Instrumenty finansowania inwestycji publicznych a Fundusze UE. Alina Sarnacka, PwC Polska Sp. z o.o.

Transkrypt

1 Instrumenty finansowania inwestycji publicznych a Fundusze UE Alina Sarnacka, PwC Polska Sp. z o.o.

2 Niniejsza prezentacja podlega ochronie na podstawie przepisów prawa autorskiego oraz innych przepisów dotyczących własności intelektualnej. Autorskie prawa majątkowe do materiałów szkoleniowych przysługująpwc Polska Sp. z o.o. z siedzibąw Warszawie, przy al. Armii Ludowej 14, wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy, WydziałGospodarczy KRS pod numerem KRS , o numerze NIP i kapitale zakładowym zł(dalej "PwC"). Prezentacja przeznaczona jest wyłącznie do użytku uczestników Konferencji i dla celów udziału w Konferencji. PwC Polska Sp. z o.o. ani żaden inny podmiot należący do sieci firm nie ponosi odpowiedzialności za skutki wykorzystania materiałów przez inne podmioty, ani za skutki wykorzystania ich w innym celu, niżwymieniony powyżej. Poza wyjątkami określonymi w powszechnie obowiązujących przepisach prawa, wykorzystanie materiałów szkoleniowych, w całości lub w części, w celu innym niżokreślony powyżej, wymaga wyraźnej, pisemnej zgody PwC Polska Sp. z o.o.

3 Agenda Specyfika inwestycji publicznych Koniecznośćstosowania instrumentów finansowych Instrumenty finansowania inwestycji publicznych Kredyty oraz kredyty preferencyjne Obligacje komunalne Obligacje przychodowe i inne schematy project finance Sekurytyzacja Leasing Instrumenty oparte na obrocie wierzytelnościami Optymalizacja procesu inwestycyjnego Pozyskiwanie finansowania krok po kroku

4 Specyfika inwestycji JST (miejskich, gminnych) Inwestycje miejskie/gminne Majązaspokajaćpotrzeby ludności i wpływaćna lokalny poziom rozwoju gospodarczego. Sąw wielu przypadkach kapitałochłonne potrzeba nadrobienia opóźnieńinfrastrukturalnych. Wysoka wartośćinwestycji często nie pozwala na ich realizacjęprzy użyciu wyłącznie środków własnych. Ze względu na limitowany okres wykorzystania funduszy bezzwrotnych, trudno uniknąćkumulacji nakładów w czasie Charakterystyka finansowa poszczególnych inwestycji jest zróżnicowana Wybrane instrumenty finansowania danej inwestycji powinny byćdostosowane do tej charakterystyki Slajd 4

5 Specyfika inwestycji JST (miejskich, gminnych) Pod kątem finansowym inwestycje można podzielićwg różnych kryteriów brak (do)finansowania bezzwrotnego (granty UE, dotacje celowe, itp.) brak możliwości pozyskania preferencyjnego finansowania dłużnego przedmiot inwestycji nie może być traktowany jako samodzielna jednostka ekonomiczna brak potencjału generowania przychodów od użytkowników końcowych potrzebny jest wyłącznie składnik majątkowy istnieje (do)finansowanie bezzwrotne (granty UE, dotacje celowe, itp.) można pozyskaćfinansowanie dłużne na warunkach preferencyjnych przedmiot inwestycji stanowi (może stanowić) odrębnązorganizowaną jednostkęekonomiczną przedmiot inwestycji posiada potencjał generowania przychodów od użytkowników końcowych nie jest potrzebny sam składnik majątkowy a usługa polegająca na jego ciągłej dostępności Slajd 5

6 Koniecznośćstosowania instrumentów finansowych Przyczyny poszukiwania alternatywnych źródełfinansowania - przykład miast w Polsce Presja finansowa duże potrzeby inwestycyjne vs niewystarczające środki własne i limity zadłużenia. Presja społeczna i gospodarcza posiadania wysokiej klasy infrastruktury oraz dostarczania wysokiej jakości usług publicznych. Decentralizacja kompetencji nie implikuje decentralizacji budżetu nowe koszty nie sąuzupełniane nowymi przychodami. Koniecznośćrealizacji wielu inwestycji równolegle z uwagi na limitowany okres wykorzystania środków strukturalnych UE. Niemożnośćrealizacji PPP Slajd 6

7 Koniecznośćstosowania instrumentów finansowych Niemożnośćrealizacji PPP Nie wszystkie potrzeby publiczne mogąbyćefektywnie zrealizowane w formule PPP. Projekty realizowane w formule PPP sąz reguły: szczególnie złożone technologicznie, innowacyjne (brak doświadczenia strony publicznej i możliwości szczegółowego określenia parametrów), kosztowne pod względem nakładów inwestycyjnych (> EUR 10m), powiązane z formądziałalności biznesowej partnera prywatnego (zapewnienie dostępności danego obiektu, infrastruktury, usług). Slajd 7

8 Koniecznośćstosowania instrumentów finansowych Na możliwośćzastosowania poszczególnych instrumentów finansowania wpływająponadto poziom dochodów jednostki możliwośćwydzielenia poszczególnych strumieni przychodów i ich wartość poziom zadłużenia jednostki zdolnośćobsługi zadłużenia jednostki charakterystyka majątku trwałego jednostki priorytetyzacja polityczno-społeczna poszczególnych inwestycji (budżet uchwala Rada Miasta/Gminy) Slajd 8

9 Instrumenty finansowania inwestycji JST Poza środkami własnymi i dotacjami istnieje wiele instrumentów finansowania możliwych do zastosowania przez JST finansowanie nakładów Sektor prywatny Sektor publiczny sekurytyzacja obligacje przychodowe obligacje kredyty / pożyczki forfaiting kredyty MIF środki własne dotacje Sektor publiczny realizacja nakładów ppp leasing koncesja koncesja dotacje Sektor prywatny Slajd 9

10 Instrumenty finansowania inwestycji JST Warunkiem zastosowania poszczególnych instrumentów jest też odpowiednia stopa zwrotu dla banku/inwestora/innego podmiotu Sektor publiczny Sektor prywatny Cele Realizacja potrzeb publicznych Efektywnośćkosztowa Odpowiednia stopa zwrotu z inwestycji Środki Środki publiczne (często niewystarczające dla realizacji wszystkich potrzeb publicznych), know-how Know-how, usługi, rozwiązania finansowe Slajd 10

11 Instrumenty finansowania inwestycji JST Z uwagi na powyższe uwarunkowania Nie można z góry, bez przeprowadzenia odpowiednich analiz decydowaćo instrumencie finansowania danej inwestycji. Każdy plan inwestycyjny powinien byćindywidualnie strukturyzowany pod kątem możliwości sfinansowania każdego z projektów. Warto uwzględniaćkoszt alternatywny unikaćprzeznaczania ograniczonych środków własnych na projekty możliwe do sfinansowania w inny sposób. Slajd 11

12 Kredyty i kredyty preferencyjne Najprostszy (przy umiarkowanym zadłużeniu JST) sposób zapełnienia luki finansowej związanej z realizacjąinwestycji nie musi byćpowiązany z konkretnym projektem instrument standardowy i szeroko stosowany koniecznośćpozyskiwania zgodnie z przepisami PZP umiarkowane koszty pozyskania zróżnicowane wymogi dotyczących zabezpieczeń obowiązki informacyjne względem banku możliwości restrukturyzacji zadłużenia Slajd 12

13 Kredyty i kredyty preferencyjne Uproszczony schemat transakcji Bank (ew. inny podmiot) Środki finansowe Spłaty JST Przedmiot inwestycji Slajd 13

14 Kredyty i kredyty preferencyjne Zastosowanie wszystkie typy projektów inwestycyjnych realizowane przez JST inwestycje wymagające elastycznego instrumentu finansowania strukturękredytu łatwo dopasowaćdo potrzeb danego projektu projekty mieszczące sięw zakresie misji instytucji finansowych udzielających kredytów i pożyczek preferencyjnych warunkiem jest korzystne kształtowanie sięwskaźników dotyczących zadłużenia jednostki lepiej sprawdza sięw przypadku finansowania o mniejszej wartości Slajd 14

15 Kredyty i kredyty preferencyjne Kredyty Międzynarodowych Instytucji Finansowych [EBI, CEB, EBOiR, BŚ/IFC] Większe niżna rynku finansowym możliwości pozyskania długoterminowego finansowania o wysokiej wartości. Atrakcyjne warunki kredytowania marże, elastyczność, termin zapadalności. Zwolnienie z obowiązku stosowania PZP. Finansowanie dedykowane do konkretnego projektu. Procedury audytu technicznego i finansowego projektu. Slajd 15

16 Obligacje komunalne Instrument finansowania nakładów znacznej wartości dla szerokiej grupy zadańinwestycyjnych z reguły nie sąpowiązane z konkretnym projektem umożliwiająpozyskanie wysokich kwot finansowania bezpośrednio z rynku kapitałowego szerokie możliwości strukturyzacji emisji instrument elastyczny przed emisją co do zasady zabezpieczone na całym majątku JST bardziej złożona struktura transakcji niżw przypadku kredytu, ale brak obowiązku stosowania PZP brak możliwości restrukturyzacji zadłużenia - ryzyko refinansowania celem zapewnienia płynności obligacji na rynku wtórnym istotny jest rating Slajd 16

17 Obligacje komunalne Uproszczony schemat transakcji Obligatariusze Obsługa i spłata zadłużenia Środki finansowe Agent emisji Emisja obligacji JST Przedmiot inwestycji Slajd 17

18 Obligacje komunalne Zastosowanie Wszystkie typy inwestycji opłacalne przy wyższej wartości pozyskiwanego finansowania. Finansowanie inwestycji w dłuższej perspektywie np. trzyletniego planu inwestycyjnego. Możliwośćobjęcia gwarancjąuplasowania w zależności od potrzeb. Instrument stosowany w różnych postaciach przez wiele JST. Slajd 18

19 Obligacje przychodowe i inne schematy project finance Odpowiednie do finansowania inwestycji stanowiących samodzielną, generującąprzychody jednostkęekonomiczną Powiązane wyłącznie z konkretnym projektem inwestycyjnym - obsługa zadłużenia w oparciu o strumieńprzychodów generowanych przez zrealizowany przedmiot inwestycji - wierzytelności obligatariuszy zabezpieczone na majątku powstałym w wyniku realizacji inwestycji (uprzywilejowany regres) Ograniczenia dot. rozporządzania majątkiem projektu Rygorystyczny monitoring realizacji projektu Cechy obligacji Istotny jest rating Slajd 19

20 Obligacje przychodowe i inne schematy project finance Uproszczony schemat transakcji Obligatariusze Obsługa i spłata zadłużenia Środki finansowe Agent emisji Emisja obligacji JST Nadwyżka Rachunek powierniczy Przedmiot inwestycji Strumień przychodów Slajd 20

21 Obligacje komunalne Zastosowanie inwestycje, których przedmiot stanowi lub może być traktowany jako samodzielna jednostka ekonomiczna inwestycje mogące generowaćidentyfikowalny i stabilny w długim okresie strumieńprzychodów Slajd 21

22 Sekurytyzacja Instrument finansowania wszystkich typów inwestycji brak powiązania z przedmiotem inwestycji Instrument powiązany wyłącznie z określonym wyodrębnionym strumieniem przychodów JST. Istotne znaczenie ma rozróżnienie pomiędzy sprzedażą wierzytelności a subpartycypacją(kryteria Eurostatu). Spółka celowa (SPV) nabywająca wierzytelności jest niezależna od JST. Stosowany głównie przez banki i instytucje finansowe brak przykładów zastosowania przez JST w Polsce. Na świecie stosowany głównie przez rządy. Slajd 22

23 Sekurytyzacja Uproszczony schemat transakcji SPV Emisja pap. wart. pod zastaw wierzytelności Nabywcy papierów wartościowych Strumieńprzychodów 1 Sprzedaż wierzytelności przyszłych Strumieńprzychodów 2 Strumieńprzychodów 3 Strumieńprzychodów 4 Strumieńprzychodów 5 Strumieńprzychodów 6 Strumieńprzychodów 7 JST Przedmiot inwestycji Slajd 23

24 Sekurytyzacja Zastosowanie Głównym kryterium jest istnienie strumienia wierzytelności mogących byćprzedmiotem sprzedaży. Brak ograniczeńco do przedmiotu inwestycji finansowanego wpływami z sekurytyzacji. Slajd 24

25 Leasing Instrument pozwalający na sfinansowanie inwestycji polegającej na zakupie określonego(ych) środka(ów) trwałego(ych) Instrument powiązany z przedmiotem inwestycji. Pod względem księgowym właścicielem przedmiotu inwestycji może pozostawaćleasingobiorca bądźleasingodawca (leasing finansowy bądźoperacyjny). Pod względem efektów bilansowych, leasing finansowy podobny jest do kredytu. Leasing operacyjny jest instrumentem pozabilansowym. Slajd 25

26 Leasing finansowy Uproszczony schemat transakcji (leasing finansowy) Leasingodawca Raty leasingowe JST Korzystanie i utrzymanie Środek trwały Slajd 26

27 Leasing operacyjny Uproszczony schemat transakcji (leasing operacyjny) Leasingodawca Utrzymanie Środek trwały Opłaty leasingowe JST Korzystanie Slajd 27

28 Leasing Zastosowanie Realizacja inwestycji polegających na zakupie środka trwałego lub zakupie i utrzymaniu środka trwałego. Może byćstosowany celem nabycia zarówno majątku ruchomego jak i nieruchomego. Slajd 28

29 Leasing zwrotny Instrument pozwalający na pozyskanie środków finansowych przy użyciu składników majątku trwałego JST Brak powiązania z przedmiotem inwestycji. Warunkiem zastosowania jest posiadanie przez JST odpowiednich składników majątku trwałego. Może byćustrukturyzowany jako leasing operacyjny albo jako leasing finansowy. Slajd 29

30 Leasing zwrotny Uproszczony schemat transakcji (leasing zwrotny) Leasingodawca Sprzedaż środka trwałego Środek trwały Opłaty leasingowe Środki finansowe ze sprzedaży środka trwałego Korzystanie JST Przedmiot inwestycji Slajd 30

31 Leasing zwrotny Zastosowanie W celu pozyskania środków finansowych na realizację dowolnych inwestycji. W trudnej sytuacji finansowej umożliwia poprawępłynności finansowej bez utraty możliwości korzystania ze sprzedanego środka trwałego. Slajd 31

32 Instrumenty oparte na obrocie wierzytelnościami Forfaiting Instrument powiązany z realizacjądanego projektu inwestycyjnego jego zastosowanie musi zostać uwzględnione w umowie z wykonawcą. Transakcja oparta na cesji niewymagalnych wierzytelności wykonawcy z tytułu realizacji przedmiotu inwestycji. Cesjonariusz (bank) zawiera z JST umowęrozterminowania wierzytelności, co pozwala na uniknięcie jednorazowego zwiększenia poziomu zadłużenia JST. Slajd 32

33 Instrumenty oparte na obrocie wierzytelnościami Uproszczony schemat transakcji (forfaiting) Spłaty zgodnie z Umową Rozterminowania Umowa Rozterminowania Bank Cesja wierzytelności niewymagalnych JST Umowa wykonawcza Wykonawca Przedmiot inwestycji Slajd 33

34 Instrumenty oparte na obrocie wierzytelnościami (forfaiting) Zastosowanie Co do zasady brak ograniczeń musi istniećkontrakt z dostawcą/wykonawcąbędący podstawąwierzytelności w stosunku do JST. W Polsce stosowany dotychczas przy inwestycjach: - budowa ulicy (Gdańsk), - budowa bloków operacyjnych szpitala (Toruń), - budowa Sali koncertowej (Toruń), - budowa hali sportowo-widowiskowej (Gdańsk/Sopot). Slajd 34

35 Optymalizacja procesu inwestycyjnego Bez względu na metodęrealizacji inwestycji, to strona publiczna odpowiada za optymalizacjęswoich inwestycji: 1 2 Optymalizacja materialna Optymalizacja czasowa Identyfikacja potrzeb publicznych, cele, strategia. Planowanie i synchronizacja poszczególnych inwestycji. 3 Optymalizacja operacyjna Wybór sposobu przeprowadzenia poszczególnych inwestycji. 4 Optymalizacja Wybór formy finansowania. finansowa Slajd 35

36 Optymalizacja procesu inwestycyjnego 1 Optymalizacja materialna To strona publiczna zawsze zachowuje kompetencje w dziedzinie definicji usług najlepiej odpowiadających potrzebom publicznym. W tym zakresie istotne jest określenie: celów, strategii, związanych z nimi priorytetów inwestycyjnych. A następnie przełożenie tych celów na: Wieloletnie Plany Inwestycyjne, Roczne plany inwestycyjne. Slajd 36

37 Optymalizacja procesu inwestycyjnego 2 Optymalizacja czasowa Wynika z priorytetyzacji inwestycji uwarunkowanej głównie czynnikami zewnętrznymi plany ogólnokrajowe, wydarzenia (sportowe, festiwale, etc.). Czynniki wewnętrzne sązwiązane głównie z cechami samych planów inwestycyjnych odpowiednia kolejnośćprac, synergia. Istotne jest dostosowanie okresu ponoszenia nakładów do dostępności finansowania (zwłaszcza jeśli chodzi o finansowanie bezzwrotne środki UE). Ważna jest kwestia skoordynowania powyższych czynników z wymogami proceduralnymi (PZP). Slajd 37

38 Optymalizacja procesu inwestycyjnego 3 Optymalizacja operacyjna (A) Jest współzależna z optymalizacjąfinansową. Analiza możliwości redukcji kosztów i czasu potrzebnego na uzyskanie pożądanych efektów przy użyciu różnych struktur. Analiza koniecznych do przeprowadzania procedur Analiza ryzyk danego przedsięwzięcia i możliwości ich alokacji, wycena ryzyk - zaniedbanie tego etapu lub jego nieprawidłowe przeprowadzenie może skutkowaćznacznym zawyżeniem kosztów projektu lub następcząniemożliwościąjego realizacji. Slajd 38

39 Optymalizacja procesu inwestycyjnego 3 Optymalizacja operacyjna (B) Instrumenty finansowania Sposób realizacji Slajd 39

40 Optymalizacja procesu inwestycyjnego 4 Optymalizacja finansowa (A) - cele Najbardziej korzystny ( czasem najtańszy ) sposób finansowania Osiągnięcie najkorzystniejszej alokacji posiadanych środków. Pozyskanie brakujących środków. Utrzymanie niskiego i zgodnego z przepisami prawa poziomu zadłużenia danej jednostki sektora publicznego. Odpowiednie rozłożenie w czasie ponoszonych nakładów inwestycyjnych. Slajd 40

41 Optymalizacja procesu inwestycyjnego 4 Optymalizacja finansowa (B) - kryteria Identyfikacja projektów generujących przychody zewnętrzne (tj. od użytkowników końcowych) przyszłe źródła finansowania. Identyfikacja projektów, opartych o płatności ze strony podmiotu publicznego (ew. płatnośćza dostępność). Identyfikacja usług (i związanych z ich świadczeniem składników majątkowych), których wykonywanie może zostaćscedowane na podmiot zewnętrzny. Identyfikacja dostępnych źródełfinansowania środki własne, dotacje. Analiza kosztowa poszczególnych metod. Analiza materialnych, operacyjnych oraz czasowych skutków poszczególnych metod dla realizacji inwestycji. Slajd 41

42 Optymalizacja procesu inwestycyjnego 5 Proces optymalizacji finansowej/operacyjnej Ocena zadańwg dostępności funduszy europejskich Brak funduszy UE Fundusze UE Możliwośćsfinansowania projektu wg kryteriów komercyjnych ryzyka, przychody Możliwośćsfinansowania wkładu własnego wg kryteriów komercyjnych Podziałplanu inwestycyjnego na grupy zadańwyodrębnione pod kątem sposobu realizacji / finansowania Slajd 42

43 Pozyskiwanie finansowania krok po kroku PLANOWANIE PROCESU Etap 1 Etap 2 Etap 3 Etap 4 Weryfikacja luki finansowej Określenie ogólnych ram współpracy oraz warunków brzegowych potencjalnej transakcji Wstępne badanie rynku Określenie optymalnej struktury finansowania Określenie procedur pozyskiwania finansowania (czy ma zastosowanie PZP w zależności od rozpatrywanych źródełi podmiotu pozyskującego?) Slajd 43

44 Pozyskiwanie finansowania krok po kroku Kryteria wyboru oferty Najbardziej optymalna, często jest teżnajtańsza Pewnośćpozyskania finansowania Wymogi dot. zabezpieczenia w kontekście przyszłych planów Elastycznośći jej odzwierciedlenie w kosztach Obowiązki informacyjne Możliwości restrukturyzacji zadłużenia (np. warunki wcześniejszej spłaty) Ryzyko refinansowania (oferowany profil spłaty) Slajd 44

45 Nasze rozumienie celów projektu Optymalny model finansowania, to taki, który Pewność uzyskania finansowania Na czas Z możliwością refinansowania w lepszej sytuacji gospodarczej Przy możliwie najniższym koszcie i jak najmniejszych zabezpieczeniach Slajd 45

46 Instrumenty finansowania inwestycji publicznych Podsumowanie Najwięcej inwestycji publicznych realizowanych jest przy użyciu środków własnych lub prostego zadłużenia. Nie we wszystkich przypadkach takie finansowanie musi być optymalne. Efektywna realizacja inwestycji publicznej to nie tylko niskie koszty, ale teżkorzyści czasowe i operacyjne. Optymalizacja inwestycji dokonywana jużna etapie strategii pozwala zmaksymalizowaćkorzyści we wszystkich omawianych grupach działań. Sektor prywatny ma możliwości aktywnego wpływu na kształt inwestycji publicznych jużod etapu planowania strategicznego. Slajd 46

47 Dziękujęza uwagę Alina Sarnacka Menedżer Działusług doradczych tel. +48 (22)