Zrównoważony transport

Transkrypt

1 Zrównoważony transport Tomasz Poskrobko Zarządzanie zrównoważonym rozwojem

2 Zrównoważony transport Stan zrównoważenia rozwoju transportu charakteryzuje się osiągnięciem takiego układu poszczególnych elementów systemu transportowego, który pozwala na maksymalizację jego efektywności równocześnie pod względem: ekonomicznym, społecznym ekologicznym

3 Plusy Minusy Wzrost gospodarczy Koszty zewnętrzne

4 Branża transportowa zatrudnia obecnie ponad 10 milionów osób, co stanowi 4,5% pracowników ogółem, i wytwarza 4,6% produktu krajowego brutto (PKB). Produkcja sprzętu transportowego odpowiada za kolejne 1,7% PKB i 1,5% zatrudnienia Logistyka, w tym transport i składowanie, stanowi 10 15% kosztów produktu końcowego. Porty lotnicze i linie lotnicze w UE zatrudniają obecnie 670 tysięcy osób, natomiast około 3,2 miliona ludzi jest bezpośrednio lub pośrednio zależnych od sektora transportu lotniczego. W 2009 r. z portów lotniczych w UE skorzystało ponad 750 milionów osób, co stanowi jedną trzecią rynku światowego. Europa (UE/EOG) dysponuje największą flotą handlową świata zatrudniającą bezpośrednio około 300 tysięcy marynarzy i około trzech milionów osób wykonujących powiązane zawody. Do portów europejskich zawija co roku ponad 80 tysięcy statków handlowych.

5 Logistyka, w tym transport i składowanie, stanowi 10 15% kosztów produktu końcowego. Towary i usługi związane z transportem pochłaniają przeciętnie 13,2% budżetu gospodarstw domowych. Zatory komunikacyjne kosztują Europę około 1% produktu krajowego brutto (PKB) rocznie. W dużych ośrodkach miejskich 20% osób dojeżdżających do pracy spędza w środkach transportu powyżej dwóch godzin dziennie, co oznacza jeden pełny dzień roboczy na tydzień.

6 Koszty zewnętrzne transportu O b s z a r p o w s t a n i a k o s z t ó w z e w n ę t r z n y c h Sektor prywatny Sektor publiczny Gospodarstwa domowe D r o g i t r a n s f e r u k o s z t ó w z e w n ę t r z n y c h Walory i zasoby środowiska Zasoby materialne Człowiek Koszty związane z zanieczyszczeniem powietrza Koszty związane z emisją hałasu Koszty związane z wibracjami Koszty zniszczonego w wyniku wypadków drogowych mienia Koszty utraty produktywności pracowników Koszty utraty sprawności psychicznej i ruchowej w wyniku wypadków drogowych

7

8

9

10 Studium przypadku obszar Puszcza Augustowska W dysertacji w celu zastosowania rachunku efektywności kosztowej obszaru Natura 2000 Puszcza Augustowska, rozważaniom poddano dwa warianty przebiegu trasy Augustów-Suwałki: wariant 1 lansowany przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, zakłada przebieg trasy Augustów-Suwałki przecinający obszar Natura 2000 w dolinie rzeki Rospudy; wariant 2 lansowany przez pozarządowe organizacje ekologiczne zakłada przebieg obwodnicy Augustowa nieprzecinający obszaru Natura Analizie poddano również wariant 0 reprezentujący obecną sytuację. Zakłada się w nim, że nie powstanie obwodnica Augustowa a cały ruch odbywać się będzie przez centrum miasta.

11 Koszty zewnętrzne obwodnicy Augustowa 900,00 800,00 700,00 5,13 14,33 90,74 73,53 61,20 Koszty kompensacji 600,00 126,20 142,92 33,80 Koszty emisji hałasu 500,00 132,03 Koszty względnej utraty wartości mieszkań 400,00 300,00 200,00 100,00 369,52 310,58 188,43 231,19 245,15 198,97 Koszty wypadków drogowych i ofiar Koszty zanieczyszczenia środowiska Koszty czasu użytkowników dróg Koszty eksploatacji pojazdów 0,00 Wariant 0 Wariant 1 Wariant 2

12 Ochrona środowiska i odpowiedzialność społeczna Rozwój gospodarczy i przemysłowy Bezpieczeństwo energetyczne Poprawa jakości życia

13 Obszary zrównoważenia transportu Ochrona środowiska i odpowiedzialność społeczna Ochrona przed zmianami klimatu Eliminacja substancji chemicznych szkodliwych dla środowiska Zagospodarowanie terenu i rozwój miast Poprawa jakości życia Poprawa mobilność ludzi Zwiększenie bezpieczeństwa podróżnych Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza i wody Zwalczanie hałasu

14 Obszary zrównoważenia transportu Rozwój gospodarczy i przemysłowy Ekonomiczny przewóz towarów Działalność przemysłowa zgodna z działalnością transportową Bezpieczeństwo energetyczne Dostosowanie infrastruktury stacji paliwowych Nowe silniki i technologie magazynowania

15 Biała Księga Transportu Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu. Dokument ten przedstawia wizję Komisji Europejskiej dotyczącą przyszłości systemu transportowego UE i określa strategię na najbliższe dziesięciolecie.

16 Cele polityki transportowej UE Multimodalność logistyki Nowe paliwa i systemy napędowe Wzrost efektywności Zrównoważony transport

18 Cele polityki transportowej UE Rozwój i wprowadzenie nowych paliw i systemów napędowych zgodnych z zasadą zrównoważonego rozwoju Zmniejszenie o połowę liczby samochodów o napędzie konwencjonalnym w transporcie miejskim do 2030 r.; eliminacja ich z miast do 2050 r.; osiągnięcie zasadniczo wolnej od emisji CO 2 logistyki w dużych ośrodkach miejskich do 2030 r. Osiągnięcie poziomu 40% wykorzystania paliwa niskoemisyjnego w lotnictwie do 2050 r., ograniczenie emisji z morskich paliw płynnych o 40% (a w miarę możliwości o 50% również do 2050r.)

19 Nowe paliwa w transporcie LPG LNG Biopaliwa HVO Wodór Energia elektryczna

21 Cele polityki transportowej UE Optymalizacja działania multimodalnych łańcuchów logistycznych, m.in. poprzez większe wykorzystanie bardziej energooszczędnych środków transportu Do 2030r. 30% drogowego transportu towarów na odległościach większych niż 300km należy przenieść na inne środki transportu, np. kolej lub transport wodny, zaś do 2050r. powinno to być ponad 50% tego typu transportu. Ułatwi to rozwój efektywnych ekologicznych korytarzy transportowych. Aby osiągnąć ten cel, musimy rozbudować stosowną infrastrukturę. Ukończenie szybkiej europejskiej sieci kolejowej do 2050r. Trzykrotny wzrost istniejącej sieci szybkich kolei do 2030r. oraz zachowanie gęstej sieci kolejowej we wszystkich państwach członkowskich. Do 2050r. większa część ruchu pasażerskiego na średnie odległości powinna odbywać się koleją. Stworzenie do 2030r. w pełni funkcjonalnej ogólnounijnej multimodalnej sieci bazowej TEN-T, zaś do 2050r. osiągnięcie wysokiej jakości i przepustowości tej sieci, jak również stworzenie odpowiednich usług informacyjnych. Do 2050r. połączenie wszystkich lotnisk należących do sieci bazowej z siecią kolejową, najlepiej z szybkimi kolejami; zapewnienie, aby wszystkie najważniejsze porty morskie miały dobre połączenie z kolejowym transportem towarów oraz, w miarę możliwości, systemem wodnego transportu śródlądowego.

22 Multimodalny system transportowy wewnętrznie zintegrowany system transportowy, polegający na przewozie towarów wraz z usługami towarzyszącymi przy użyciu co najmniej dwóch różnych gałęzi transportu na podstawie jednej umowy transportowej. Umowa transportowa zawarta jest przez operatora transportu multimodalnego, ponoszącego pełną odpowiedzialność za realizację dostawy towaru.

23 Transeuropejska sieć transportowa (TEN-T) program unijny dotyczący sieci drogowych, kolejowych, wodnych i powietrznych. Jest to część Trans-European Networks (TEN). Za realizację programu odpowiada Agencja Wykonawcza ds. Transeuropejskiej Sieci Transportowej

24

25 Transeuropejska sieć transportowa (TEN-T) Trans-European Road network Trans-European Rail network, która zawiera Trans-European high-speed rail network i Trans-European conventional rail network Trans-European Inland Waterway network Trans-European Seaport network Trans-European Airport network Trans-European Combined Transport network Trans-European Shipping Management and Information network Trans-European Air Traffic Management network, Trans-European Positioning and Navigation network,

26

27

29 Cele polityki transportowej UE Wzrost efektywności korzystania z transportu i infrastruktury dzięki systemom informacji i zachętom rynkowym Wprowadzenie w Europie do 2020 r. zmodernizowanej infrastruktury zarządzania ruchem lotniczym (SESAR) oraz zakończenie prac nad Wspólnym Europejskim Obszarem Lotniczym. Wprowadzenie równoważnych systemów zarządzania transportem lądowym i wodnym (ERTMS, ITS, LRIT, RIS). Wprowadzenie do użytku europejskiego systemu nawigacji satelitarnej (Galileo). Do 2020r. ustanowienie ram europejskiego systemu informacji, zarządzania i płatności w zakresie transportu multimodalnego. Do 2050r. osiągnięcie prawie zerowej liczby ofiar śmiertelnych w transporcie drogowym. Zgodnie z powyższym UE dąży do zmniejszenia o połowę ofiar wypadków drogowych do 2020r. Zagwarantowanie, aby UE była światowym liderem w zakresie bezpieczeństwa i ochrony w odniesieniu do wszystkich rodzajów transportu. Przejście na pełne zastosowanie zasad użytkownik płaci i zanieczyszczający płaci oraz zaangażowanie sektora prywatnego w celu eliminacji zakłóceń, w tym szkodliwych dotacji, wytworzenia przychodów i zapewnienia finansowania przyszłych inwestycji w dziedzinie transportu

30 SESAR Single European Sky Air Traffic Management Research inicjatywa Komisji Europejskiej mająca na celu: zwiększenie bezpieczeństwa, zlikwidowanie podziału i rozbieżności w kontroli ruchu lotniczego, zapewnienie bliższej współpracy w organizacji kontroli ruchu lotniczego i w procesie legislacyjnym, zwiększenie przepustowości przestrzeni powietrznej, zwiększenie wydajności systemu zarządzania ruchem lotniczym i ułatwienie wprowadzania nowych technologii. SEAR opiera się o FAB (Funkcjonalne Bloki Powietrzne)

31

32 ERTMS Europejski System Zarządzania Ruchem Kolejowym (European Rail Traffic Management System) Unijny projekt ujednoliconego systemu sterowania ruchem kolejowym, który ma zapewnić interoperacyjność transportu kolejowego, czyli możliwość swobodnego poruszanie się pociągów w sieciach kolejowych poszczególnych państw (właścicieli infrastruktury) bez konieczności zatrzymywania się na granicach oraz wymiany lokomotyw lub maszynistów. Celem wprowadzenia systemu jest podniesienie atrakcyjności przewozów kolejowych i zwiększenie ich udziału w transporcie wewnątrzeuropejskim. System ERMTS składa się z trzech elementów: ETCS system sterowania ruchem GSM-R system łączności

33 LRIT System Identyfikacji i Śledzenia Dalekiego Zasięgu (Long-range identification and tracking)

34 ITS Inteligentne Systemy Transportu (ITS) stanowią szeroki zbiór różnorodnych narzędzi bazujących na: technologii informatycznej (GIS), komunikacji bezprzewodowej (GPS, Wi-Fi, Bluetooth) elektronice pojazdowej, czujnikach i sensorach umożliwiają sprawne i efektywne zarządzanie infrastrukturą transportową oraz sprawną obsługę podróżnych.

35 ITS

36 ITS Zakres zastosowania inteligentnych systemów transportowych: systemy zarządzania ruchem drogowym, systemy zarządzania transportem publicznym, systemy zarządzania transportem ładunków i flotą pojazdów, systemy zarządzania zdarzeniami drogowymi i służbami ratowniczymi, systemy zarządzania bezpieczeństwem ruchu i monitoring naruszania przepisów, usługi informacyjne dla podróżnych, usługi w zakresie płatności drogą elektroniczną i systemy elektronicznego poboru opłat za korzystanie z dróg (np. VIA TOLL), zaawansowane technologie w pojazdach.

37

38 Galileo Europejski system nawigacji satelitarnej w trakcie budowy. System ma być równoważną alternatywą do amerykańskiego systemu GPS i rosyjskiego GLONASS, lecz w przeciwieństwie do nich będzie kontrolowany przez instytucje cywilne.

39 Zasada zanieczyszczający płaci Opłaty powinny pokryć koszty infrastruktury i koszty zewnętrzne. Przykładowo: zanieczyszczenie powietrza - 2,3-15,0 Euro/100km/pojazd infrastruktura 2,1-3,3 Euro/100km/pojazd hałas 0,7-4,0 Euro/100km/pojazd wypadki 0,2-2,6 Euro/100km/pojazd kongestia 2,7-9,3 Euro/100km/pojazd

40 ZRÓWNOWAŻONY TRANSPORT MIEJSKI

41 Historia transportu miejskiego urządzenie komunikacyjne rok i miejsce uruchomienia ŚWIAT POLSKA omnibus konny Paryż 1819 Kraków 1875 tramwaj konny Nowy Jork 1852 Warszawa 1866 miejska kolej podziemna metro Londyn 1863 Warszawa 1995 tramwaj elektryczny Berlin 1881 Wrocław 1892 autobus Londyn 1898 Warszawa 1921 trolejbus Hollywood 1910 Poznań 1930

42 Środki transportu miejskiego pieszo rower pojazdy samochodowe pojazdy szynowe pojazdy wodne inne samochód minibus autobus (midi, maxi, mega) trolejbus Bus Rapid Transit tramwaj (klasyczny, szybki) Light Rail Transit metro kolej miejska tramwaj wodny

43

44 Charakterystyka wybranych środków transportu środek transportu Zdolność przewozowa na 1 h i 1 pas ruchu pojazdy osoby prędkość komunikacyjna [km/h] energochłonnoś ć [j.e. / pas*km] w USA ruch pieszy ,6 6,4. rower (szacunki) ~ 1000 ~ samochód osobowy mikrobus ~ 1000 autobus tramwaj klasyczny 50 x tramwaj szybki 40 x ~ 700 metro 40 x {4 pas/m 2 } Źródło: Geografia transportu Podstawowe zagadnienia transportu miejskiego Arkadiusz Kołoś 2010

45 Charakter ruchu miejskiego koncentracja na niewielkim przestrzennie obszarze co wpływa na niewielką średnią odległość podróży powszechność i masowość występowania czasoprzestrzenna nierównomierność występowania

46 Podstawowe cele podróży 10% dom praca / praca dom 25% dom szkoła / szkoła dom 20% praca praca (podróże biznesowe) dom zakupy / zakupy dom 10% praca/szkoła zakupy (powrót) 10% 15% 10% dom rekreacja / rekreacja dom inne

47 Dobowy rozkład podróży % udziału pasażerów lata 80. obecnie godziny Źródło: Geografia transportu Podstawowe zagadnienia transportu miejskiego Arkadiusz Kołoś 2010

48 Bariery transportu w miastach Przestrzenna najpoważniejsza bariera. Ziemia jest w gęsto zabudowanych miastach dobrem o wysokiej wartości ekonomicznej jej cena najwyższa jest w centrach. Budzi to konflikty pomiędzy: funkcjami ulicy miejskiej pojazdami o miejsce na jezdni pojazdami o miejsce do parkowania pojazdami i pieszymi o miejsce na chodniku

49 Bariery transportu w miastach Środowiskowa najpopularniejsza bariera Transport odpowiada za większość zanieczyszczeń w środowisku miejskim. Zanieczyszczenia powietrza w Białymstoku (Stacja Białystok- Warszawska, Raport dobowy) Źródło:

50 Bariery transportu w miastach Społeczno-historyczna Dotyczy obszarów, które powinny być chronione: stare miasta, uzdrowiska, ale też przestrzeń zwykłej ulicy lokalnej, która niegdyś oprócz funkcji transportowej posiadała także szerzej rozumiane funkcje komunikacyjne, handlowe itp.

51 Bariery transportu w miastach procesy urbanizacyjne: suburbanizacja i relokacja usług powodują zmiany ilościowe i przestrzenne w ruchu miejskim: zmiany przestrzenne relacji dom praca i dom zakupy wzrost ruchu w strefie podmiejskiej, w okolicach centrów handlowych oraz pomiędzy miastem i strefą podmiejską wzrost udziałów transportu indywidualnego kosztem komunikacji zbiorowej szybszy wzrost poziomu motoryzacji w strefie podmiejskiej niż w mieście centralnym

52 Przyczyny kryzysu komunikacyjnego miast dostosowywanie wymiarów infrastruktury jedynie do rosnących potrzeb ruchu samochodowego; w warunkach popytu stłumionego efektem był jedynie jeszcze szybszy wzrost ruchliwości budowa nowych systemów transportu publicznego podwyższającego jedynie koszty funkcjonowania transportu; mieszkańcy nie rezygnują bowiem łatwo z poczucia niezależności i bezpieczeństwa, jakie daje samochód zaostrzenie norm ochrony emisji spalin i hałasu nie poprawia sytuacji środowiskowej, albowiem korzyści z tego faktu są równoważone przez rosnący ruch miejski

53 Przemiany polityki komunikacyjnej w miastach okres cele metody skutki lata 70. i 80. lata 80. i 90. początek XXI w. obecnie próba nadążenia za rosnącą liczbą pojazdów oszczędność energii, ochrona środowiska ograniczenie kosztów zewnętrznych transportu poprawa jakości życia mieszkańców rozbudowa infrastruktury drogowej rozbudowa systemów komunikacji miejskiej (metro, kolej miejska) walka z transportem prywatnym zrównoważony transport miejski urban sprawl (rozlewanie się miasta) brak radykalnych zmian w zachowaniach komunikacyjnych zmniejszenie wzrostowego trendu motoryzacji w miastach antysamochodowych???

54 zrównoważona mobilność zrównoważony system transportowy zrównoważona przestrzeń miejska Zrównoważony transport miejski

55 Zrównoważony transport miejski zrównoważona mobilność zrównoważony system transportowy zrównoważona przestrzeń miejska Zrównoważony transport miejski

56 Zrównoważony system transportowy zmniejszanie uzależnienia od samochodu (wolny wybór) priorytet dla transportu publicznego Innowacje w transporcie miejskim rozwijanie nowych rodzajów transportu publicznego zmiana systemu zasilania transportu publicznego zwiększanie dostępności i efektywności transportu miejskiego ponoszenie pełnych kosztów przez uczestników ruchu organizacja ruchu

57 Innowacje w transporcie miejskim kolejka napowietrzna w Wuppertal

58 Innowacje w transporcie miejskim cyberbus w Rivium (Holandia)

59 Narzędzia organizacji ruchu rozwiązania elementarne rozwiązania systemowe cel: wzrost przepustowości ograniczenie skrętów ruch jednokierunkowy ograniczenie zatrzymywania i postoju zmienne wykorzystanie pasów ruchu systemy sterowania ruchem systemy oznakowania cel: redukcja ruchu samochodowego częściowe/całkowite zamknięcie ulic dla ruchu labirynty enklawy ograniczenie pojemności parkingów opłaty za parkowanie lub wjazd sygnalizacja świetlna cel: priorytet wybranych grup użytkowników wydzielone pasy specjalne sygnalizacja świetlna z priorytetem ciągi i obszary ruchu pieszego ścieżki rowerowe przydział parkingów kontrola ruchu i parkowania węzły wielofunkcyjne zintegrowane systemy transportowe

61 zrównoważona mobilność zmniejszanie potrzeb przewozowych (spadek ruchliwości) promocja i rozwój alternatywnych środków transportu

63 Zrównoważona przestrzeń miejska przywrócenie przestrzeni miejskiej tradycyjnych funkcji miasto skoncentrowane i przeciwdziałanie urban sprawl miasto dla ludzi, nie dla samochodów strefy ruchu pieszego systemy dróg rowerowych

64