8. TYPY REAKTORÓW JĄDROWYCH

Transkrypt

1 Wydział Fizyki UW Podstawy bezpieczeństwa energetyki jądrowej, TYPY REAKTORÓW JĄDROWYCH Dr inż. A. Strupczewski, prof. NCBJ Narodowe Centrum Badań Jądrowych

2

3 Zasada działania EJ

4 Reaktory BWR i PWR BWR : Ciśnienie 7 MPa, obieg parowy radioaktywny, nieco większe uwolnienia produktów rozszczepienia do otoczenia PWR: Ciśnienie 16 MPa, obieg pierwotny radioaktywny, obieg parowy nie aktywny, minimalne uwolnienia produktów rozszczepienia do otoczenia

5 Reaktor z wodą pod ciśnieniem PWR Pressurised Water Reactor)

6 Obieg pierwotny reaktora PWR Reaktor typu zbiornikowego, rdzeń wewnątrz zbiornika ciśnieniowego z basenem wodnym. Woda - chłodziwo i moderator. Aby maksymalnie zwiększyć sprawność turbiny parowej, dąży się do wytworzenia pary o możliwie wysokiej temperaturze i ciśnieniu. 15 MPa i 280 o C. Na wyjściu z rdzenia 330 o C. Stabilizator ciśnienia: jeśli ciśnienie wody w obiegu spada, woda w stabilizatorze jest podgrzewana, powstaje więc w nim więcej pary, która zwiększa ciśnienie w obiegu wody. Na odwrót, jeśli ciśnienie w tym obiegu jest zbyt duże, otwiera się w stabilizatorze ciśnienia zawór, którym wypuszcza się nadmiar pary. Ta przechodzi do zbiornika zrzutowego zamieniając się po drodze w wodę. Prędkość przepływu wody. 4-4,5 m/s, kg wody na sekundę.

7 Układ reaktora PWR Typowa średnica rdzenia reaktora, którego moc cieplna wynosi ok MW, to 3-4 m, wysokość zaś, to 2,5-3,5 m. Zbiornik ciśnieniowy reaktora, wykonany z grubej (20-30 cm) stali ma średnicę 4-5 m i wysokość m. Od wewnątrz zbiornik wyłożony jest stalą nierdzewną. Paliwo do tego typu reaktora jest z reguły wykonane w postaci pastylek z dwutlenku uranu, zamkniętych w koszulce z cyrkonu (stopu o nazwie Zircaloy) lub stali nierdzewnej. Aby zapewnić maksymalną powierzchnię prętów, gwarantującą dobre warunki chłodzenia, pręty paliwowe mają niewielką średnicę ok. 10 mm. W podanych wyżej warunkach chłodzenia wewnątrz rdzenia wydziela się ciepło o gęstości mocy rzędu 100 kw/dm 3. W typowych rozwiązaniach reaktorów PWR wytwornice pary są zamknięte w zbiornikach pionowych. W radzieckim analogu reaktorów PWR, których skrótem jest WWER (od ros. Wodno-Wodjannyj Energieticzeskij Rieaktor) zbiorniki wytwornic pary są ułożone poziomo.

8 Układ barier w reaktorze PWR Containment fuel matrix pressure boundary of Reactor Coolant System fuel cladding Steam Generator W razie maksymalnej awarii projektowej LOCA Uwolnienia Kr, Xe z paliwa- 0,05 Nieszczelności koszulki 1 Przecieki z obiegu pierwotnego 1 Przecieki na zewnątrz przez obudowę 0,002 Razem: 0,0001 dla Kr, Xe, ale dużo mniej dla jodu i Cs.

9 Pręt paliwowy reaktora PWR 900

10 Zestawy prętów paliwowych i regulacyjnych w reaktorze PWR Wiazka prętów regulacyjnych w reaktorze PWR 1300 MWe Zestaw paliwowy MOX z mieszaniny tlenków uranu i plutonu

11 Zbiornik reaktora PWR i WWER Zbiornik WWER 1000 Górny blok reaktora z osłonami prętów regulacyjnych w EJ Balakovo

12 Układy reaktora PWR Podstawowa awaria reaktora - przegrzanie rdzenia, wzrost ciśnienia, wypływ produktów rozszczepienia poza obieg pierwotny. Obudowa bezpieczeństwa w Żarnowcu była to wieży lokalizacji awarii, Wieża ta składała się z wielu pięter ze zbiornikami wodnymi (rodzajem kuwet), przez które miała przechodzić para. Podczas przechodzenia para skraplała się, co powodowało szybki spadek jej ciśnienia. Sterowanie długofalowe: układ gospodarki borem i wodorem. Bor. materiał o bardzo wysokiej wartości przekroju czynnego na pochłanianie neutronów termicznych ma dwie funkcje Kompensacja wypalania reaktora Szybkie wyłączenie awaryjne i utrzymanie reaktora w stanie wyłączenia.

13 EJ Bohunice V2 z reaktorem WWER Zbiornik ciśnieniowy reaktora, 2. Wytwornica pary, 3. Maszyna przeładunkowa, 4. Basen paliwa wypalonego, 5. Hala reaktorowa, 6. System wody uzupełniającej obiegu pierwotnego, 7. Pokrywa ochronna, 8. System lokalizacji awarii, 9. Półki kondensatora wodnego, 10. Zawory zwrotne, 11. Pułapki powietrzne, 12. Wlot powietrza, 13. Turbina, 14. Skraplacz, 15. Zbiornik wody uzupełniającej z odgazowywaczem, 16. Pomieszczenia pomiarów i sterowania

14 Układ reaktora WWER 1000

15 Rozmieszczenie przestrzenne elementów obiegu pierwotnego WWER 1000.

16 Probability of failure Typowy reaktor PWR z cylindryczną obudową bezpieczeństwa Obudowa bezpieczeństwa po awarii w reaktorze nadal wydziela się ciepło - moc powyłączeniowa. Trzeba ją odebrać. Wytrzymałość obudowy zapewnia duży margines bezpieczeństwa. 1.00E E E E E E E E E E E Internal pressure, MPa

17 Reaktory PWR, obudowa obejmuje wszystkie układy zawierające radioakywność Diablo Canyon, PWR. USA PWR 1300 MWe, Francja

18 Reaktor z wodą wrzącą BWR Boiling Water Reactor Elementy paliwowe - większe średnice niż w PWR. To pociąga zmniejszenie się gęstości mocy wewnątrz reaktora, konieczność zwiększania rozmiaru rdzenia. Ciśnienie w obiegach wodnych wynosi tu ok. 7 MPa

19 Reaktor ciężkowodny CANDU Canadian Deuterium Reactor

20 Reaktor ACR 1000 udoskonalona wersja reaktora CANDU 6 Najnowsza EJ CANDU MWe - w Qinshan, Chiny, w 2002 r. Reaktory CANDU 6 osiągają bardzo wysokie współczynniki obciążenia Układów obiegów w reaktorze ACR Kolektory parowe, 2 Stabilizator ciśnienia 3 Wytwornice pary, 4 Pompy obiegowe 5 Kolektory, 6 Kalandria, 7 Paliwo, 8 Pompy moderatora, 9 Wymienniki ciepła moderatora 10 Maszyny przeładunku paliwa

21 Czas budowy ACR 700: 36 miesięcy od wylania pierwszej partii betonu do załadunku paliwa dla reaktorów budowanych seryjnie. Wielka zaleta CANDU - system wymiany paliwa podczas pracy reaktora. Pozwala to utrzymywać stały profil mocy w rdzeniu, zrównoważone wypalenie paliwa, stałą efektywność systemu wyłączania reaktora, umożliwia wymianę paliwa uszkodzonego podczas pracy. Zapewnia to utrzymanie niskich skażeń radioaktywnych w obiegu pierwotnym i obniżenie dawek otrzymywanych przez pracowników.

22 Reaktor RBMK (Reaktor Bolszoj Moszcznosti, Kanalnyj)

23 Prędkie reaktory powielające Chłodziwo : sód + sód Super Phenix, Enrico Fermi Monju Biełojarsk BN 600 W budowie nowe prędkie reaktory powielające w Rosji BN-800, Biełojarsk i w Indiach (cykl torowy)

24 Gdy w Europie zapalają się światła, co czwarte z nich (26%) korzysta z prądu z EJ W latach : 7+3 reaktorów zamkniętych MW e reaktorów uruchomionych MW e Chiny 13, Korea Płd 2, Rosja 2, Indie, Pakistan, USA Uruchomiono 4 większą moc niż zamknięto 7+3 rozpoczętych budów Mw e Chiny 8, Pakistan, Emiraty Arabskie 60 reaktorów w budowie 449 reaktorów działających 392 GW e Budowy i przygotowanie nowych reaktorów: Finlandia, Francja, Wielka Brytania +18GW e, Czechy, Holandia, Węgry, Polska