Ekonomika Transportu Morskiego wykład 02. dr Adam Salomon Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny Akademia Morska w Gdyni

Transkrypt

1 Ekonomika Transportu Morskiego wykład 02. dr Adam Salomon Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny Akademia Morska w Gdyni

2 2 Wykład 2 ETM: tematyka 1. Podstawowe dokumenty w TM (kwity sternika, konosament morski, list gwarancyjny). 2. "Czyste" kwity sternika. 3. "Czysty" konosament morski. 4. Związki pomiędzy "brudnymi" kwitami sternika, "czystym" konosamentem a listem gwarancyjnym.

3 3 Dokumenty, które zostaną omówione: Kwit(y) sternika Konosament morski List gwarancyjny (rewers)

4 4 Konosament znaczenie w transporcie morskim Konosament (Bill of Lading; B/L) jest jednym z najważniejszych dokumentów istniejących w transporcie morskim. Bill of Lading w wolnym tłumaczeniu oznacza potwierdzenie załadunku. Jest to dowód dla załadowcy/eksportera, że towar został wydany przewoźnikowi morskiemu i załadowany na pokład statku. W praktyce B/L jest traktowany jako dowód wysłania towaru w podróż morską. Wystawiając B/L przewoźnik morski potwierdza, że dany towar znajduje się w jego posiadaniu i że to on przewoźnik jest władny wydać go odbiorcy na zasadach określonych w tym dokumencie.

5 5 Konosament funkcje dokumentu 1. jest dowodem przyjęcia określonego w nim ładunku do przewozu i zobowiązaniem przewoźnika do wydania tego ładunku w porcie przeznaczenia legitymowanemu posiadaczowi konosamentu; 2. jest papierem towarowym, ponieważ reprezentuje towar, na który został wystawiony i upoważnia do dysponowania tym towarem; 3. jest papierem wartościowym (przeniesienie praw własności do ładunku, na który konosament opiewa, wymaga równocześnie przeniesienia/wydania samego dokumentu); 4. jest dokumentem przenaszalnym, w zależności od rodzaju konosamentu poprzez wręczenie, indos, w drodze cesji; 5. nie jest umową przewozu ładunku. (B/L to potwierdzenie przejęcia towaru przez przewoźnika!!!)

6 6 Konosament wystawienie dokumentu Wystawienie konosamentu polega na jego podpisaniu i ewentualnym opieczętowaniu przez upoważnioną do tego osobę. Konosament wystawia się w kilku ponumerowanych egzemplarzach, z których każdy jest oryginałem dokumentu. Oprócz tego sporządzane są także kopie, które nie upoważniają do dysponowania ładunkiem.

7 7 Konosament podstawowe rodzaje (1) Konosament na okaziciela (bearer bill of lading) jest przenoszony poprzez wręczenie. Każda osoba posiadająca konosament może odebrać ładunek, na który konosament opiewa (praktycznie już wycofany!!!). Konosament na zlecenie (order bill of lading) jest przenoszony w drodze indosu. Indosowanie konosamentu polega na dokonaniu na nim odpowiednich zapisów (zdarza się, że konosamenty posiadają w tym celu odpowiednią rubrykę oznaczoną: for endorsement ). Konosament na zlecenie, umożliwia łatwe i bezpieczne dla nabywcy przenoszenie praw, a równocześnie uniemożliwia (lub znacznie utrudnia) odbiór ładunku przez osobę nielegalnie wchodzącą w jego posiadanie, czego nie gwarantuje konosament na okaziciela. Konosament imienny (straight bill of lading, bill of lading to a named /specified/ person) może być przenoszony tylko w drodze cesji (przelewu wierzytelności). Przy sprzedaży konosamentu w drodze cesji (przelewu wierzytelności) należy zachować formę pisemną, sporządzając dokument kupna-sprzedaży, podpisany przez strony umowy (sprzedający-kupujący).

8 8 Konosament przenoszenie praw Prawa wynikające z posiadania konosamentu, tzn. prawa do dysponowania ładunkiem mogą być przenoszone przez drugą osobę. Przenoszenie praw przez zwykłą cesję konosamenty imienne Przenoszenie praw przez indos zarówno konosamenty na zlecenie jak i imienne

9 9 Konosament inne kryteria podziału (1) Kryterium podziału II Konosament przyjęcia do załadowania; Konosament załadowania. Kryterium podziału III Konosament czarterowy; Konosament liniowy; Konosament bezpośredni.

10 10 Konosament inne kryteria podziału (2) Obok podziału wynikającego z posiadania wyróżniamy konosament przyjęcia do załadowania (wydawany przed przyjęciem ładunku na statek, lecz potwierdzający przyjęcie ładunku w pieczę przewoźnika w celu przewozu. Konosament taki na żądanie załadowcy może być następnie zastąpiony przez konosament załadowania). konosament czarterowy (wydawany w celu potwierdzenia czarterującemu przyjęcia ładunku przewożonego na podstawie umowy czarterowej i odsyłający do warunków tej umowy) konosament liniowy (określający szczegółowo warunki przewozu obowiązujące na danej linii żeglugowej) konosament bezpośredni (wydawany przez przewoźnika morskiego podejmującego się przewozu, który ma być dokonany na części trasy przez innego przewoźnika {morskiego, lądowego lub powietrznego}).

11 B/L 2013 dr Adam Salomon (Katedra Transportu 11

12 12 Konosament podstawowe klauzule dokumentu zakres odpowiedzialności przewoźnika za ładunek, limity odpowiedzialności; zasady płatności frachtu, warunki przeładunku i wydania ładunku; zastaw na ładunku, przewóz ładunków niebezpiecznych; klauzule określające zasady postępowania i/lub zakres odpowiedzialności przewoźnika w sytuacjach szczególnych.

13 13 Konosament rubryki w górnej części dokumentu (1) Shipper: Nadawca/załadowca/wysyłający. Pełna nazwa firmy wysyłającej/eksportującej towar, wraz z adresem; Consignee: Odbiorca ładunku. Pełna nazwa firmy odbierającej/importującej towar, wraz z adresem. Sposób wypełnienia tej klauzuli decyduje o rodzaju konosamentu. Pozostawienie rubryki nie wypełnionej lub wpisanie to order / to bearer powoduje, że mamy do czynienia z konosamentem na okaziciela. Notify address: Adres awizacji. Adres, pod który należy wysłać zawiadomienie o przybyciu ładunku do portu przeznaczenia. Jest to szczególnie istotne przy konosamentach na okaziciela, gdyż wówczas armator nie wie, kto będzie odbiorcą ładunku. Place of receipt: Miejsce odbioru towaru. Precarriage by: Przewóz przed dostarczeniem na statek. Vessel: Statek (nazwa).

14 14 Konosament rubryki w górnej części dokumentu (2) Port of Loading: Port załadunku. Port of discharge: Port wyładunku. Place od delivery: Miejsce dostarczenia. Document No.: Numer dokumentu. No. of original Bill of Lading: Liczba oryginalnych egzemplarzy konosamentu. Point and country of origin: Punkt (tu: miejsce pochodzenia) i kraj pochodzenia. Domestic routing / Export instructions: Firma forwardingowa odpowiedzialna za ładunek na terenie kraju zładowcy / eksportera, przed załadowaniem na statek oraz/lub instrukcje dotyczące eksportu.

15 15 Konosament rubryki w środkowej części dokumentu Marks and numbers: Oznaczenia i numery (kartonów). Number and kind of package: Liczba i rodzaj pakunków (przesyłek). Description of goods: Opis ładunku. Weight/Measurement: Waga/Wymiary.

16 16 Konosament rubryki w dolnej części dokumentu Freight and charges: Fracht i koszty. Prepaid: Przedpłacona (płatność za transport po stronie załadowcy). Collect: Do odbioru (płatność za transport po stronie odbiorcy/importera). Stamp and signature of the carrier or its agent: Pieczęć i popis przewoźnika lub jego agenta.

17 17 Konosament zastrzeżenia Zamieszczenie w konosamencie zastrzeżeń dotyczących ładunku obniża jednak w sposób istotny wartość handlową tego dokumentu sprawiając, że nie jest on akceptowany przez banki oraz w stosunkach obrotu towarowego. W interesie załadowcy leży przeto otrzymanie konosamentu wolnego od zastrzeżeń, z kolei zaniechanie przez przewoźnika wpisu klauzul restrykcyjnych naraża go na odpowiedzialność względem odbiorcy ładunku. W tej sytuacji między załadowcą a przewoźnikiem dochodzi często do zawarcia swoistej umowy, przez którą przewoźnik zobowiązuje się do wystawienia czystego konosamentu, zaś załadowca do zaspokojenia ewentualnych roszczeń odszkodowawczych odbiorcy ładunku. Mamy w tym przypadku do czynienia z konosamentem czystym oraz listem gwarancyjnym.

18 18 Zgubienie konosamentu Zagubienie konosamentu oznacza spory problem. Bez konosamentu przewoźnik morski nie wyda nam ładunku. Jeśli zaś ładunek stoi długo w porcie, wówczas może naliczyć opłaty przestojowe lub opłaty demurrage. Co robić? 1. Po pierwsze: najłatwiej jest odnaleźć konosamenty. Jeśli to firma kurierska zgubiła konosamenty, wówczas należy niezwłocznie się z nią skontaktować i żądać znalezienia dokumentów. Najczęściej udaje się je znaleźć. 2. Po drugie: należy skontaktować się z przewoźnikiem morskim i ustalić, co jest mu potrzebne w przypadku zgubienia dokumentów do wydania ładunku. Zazwyczaj są to gwarancje bankowe i wpłata określonej sumy. Stanowi ona dla niego zabezpieczenia na wypadek, gdyby pojawił się ktoś z zestawem dokumentów w rękach. 3. Po trzecie: w miarę możliwości nie trzymać wszystkich oryginałów w tym samym miejscu.

19 19 DOKUMENTY w TM kwit sternika Nazwa dokumentu Kwit sternika Główna funkcja dokumentu pokwitowanie przyjęcia na określony statek ściśle określonego ładunku Kto komu wystawia oficer ładunkowy statku wystawia dokument załadowcy 3 najważniejsze pola dokumentu załadowca, data przyjęcia oraz podpis oficera ładunkowego

20 20 Kwit sternika test prawda/fałsz (1/7) Oryginał kwitu sternika ma charakter papieru wartościowego. FAŁSZ

21 21 Kwit sternika test prawda/fałsz (2/7) Kwit sternika reprezentuje prawa do rozporządzania ładunkiem oraz określa warunki umowy przewozowej. FAŁSZ

22 22 Kwit sternika test prawda/fałsz (3/7) Oryginał kwitu sternika stanowi podstawę do wystawienia konosamentu lub kwitu ładunkowego. PRAWDA

23 23 Kwit sternika test prawda/fałsz (4/7) Dla uzyskania prawidłowych wyników i kontroli powierza się w czasie ładowania kontrolę ilościową i jakościową specjalistycznym przedsiębiorstwom, które w tym celu przez swych pracowników pobierają próbki, nadzorują ważenia, dokonują przeliczeń (tzw. liczmani) i oględzin zewnętrznych, a wyniki swych stwierdzeń przedsiębiorstwa kontrolne ustalają w wystawianych przez siebie atestach ilościowych i jakościowych. PRAWDA

24 24 Kwit sternika test prawda/fałsz (5/7) W razie nie wyznaczenia specjalnej firmy kontrolę ilościową przeprowadzają członkowie załogi. PRAWDA

25 25 Kwit sternika test prawda/fałsz (6/7) Oficer nadzorujący załadunek dokonuje własnych ustaleń, lecz pomimo ewentualnych zastrzeżeń co do ilości i/lub jakości załadowywanego towaru, nie może ich wpisać w postaci uwag do kwitu sternika, lecz tylko (od razu) do konosamentu. FAŁSZ

26 26 Kwit sternika test prawda/fałsz (7/7) W razie kwestionowania poszczególnych sztuk ładunku już podczas ładowania, załadowca może sztuki te wycofać, uzupełnić znaki główne, zmienić opakowanie itp., aby uzyskać czysty kwit sternika. PRAWDA

27 27 KONOSAMENT MORSKI Podstawa prawna Konwencja brukselska o konosamentach z 1924 r., Reguły Visby z 1968 r. oraz Protokół Brukselski z 1979 r. Ustawa Kodeks Morski z dnia 18 września 2001 r. Tekst ujednolicony po zmianie z 20 marca 2002 r. Dz. U. Nr 41 z 19 kwietnia 2002 r., poz. 365) np. w internecie: is.html)

28 28 KONOSAMENT MORSKI Funkcja dokumentu Konosament jest potwierdzeniem przyjęcia towaru przez armatora (przewoźnika morskiego) na statek i jednocześnie zobowiązaniem bezpiecznego przewiezienia i wydania go prawnemu posiadaczowi oryginału w porcie przeznaczenia. Spełnia również funkcję papieru wartościowego, ponieważ prawa jakie daje nic istnieją bez niego.

29 29 KONOSAMENT MORSKI Dane do sporządzenia dokumentu / dokumenty towarzyszące Pochodzą z kontraktu, zlecenia spedycyjnego i ewentualnie akredytywy jeżeli stanowi ona formę płatności. Stąd konieczność sprawdzenia czy: 1. rodzaj konosamentu i forma jego wystawienia; 2. data, nazwa, znakowanie i ilość towaru; 3. port za- i wyładunku, zgoda lub zakaz przeładunku, zgodne są z warunkami akredytywy.

30 30 KONOSAMENT MORSKI Obieg dokumentu (1/3) Konosament wypełnia spedytor, który jest najczęściej załadowcą w imieniu eksportera. Wypełniany jest w języku angielskim, najczęściej w trzech oryginałach i dowolnej liczbie kopii. Tylko oryginały mają charakter papieru wartościowego.

31 31 KONOSAMENT MORSKI Obieg dokumentu (2/3) Po podpisaniu konosamentu przez przewoźnika spedytor wysyła najczęściej komplet konosamentów do eksportera, który wraz z innymi dokumentami składa je w banku celem otrzymania należności za towar oczywiście przy stosowaniu uwarunkowanych form zapłaty. Po jej uregulowaniu oryginalny konosament otrzymuje importer i stanowi podstawę do odbioru towaru od przewoźnika w porcie przeznaczenia.

32 32 KONOSAMENT MORSKI Obieg dokumentu (3/3) Eksporter może też polecić wysłanie mu 2/3 (czyli, dwóch z trzech wystawionych oryginalnych egzemplarzy) konosamentu, a 1/3 pocztą statkową do odbiorcy.

33 33 DOKUMENTY w TM konosament morski Nazwa dok. Konosa ment morski Główna funkcja dokumentu potwierdzenie przyjęcia towaru przez armatora (przewoźnika morskiego) na statek i jednocześnie zobowiązanie bezpiecznego przewiezienia i wydania go prawnemu posiadaczowi oryginału w porcie przeznaczenia Kto komu wystawia załadowca (często w jego imieniu wypełnia rubryki spedytor) daje do podpisu przewoźnikowi i wysyła eksporterowi 3 najważniejsze pola dokumentu Klauzule: okres odpowiedzialności przewoźnika za będący w jego pieczy ładunek (Period of Responsibility), trasa i przebieg podróży (The Scope of Voyage) oraz obowiązki i uprawnienia załadowcy, odbiorcy oraz przewoźnika związane z ładowaniem, wyładowaniem i dostawą towaru (Loading, Discharging and Delivery)

34 34 Konosament morski test prawda/fałsz (1/8) 1. Konosament morski jest potwierdzeniem przyjęcia towaru przez armatora (przewoźnika morskiego) na statek. Nie jest jednak jednocześnie zobowiązaniem bezpiecznego przewiezienia i wydania go prawnemu posiadaczowi oryginału w porcie przeznaczenia (mówi o tym inny dokument). FAŁSZ

35 35 Konosament morski test prawda/fałsz (2/8) 2. Konosament morski spełnia rolę papieru wartościowego. PRAWDA

36 36 Konosament morski test prawda/fałsz (3/8) 3. Konosament określony jest m.in. w Kodeksie Morskim. PRAWDA

37 37 Konosament morski test prawda/fałsz (4/8) 4. Dane do sporządzenia dokumentu pochodzą z podpisanego kontraktu, zlecenia spedycyjnego oraz akredytywy, o ile stanowi ona formę płatności. PRAWDA

38 38 Konosament morski test prawda/fałsz (5/8) 5. Konosament wypełnia spedytor, który jednocześnie najczęściej występuje w roli załadowcy z ramienia eksportera. PRAWDA

39 39 Konosament morski test prawda/fałsz (6/8) Konosament wypełnia się w języku angielskim, najczęściej w trzech oryginałach i dowolnej liczbie kopii (kopie też należy podpisać). FAŁSZ

40 40 Konosament morski test prawda/fałsz (7/8) Po uregulowaniu płatności oryginalny konosament otrzymuje eksporter (sprzedający), co stanowi podstawę do odbioru towaru od przewoźnika w porcie przeznaczenia. FAŁSZ

41 41 Konosament morski test prawda/fałsz (8/8) Klauzule konosamentów wydrukowane na pierwszej stronie określają warunki przewozu towaru. PRAWDA

42 42 DOKUMENTY w TM list gwarancyjny Nazwa dok. List gwarancyjny Główna funkcja dokumentu wystawca zobowiązuje się przejąć ewentualne roszczenia wynikające z wystawienia czystego konosamentu pomimo występowania klauzul restrykcyjnych w kwicie sternika i pokryć wynikające z tego faktu szkody Kto komu wystawia Załadowca (lub jego reprezentant spedytor) wystawia dokument przewoźnikowi 3 najważniejsze pola dokumentu Przedmiot gwarancji, nazwa statku oraz podpisy przewoźnika (kapitana) i załadowcy (spedytora)

43 43 List gwarancyjny test prawda/fałsz (1/5) List gwarancyjny upoważnia kapitana statku jako reprezentanta przewoźnika morskiego do zawarcia polubownego układu z odbiorcą towaru i wyrażenia zgody na ewentualne odszkodowanie. PRAWDA

44 44 List gwarancyjny test prawda/fałsz (2/5) Przeprowadza on wówczas postępowanie regresowe wobec załadowcy towaru, a przeprowadzenie dowodu, że strata lub szkoda nie wystąpiła z winy przewoźnika spoczywa na nim samym. PRAWDA

45 45 List gwarancyjny test prawda/fałsz (3/5) W wielu państwach sądy rozpatrujące przypadki wystawiania listu gwarancyjnego nie przypisują mu żadnej mocy prawnej. PRAWDA

46 46 List gwarancyjny test prawda/fałsz (4/5) 4. Listy gwarancyjne w praktyce handlu morskiego są przyjmowane przez przewoźników od wszystkich załadowców (lub ich reprezentantów np. spedytorów). FAŁSZ

47 47 List gwarancyjny test prawda/fałsz (5/5) Przeciwko zbyt powszechnemu wystawianiu listów gwarancyjnych wypowiadają się autorytety w dziedzinie handlu morskiego prawnicy, bankowcy czy ubezpieczyciele wskazując, że wiedza kapitana o złym, wadliwym stanie towaru lub jego wyraźnie mniejszej ilości oraz nie umieszczeniu tej informacji w konosamencie nosi znamiona oszustwa i działania na szkodę odbiorcy towaru. PRAWDA

48 48 ETM: Koniec WYKŁADU 02 Do zobaczenia na kolejnym wykładzie