 1) roboty budowlano montaŝowe; 2) zakup maszyn i urządzeń Rodzaj kapitału Zaawansowanie realizacji 1) kształtujące kapitał produkcyjny i inny o charakterze rzeczowym słuŝący działalności gospodarczej; 2) kształtujące kapitał ludzki inwestycje w człowieka 1) rozpoczęte; 2) zakończone, przekazane do uŝytku Efekt finansowy Przewidywania przez przedsiębiorstwa 1) rentowne przynoszące zysk; 1) nieplanowe; 2) nierentowne przynoszące stratę 2) planowane

18 Czynniki określające rozmiary inwestycji Czynniki określające rozmiary inwestycji 1) Skłonność do inwestowania zaleŝy od: przewidywanej rentowności (stopy zysku) jaką spodziewa się osiągnąć z danej inwestycji inwestor, przedsiębiorca; obecna i oczekiwana stopa procentowa 103 1) Skłonność do inwestowania zaleŝy od: przewidywanej rentowności (stopy zysku) jaką spodziewa się osiągnąć z danej inwestycji inwestor, przedsiębiorca; obecna i oczekiwana stopa procentowa 104 Funkcja popytu inwestycyjnego Stopa % Popyt inwestycyjny 105 Czynniki określające rozmiary inwestycji 2) wielkość funkcjonującego kapitału 3) stopień wykorzystania istniejącego majątku 4) stopa przyrostu zasobów pracy 5) konkurencyjność rynku 6) tempo postępu technicznego 7) zakres interwencjonizmu państwowego 106 Źródła finansowania inwestycji Zasada działania mnoŝnika 1) Środki własne; 2) Środki obce; 3) Środki pozyskane ze sprzedaŝy udziałów, akcji lub obligacji; 4) Środki obce przywoŝone do danego kraju przez przedsiębiorców zagranicznych; 107 R.F. Kahn J.M.Keynes załoŝenie główne: niepełne zatrudnienie czynników produkcji = gospodarka nie w pełni wykorzystuje posiadane zdolności wytwórcze bodziec do uruchomienia inwestycje autonomiczne

19 MnoŜnik inwestycyjny jest to mechanizm, który mnoŝy, zwiększa rozmiary dochodu narodowego dzięki dokonanym wydatkom inwestycyjnym to współczynnik, który określa jaki będzie przyrost dochodu wywołany przyrostem inwestycji o pewną wielkość m mnoŝnik Y m = I Y przyrost dochodu I przyrost inwestycji Działanie mnoŝnika MnoŜnik 1) Inwestycje 2) Popyt na dobra kapitałowe 3) Wzrost produkcji 4) Wzrost zatrudnienia 5) Wzrost dochodów pracowników 6) Wzrost konsumpcji i oszczędności 7) Konsumpcja tworzy dodatkowy popyt, wzrost produkcji, zatrudnienia i dalszy wzrost dochodów 112 Y = C + I Y = C + I I = Y - C Y Y m = = I Y C 1 = C 1 Y 1 1 = = 1 c s 111 Zasady w mnoŝniku Analiza mnoŝnikowa KSK KSK KSO KSO m m m m efekty mnoŝnika nie występują, jeśli cały wzrost dochodu zostanie zaoszczędzony; część dochodu przeznaczana jest na konsumpcję, zatem efekt będzie stopniowo wygasał; jednorazowy wydatek inwestycyjny powoduje tylko okresowe zwiększanie się DN

20 Mechanizm akceleracji UWAGA!!! MnoŜnik decyduje o wpływie wydatków autonomicznych, w tym inwestycji, na poziom dochodu MnoŜnik działa przy rezerwach siły roboczej i wolnych mocach produkcyjnych Akcelerator wyjaśnia, jak wydatki konsumpcyjne wpływają na wydatki inwestycyjne Akcelerator zaczyna działać, gdy rezerwy te się wyczerpią Niepełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych Wzrost inwestycji autonomicznych Zaczyna działać mnoŝnik Wzrost produkcji dzięki zapasom Pełne wykorzystanie zasobów Dalszy wzrost produkcji tylko dzięki powiększaniu istniejących zasobów produkcyjnych Inwestycje w środki trwałe Zaczyna działać akcelerator Przykład Fabryka produkuje 500 tys. samochodów rocznie uŝywając do tego 1000 maszyn Okres amortyzacji maszyn = 10 lat utrzymanie produkcji na dotychczasowym poziomie wymaga corocznego odtworzenia 100 maszyn Zmiana popytu SprzedaŜ tys. sztuk Liczba maszyn Inwestycje netto Inwestycje brutto Zmiana popytu inwestycyjnego - 10% - 20% % Ponad 100% Państwo a popyt globalny

21 Model z państwem Przykład DOCHÓD GOSPODARSTW Konsumpcja Oszczędności Podatki Y d = Y T = Y t*y = Y*(1-t) C = ,7Y d C = ,7*(1-t)*Y Y = 1 zł Popyt konsumpcyjny = 0,7*(1-t)*1zł Stopa podatkowa = 20% Popyt konsumpcyjny wzrośnie o 0,7*(1-0,2)*1=0,56 zł T podatki bezpośrednie netto, t stopa podatkowa netto C Podatki a funkcja konsumpcji C=800+0,7Y t C=800+0,7Y(1-t) Gospodarka otwarta KSK = c 800 KSK = c = c(1-t) Y 123 MnoŜnik eksportowy ZADANIE 1 m e = Y E ZałóŜmy, Ŝe funkcja konsumpcji ma postać: C=10+0.8Y, inwestycje wynoszą I = narysuj wykres ukazujący kształtowanie się funkcji zagregowanego popytu, 2. jaki jest poziom produkcji zapewniający równowagę? 3. jaką postać ma funkcja oszczędności? 4. przy jakim poziomie dochodu następuje zrównanie poziomu inwestycji z funkcją oszczędności. Odpowiedź uzupełnij ilustracją graficzną

22 ZADANIE 2 W gospodarce z udziałem państwa podstawowe wielkości charakteryzujące popyt kształtowały się następująco: C = 50, I = 30, G=20, c=0,7. Po osiągnięciu równowagi na rynku rząd postanowił otworzyć granice dla przepływu towarów. Eksport ukształtował się na stałym poziomie Ex = 40, a krańcowa skłonność do importu (m) wyniosła 0,2. a) ile wynosi dochód zapewniający równowagę w gospodarce zamkniętej i otwartej? b) ile wynosi eksport netto w punkcie równowagi gospodarki otwartej? c) przy jakiej wielkości dochodu narodowego krzywe popytu globalnego przetną się? BudŜet państwa 127 BudŜet państwa Zestawienie wszystkich dochodów i wydatków na róŝnych szczeblach struktury polityczno-administracyjnej państwa Cechy charakterystyczne budŝetu sporządzany na okres jednego roku zatwierdzany przez parlament w formie ustawy budŝetowej, preliminarza, bądź prowizorium budŝetowego za sporządzenie i wykonanie budŝetu jest odpowiedzialny rząd Zasady obowiązujące przy sporządzaniu budŝetu Stan finansów publicznych określa: Zupełności - budŝet ma być zestawieniem wszystkich wydatków państwa, Jedności - wszystkie wydatki i dochody mają być ujęte w jednym zestawieniu, Jawności - inaczej zwana zasadą przejrzystości, kaŝdy obywatel musi wiedzieć o faktycznym stanie finansów państwa, Realności - próba dokładnego oszacowania przyszłych dochodów i wydatków. 131 Stopa podatkowa t, mierzona jako udział poszczególnych podatków w dochodzie narodowym t = T/Y Wielkość wydatków budŝetu państwa G Poziom wytwarzanego dochodu narodowego w kraju ( Y = PKB )

23 Główne źródła wpływów budŝetu BudŜet państwa G,T Podatek dochodowy od osób fizycznych; Podatek dochodowy od osób prawnych Podatek VAT Podatek akcyzowy deficyt budŝetowy równowaga budŝetowa E T = t*y (t=0,2) nadwyŝka budŝetowa Y=2000 Y G BudŜet państwa T>G dochody państwa > wydatków NADWYśKA BUDśETOWA - planowana wynikająca z ustalonych w uchwalonym budŝecie dochodów i wydatków, stanowiąc zabezpieczenie wykonania budŝetu; - zrealizowana stanowiąca zasób pienięŝny przechodzący na następny okres budŝetowy BudŜet państwa T<G dochody państwa < wydatków Przyczyny deficytu: DEFICYT BUDśETOWY - nadmierne wydatki budŝetowe, - zbyt niskie dochody fiskalne Rodzaje deficytów budŝetowych 1) Deficyty cykliczne (koniunkturalne), które są skutkiem recesji gospodarczej Sposoby finansowania deficytu budŝetowego 1) obniŝenie wydatków budŝetowych 2) Deficyty strukturalne, które występowałyby, gdyby dochody i wydatki budŝetowe państwa realizowane były przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki 3) Deficyty rzeczywiste (faktyczne), które przedstawiają faktyczną róŝnicę między wydatkami i dochodami budŝetowymi państwa w danym okresie 137 Ograniczenie nakładów na ochronę zdrowia, bezpieczeństwo, oświatę Spadek popytu globalnego Spadek poziomu dochodu narodowego Spadek wpływów do budŝetu państwa

24 Sposoby finansowania deficytu budŝetowego 2) Kredyt bankowy Zmniejszenie moŝliwości kredytowania sektora prywatnego Podniesienie stopy oprocentowania kredytu Spadek aktywności przedsiębiorstw Sposoby finansowania deficytu budŝetowego 3) Dług publiczny - całkowite, pozostające do spłaty zadłuŝenie państwa w celu pokrycia deficytu budŝetowego - emitowanie obligacji i sprzedaŝ ich na wolnym rynku bankom komercyjnym, instytucjom ubezpieczeniowym, przedsiębiorstwom i osobom indywidualnym Spadek wpływów do budŝetu państwa Podatek jest to przymusowe, bezzwrotne, powszechne i nieodpłatne świadczenie pienięŝne przekazywane przez podatnik na rzecz budŝetu państwa Podatki mogą być nakładane na: Dochód podatki pobierane od płac, odsetek, rent i zysków Wydatki podatki nakładane na dobra i usługi, które ludzie kupują 141 Majątek - podatki przenoszące część wartości majątku posiadanego przez ludzi na rząd 142 Typy opodatkowania a) Podatki bezpośrednie b) Podatki pośrednie c) Podatki proporcjonalne d) Podatki progresywne e) Podatki regresywne