Prof. dr hab. Krzysztof Jajuga Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Krzysztof Jajuga Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Recenzja dorobku Profesora Doktora Stanisława Gomułki w związku z procedurą nadania Mu tytułu doktora honoris causa przez Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Otrzymanie zadania przygotowania opinii dorobku Profesora Stanisława Gomułki w związku z procedurą nadania Mu tytułu doktora honoris causa przez Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu traktuję jako duże wyróżnienie. Profesor Gomułka jest wybitnym światowym specjalistą z zakresu makroekonomii, przede wszystkim w dziedzinie teorii wzrostu gospodarczego. Jest również jednym z twórców programu transformacji systemowej polskiej gospodarki w latach 90-tych ubiegłego stulecia. Sylwetka naukowa Profesora Gomułki Stanisław Gomułka urodził się 10 września 1940 roku w Krężołach koło Jędrzejowa. W 1957 zdał egzamin maturalny. Studiował fizykę w Uniwersytecie Warszawskim w latach W maju 1962 uzyskał tytuł zawodowy magistra fizyki. Fragmenty Jego pracy magisterskiej z obszaru fizyki ciała stałego zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Physical Review w roku Już pod koniec studiów na kierunku fizyka Stanisław Gomułka wykazywał duże zainteresowanie ekonomią i miał zamiar przenieść się na wydział ekonomii. W roku 1962 bezpośrednio po studiach podjął pracę w charakterze asystenta w Uniwersytecie Warszawskim w katedrze kierowanej przez Profesora Oskara Langego. Prowadził zajęcia m.in. z problematyki efektywności inwestycji. Uczęszczał też na seminaria prowadzone przez Profesora Michała Kaleckiego w Szkole Głównej Handlowej. W roku 1965 z powodów politycznych stracił pracę na uczelni. Przez rok pracował w Zjednoczeniu Stolarki Budowlanej, kontynuując równocześnie prace nad rozprawą doktorską. W roku 1966 obronił pracę doktorską pt. Nieliniowe modele wzrostu gospodarki socjalistycznej, promotorem był Michał Kalecki, zaś recenzentami Krzysztof Łaski i 1

2 Józef Pajestka. Stanisław Gomułka obronił pracę w wieku 26 lat, stając się jednym z najmłodszych doktorów w historii nauk ekonomicznych w Polsce. Po obronie rozprawy doktorskiej został zatrudniony w Instytucie Handlu Wewnętrznego, jednocześnie rozpoczął prace nad habilitacją. Po wydarzeniach marca 1968 był więziony przez 5 miesięcy, stracił pracę. W maju 1969 wyemigrował wraz z Żoną z Polski. Przebywał kilka miesięcy w Rzymie, a od początku roku 1970 przed kilka miesięcy otrzymywał stypendium Duńskiej Akademii Nauk, jednocześnie prowadził zajęcia na wydziale ekonomicznym Uniwersytetu w Aarhus. W tym samym roku otrzymał propozycję etatu w London School of Economics and Political Science, w której był zatrudniony od października 1970 do przejścia na emeryturę we wrześniu Początkowo było to stanowisko Lecturer, od 1981 Senior Lecturer, a od 1987 Reader. W październiku 1976 otrzymał tzw. tenure, co jest równoznaczne ze stałym zatrudnieniem i w zasadzie równoważne stanowisku profesora. W okresie zatrudnienia na LSE kilkakrotnie wyjeżdżał w celu prowadzenia kilkumiesięcznych gościnnych wykładów, kolejno: wydział ekonomiczny Uniwersytetu w Aarhus, Dania; Netherlands Institute for Social Sciences and Humanities w Wassenaar, Holandia; wydział ekonomiczny Uniwersytetu Pennsylwania w Filadelfii, Stany Zjednoczone; 1985, lipiec-wrzesień Instytut Hoovera, Stanford University, Palo Alto, Stany Zjednoczone; 1986 Instytut Harrimana, Columbia University, Nowy Jork, Stany Zjednoczone; 1989 (sierpień) 1990 (styczeń) Instytut do Spraw Rosji i Europy Wschodniej, Harvard University, Cambridge, Stany Zjednoczone. Ponadto w latach był profesorem ekonomii w Uniwersytecie Środkowoeuropejskim w Budapeszcie, a w latach profesorem ekonomii w Kolegium Europejskim w Natolinie. Ponadto w roku 1985 pracował jako konsultant w Międzynarodowym Funduszu Walutowym, zaś w roku 1990 jako konsultant w Komisji Europejskiej. Warto jeszcze dodać, że w latach Stanisław Gomułka pełnił funkcję członka Rady Redakcyjnej znanego czasopisma naukowego Journal of Comparative Economics. 2

3 Badania naukowe Profesora Gomułki Profesor Stanisław Gomułka jest autorem około stu publikacji naukowych, z których około 90 jest w języku angielskim, a kilka w języku polskim. Wśród tych publikacji jest 8 książek i monografii, z tego cztery są samodzielnymi dziełami Profesora Gomułki, zaś w pozostałych jest redaktorem naukowym i współautorem. Warto dodać, że oprócz jednej wszystkie monografie są w języku angielskim. Jedyna monografia w języku polskim powstała jeszcze przed wyjazdem do Londynu. Jest to wydana w 1969 roku przez GUS praca na temat udziału pracy, kapitału i postępu technologicznego we wzroście przemysłu Polski w latach Tematyka prac naukowych Profesora Stanisława Gomułki obejmuje przede wszystkim dwa główne obszary. Są to: - modele wzrostu gospodarczego, przede wszystkim z uwzględnieniem innowacji i postępu technologicznego; - analiza transformacji systemowej krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Modele wzrostu gospodarczego stanowiły obszar zainteresowań Profesora od początków prowadzonych przez Niego badań w zakresie nauk ekonomicznych. Modelom wzrostu w odniesieniu do krajów z gospodarką centralnie planowaną poświęcił rozważania rozprawy doktorskiej. Problematyką tą, zarówno w ujęciu teoretycznych, jak i w analizach empirycznych zajmował się zarówno w drugiej połowie lat sześćdziesiątych (przed wyjazdem z kraju), jak i przede wszystkim w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia. Jeszcze w Polsce powstały trzy artykuły, stanowiące fundament dla przyszłych badań Profesora, które ukazały się w Ekonomiście w latach 1966 i Dwa artykuły, Równanie ruchu współczynnika kapitałochłonności oraz Równanie ruchu współczynnika kapitałochłonności i problem optymalnego sterowania przedstawiają model wzrostu gospodarczego z uwzględnionymi zmianami technologicznymi. Podobny model w tym okresie zaproponował Edmund Phelps, przyszły laureat Nagrody im. Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. Pamiętajmy, iż było to jeszcze przed powstaniem teorii wzrostu endogenicznego Romera. Trzeci z przywołanych artykułów, O względności optymalnej stopy akumulacji, napisany wspólnie z Żoną Joanną, omawiał zasadność założeń dotyczących 3

4 zrównoważonego wzrostu i struktury czasowej preferencji na tzw. złotą regułę akumulacji. W swoich kolejnych publikacjach Profesor Gomułka analizował przyczyny różnic w tempie wzrostu gospodarczego oraz innowacyjności w różnych krajach w różnych okresach. Na tym tle przedstawił i uargumentował dwie zależności. Pierwsza zależność wskazuje, że stopień innowacji technologii na świecie zmienia się w czasie, co powoduje, że zmniejsza się tempo wzrostu produktywności kapitału. Druga zależność wiąże tempo wzrostu innowacyjności z luką technologiczną. Najbardziej istotną pracą tego okresu jest artykuł: Extensions of the Golden Rule of Research of Phelps, w którym Profesor Gomułka uogólnił model Phelpsa. Artykuł ten ukazał się w 1970 roku w jednym z uznanych czasopism ekonomicznych, Review of Economic Studies. Stanisław Gomułka pokazał, że kraje słabiej rozwinięte, w których praktycznie nie ma działalności innowacyjnej, mogą rozwijać się szybko, nawet szybciej niż kraje najbardziej rozwinięte. Całość Jego rozważań naukowych na temat innowacji i wzrostu gospodarczego, powstałych w początkowym okresie kariery naukowej, zawarta jest w monografii: Incentive Activity, Diffision and the Stages of Economic Growth. Książka ta powstała w czasie pobytu w Aarhus w roku 1970, a opublikowało ją właśnie wydawnictwo naukowe tego uniwersytetu w 1971 roku. Innym ważnym artykułem w dorobku Profesora Gomułki jest artykuł opublikowany w czasopiśmie Economica w 1990 roku pt. "The Innovation Rate and Kalecki's Theory of Trend, Unemployment and the Business Cycle". W artykule tym pokazuje, iż w warunkach braku innowacji wzrost gospodarczy może być niestabilny, a zatem tempo wzrostu gospodarczego niekoniecznie musi zależeć od inwestycji innowacyjnych. W kolejnych artykułach Profesor analizuje sytuację wzrostu w różnych krajach, z których jedne tworzą technologię, a drugie ją importują. Z kolei w książce The Theory of Technological Change and Economic Growth zajmuje się granicami szybkiego wzrostu wynikającego z postępu technologicznego. Analizuje sytuację, w której skończą się możliwości bardzo szybkiego wzrostu gospodarczego. Dowodzi, iż społeczeństwo wybiera taki system instytucjonalny, który pomoże w sprawnym wykorzystaniu potencjału wzrostu. 4

5 W wielu publikacjach tego okresu Stanisław Gomułka analizuje przyczyny zmian w tempie wzrostu gospodarczego w różnych krajach w różnych okresach. Z kolei publikacje po roku 1990 w dużym stopniu odnoszą się do przemian systemowych w Polsce po roku Działalność dydaktyczna Profesora Gomułki Profesor Gomułka jest znanym i cenionym dydaktykiem. Swoją działalność dydaktyczną w okresie prowadził przede wszystkim w London School of Economics. Jego wszechstronność dydaktyczną dokumentuje różnorodność wykładów, które prowadził w uczelni londyńskiej. Były to następujące przedmioty (tytuły w polskim tłumaczeniu): Teoria wzrostu gospodarczego, Przemiany technologiczne i wzrost gospodarczy, Teoria makroekomii, Ekonomia porównawcza, Reformy systemów ekonomicznych, Zasady ekonomii, Makroekonomia stosowana, Analiza kosztów i korzyści. Prowadził również seminaria magisterskie w LSE. Oprócz tego Stanisław Gomułka wielokrotnie był zapraszany do różnych uczelni na gościnne wykłady. Pana Profesora niedawno miał okazję gościć również Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu. Profesor Stanisław Gomułka jeden z animatorów transformacji gospodarczej Już w latach osiemdziesiątych pewien fragment działalności naukowej Stanisława Gomułki związany był z możliwymi przemianami systemowymi w naszym kraju. W roku 1985 w czasie pobytu w uniwersytecie Stanforda Profesor Gomułka przygotowywał raport dla Międzynarodowego Funduszu Walutowego w sprawie reform i polityki gospodarczej dla Polski. Bardzo czynnie włączył się jako ekspert w prace projektujące nowe rozwiązania w obszarze gospodarki dla naszego kraju w 1989 roku. Między innymi pomagał George Sorosowi przygotować plan pomocy dla Polski. W 1989 roku został doradcą Leszka Balcerowicza i istotnie pomógł stworzyć plan reform, przedstawiony w słynnym przemówieniu Balcerowicza w Sejmie. W latach był także oficjalnym polskim negocjatorem z Międzynarodowym Funduszem Walutowym w sprawie programów makroekonomicznych, a w latach 5

6 negocjował z Klubem Paryskim i Klubem Londyńskim plan redukcji polskiego długu. Pracował w zespole przygotowującym koncepcję prywatyzacji. Praktycznie przez całe dwadzieścia ostatnich lat służył pomocą w projektowaniu przemian w naszym kraju. Zaangażowanie w przemiany gospodarcze w Polsce miało również wyraz formalny. W latach oraz Profesor Gomułka pełnił funkcję doradcy Ministra Finansów, a w latach doradcy Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Z kolei w latach był zatrudniony jako Główny Ekonomista Grupy PZU, zaś od stycznia do kwietnia 2008 pełnił funkcję Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Finansów. Obecnie jest zatrudniony jako Główny Ekonomista BCC. Powyższe fakty wskazują, iż Pan Profesor Stanisław Gomułka jest nieprzerwanie od 20-tu lat, czyli od początku przemian gospodarczych, bardzo aktywnym uczestnikiem tych przemian. Nie ulega dla mnie najmniejszej wątpliwości, że Jego wiedza, doświadczenie i zaangażowanie stanowią dużą wartość dodaną w tych przemianach. Profesor Gomułka był i jest orędownikiem gospodarki rynkowej, polemizując z tymi, którzy próbują (czasem pod szyldem teorii naukowych) wskazywać na wyższość systemu, w którym państwo zastępuje rynek. Jest tak szczególnie ostatnio, gdyż kryzys finansowy a także gospodarczy, jest okazją do dyskusji na temat fundamentalnych treści nauk ekonomicznych. Konkluzja Profesor Stanisław Gomułka to ekonomista światowej klasy, mający osiągnięcia naukowe w obszarze teorii wzrostu gospodarczego i analizie transformacji gospodarczej. Jest również jednym z czołowych ekspertów w okresie transformacji gospodarczej naszego kraju. Z pełnym przekonaniem rekomenduję kandydaturę Profesora Stanisława Gomułki do wysokiej godności akademickiej, jaką jest tytuł doktora honorowego Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Wrocław,