Raport o stanie rynku pocztowego za rok 2013

Transkrypt

1 Raport o stanie rynku pocztowego za rok 2013 Warszawa, maj 2014 r.

2 1. Wprowadzenie Podstawy prawne regulujące funkcjonowanie rynku usług pocztowych Prawo krajowe Prawo europejskie Prawo międzynarodowe Rynek usług pocztowych Istota rynku usług pocztowych Podmioty krajowego rynku usług pocztowych Organy państwa Operatorzy pocztowi Analiza funkcjonowania rynku usług pocztowych Analiza działalności operatora wyznaczonego w 2013 roku Analiza działalności alternatywnych operatorów pocztowych w 2013 roku Analiza działalności operatorów pocztowych w 2013 roku Wnioski...46 Spis tabel...49 Spis wykresów...51 Załącznik wyniki kontroli działalności pocztowej...53 Urząd Komunikacji Elektronicznej 2

3 Niniejszy raport został sporządzony zgodnie z art. 43 ust. 6 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 1529) na podstawie informacji uzyskanych od operatorów pocztowych zgodnie z art. 43 ust. 1 i 2 ww. ustawy. Przepisy te obligowały operatorów pocztowych do przedłożenia Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej sprawozdań z działalności pocztowej prowadzonej w 2013 roku. Sprawozdanie przedstawili: operator wyznaczony świadczący usługi powszechne (Poczta Polska S.A.) oraz 160 alternatywnych operatorów pocztowych. Działalnością pocztową w rozumieniu art. 1 ww. ustawy, jest wykonywanie działalności gospodarczej, polegającej na świadczeniu usług pocztowych w obrocie krajowym lub zagranicznym. 1. Wprowadzenie Rok 2013 był przełomowy dla rynku usług pocztowych w Polsce. Do tej pory ewoluował on stopniowo w kierunku otwierania się na konkurencję i tworzenia jednego z ważnych ogniw wewnętrznego rynku Unii Europejskiej. Systematycznie zmniejszał się obszar usług zastrzeżonych dla operatora świadczącego usługi powszechne i zarazem wzrastała konkurencja rynkowa. Od 1 stycznia 2013 roku weszły w życie przepisy nowej ustawy Prawo pocztowe, która wdrożyła do polskiego porządku prawnego dyrektywę 2008/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 lutego 2008 r. zmieniającą dyrektywę 97/67/WE w odniesieniu do pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty (Dz. Urz. UE L 52 z , s. 3, z późn. zm.) tzw. III Dyrektywę. Ustawa ta ostatecznie zniosła obszar zastrzeżony i określiła zasady funkcjonowania rynku pocztowego po jego pełnym otwarciu na konkurencję. Wprowadziła także nowe pojęcia i definicje m.in.: nową definicję usługi pocztowej, dotąd nie definiowane, określenie usług wchodzących w zakres usług powszechnych, definicję przesyłki kurierskiej oraz bardziej precyzyjną niż dotychczas definicję paczki pocztowej, co powinno uporządkować obraz krajowego rynku pocztowego. Przepisy nowego Prawa pocztowego, podobnie jak w poprzednio obowiązującym stanie prawnym, regulują zakres usług powszechnych oraz sposób ich świadczenia. Warto zwrócić uwagę, że zakres usług powszechnych został znacząco ograniczony. W myśl obwiązujących przepisów do katalogu usług powszechnych nie zalicza się przekazów pocztowych, przesyłek reklamowych oraz usług wymienionych w art. 45 ust. 1 ustawy świadczonych dla nadawców masowych. Dzięki wprowadzeniu nowych regulacji na krajowym rynku pocztowym wyodrębnione zostały jego główne segmenty: usługi powszechne świadczone przez operatora wyznaczonego (na podstawie art. 178 ust.1 Prawa pocztowego do końca 2015 roku obowiązki te pełni Poczta Polska S.A.), usługi wchodzące w zakres usług powszechnych, przesyłki kurierskie oraz inne usługi pocztowe, do których zaliczają się m.in. przekazy pocztowe, przesyłki reklamowe oraz druki bezadresowe. Wg stanu na koniec 2013 roku, poza Pocztą Polską S.A. (dalej Poczta Polska), do rejestru operatorów pocztowych wpisane były 274 podmioty, wobec 267 zarejestrowanych w 2012 roku. Należy przy tym zaznaczyć, że nie wszyscy operatorzy, którzy uzyskali wpis, faktycznie prowadzą działalność. Operatorów działających w 2013 roku było 160. Ich liczba w ostatnim roku nieznacznie wzrosła, wcześniej natomiast, utrzymywała się na stabilnym poziomie: w 2012 działalność prowadziło 153 operatorów, w , zaś w Dominującym podmiotem w odniesieniu do większości usług realizowanych na krajowym i zagranicznym rynku pocztowym pozostaje Poczta Polska. Dysponuje ona infrastrukturą konieczną do świadczenia usług pocztowych o charakterze powszechnym. Usługi powszechne stanowią nadal istotną pozycję wśród usług świadczonych przez Pocztę Polską W tej grupie usług najbardziej znaczącą pozycję stanowiły przesyłki listowe. W 2013 roku operator wyznaczony zrealizował w obrocie krajowym i zagranicznym prawie 2 mld usług pocztowych (usługi powszechne, usługi wchodzące w zakres usług powszechnych, przesyłki kurierskie oraz inne usługi pocztowe), co przełożyło się na blisko 5 mld zł przychodu. W tej liczbie usług ponad 0,8 mld stanowiły usługi powszechne, z których przychody wyniosły Urząd Komunikacji Elektronicznej 3

4 prawie 3,3 mld zł. Znaczącą część tj. 98% usług powszechnych stanowiły przesyłki listowe, ich udział w grupie przychodów z usług powszechnych wyniósł ponad 81%. Alternatywni operatorzy pocztowi w 2013 roku działali w trzech segmentach rynku usług pocztowych tj. w segmencie usług wchodzących w zakres usług powszechnych, przesyłek kurierskich oraz innych usług pocztowych. Ogółem na rynku krajowym i zagranicznym operatorzy ci zrealizowali ponad 2,9 mld usług pocztowych co przełożyło się na ponad 2,5 mld zł przychodu. Analiza danych w zakresie poszczególnych segmentów rynku pocztowego wskazuje, że największy udział w zakresie wolumenu zrealizowanych przesyłek pocztowych tj. 86,4% stanowią inne usługi pocztowe, które wygenerowały jedynie 5,3% przychodu. W grupie tej jednak 85,7% usług to druki bezadresowe, które nie odgrywają znaczącej roli w przychodach (3,2%). Pod względem wielkości przychodów największy udział stanowią przesyłki kurierskie. Przychody z tego segmentu rynku wyniosły blisko 86% wszystkich przychodów osiągniętych przez pozostałych operatorów pocztowych. W segmencie usług wchodzących w zakres usług powszechnych w roku 2013 działalność była prowadzona przez 71 operatorów pocztowych, którzy zrealizowali około 0,3 mld usług pocztowych, co przełożyło się na ponad 0,2 mld zł przychodu. W tej grupie usług prawie 98% wolumenu stanowiły przesyłki listowe natomiast niewiele ponad 2% paczki pocztowe. Analiza działalności Poczty Polskiej i alternatywnych operatorów pocztowych w poszczególnych segmentach rynku usług pocztowych wskazuje, iż operator wyznaczony w 2013 roku był zdecydowanie dominującym operatorem w segmencie usług wchodzących w zakres usług powszechnych zarówno pod względem wolumenu jak i przychodów z tych usług. Operator ten posiadał ponad 69% udziału w wolumenie przesyłek listowych oraz blisko 80% w przychodach z tych przesyłek. Podobnie przedstawia się sytuacja w zakresie paczek pocztowych. Ponad 82% wolumenu i 86% przychodu zostało zrealizowane w tym segmencie rynku przez Pocztę Polską. Inaczej kształtuje się sytuacja w zakresie przesyłek kurierskich gdzie zdecydowaną przewagę w omawianym okresie posiadali operatorzy alternatywni. Należy do nich ponad 97% wolumenu oraz 95% przychodu z tej działalności. W segmencie innych usług pocztowych operator wyznaczony jest zdecydowanym liderem w obszarze przekazów pocztowych (ponad 98% zarówno w wolumenie jaki i w przychodach z tych usług) i przesyłek reklamowych (ponad 92% zarówno w wolumenie jak i przychodach z tych usług). Natomiast pozostali operatorzy pocztowi mają zdecydowaną przewagę w zakresie druków bezadresowych (ponad 89% wolumenu oraz 75% przychodów). Należy jednak podkreślić, iż działalność w tym ostatnim obszarze może być prowadzona bez wpisu do rejestru operatorów pocztowych, więc UKE nie dysponuje pełnymi danymi w tym zakresie i należy przypuszczać, że faktyczna struktura jest inna (ze znacznie mniejszym udziałem Poczty Polskiej. Na podstawie uzyskanych w ostatnich latach danych o liczbie alternatywnych operatorów pocztowych oraz liczbie przesyłek pocztowych należy stwierdzić, że rynek ten jest nadal stabilny. Niemniej obserwowany jest w roku 2013 nieznaczny wzrost liczby działających operatorów pocztowych oraz niewielki wzrost wolumenu usług pocztowych (bez uwzględniania w tym wolumenie druków bezadresowych). Ważnym od kilku lat zagadnieniem pozostawała sytuacja Poczty Polskiej jako operatora świadczącego usługi powszechne, ściślej jego przygotowanie do funkcjonowania na zliberalizowanym rynku pocztowym. Kwestia ta była istotna, ponieważ jest to największy gracz na rynku usług pocztowych i kształt tego rynku w dużym stopniu zależy zarówno od decyzji organów państwa wobec tego operatora, jak i działań podejmowanych przez to przedsiębiorstwo. Przesunięcie terminu pełnej liberalizacji polskiego rynku pocztowego na 1 stycznia 2013 roku podyktowane było przede wszystkim potrzebą umożliwienia operatorowi świadczącemu usługi powszechne dostosowania się do nowej sytuacji rynkowej. Ocena, czy to się udało, będzie możliwa w kolejnych latach funkcjonowania tego operatora na w pełni zliberalizowanym rynku. Urząd Komunikacji Elektronicznej 4

5 Istotnym zadaniem dla organów państwa było uchwalenie nowego Prawa pocztowego, nie tylko z uwagi na konieczność wdrożenia postanowień III Dyrektywy pocztowej do 31 grudnia 2012 roku, ale także ze względu na potrzebę uporządkowania otoczenia prawnego, w którym działają operatorzy. Nowa ustawa, która weszła w życie 1 stycznia 2013 r., powinna stanowić bardziej precyzyjne ramy prawne dla funkcjonowania rynku pocztowego w Polsce i zapewniać operatorom warunki do uczciwego konkurowania na wolnym już rynku, a konsumentom dostęp do usług pocztowych o wysokiej jakości i przystępnych cenach Urząd Komunikacji Elektronicznej 5

6 2. Podstawy prawne regulujące funkcjonowanie rynku usług pocztowych 2.1. Prawo krajowe Prezes UKE, jako organ regulacyjny dla rynku usług pocztowych w Polsce, działał w 2013 roku, na podstawie dwóch aktów prawnych: ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800, z późn. zm.), ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 1529) oraz aktów wykonawczych do tej ustawy. Ustawa Prawo pocztowe wdrożyła do polskiego porządku prawnego dyrektywę 2008/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 lutego 2008 r. zmieniającą dyrektywę 97/67/WE w odniesieniu do pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty (Dz. Urz. UE L 52 z , s. 3, z późn. zm.) i określiła zasady funkcjonowania rynku pocztowego po jego pełnym otwarciu na konkurencję, tj. po zniesieniu obszaru usług zastrzeżonych dla operatora publicznego. Ustawa ta wprowadziła m.in.: nową definicję usługi pocztowej; w świetle przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe (tj. Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz.1159 z późn. zm.) usługą pocztową był cały proces postępowania z przesyłką oraz drukiem bezadresowym od momentu jej przyjęcia do doręczenia. Natomiast przyjęta obecnie definicja rozłączna oznacza, iż usługę pocztową stanowi zarobkowe wykonywanie każdej spośród czynności przyjmowania, sortowania i doręczania przesyłek pocztowych oraz druków bezadresowych, jak również ich przemieszczanie, jeżeli jest wykonywane łącznie przynajmniej z jedną z tych czynności. dotąd nie definiowane, określenie usług wchodzących w zakres usług powszechnych; zgodnie z art. 3 pkt 30 Prawa pocztowego usługi te obejmują przesyłki listowe i paczki pocztowe, o wadze i wymiarach określonych dla usług powszechnych, oraz przesyłki dla ociemniałych, nieświadczone przez operatora wyznaczonego w ramach obowiązku świadczenia usług powszechnych. Należy również wskazać, iż do usług wchodzących w zakres usług powszechnych nie zalicza się usług pocztowych polegających na przyjmowaniu, sortowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek kurierskich. definicję przesyłki kurierskiej; zgodnie z art. 3 pkt 19 Prawa pocztowego przesyłkę kurierską stanowi rejestrowana przesyłka listowa lub paczka pocztowa przyjmowana, sortowana, przemieszczana i doręczana w sposób łącznie zapewniający: bezpośredni jej odbiór od nadawcy, śledzenie od momentu nadania do doręczenia, doręczenie w gwarantowanym terminie określonym w regulaminie świadczenia usług lub w umowach o świadczenie usług pocztowych a także doręczenie jej bezpośrednio do rąk adresata lub osoby uprawnionej oraz uzyskanie pokwitowania odbioru w formie pisemnej lub elektronicznej. nową definicję paczki pocztowej; zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. - Prawo pocztowe była to usługa świadczona przez operatora publicznego tj. Pocztę Polską. Powodowało to, iż część usług paczkowych była kwalifikowana przez alternatywnych operatorów pocztowych do sektora usług przewozowych, co znacząco zniekształcało obraz rynku usług pocztowych. Obecna definicja określa, że paczka pocztowa jest przesyłką rejestrowaną, niebędącą przesyłką listową o masie i wymiarach zgodnie z art. 3 pkt. 14 nowej ustawy Prawo pocztowe. Uporządkowanie kwestii pojęć w ustawie Prawo pocztowe powinno umożliwić odzwierciedlenie rzeczywistego obrazu krajowego rynku usług pocztowych. Przepisy nowego Prawa pocztowego, podobnie jak w poprzednio obowiązującym stanie prawnym, regulują zakres usług powszechnych oraz sposób ich świadczenia. Zgodnie z nowymi regulacjami (art. 45 ust. 1 Prawa pocztowego) usługi powszechne stanowią Urząd Komunikacji Elektronicznej 6

7 świadczone w obrocie krajowymi i zagranicznym usługi pocztowe obejmujące przyjmowanie, sortowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek listowych do 2 kg (w tym poleconych i z zadeklarowaną wartością), paczek pocztowych do 10 kg (w tym z zadeklarowaną wartością), przesyłek dla ociemniałych, a także sortowanie, przemieszczanie i doręczania nadesłanych z zagranicy paczek pocztowych o masie do 20 kg. Ponadto ww. przepis określa minimalne i maksymalne wymiary przesyłek listowych i paczek pocztowych świadczonych w ramach usługi powszechnej. Warto zwrócić uwagę, że w myśl obwiązujących przepisów do katalogu usług powszechnych nie zalicza się przekazów pocztowych, przesyłek reklamowych oraz usług wymienionych w art. 45 ust. 1 ustawy świadczonych dla nadawców masowych. 10 grudnia 2013 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji w sprawie wzoru formularza służącego do przedkładania Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej sprawozdania z działalności pocztowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 1489). Zgodnie z ww. rozporządzeniem operatorzy pocztowi przedkładają informacje o prowadzonej działalności pocztowej z uwzględnieniem podziału na usługi powszechne, usługi wchodzące w zakres usług powszechnych, przesyłki kurierskie oraz inne usługi pocztowe Prawo europejskie Aktami regulującymi rynek pocztowy Unii Europejskiej w 2013 roku były trzy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: Dyrektywa 97/67/WE z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wspólnych reguł rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług (tzw. I Dyrektywa pocztowa), Dyrektywa 2002/39/WE z dnia 10 czerwca 2002 r. zmieniająca Dyrektywę 97/67/WE w zakresie dalszego otwarcia na konkurencję wspólnotowych usług powszechnych (tzw. II Dyrektywa pocztowa), Dyrektywa 2008/6/WE z dnia 20 lutego 2008 r. zmieniająca Dyrektywę 97/67/WE w odniesieniu do pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty (tzw. III Dyrektywa pocztowa). Dyrektywy określają status prawny i zakres funkcjonowania niezależnych organów regulacyjnych w państwach członkowskich, jak również zawierają obligatoryjne postanowienia, które kraje członkowskie UE powinny implementować do swojego porządku prawnego. Głównymi celami określonymi przepisami ww. dyrektyw jest zapewnienie świadczenia powszechnych usług pocztowych w ramach UE, a także ustalenie zasad taryfowych i przejrzystości rachunków na potrzeby świadczenia usług powszechnych oraz ustanawianie norm jakości i systemu zapewniającego zgodność z normami. Jednym z ważniejszych celów polityki pocztowej UE jest pogodzenie dążenia do przeprowadzenia kontrolowanej liberalizacji rynku usług pocztowych z zagwarantowaniem konsumentom wysokiej jakości usług pocztowych, w tym zapewnieniem świadczenia usługi powszechnej po przystępnych cenach z trwałą gwarancją jej świadczenia. III Dyrektywa pocztowa określiła datę 31 grudnia 2010 roku jako termin wprowadzenia przez państwa członkowskie w życie przepisów krajowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do jej wykonania. Na zasadzie odstępstwa takie państwa członkowskie jak: Czechy, Grecja, Cypr, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Węgry, Malta, Polska, Rumunia i Słowacja mogły przesunąć termin wdrożenia dyrektywy do dnia 31 grudnia 2012 roku i utrzymać usługi zastrzeżone dla operatora(-ów) świadczącego(-ych) usługę powszechną. Polska skorzystała z możliwości przesunięcia tego terminu i wdrożenia nowych przepisów z dniem 1 stycznia 2013 roku. W związku z powyższym już w 2008 roku podjęte zostały prace nad implementacją do polskiego porządku prawnego postanowień III Dyrektywy pocztowej. Prace te były kontynuowane w latach Zostały one zakończone przyjęciem obecnie obowiązującej ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe. Urząd Komunikacji Elektronicznej 7

8 2.3 Prawo międzynarodowe Istotne znaczenie dla rynku usług pocztowych mają także przepisy prawa międzynarodowego w tym akty prawne Światowego Związku Pocztowego Światowy Związek Pocztowy (Universal Postal Union - UPU) jest jedną z wyspecjalizowanych agend Narodów Zjednoczonych, w ramach której realizowana jest współpraca między administracjami pocztowymi oraz operatorami świadczącymi usługi powszechne. Organy statutowe Związku Rada Administracyjna, Rada Eksploatacji Pocztowej i Biuro Międzynarodowe odbywają cykliczne spotkania w siedzibie Związku Bernie, których celem jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania ogólnoświatowej sieci pocztowej. Najwyższym organem UPU jest Kongres. Do podstawowych aktów prawnych UPU należą Konstytucja, Regulamin Ogólny, Zasady Proceduralne, Konwencja, Protokół Końcowy Konwencji oraz Porozumienia w sprawie Pocztowych Usług Płatniczych. Światowa Konwencja Pocztowa (Dz. U. z 2007, Nr 206 poz. 1494) ustanawia wspólne zasady stosowane w międzynarodowej służbie pocztowej. Określa podstawowe pojęcia i definicje dotyczące międzynarodowego obrotu poczty, zasady stosowane wobec przesyłek listowych i paczek pocztowych, zakres odpowiedzialności, zakres oferowanych usług oraz zawiera inne szczegółowe postanowienia dotyczące przesyłek listowych. Zgodnie z art. 4 ustawy Prawo pocztowe do świadczenia usług pocztowych w obrocie zagranicznym stosuje się przepisy ustawy, jeżeli międzynarodowe przepisy nie stanowią inaczej. Zadania z zakresu działalności pocztowej, określone dla zarządów pocztowych lub administracji pocztowych w międzynarodowych przepisach pocztowych, wykonuje operator wyznaczony. W szczególności ma to znaczenie z punktu widzenia obowiązku świadczenia usług powszechnych ponieważ przepisy Światowej Konwencji Pocztowej w art. 3 ust. 1 i 2 oraz w art. 12 wskazują szerszy zakres usług podstawowych (powszechnych) niż jest to określone w art. 45 ust. 1 Prawa pocztowego. W związku z tym do usług powszechnych zalicza się także usługę przyjmowania, sortowania, przemieszczania i doręczania paczek pocztowych o masie do 20 kg nadawanych za granicę oraz worków M. Urząd Komunikacji Elektronicznej 8

9 3. Rynek usług pocztowych 3.1. Istota rynku usług pocztowych Uczestnikami rynku pocztowego w 2013 roku były: podmioty świadczące usługi pocztowe na podstawie stosownych uprawnień (operatorzy prowadzący działalność na podstawie wpisu do rejestru - zgodnie z art. 6 Prawa pocztowego działalność pocztowa jest działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672 z późn. zm.) i wymaga wpisu do rejestru operatorów pocztowych. Nie wymaga wpisu do rejestru działalność pocztowa polegająca na przyjmowaniu, sortowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu druków bezadresowych, działalność wykonywana przez agenta pocztowego na podstawie umowy agencyjnej, zawartej z operatorem pocztowym, jak również działalność pocztowa wykonywana przez podwykonawcę w imieniu operatora pocztowego na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej (art. 6 ust. 2-4 Prawa pocztowego). Mając więc na uwadze przyjęte w ustawie rozwiązania w zakresie nabywania uprawnień do prowadzenia działalności gospodarczej w dziedzinie poczty zrezygnowano z instytucji zezwolenia wydawanego przez Prezesa UKE), oraz Poczta Polska jako podmiot ustawowo obowiązany do świadczenia usług powszechnych (operator wyznaczony), konsumenci usług pocztowych (indywidualni i instytucjonalni), organy władzy ustawodawczej (Sejm i Senat), organy administracji publicznej, które pełnią funkcję wykonawczą (minister właściwy ds. łączności) i regulacyjną (Prezes UKE). Między tymi podmiotami zachodzi szereg zależności: operatorzy pocztowi dysponują określonymi zasobami, które wykorzystują do świadczenia usług i osiągania z tego tytułu przychodów, jednocześnie konkurując ze sobą. Konsumenci realizują swoje potrzeby w zakresie usług pocztowych oczekując ich dostępności terytorialnej i cenowej oraz wysokiej jakości. Natomiast organy administracji publicznej stoją na straży prawidłowości funkcjonowania rynku oraz właściwego zaspokojenia potrzeb konsumentów. Podmioty działające na rynku w 2013 roku funkcjonowały w jego trzech obszarach: 1. usług powszechnych świadczonych przez operatora wyznaczonego na podstawie przepisów ustawy Prawo pocztowe, 2. wymagającym wpisu do rejestru operatorów pocztowych (usługi wchodzące w zakres usług powszechnych, przesyłki kurierskie oraz inne usługi pocztowe z wyłączeniem druków bezadresowych) oraz 3. całkowicie wolnym dotyczącym działalności pocztowej polegającej na przyjmowaniu, sortowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu druków bezadresowych Podmioty krajowego rynku usług pocztowych Organy państwa Rolą Sejmu i Senatu jest stanowienie prawa, a więc określanie za pomocą przepisów ustawowych ram prawnych dla funkcjonowania rynku pocztowego. Rząd, reprezentowany przez ministra właściwego ds. łączności, którym jest Minister Administracji i Cyfryzacji, tworzy politykę gospodarczą państwa w stosunku do rynku usług pocztowych. Prezes UKE posiada natomiast kompetencje regulacyjne i kontrolne na rynku pocztowym Rola i zadania organu regulacyjnego Funkcje organu regulacyjnego w zakresie rynku pocztowego można podzielić na regulacyjne, kontrolne, mediacyjne i inspiracyjne. Przy wykonywaniu swoich zadań, określonych Prawem pocztowym, Prezes UKE kieruje się nadrzędnym celem, który jest zgodny z dyrektywami UE, czyli nadzorem i kontrolą rynku przechodzącego kolejne etapy Urząd Komunikacji Elektronicznej 9

10 liberalizacji, przy stałym monitorowaniu poziomu jakości usług oraz utrzymaniu zasad uczciwej konkurencji. Wykonując funkcję regulacyjną, Prezes UKE oddziałuje na strukturę podmiotową rynku usług pocztowych poprzez posiadane kompetencje do dokonywania wpisu do rejestru działalności regulowanej, oraz wydawania decyzji o zakazie wykonywania działalności pocztowej objętej wpisem do rejestru. Głównym zadaniem kontrolnym regulatora jest stały nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa przez operatorów pocztowych oraz zapewnianie odpowiedniego poziomu jakości świadczenia usług pocztowych, w tym usług powszechnych. Podstawowym zadaniem Prezesa UKE w realizacji funkcji mediacyjnej jest rozstrzyganie sporów cywilnoprawnych pomiędzy konsumentami i operatorami w postępowaniach mediacyjnych, z zachowaniem bezstronności i zasady równego traktowania stron. Funkcja mediacyjna organu regulacyjnego przejawia się także w działalności Stałego polubownego sądu konsumenckiego przy Prezesie UKE. Funkcję inspiracyjną regulator wykonuje głównie poprzez stałe i aktywne uczestnictwo w pracach legislacyjnych oraz przedkładanie własnych propozycji rozwiązań prawnych dostosowujących ustawodawstwo do zmieniających się warunków na krajowym i międzynarodowym rynku usług pocztowych. Strategia regulacyjna w zakresie rynku usług pocztowych Opracowana w roku 2012 Strategia regulacyjna Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej do roku zawiera również elementy odnoszące się do rynku usług pocztowych i wyznacza następujący cel strategiczny zapewnienie skutecznego otwarcia rynku na konkurencję. W jego ramach zaplanowano takie działania jak: przygotowanie uczestników rynku do wprowadzenia zasad konkurencji w nowym stanie prawnym, wdrożenie mechanizmu kalkulacji kosztu netto świadczenia usług powszechnych, podniesienie poziomu ochrony praw konsumentów, dbałość o przystępność cenową usług powszechnych (przy pomocy modelu price-cap), monitorowanie i egzekwowanie od operatorów wysokiej jakości ich usług. Prace nad projektami aktów wykonawczych do ustawy Prawo pocztowe W 2013 roku Prezes UKE kontynuował prace, rozpoczęte w 2011 roku na polecenie Ministra Infrastruktury (wówczas ministra właściwego ds. łączności), nad projektami 5 aktów wykonawczych do ustawy Prawo pocztowe, tj. projektami rozporządzeń w sprawie: prowadzenia przez operatora wyznaczonego do świadczenia usług powszechnych rachunkowości regulacyjnej i kalkulacji kosztów usług powszechnych rozporządzenie zostało wydane w dniu 6 maja 2013 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw pod pozycją 542, metodologii ustalania maksymalnych rocznych poziomów opłat za usługi powszechne rozporządzenie zostało wydane w dniu 6 maja 2013 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw pod pozycją 543, kalkulacji kosztu netto obowiązku świadczenia usług powszechnych rozporządzenie zostało wydane w dniu 30 kwietnia 2013 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw pod pozycją 544, wzoru wniosku o wpis do rejestru operatorów pocztowych oraz wzoru zgłoszenia dotyczącego prowadzenia działalności pocztowej rozporządzenie zostało wydane w dniu 26 lipca 2013 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw pod pozycją 1024, wzoru formularza służącego do przedkładania sprawozdania z działalności pocztowej 1 Dokument został opublikowany dnia 27 listopada 2012 roku: Urząd Komunikacji Elektronicznej 10

11 rozporządzenie zostało wydane w dniu 26 listopada 2013 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw pod pozycją Ponadto w 2013 roku Prezes UKE współpracował z Ministrem Administracji i Cyfryzacji przy opracowaniu rozporządzeń w sprawie: warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego rozporządzenie zostało wydane w dniu 29 kwietnia 2013 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw pod pozycją 545, konkursu na operatora pocztowego wyznaczonego do świadczenia usług powszechnych rozporządzenie zostało wydane w dniu 25 listopada 2013 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw pod pozycją 1466, reklamacji usługi pocztowej rozporządzenie zostało wydane w dniu 26 listopada 2013 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw pod pozycją 1468, nadawczych skrzynek pocztowych rozporządzenie zostało wydane w dniu 14 marca 2014 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw pod pozycją 381, oddawczych skrzynek pocztowych rozporządzenie zostało wydane w dniu 3 kwietnia 2014 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw pod pozycją Operatorzy pocztowi Od roku 2013 z uwagi na przyjęte w ustawie Prawo pocztowe rozwiązania w zakresie nabywania uprawnień do prowadzenia działalności pocztowej w tym rezygnację z instytucji zezwolenia rejestr operatorów pocztowych prowadzony przez Prezesa UKE składa się z jednej części zawierającej wykaz operatorów pocztowych działających na podstawie wpisu. W roku 2013 w rejestrze operatorów pocztowych znajdowało się 275 podmiotów (stan na 31 grudnia 2013 r.), w tym: Poczta Polska jako operator wyznaczony oraz 274 alternatywnych operatorów pocztowych, działających na podstawie wpisu do rejestru operatorów pocztowych. Poza Pocztą Polską prowadzenie działalności, jak już wcześniej zaznaczono, zadeklarowało jedynie 160 operatorów pocztowych, którzy złożyli stosowne sprawozdania. Operator wyznaczony do świadczenia usług powszechnych Na podstawie art. 178 ust. 1 ustawy Prawo pocztowe obowiązki operatora wyznaczonego w okresie 3 lat od dnia wejścia w życie tej ustawy tj. do 31 grudnia 2015 roku pełni Poczta Polska Podstawę prawną działalności operatora wyznaczonego w 2013 roku stanowiły: ustawa z dnia 5 września 2008 r. o komercjalizacji państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej Poczta Polska, Statut Spółki Akcyjnej Poczta Polska, ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji, ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, ustawa Prawo pocztowe z dnia 23 listopada 2012 r., akty wykonawcze wydane na podstawie ustawy Prawo pocztowe, a także innych ustaw. Poczta Polska, pełniąc funkcję operatora wyznaczonego, obowiązana jest do świadczenia usług powszechnych na terytorium całego kraju. Usługi powszechne, zgodnie z art. 46 ust. 2 Prawa pocztowego, powinny być świadczone: w sposób jednolity, w porównywalnych warunkach, przy zapewnieniu na terytorium całego kraju rozmieszczenia: o placówek pocztowych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 47 pkt 3 oraz o nadawczych skrzynek pocztowych odpowiedniego do zapotrzebowania na danym terenie, z zachowaniem wskaźników czasu przebiegu przesyłek pocztowych, Urząd Komunikacji Elektronicznej 11

12 po przystępnych cenach, z częstotliwością zapewniającą co najmniej jedno opróżnianie nadawczej skrzynki pocztowej i doręczanie przesyłek pocztowych, co najmniej w każdy dzień roboczy nie mniej niż 5 dni w tygodniu z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy, w sposób umożliwiający uzyskanie przez nadawcę dokumentu potwierdzającego odbiór przesyłki rejestrowanej. Do usług powszechnych zalicza się (zgodnie z art. 45 ustawy Prawo pocztowe) świadczone w obrocie krajowym i zagranicznym: 1) przyjmowanie, sortowanie, przemieszczanie i doręczanie: a) przesyłek listowych, w tym poleconych i z zadeklarowaną wartością, o wadze do 2000 g i liczonych z tolerancją 2 mm wymiarach: maksymalnych mm, stanowiących sumę długości, szerokości i wysokości, przy czym największy wymiar nie może przekroczyć 600 mm, a w przypadku przesyłki listowej w formie rulonu mm, stanowiących sumę długości i podwójnej średnicy, przy czym największy wymiar nie może przekroczyć 900 mm, minimalnych mm w przypadku przesyłki listowej w formie rulonu, stanowiących sumę długości i podwójnej średnicy, przy czym największy wymiar nie może być mniejszy niż 100 mm, minimalnych strony adresowej - 90x140 mm, b) przesyłek dla ociemniałych, c) paczek pocztowych, w tym z zadeklarowaną wartością, o masie do g i wymiarach, z których największy nie przekracza 1500 mm, a suma długości i największego obwodu mierzonego w innym kierunku niż długość nie przekracza 3000 mm; 2) sortowanie, przemieszczanie i doręczanie nadesłanych z zagranicy paczek pocztowych o masie do g i wymiarach, o których mowa w pkt 1 lit. c. Jak już wcześniej wspomniano, na podstawie przepisów Światowej Konwencji Pocztowej do usług powszechnych zostały zaliczone również paczki pocztowe nadawane za granicę do 20 kg oraz worki M. Alternatywni operatorzy pocztowi Ogółem w rejestrze operatorów pocztowych znajdowało się wg stanu na koniec grudnia 2013 roku 275 podmiotów w tym: Poczta Polska, 274 operatorów pocztowych działających na podstawie wpisu do rejestru operatorów pocztowych. W 2013 roku do Prezesa UKE wpłynęło: 37 wniosków o wpis do rejestru operatorów pocztowych (34 rozpatrzono pozytywnie, 2 wnioski pozostawiono bez rozpoznania w związku z nieusunięciem przez przedsiębiorcę braków w wyznaczonym terminie, 1 wniosek wpłynął w 2013 roku, ale rozpatrzony został w 2014 roku i wówczas dokonano wpisu); 27 wniosków o wykreślenie z rejestru operatorów pocztowych; 8 wniosków o umieszczenie znaków opłaty pocztowej w wykazie prowadzonym przez Prezesa UKE (8 rozpatrzono pozytywnie i umieszczono w wykazie); 9 wniosków o zawieszenie wykonywania działalności pocztowej. Na przestrzeni lat nastąpił 18-krotny wzrost liczby operatorów alternatywnych(z 15 do 274 operatorów). Największy procentowy przyrost w stosunku do roku poprzedzającego zanotowano w 2002 (o 73%) oraz 2004 roku (o 55%). Spadek tempa wzrostu liczby operatorów alternatywnych może wynikać z przesunięcia terminu pełnej liberalizacji polskiego rynku usług pocztowych. Zwraca bowiem uwagę fakt, że w 2006 roku, kiedy kwestia terminu liberalizacji nie była jeszcze przesądzona (rozważany był wówczas rok Urząd Komunikacji Elektronicznej 12

13 2009), do Prezesa UKE wpłynęło 76 wniosków o wpis do rejestru, podczas gdy w kolejnych latach wniosków było niemal o połowę mniej (42 w roku 2007 i 39 w roku 2008). Jeśli natomiast chodzi o liczbę wykreśleń z rejestru, to w 2006 roku wykreślono 25 podmiotów, w 2007 roku 38, w 2008 roku 22, w 2009 roku 23, w 2010 roku 28, w 2011 roku 36, w 2012 roku 27 podmiotów i w roku 2013 także 27 podmiotów. Tabela 1. Liczba zarejestrowanych alternatywnych operatorów pocztowych w latach (stan na 31 grudnia każdego roku) Rok Liczba zarejestrowanych alternatywnych operatorów pocztowych Wzrost w stosunku do roku poprzedniego % % % % % % % % % % % % % % % % % Wykres 1. Liczba zarejestrowanych alternatywnych operatorów pocztowych w latach (stan na 31 grudnia każdego roku) Urząd Komunikacji Elektronicznej 13

14 Nie wszyscy zarejestrowani operatorzy podejmują działalność pocztową. Najwięcej działających podmiotów było w województwie mazowieckim (63), śląskim (13), małopolskim (13) oraz dolnośląskim (12). W pozostałych województwach liczba działających operatorów nie przekraczała 11. Największy stopień wykorzystania uzyskanych wpisów obserwujemy w województwach: warmińsko mazurskim (100%), podkarpackim (ponad 85%), lubuskim (ponad 66%), mazowieckim (ponad 61%) oraz świętokrzyskim (60%). Warto podkreślić, że województwa: warmińsko mazurskie, podkarpackie oraz lubuskie charakteryzują się stosunkowo wysoką stopą bezrobocia. W pozostałych województwach stopień wykorzystania wpisów oscyluje wokół wartości ogólnopolskiej (ponad 53%) lub jest od niej znacznie niższy w województwach: podlaskim jest to 25%, lubelskim 30%, a w zachodniopomorskim ponad 41%. Tabela 2. Liczba zarejestrowanych i działających alternatywnych operatorów pocztowych w poszczególnych województwach w 2013 roku województwo liczba alternatywnych operatorów pocztowych liczba operatorów działających liczba operatorów zarejestrowanych 2 stopień wykorzystania wpisów dolnośląskie ,44% kujawsko-pomorskie ,44% lubelskie ,00% lubuskie ,67% łódzkie ,83% małopolskie ,52% mazowieckie ,76% opolskie ,00% podkarpackie ,71% podlaskie ,00% pomorskie ,94% śląskie ,63% świętokrzyskie ,00% warmińsko-mazurskie ,00% wielkopolskie ,63% zachodniopomorskie ,67% POLSKA ,16% 2 W liczbie operatorów zarejestrowanych uwzględniono operatorów posiadających wpis do rejestru na przestrzeni 2013 roku a więc także 27 operatorów, którzy w trakcie tego roku zostali wykreśleni. Urząd Komunikacji Elektronicznej 14

15 Wykres 2. Liczba zarejestrowanych i działających alternatywnych operatorów pocztowych w poszczególnych województwach w 2013 roku liczba operatorów zarejestrowanych liczba operatorów działających Wykres 3. Stopa wykorzystania przez alternatywnych operatorów pocztowych wpisów do rejestru i stopa bezrobocia w 2013 roku stopień wykorzystania wpisów 100% 80% 60% 40% 20% 0% stopa bezrobocia 25% 20% 15% 10% 5% 0% stopień wykorzystania wpisów stopa bezrobocia w III kw Działalność gospodarcza w sektorze pocztowym prowadzona jest przez alternatywnych operatorów pocztowych w różnych formach organizacyjno-prawnych, co obrazuje poniższe zestawienie. Najczęściej występującą w 2013 roku formą funkcjonowania operatorów Urząd Komunikacji Elektronicznej 15

16 pocztowych była działalność gospodarcza prowadzona przez osoby fizyczne (102 podmioty) i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (46 podmiotów). Tabela 3. Formy organizacyjno - prawne pozostałych operatorów pocztowych w 2013 roku. Forma organizacyjno prawna Liczba operatorów działalność gospodarcza osoby fizycznej 102 spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 46 spółka akcyjna 6 inna (spółdzielnia, sp. komandytowa) 6 Razem: 160 Alternatywni operatorzy pocztowi, w przeciwieństwie do Poczty Polskiej, która ma obowiązek świadczenia usług w obrocie krajowym i zagranicznym, mogą świadczyć swoje usługi na terenie kraju, zagranicy (albo kraju i zagranicy), bądź tylko lokalnie (na terenie województwa, powiatu, jednej miejscowości lub nawet jej części). Z informacji zawartych w sprawozdaniach wynika, że spośród 160 operatorów działających w 2013 roku: 80 prowadziło działalność tylko lokalnie w tym: 32 na obszarze województwa, 11 na terenie powiatu, 29 w ramach miasta, 8 na innym obszarze o charakterze lokalnym, 39 na obszarze krajowym, 37 na obszarze krajowym i zagranicznym, 4 wyłącznie w obrocie zagranicznym. Wykres 4. Zasięg działania alternatywnych operatorów pocztowych w 2013 roku 24% 20% 23% 3% 50% 7% 18% 5% Zagranica Kraj i zagranica Kraj Województwo Powiat Miasto Inny W odniesieniu do segmentów rynku pocztowego, na których działają poszczególni alternatywni operatorzy pocztowi w 42 sprawozdaniach z działalności pocztowej w 2013 roku wskazano, że działalność pocztowa prowadzona była wyłącznie w obszarze usług wchodzących w zakres usług powszechnych, w przypadku 79 operatorów pocztowych wyłącznie w segmencie przesyłek kurierskich. W trzech segmentach rynku pocztowego działało 5 podmiotów. Liczbę alternatywnych operatorów pocztowych działających w poszczególnych segmentach rynku pocztowego prezentuje poniższe zestawienie. Urząd Komunikacji Elektronicznej 16

17 Tabela 4. Obszary działania alternatywnych operatorów pocztowych w 2013 roku Usługi wchodzące w zakres usług powszechnych Segmenty rynku usług pocztowych Przesyłki kurierskie Inne usługi pocztowe Liczba alternatywnych operatorów pocztowych Jak pokazują powyższe zestawienia większość alternatywnych operatorów pocztowych prowadzi swoją działalność lokalnie i specjalizuje się w wybranych segmentach rynku Urząd Komunikacji Elektronicznej 17

18 4. Analiza funkcjonowania rynku usług pocztowych 4.1. Analiza działalności operatora wyznaczonego w 2013 roku Zakres wykonywanej działalności. W 2013 roku przedmiotem działalności pocztowej operatora wyznaczonego były w szczególności: powszechne usługi pocztowe w obrocie krajowym: przesyłki listowe nierejestrowane, przesyłki listowe rejestrowane (w tym przesyłki listowe polecone, przesyłki listowe z zadeklarowaną wartością), przesyłki dla ociemniałych, paczki pocztowe o masie do 10 kg (w tym z zadeklarowaną wartością); powszechne usługi pocztowe w obrocie zagranicznym: przesyłki listowe nierejestrowane, przesyłki listowe rejestrowane (w tym przesyłki listowe polecone, przesyłki listowe z zadeklarowaną wartością), przesyłki dla ociemniałych, paczki pocztowe o masie do 20 kg (w tym z zadeklarowaną wartością) oraz worki M; usługi wchodzące w zakres usług powszechnych w obrocie krajowym: przesyłki listowe (w tym z zadeklarowaną wartością) od nadawców masowych, przesyłki aglomeracja, przesyłka hybrydowa nierejestrowana i polecona, paczka Mini, Multi Paczka, przesyłki o masie do 10 kg: E Przesyłka, przesyłka pobraniowa, przesyłka na warunkach szczególnych, Przesyłka Biznesowa, Przesyłka Gabarytowa i inne; usługi wchodzące w zakres usług powszechnych w obrocie zagranicznym: przesyłki listowe (w tym z zadeklarowaną wartością) od nadawców masowych i inne; usługi kurierskie w obrocie krajowym: m.in.: Pocztex; usługi kurierskie w obrocie zagranicznym: m.in.: usługa EMS; inne usługi pocztowe w obrocie krajowym: m.in.: druki bezadresowe, telegram pocztowy, przesyłka reklamowa, przesyłki o masie powyżej 10 kg i inne; inne usługi pocztowe w obrocie zagranicznym: usługa Consigment. Sprzedaż usług pocztowych W omawianym okresie operator wyznaczony zrealizował prawie 2,0 mld usług pocztowych (w tym usługi powszechne, usługi wchodzące w zakres usług powszechnych, przesyłki kurierskie oraz inne usługi pocztowe), co przełożyło się na blisko 5 mld zł przychodu. Największą grupę usług pocztowych, zarówno jeśli chodzi o wolumen, jak i przychody, stanowiły usługi powszechne. Poczta Polska zrealizowała ponad 0,8 mld tego typu usług (w roku 2012 było to 1,4 mld ale należy pamiętać, iż do katalogu usług powszechnych nie zalicza się obecnie przekazów pocztowych, przesyłek reklamowych oraz usług wymienionych w art. 45 ust. 1 ustawy świadczonych dla nadawców masowych),co przełożyło się na prawie 3,3 mld zł przychodu. Ich udział w wolumenie sprzedanych usług pocztowych wyniósł ok. 43%, a w przychodach nieznacznie ponad 66%. Istotną pozycją były także usługi wchodzące w zakres usług powszechnych (30,7% wolumenu i 19,8% przychodów) oraz inne usługi pocztowe, jednak znaczną część wolumenu tego ostatniego segmentu usług Poczty Polskiej stanowiły druki bezadresowe jednocześnie nieodgrywające większej roli w przychodach. Najmniej zarówno pod względem wolumenu jak i przychodów Poczta Polska zrealizowała przesyłek kurierskich. Urząd Komunikacji Elektronicznej 18

19 Wykres 5. Usługi pocztowe Poczty Polskiej w obrocie krajowym i zagranicznym w 2013 roku - struktura według wolumenu i przychodów 100% 80% 42,63% 60% 66,01% Usługi powszechne 40% 30,70% 20% 0,20% 19,82% 26,47% 2,30% 0% 11,88% wg wolumenu wg przychodów Usługi wchodzące w zakres usług powszechnych Przesyłki kurierskie Inne usługi Dalsza analiza danych ilościowych i wartościowych dotyczących obrotu generowanego przez operatora wyznaczonego w segmencie usług powszechnych wskazuje, że: prawie 98% wszystkich przesyłek świadczonych w ramach tego segmentu usług stanowiły przesyłki listowe generując jednocześnie 81,4% przychodu ogółem uzyskanego z usług powszechnych, paczki pocztowe, pomimo niewielkiego udziału w wolumenie niewiele ponad 2%, generują stosunkowo dużą część przychodów z usług powszechnych tj. prawie 9%. Wykres 6. Przesyłki pocztowe operatora wyznaczonego realizowane w ramach usług powszechnych w obrocie krajowym i zagranicznym struktura według wolumenu i przychodów wg wolumenu 2,12% przesyłki listowe 97,88% 0,10% 0,00% paczki pocztowe przesyłki dla ociemniałych worki M wg przychodów przesyłki listowe 8,85% 9,78% paczki pocztowe 81,37% 0,02% 0,01% potwerdzenie odbioru przesyłki rejestrowanej przesyłki dla ociemniałych worki M Urząd Komunikacji Elektronicznej 19

20 Analiza danych ilościowych i wartościowych dotyczących obrotu generowanego przez operatora wyznaczonego w obszarze przesyłek listowych realizowanych w ramach usług powszechnych wskazuje, że blisko 51,8% wszystkich przesyłek listowych realizowanych było w postaci przesyłek poleconych. Obrót ten wygenerował 68,5%% przychodów z przesyłek listowych. Dla porównania należy dodać, że w roku 2012 największy udział w wolumenie przesyłek listowych 63,6% posiadały przesyłki nierejestrowane, które stanowiły 49,1% wszystkich przesyłek listowych. Zmiana ta w dużym stopniu wynika z wyłączenia z zakresu usług powszechnych przesyłek reklamowych, które są realizowane jako przesyłki listowe nierejestrowane oraz usług dla nadawców masowych (np.: banków, dostawców usług sieciowych itp.). Wykres 7. Przesyłki listowe Poczty Polskiej realizowane w ramach usług powszechnych w obrocie krajowym i zagranicznym - struktura według wolumenu i przychodów 100% 80% 60% 40% 20% 0% 31,22% 49,13% 68,46% 50,76% 0,11% 0,32% wg wolumenu wg przychodów przesyłki listowe nierejestrowane przesyłki listowe polecone przesyłki listowe z zadeklarowaną wartością Placówki pocztowe Według stanu na koniec 2013 roku Poczta Polska posiadała placówki pocztowe placówki zlokalizowane były w miastach (do tej kategorii zaliczono placówki znajdujące się w gminach miejskich i miejsko - wiejskich) natomiast 3042 placówki na terenach wiejskich (tj. w gminach wiejskich). W tej liczbie było placówek prowadzonych przez agentów pocztowych, Od kilku lat obserwowana jest tendencja zmniejszania przez Pocztę Polską liczby placówek pocztowych. Spadek ten został zahamowany w 2007 roku, kiedy liczba placówek wzrosła, ale w latach była nadal zmniejszana. Natomiast w latach liczba ta ponownie wzrosła przybyło odpowiednio 18 i 76 placówek. W 2013 roku ponownie uległa zmniejszeniu, tym razem aż o 575 placówek pocztowych. Jest to z jednej strony wynikiem odejścia od regulowania minimalnej liczby placówek w przepisach prawa, a koniecznością ograniczania kosztów z drugiej. 3 W tym zgodnie z informacją przekazaną przez Pocztę Polską czynnych było placówek pocztowych Urząd Komunikacji Elektronicznej 20

21 Wykres 8. Liczba placówek pocztowych Poczty Polskiej w latach miasto wieś Ogólnopolska sieć placówek pocztowych umożliwiająca dotarcie do wszystkich, także potencjalnych, klientów jest ogromnym atutem Poczty Polskiej w porównaniu do innych operatorów działających na polskim rynku. Tak rozległa sieć pocztowa mogłaby być dla operatora wyznaczonego dodatkowym istotnym źródłem przychodów w chwili udostępnienia jej innym operatorom, pod warunkiem prawidłowego skalkulowania kosztów i ustalenia opłat za dostęp na odpowiednim poziomie. Jednak w sytuacji, kiedy Poczta Polska nie umożliwiała innym operatorom pocztowym dostępu do swojej sieci i w związku z tym nie czerpała z tego korzyści, utrzymanie sieci w całości obciążało koszty przedsiębiorstwa i zmuszało do działań reorganizacyjnych, np. przekształcania nierentownych placówek pocztowych w agencje. W 2009 roku wymagania dotyczące rozmieszczenia placówek na terenie kraju zostały ograniczone i polegały na tym, że: jedna stała placówka operatora, licząc średnio w skali kraju, powinna przypadać na 7000 mieszkańców na terenie miast (wcześniej nie było określone, że ma to być placówka stała), jedna placówka operatora, licząc średnio w skali kraju, powinna przypadać na 85 km 2 powierzchni na obszarach wiejskich (wcześniej był to obszar 65 km 2 ), w każdej gminie, z zastrzeżeniem dotyczącym gmin wiejskich liczących poniżej 5000 mieszkańców, powinna być uruchomiona co najmniej jedna stała placówka operatora; wcześniej nie było określone, że ma to być placówka stała i nie było zastrzeżenia dotyczącego gmin wiejskich liczących poniżej 5000 mieszkańców, dopuszczono objęcie gminy wiejskiej liczącej poniżej 5000 mieszkańców obszarem działania stałej placówki operatora znajdującej się na terenie sąsiedniej gminy lub uruchomienie placówki ruchomej, pod warunkiem że lokalizacja taka zapewni sprawniejszą obsługę klientów zamieszkałych na terenie obsługiwanym przez tę placówkę i lokalizację uzgodniono z właściwym wójtem (burmistrzem, prezydentem Urząd Komunikacji Elektronicznej 21

22 miasta) wcześniej dotyczyło to gmin poniżej 2500 mieszkańców i nie było określone, że ma to być placówka stała. Nadal jednak pozostawiono wymóg utrzymania stałej liczby placówek (8240), który uniemożliwiał racjonalizację sieci placówek, ponieważ zmuszał Pocztę Polską, aby w miejsce każdej likwidowanej placówki (np. wiejskiej), tworzyła inną placówkę (np. miejską), niezależnie od stopnia zapotrzebowania na usługi na danym obszarze. W ustawie z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe przyjęto rozwiązanie polegające na rezygnacji z ustalania sztywnej liczby placówek pocztowych i pozostawienie w gestii ministra właściwego ds. łączności ustalenia w rozporządzeniu jedynie sposobu ich rozmieszczenia. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 29 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego (Dz. U. z 2013 r. poz. 545). lokalizacja placówek pocztowych operatora wyznaczonego ma uwzględniać występujące na danym obszarze zapotrzebowanie na usługi oraz: jedna stała placówka pocztowa operatora wyznaczonego, licząc średnio w skali kraju ma przypadać na 6000 mieszkańców na terenie gmin miejskich i miejsko wiejskich; jedna placówka pocztowa operatora wyznaczonego, licząc średnio w skali kraju, ma przypadać na 85 km 2 powierzchni gmin wiejskich; w każdej gminie powinna być uruchomiona co najmniej jedna stała placówka pocztowa operatora wyznaczonego. Wartości parametrów osiągniętych przez Pocztę Polską na koniec 2013 roku w odniesieniu do minimalnych wymagań w zakresie dostępności do sieci placówek pocztowych, określonych w rozporządzeniu Ministra Administracji i Cyfryzacji w sprawie warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego, przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 5. Spełnienie przez Pocztę Polską warunków dostępności usług powszechnych Kryterium dostępności wg rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji W każdej gminie powinna być uruchomiona co najmniej jedna stała placówka pocztowa mieszkańców przypadających na jedną, stałą placówkę operatora, licząc średnio w skali kraju na terenach gmin miejskich i miejsko wiejskich. Jedna placówka pocztowa operatora wyznaczonego, licząc średnio w skali kraju, przypada na 85 km 2 powierzchni w gminach wiejskich. Kryterium spełnione. Stopień spełnienia na Wg stanu na dzień r. Poczta Polska posiadała stałych placówek, w tym czynnych. (W 2013 roku było gmin źródło GUS: Kryterium spełnione. Wskaźnik dostępności do sieci placówek pocztowych, licząc średnio w skali kraju, dla gmin miejskich i miejsko wiejskich wynosił mieszkańców na 1 czynną, stałą placówkę pocztową. (Dane demograficzne źródło GUS: Kryterium spełnione. Wskaźnik dostępności do sieci placówek pocztowych, licząc średnio w skali kraju, dla gmin wiejskich wynosił 66,38 km 2 na 1 czynną placówkę pocztową. (Dane o powierzchni kraju źródło GUS: Urząd Komunikacji Elektronicznej 22