Dlaczego warto korzystać z rachunków bankowych i płatności bezgotówkowych?

Transkrypt

1 Adam Tochmański, Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego Dlaczego warto korzystać z rachunków bankowych i płatności bezgotówkowych? Gdańsk, 1 czerwca 2015 r.

2 2 Spis treści Jak krąży pieniądz? Co składa się na obrót pieniężny? Z jakich źródeł Polacy dostają pieniądze? Ile pieniędzy i w jakiej formie mają Polacy? Ile rachunków bankowych mają Polacy? Ilu Polaków ma rachunki bankowe? Kto ma a kto nie ma rachunku bankowego i dlaczego? Za co, gdzie i w jakiej formie płacą Polacy? Jakie są główne korzyści z posiadania rachunku bankowego i dokonywania płatności bezgotówkowych? Co można zrobić, aby Polacy częściej dokonywali płatności w drodze bezgotówkowej?

3 3 Jak krąży pieniądz? Co składa się na obrót pieniężny? Otrzymywanie pieniędzy Przechowywanie pieniędzy Płacenie

4 4 Z jakich głównych źródeł Polacy dostają pieniądze? Wynagrodzenie za pracę 12% 88% Emerytury i renty z ZUS 35,3% 64,7% Gotówka Emerytury i renty z KRUS Zasiłki (rodzinny, opiekuńczy, pielęgnacyjny) 56% 44% 33,3% 66,7% Środki na rachunkach bankowych Dochody z działalności gospodarczej? Źródło: ZUS, KRUS, NBP

5 5 Główne korzyści dla konsumentów z otrzymywania pieniędzy w drodze bezgotówkowej (cytaty) Uważam, że fajnie żyć w takim świecie, gdzie bank ułatwia życie. Już nie czekam na listonosza, jak moja mama czy babcia. Teraz sobie nie wyobrażam, żeby ich nie było. Nie wyobrażam sobie, żeby listonosz przynosił mi emeryturę, żebym chodziła z portfelem pełnym pieniędzy, że musiałabym wszędzie tak płacić. Mam konto w banku, emerytura tak spływa i czego nie wykorzystam, to zostaje tam, parę groszy. U nas te konta zakładali jeszcze jak pracowaliśmy. To jest teraz wygodne, bo mnie nie ma w domu, a byłabym uwiązana, jakbym tą emeryturę musiała jakoś odebrać. Mam konto w banku. Przez długie lata listonosz mi przynosił emeryturę, ale zrezygnowałam z tego, bo listonosz przychodzi o różnych porach. I zawsze marudził. A ja nie mogę siedzieć w domu, ja jestem taka, że muszę gdzieś rano wyjść. Źródło: Raport Badanie postaw Polaków powyżej 60 roku życia wobec obrotu bezgotówkowego, NBP, 2012 r.

6 6 Główne korzyści dla konsumentów z otrzymywania pieniędzy w drodze bezgotówkowej (1/2) Pewność otrzymania środków niezależnie od fizycznej obecności konsumenta (większa elastyczność czasowa). Pewność otrzymania środków niezależnie od funkcjonowania pośredników (np. działania poczty). Większe bezpieczeństwo (brak noszenia przy sobie większej ilości gotówki, pochodzącej np. z wypłaty wynagrodzenia, mniejsze ryzyko opóźnień w wypłacie pieniędzy w razie napadu na doręczycieli). Możliwość szybkiego rozpoczęcia przynoszenia dochodu z oszczędności.

7 7 Główne korzyści dla konsumentów z otrzymywania pieniędzy w drodze bezgotówkowej (2/2) Możliwość szybkiego wydania pieniędzy w drodze bezgotówkowej (bez potrzeby wpłaty gotówki na rachunek). Możliwość uznania pieniędzy wpływających na rachunek bankowy jako oficjalnych przychodów, mogących być podstawą dla wyliczania zdolności kredytowej i uzyskania kredytu. Korzyści społeczne: większe prawdopodobieństwo otrzymania pieniędzy przez rodzinę lub większej kontroli przez współmałżonka.

8 8 Główne korzyści dla państwa i gospodarki z przekazywania pieniędzy w drodze bezgotówkowej Niższe koszty funkcjonowania instytucji państwowych i przedsiębiorstw: mniejsze koszty przelewów na rachunki bankowe niż przekazania pieniędzy w gotówce (według danych ZUS, koszty ponoszone przez Zakład z tytułu wypłaty świadczeń w formie gotówkowej wynoszą około 221 mln zł rocznie, zaś na rachunek bankowy 3 mln zł), brak konieczności utrzymywania kas w przedsiębiorstwach i instytucjach, brak kosztów związanych z ochroną transportu i przechowywania gotówki. Pewność dostarczenia niezależnie od obecności beneficjenta i możliwości pośredników. Większa przejrzystość obrotu gospodarczego i zmniejszenie szarej strefy.

9 9 Większe korzyści są z otrzymywania pieniędzy w formie bezgotówkowej niż gotówkowej! Korzyści z otrzymania pieniędzy w gotówce Korzyści z otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy

10 10 Ile pieniędzy w złotych i w jakiej formie mają Polacy? gotówka (banknoty i monety) 129 mld zł 1 środki na rachunkach bankowych płatnych na każde żądanie 282 mld zł 2 lokaty terminowe w bankach 287,7 mld zł 2 Źródło: 1 NBP, marzec 2015 r. 2 NBP, kwiecień 2015 r.

11 11 Drzwi i klucze do naszych finansów kiedyś Drzwi i klucze do naszych finansów dziś

12 12 Ile rachunków bankowych mają Polacy? Liczba rachunków bankowych a vista osób fizycznych (w mln) w okresie czerwiec 2005 r. grudzień 2014 r mln 30,7 32,8 31,7 37,4 36,2 36,5 36,5 37,2 34,1 38,5 38,7 38, ,9 29, , ,5 21,3 20,0 23,1 24,3 Źródło: NBP, 2015 r.

13 13 Ilu Polaków ma rachunki w bankach lub SKOK-ach? 23% 77% posiada nie posiada Źródło: NBP, 2012 r., n=1000

14 14 Posiadanie konta osobistego/ror w zależności od wieku 100% 90% 80% 30% 7% 4% 12% 32% 70% 57% 60% 50% 40% 30% 70% 93% 96% 88% 68% 20% 43% 10% 0% do 24 lat lata lata lata lata 65 lat i więcej posiada nie posiada Źródło: NBP, 2012 r., n=1000

15 15 Posiadanie konta osobistego/ror w zależności od wykształcenia 100% 90% 80% 32% 10% 1% 70% 60% 68% 50% 40% 30% 68% 90% 99% nie posiada posiada 20% 10% 0% 32% podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe Źródło: NBP, 2012 r., n=1000

16 16 Posiadanie konta osobistego/ror w zależności od miesięcznego dochodu w gospodarstwie domowym 100% 90% 80% 41% 35% 28% 8% 9% 70% 60% 50% 40% 30% 59% 65% 72% 92% 91% nie posiada posiada 20% 10% 0% poniżej 1300 zł od 1301 zł do 1800 złod 1801 zł do 2400 złod 2401 zł do 3800 zł powyżej 3801 zł Źródło: NBP, 2012 r., n=1000

17 17 Posiadanie konta osobistego/ror w zależności od grupy społeczno-zawodowej 100% 90% 80% 70% 50% 46% 41% 36% 31% 17% 10% 7% 2% 1% 60% 50% 40% 30% 20% 50% 54% 59% 64% 69% 83% 90% 93% 98% 99% 10% 0% emeryt rencista uczeń, student zajmuję się domem bezrobotny rolnik robotnik przedsiębiorca specjalista, technik urzędnik, prac. inst. publ. posiada nie posiada Źródło: NBP, 2012 r., n=1000

18 18 Przyczyny nieposiadania konta osobistego/ror Nie potrzebuję konta, nie mam takiej potrzeby 50% Wolę trzymać pieniądze w gotówce Nie mam pieniędzy, nie mam czego oszczędzać 23% 25% Nie mam regularnych dochodów/ nie mam stałej pracy Nie mam zaufania do banków/ bankowców Uważam, że mam zbyt niskie dochody, żeby posiadać konto Banki pobierają zbyt wysokie opłaty i prowizje za prowadzenie 16% 14% 14% 13% Posiadanie i obsługa konta bankowego jest zbyt skomplikowana 9% Konto osobiste jest zbyt drogie w stosunku do korzyści 7% Inne (nie potrzebuję, brak dochodów) Konto osobiste jest za nisko oprocentowane/ nieopłacalne Karta debetowa wydana do konta jest zbyt droga w stosunku do Bank odmówił mi założenia konta ze względu na brak stałej pracy 3% 2% 2% 1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Źródło: NBP, 2012 r., n=229

19 19 Posiadanie rachunku bankowego w krajach UE w 2011 r Źródło: A. Demirguc-Kunt, L. Klapper, Measuring Financial Inclusion, World Bank, Policy Research Working Paper 6025, April 2012.

20 20 Posiadanie rachunku bankowego w krajach UE w 2014 r Źródło: A. Demirguc-Kunt, L. Klapper, D. Singer, P. Van Oudheusden, The Global Findex Database 2014, World Bank Group, Policy Research Working Paper 7255, April 2015.

21 21 Główne korzyści dla konsumentów z przechowywania pieniędzy w formie bezgotówkowej (cytaty) Nie można się obejść bez banków, państwo samo w sobie musi funkcjonować przy pomocy banków. Bank ma tą funkcję zaufania publicznego i mając pieniądze w banku, na koncie, w depozycie, to prawdopodobieństwo okradzenia ordynarnego jest znikome. ( ) Korzystam z banku, bo to jest wygoda. Do banków ma się większe zaufanie, to jest instytucja, to nie jest pojedynczy człowiek, który może mnie gdzieś oszukać. To jest instytucja, której można zaufać przynajmniej nasze, polskie banki. Ja wszystko płacę kartą, a potem przychodzi emerytura i sobie spłacam. Noszę gotówkę, jak to się mówi, na zieleniak. ( ) Nie noszę gotówki przy sobie, raz już byłam okradziona i to z dużych pieniędzy, bo wiozłam mamie na zakup i dlatego właśnie nie chcę. Mam konto oszczędnościowe na niewielką sumę w Banku Spółdzielczym. Wycofałem zapłatę przy zakładaniu kanalizacji i wpłaciłem ją do banku, parę lat temu. Żeby nie przynosić do domu i nie trzymać w pończosze. Przede wszystkim jest ten mały procent, a z drugiej strony nie korci, żeby wziąć. Źródło: Raport Badanie postaw Polaków powyżej 60 roku życia wobec obrotu bezgotówkowego, NBP, 2012 r.

22 22 Główne korzyści dla konsumentów z przechowywania pieniędzy w formie bezgotówkowej (1/2) Znacznie większe bezpieczeństwo przechowywania pieniędzy w instytucji regulowanej i nadzorowanej przez państwo ( pewne jak w banku ). Gwarancja środków do 100 tys. euro nawet w przypadku upadku banku. Brak możliwości utraty gotówki, np. w wyniku kradzieży, pożaru czy powodzi. Oszczędność czasu i pieniędzy przy opłacaniu rachunków. Mniejsze lub większe przychody finansowe, zwłaszcza w razie ulokowania środków na rachunku oszczędnościowym lub rachunku lokaty.

23 23 Główne korzyści dla konsumentów z przechowywania pieniędzy w formie bezgotówkowej (2/2) Łatwiejsza możliwość wsparcia finansowego osób starszych przez dzieci i vice versa. Bezpieczeństwo i pewność właściwego, zgodnego z wolą osoby starszej, dysponowania środkami na rachunku (np. pełnomocnictwo dla osoby bliskiej, dyspozycja wkładem na wypadek śmierci). Mniejsze ryzyko utraty środków np. w wyniku wyłudzenia na wnuczka.

24 24 Główne korzyści z punktu widzenia państwa i gospodarki z przechowywania pieniędzy w drodze bezgotówkowej Redukcja kosztów związanych z obsługą obrotu gotówkowego. Wsparcie rozwoju gospodarczego kraju (m.in. poprzez możliwość zwiększonej akcji kredytowej). Zwiększenie przejrzystości obrotu gospodarczego i możliwości kontroli przeprowadzonych transakcji. Wzrost dochodów budżetowych z tytułu zwiększonych podatków z racji zmniejszenia tzw. szarej strefy szacowanej w Polsce na 25% PKB. Spadek przestępczości.

25 25 Większe korzyści są z przechowywania pieniędzy na rachunku bankowym niż w gotówce! Korzyści z przechowywania pieniędzy w gotówce Korzyści z przechowywania pieniędzy na rachunku bankowym

26 26 Jakich rodzajów płatności dokonują Polacy? Zakup towarów i usług Płatności wobec innych osób fizycznych Płatności Polaków Płatności masowe (np. za gaz i energię) Podatki i opłaty na rzecz państwa i samorządó w Spłata kredytów i pożyczek

27 27 W jakich miejscach płacą Polacy? 1% 6% 4% mały sklep spożywczy, kiosk, targowisko 8% supermarket, hipermarket spożywczy 12% 50% pozostałe sklepy usługi, rekreacja, hotel, parking stacja benzynowa 18% płatność innej osobie i inne zakupy w Internecie Źródło: NBP, 2012 r., n=5600

28 28 W jakiej formie płacą Polacy? 2% 17% 82% Gotówka Karta Przelew Źródło: NBP, 2012 r., n=5060

29 29 Szczegółowa struktura płatności gotówkowych Polaków w 2012 r. płatności gotówkowe osób nieposiadających kart płatniczych 26% 34% 40% płatności gotówkowe posiadaczy kart płatniczych, dokonane w miejscach nieakceptujących kart płatności gotówkowe posiadaczy kart płatniczych, dokonane w miejscach akceptujących karty Źródło: NBP, 2012 r., n=4141

30 Grecja Bułgaria Rumunia Włochy Malta Litwa Polska Cypr Czechy Słowacja Hiszpania Węgry Irlandia Łotwa Słowenia Niemcy UE 27 Portugalia Belgia Austria Wielka Brytania Estonia Francja Szwecja Dania Holandia Finlandia Luksemburg Akademia dostępne finanse 30 Porównanie Polski i innych krajów w zakresie udziału gotówki w całkowitej liczbie płatności w 2012 r. (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Źródło: EBC, 2012 r.

31 31 Główne korzyści dla konsumentów z dokonywania płatności w formie bezgotówkowej (cytaty) To jest takie dobrodziejstwo, że jest ten papierek utwardzony, nosi się go przy sobie, można z niego wszędzie korzystać, nawet za granicą. Zawsze uważałam, że to dobrodziejstwo, ale na początku trochę się bałam, czy sobie poradzę, czy będę potrafiła wstukać to na tym aparacie. Poszedł mąż ze mną raz, raz syn i okazało się, że to nie jest takie trudne, tym bardziej, że tam są duże cyfry, można sobie bez okularów poradzić, tylko trzeba zapamiętać ten PIN. W momencie, kiedy mi zabraknie pieniędzy, to mogę sobie wziąć z karty kredytowej, a jak przyjdzie ta emerytura, to wtedy to oddam. Iść do sąsiadki i pożyczać 100 zł, bo mi zabrakło, to jest upokarzające. A tak to mam kartę i bez łaski biorę, potem spłacam tę minimalną kwotę, a potem płacę resztę. I to jest dla mnie ta główna zaleta. Przez Internet płacę rachunki, sprawdzam, czy emerytura mi wpłynęła, ile mam na koncie, nic poza tym. Mam ustawione płatności i zdefiniowanych odbiorców. Jak płacę kartą to też mam nad tym kontrolę, bo codziennie mogę sobie wejść na konto i sprawdzić, ile wydałam. Przychodzi mi renta i idę tam do banku, przelewy robi mi ten zaprzyjaźniony bankowiec, tyle lat znamy się. No i on mi robi te przelewy, wypłacam sobie potem gotóweczkę. Jak miałem komputer to robiłem przelewy elektronicznie. Teraz nie mam komputera. A poza tym chodzę tam bardziej towarzysko, muszę ruszyć się z domu, więc idę tam sobie coś załatwić. Źródło: Raport Badanie postaw Polaków powyżej 60 roku życia wobec obrotu bezgotówkowego, NBP, 2012 r.

32 32 Główne korzyści dla konsumentów z dokonywania płatności w formie bezgotówkowej Wygoda (nie muszę mieć pieniędzy przy sobie, gdyż są one na rachunku). Bezpieczeństwo (mniejsze ryzyko utraty pieniędzy). Możliwość zrobienia nieplanowanych zakupów (mogę wydać więcej niż mam w portfelu i nie muszę szukać bankomatu). Niższe ceny towarów i usług przy wykorzystaniu programów lojalnościowych i wynikających stąd rabatów. Brak ewentualnych problemów z wypłatą reszty. Możliwość zwrotu pieniędzy w razie niewywiązania się z usługi ( chargeback ).

33 33 Korzyści dla państwa i gospodarki z realizowania płatności w formie bezgotówkowej Możliwość wsparcia rozwoju gospodarczego kraju (m.in. poprzez zwiększoną akcję kredytową). Wzrost dochodów budżetowych z tytułu zwiększonych podatków z racji zmniejszenia tzw. szarej strefy. Możliwość obniżenia podatków dzięki większym dochodom budżetu państwa. Ograniczenie tzw. szarej strefy (zwiększenie płatności elektronicznych o 10 % rocznie przez okres czterech lat może zmniejszyć szarą strefę o 5 %*). Spadek przestępczości. Państwo powinno promować obrót bezgotówkowy, ale nie w sposób nakazowy. * Źródło : Szara strefa gospodarcza w Europie w 2013 r. Zastosowanie systemów płatności elektronicznych do zwalczania drugiego obiegu gospodarczego, VISA EUROPE & ATKearney, 2013 r.

34 34 Więcej korzyści jest z dokonywania płatności w formie bezgotówkowej niż gotówkowej! Korzyści z dokonywania płatności w gotówce Korzyści z dokonywania płatności w drodze bezgotówkowej

35 35 Czy warto korzystać z rachunków bankowych i płatności bezgotówkowych? Ocena z punktu widzenia konsumenta, państwa i gospodarki Otrzymywanie pieniędzy G B Przechowywanie pieniędzy G B Płacenie G B G Obrót gotówkowy B Obrót bezgotówkowy

36 36 Poziomy zaawansowania bezgotówkowego w Polsce 0 poziom - brak konta 23% 1 poziom - konto, brak karty 51% 15% 11% 2 poziom - konto, karta, brak dostępu do bankowości internetowej 3 poziom - konto, karta, dostęp do bankowości internetowej Źródło: Zwyczaje płatnicze Polaków, NBP, 2013 r., n=1000

37 37 Poziomy zaawansowania bezgotówkowego Poziom 3 Poziom 2 51% 66% 77% Poziom 1 Poziom 0 23%

38 38 Co można zrobić, aby Polacy częściej dokonywali płatności w drodze bezgotówkowej? Niezbędne jest: 1. przekonanie osób nieubankowionych do założenia rachunku bankowego i jego wykorzystywania, w tym poprzez użycie kart płatniczych lub innych bezgotówkowych instrumentów płatniczych (przejście z poziomu 0 na poziom 1, 2 lub 3), 2. przekonanie osób posiadających rachunek bankowy, ale go niewykorzystujących w pełni, do dokonywania każdej lub większości płatności w drodze bezgotówkowej (przejście z poziomu 1 na poziom 2 lub 3), 3. przekonanie punktów handlowo-usługowych do akceptowania kart płatniczych i innych instrumentów bezgotówkowych przy wszystkich płatnościach. Dla każdego z tych działań, a w szczególności działań 1 i 2, niezbędni są Ambasadorowie Obrotu Bezgotówkowego.

39 Adam Tochmański Dyrektor Departament Systemu Płatniczego

40