Spis treści. Wykaz skrótów... Wykaz literatury... Przedmowa... XXXIII. Część I. Rozwód i separacja w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym

Transkrypt

1 Wykaz skrótów.... Wykaz literatury.... XIX XXV Przedmowa.... XXXIII Część I. Rozwód i separacja w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym A. Komentarz tezowy... 3 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 788 ze zm.)... 3 Dział IV. Ustanie małżeństwa... 3 Art Dział V. Separacja Art B. Część opisowa Rozdział 1. Przesłanki rozwodu Uwagi ogólne Standard konstytucyjny Rozkład pożycia Zupełny rozkład pożycia Trwały rozkład pożycia Ciężar dowodu, działania sądu z urzędu Negatywne przesłanki rozwodu Dobro dziecka Zasady współżycia społecznego Żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego Rozdział 2. Przyczyny rozwodu Uwagi ogólne Zdrada małżeńska Agresja Relacje z rodziną Nieróbstwo Lekceważący stosunek do instytucji małżeństwa Różnica światopoglądów i charakterów Choroba psychiczna Bezpłodność Przeszłość małżonka Opuszczenie małżonka Nielojalność wobec małżonka Zmiana religii Inne przyczyny V

2 VI Rozdział 3. Wina rozkładu pożycia małżeńskiego Pojęcie winy Wina przed rozkładem pożycia Wina po rozkładzie pożycia Retorsje Przebaczenie Orzekanie o winie Uwagi ogólne Wina wyłączna Zaniechanie orzekania o winie Uzupełnienie wyroku Postępowanie apelacyjne Rozdział 4. Kognicja sądu Uwagi ogólne Zasada integralności wyroku Integralność wyroku na tle rozstrzygnięć nieobligatoryjnych Integralność wyroku na tle rozstrzygnięć obligatoryjnych Opłaty od żądań dodatkowych Skarga kasacyjna a integralność wyroku Władza rodzicielska Określenie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej Władza rodzicielska obojga rodziców Powierzenie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców Wybór rodzica Nakaz wydania dziecka Istota rozstrzygnięcia o ograniczeniu władzy rodzicielskiej Powierzenie władzy a zarząd majątkiem Określenie uprawnień i obowiązków Rodzina zastępcza Kontakty z dzieckiem Uwagi ogólne Postacie kontaktów z dzieckiem Zasady uregulowania sposobu utrzymywania kontaktów z dzieckiem Prymat woli rodziców Dobro dziecka Rozsądne życzenia dziecka Odpowiednie stosowanie Ograniczenie utrzymywania kontaktów rodziców z dzieckiem Zakaz utrzymywania kontaktów z dzieckiem Zobowiązanie rodziców Zabezpieczenie wykonania orzeczenia Egzekucja kontaktów Alimenty na małoletnie dzieci Rozstrzygnięcia o wspólnym mieszkaniu Uwagi ogólne Ustalenie sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania.. 124

3 6.3. Eksmisja Definitywne rozstrzygnięcia o wspólnym mieszkaniu Uwagi ogólne Podział wspólnego mieszkania Przyznanie mieszkania jednemu z małżonków Podział majątku Dochodzenie alimentów między małżonkami w procesie o rozwód Rozdział 5. Separacja Uwagi ogólne Podobieństwa rozwodu i separacji Różnice między rozwodem a separacją Separacja na zgodny wniosek Uwagi ogólne Przesłanki uwzględnienia wniosku Zbieg żądań rozwodu i separacji Skutki separacji Uwagi ogólne Skutki jak przy rozwodzie Skutki zachowujące elementy małżeństwa Skutki ze względu na zasady słuszności Zniesienie separacji Część II. Przebieg spraw o rozwód lub o separację A. Komentarz tezowy Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101) Tytuł VII. Postępowania odrębne Dział I. Postępowanie w sprawach małżeńskich Rozdział 1. Przepisy ogólne Art Rozdział 2. Sprawy o rozwód lub o separację Art B. Część opisowa Rozdział 1. Właściwość oraz skład sądu Właściwość rzeczowa Właściwość miejscowa Właściwość miejscowa w sprawach o rozwód lub o separację na żądanie jednego z małżonków Właściwość miejscowa w sprawach o separację na zgodny wniosek małżonków Przekazanie sprawy sądowi właściwemu Skład sądu Rozdział 2. Tryb postępowania Uwagi wprowadzające Postępowanie w sprawach o rozwód lub o separację na żądanie jednego z małżonków jako postępowanie odrębne VII

4 VIII 3. Strony postępowania Legitymacja czynna Udział prokuratora i Rzecznika Praw Obywatelskich Kurator dla nieznanego z miejsca pobytu Interwencja uboczna Pełnomocnictwo w sprawach o rozwód lub o separację Rozdział 3. Wszczęcie postępowania Pismo wszczynające postępowanie Pozew o rozwód lub o separację (sporną) Wniosek o separację niesporną Opłata od pisma wszczynającego postępowanie Zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu Tryb uzupełniania braków formalnych Skutki wniesienia i doręczenia pozwu Kumulacja roszczeń Zmiana powództwa Cofnięcie pozwu i wniosku Cofnięcie pozwu Cofnięcie wniosku o separację niesporną Niedopuszczalność powództwa wzajemnego o rozwód lub o separację Rozdział 4. Rozprawa Wyłączenie jawności w sprawach o rozwód lub o separację Niestawiennictwo stron i jego konsekwencje Niestawiennictwo powoda Niestawiennictwo pozwanego Grzywna za nieusprawiedliwione niestawiennictwo Informacyjne przesłuchanie stron i wysłuchanie małoletniego Informacyjne przesłuchanie stron Wysłuchanie małoletniego Protokół rozprawy Rozdział 5. Mediacja w postępowaniu o orzeczenie rozwodu lub separacji Poprzednie uregulowania Warunki dopuszczalności Przedmiot mediacji Osoba mediatora Postępowanie mediacyjne Wszczęcie postępowania Przebieg postępowania Rozstrzygnięcia sądu związane z mediacją Rozdział 6. Zawieszenie i umorzenie postępowania Zawieszenie postępowania na podstawie art. 440 KPC Przesłanki zawieszenia Skład sądu i wymogi formalne Zawieszenie postępowania z innych przyczyn

5 3. Umorzenie zawieszonego postępowania Umorzenie postępowania w razie śmierci jednego z małżonków Obligatoryjność umorzenia Zakaz kontynuowania postępowania z udziałem następców prawnych Rozdział 7. Postępowanie dowodowe Uwagi wprowadzające Obligatoryjność postępowania dowodowego Cel postępowania dowodowego Środki dowodowe Wywiad środowiskowy Świadkowie Niemożność bycia świadkiem Prawo do odmowy zeznań Dokumenty Dokumenty urzędowe Dokumenty prywatne Opinie Opinia biegłego Opinia Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno- -Konsultacyjnego Inne środki dowodowe Przesłuchanie stron Obligatoryjność dowodu z przesłuchania stron Ograniczenie postępowania dowodowego Rozdział 8. Zasada wyłączności postępowania o rozwód lub o separację Uwagi wprowadzające Roszczenia alimentacyjne w sprawie o rozwód lub o separację Dochodzenie roszczeń alimentacyjnych na wypadek orzeczenia rozwodu lub separacji Zasądzenie alimentów Zbieg postępowania o rozwód lub o separację z innymi postępowaniami Niedopuszczalność odrębnego postępowania w sprawach o zaspokojenie potrzeb rodziny i o alimenty Uwagi ogólne Zbieg postępowania o rozwód lub o separację z postępowaniem o zaspokojenie potrzeb rodziny i alimenty Niedopuszczalność odrębnego postępowania dotyczącego władzy rodzicielskiej i kontaktów Uwagi ogólne Zbieg postępowania o rozwód lub o separację z postępowaniem dotyczącym władzy rodzicielskiej i kontaktów IX

6 X Rozdział 9. Postępowanie zabezpieczające w sprawach o rozwód lub o separację Cel postępowania Przebieg postępowania Wszczęcie postępowania Właściwość i skład sądu Orzekanie w przedmiocie zabezpieczenia Sposoby zabezpieczenia w sprawach o alimenty Inne wypadki zabezpieczenia Zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych (art. 755 KPC) Uwagi ogólne Zabezpieczenie nowacyjne i zawieszenie postępowania egzekucyjnego Uregulowanie sposobu roztaczania pieczy Doręczenie postanowienia Sposób zabezpieczenia roszczeń przewidziany w art. 756 KPC Rozdział 10. Wyrokowanie Uwagi wprowadzające Wydanie wyroku Zamknięcie rozprawy Zasada związania sądu żądaniem i zasada bezpośredniości Zasada związania sądu żądaniem Zasada bezpośredniości Narada nad wyrokiem i ogłoszenie wyroku Narada nad wyrokiem Ogłoszenie wyroku Pisemne uzasadnienie wyroku Przesłanki sporządzenia uzasadnienia wyroku Wymogi co do treści uzasadnienia wyroku Termin sporządzenia uzasadnienia Podpisanie uzasadnienia i jego doręczenie Zasada związania sądu wyrokiem Wyrok zaoczny Przesłanki wydania wyroku zaocznego Przesłanki pozytywne Przesłanki negatywne Wyrok zaoczny w sprawach o rozwód lub o separację Uzasadnienie i doręczenie wyroku zaocznego Uchylenie wyroku zaocznego z urzędu Sprzeciw od wyroku zaocznego Termin do wniesienia sprzeciwu i wymogi formalne sprzeciwu Skutki wniesienia sprzeciwu Rektyfikacja wyroku Sprostowanie wyroku Uzupełnienie wyroku Wykładnia wyroku

7 Rozdział 11. Postępowanie odwoławcze w sprawach o rozwód lub o separację Apelacja jako odwoławczy środek dewolutywny Dopuszczalność apelacji Wymogi formalne apelacji i termin do jej wniesienia Wymogi formalne Opłata od apelacji Termin do wniesienia apelacji Zakres rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy Zakaz reformationis in peius Orzeczenia sądu II instancji Wyrok oddalający apelację Wyrok reformatoryjny Orzeczenie kasatoryjne Uzasadnianie orzeczeń kończących postępowanie odwoławcze Część III. Skutki rozwodu Rozdział 1. Procesowe skutki rozwodu Rozszerzona skuteczność wyroku Powaga rzeczy osądzonej (res iudicata) Powaga rzeczy osądzonej wyroku uwzględniającego powództwo Powaga rzeczy osądzonej wyroku oddalającego powództwo Możliwość wniesienia nadzwyczajnych środków zaskarżenia Niedopuszczalność skargi kasacyjnej Skarga o wznowienie postępowania Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Koszty postępowania w wyroku rozwodowym Zasady orzekania o kosztach Znaczenie rozstrzygnięcia co do kwestii winy i żądania rozwodu dla orzeczenia o kosztach Koszty od pozostałych roszczeń Rozdział 2. Skutki rozwodu ze względu na ustrój majątkowy Ustanie ustawowej wspólności majątkowej Przekształcenie wspólności we współwłasność Udziały w majątku Wyrok orzekający rozwód jako podstawa wpisu w księdze wieczystej Uchylenie zakazów Dochodzenie wierzytelności Ustanie wspólności a odpowiedzialność małżonków za zobowiązania Wpływ rozwodu na spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego XI

8 XII 2. Ustanie rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków Uwagi ogólne Podział dorobków Zmniejszenie obowiązku Legitymacja procesowa Rozdział 3. Skutki rozwodu ze względu na winę Obowiązek alimentacyjny byłych małżonków Uwagi ogólne Konstytucyjny wymiar obowiązku Kontynuacja obowiązku Zwykły obowiązek alimentacyjny Odmowa pomocy społecznej Obowiązek rozszerzony Uwagi ogólne Pogorszenie sytuacji Swoboda sędziowska Niezawinione przyczynienie się do rozkładu pożycia Zgodność z Konstytucją RP Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego Przedłużenie obowiązku Uwagi ogólne Wyjątkowe okoliczności Okres przedłużenia Odesłanie do obowiązku alimentacyjnego między krewnymi Wyłączenie małżonka od dziedziczenia Prawo byłego małżonka do renty rodzinnej Rozdział 4. Niemajątkowe skutki rozwodu Rozwód a rozwiązanie przysposobienia Powrót do poprzedniego nazwiska Wpływ rozwodu na domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki Część IV. Ustanie małżeństwa w stosunkach transgranicznych jurysdykcja sądu i uznawanie orzeczeń zagranicznych A. Komentarz tezowy Rozporządzenie Rady (WE) Nr 2201/2003 z 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) Nr 1347/2000 (Dz.Urz. UE L 338/2003, s. 1, wyd. spec. Dz.Urz. UE rozdz. 19, t. 6, s. 243) Rozdział I. Zakres stosowania i definicje Art Rozdział II. Jurysdykcja Art Art

9 Rozdział III. Uznawanie i wykonywanie Art Art Art Art Art Rozdział IV. (pominięty) Rozdział V. Stosunek do innych regulacji prawnych Art Rozdział VI. Przepisy przejściowe Art Rozdział VII. Przepisy końcowe Art Art Art Art B. Część opisowa Rozdział 1. Jurysdykcja Rozporządzenie Rady (WE) Nr 2201/2003 z r. o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) Nr 1347/ Zakres stosowania rozporządzenia Zakres przedmiotowy A. Pojęcie małżeństwo B. Zakres stosowania norm jurysdykcyjnych i dotyczących uznawania orzeczeń w sprawach małżeńskich Zakres podmiotowy Zakres czasowy Podstawy jurysdykcji w sprawach małżeńskich Zwykły pobyt Obywatelstwo Pojęcie domicile Wyłączny charakter jurysdykcji na podstawie art. 3 5 rozporządzenia Pozostałe jurysdykcje ustalanie jurysdykcji na podstawie prawa krajowego Badanie jurysdykcji przez sąd orzekający Zawisłość sprawy i postępowania zależne Umowy dwustronne zawarte przez Rzeczpospolitą Polską, zawierające normy jurysdykcyjne w sprawach prowadzących do ustania małżeństwa Umowy z innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej Umowy z państwami trzecimi Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego XIII

10 Rozdział 2. Uznawanie orzeczeń Rozporządzenie Rady (WE) Nr 2201/2003 z r.. o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) Nr 1347/ Pojęcie orzeczenie Orzeczenia sądów kościelnych Uznanie orzeczenia zasada ogólna Przesłanki nieuznania orzeczenia Uznanie orzeczenia jako kwestia wstępna w postępowaniu Postępowanie o ustalenie, że orzeczenie podlega albo nie podlega uznaniu Dokumenty niezbędne do uznania orzeczenia Umowy międzynarodowe regulujące kwestię uznawania orzeczeń w sprawach małżeńskich Umowy wielostronne Umowy dwustronne Uznawanie orzeczeń na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego Część V. Rozwód i separacja w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz prawa wspólnotowego Wprowadzenie Rozdział 1. Rozwód i separacja w świetle Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności uwagi ogólne Prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny Prawo do poszanowania życia rodzinnego a rozwód i separacja Prawo do poszanowania życia rodzinnego a przymusowy rozwód jako warunek prawnego uznania zmiany płci osoby transseksualnej Prawo do sądu a rozwód i separacja Przewlekłość postępowania w sprawach o rozwód i o separację Dostęp do sądu Równość małżonków gwarancje wynikające z art. 5 Protokołu Nr 7 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Inne gwarancje międzynarodowe Rozdział 2. Rozwód i separacja w świetle prawa Unii Europejskiej Uwagi ogólne Normy kolizyjne XIV

11 3. Wzmocniona współpraca w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodów i separacji Konsekwencje swobody przepływu osób Zakończenie Część VI. Sądowy podział majątku wspólnego małżonków A. Komentarz tezowy Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 788 ze zm.) Art Art Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101) Art B. Część opisowa Rozdział 1. Wprowadzenie Rozdział 2. Tryby podziału majątku wspólnego Uwagi wprowadzające Podział majątku wspólnego przed sądem polubownym Podział majątku wspólnego w postępowaniu procesowym Podział majątku wspólnego w postępowaniu nieprocesowym Podział majątku wspólnego w postępowaniu pojednawczym Podział majątku wspólnego w postępowaniu mediacyjnym Rozdział 3. Podmioty postępowania o podział majątku wspólnego Uwagi wprowadzające Sąd Jurysdykcja krajowa Jurysdykcja krajowa wyłączna Jurysdykcja krajowa fakultatywna Jurysdykcja krajowa konieczna Jurysdykcja krajowa wynikająca z umów międzynarodowych Prawo właściwe dla spraw o podział majątku wspólnego Właściwość sądu Właściwość rzeczowa Właściwość miejscowa Przekazanie sprawy innemu sądowi (art. 683 w zw. z art KPC) Właściwość delegacyjna Właściwość umowna Właściwy wydział sądu rejonowego Skład sądu Uczestnicy postępowania XV

12 XVI 3.1. Wprowadzenie Wnioskodawca Osoby posiadające udział w majątku wspólnym Nabywca udziału w majątku wspólnym Skarb Państwa Wierzyciel małżonka lub jego następców prawnych Prokurator Rzecznik Praw Obywatelskich Organizacja pozarządowa Syndyk upadłości, zarządca, nadzorca sądowy Konkubent małżonka Uczestnicy Rozdział 4. Całkowity a częściowy podział majątku wspólnego Uwagi wprowadzające Uzupełniający podział majątku wspólnego Częściowy podział majątku wspólnego a postanowienie częściowe Rozdział 5. Wszczęcie postępowania Wniosek o podział majątku wspólnego Dokładnie określone żądanie Okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie Powinność wskazania dowodów Okoliczności uzasadniające właściwość sądu Inne elementy składowe wniosku Zabezpieczenie wniosku Wykazanie przez wnioskodawcę uprawnienia do wniesienia wniosku Warunki formalne wniosku Kumulacja żądań (art w zw. z art. 689 KPC) Rozdział 6. Zakres kognicji sądu I instancji Ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym Ustalenie nieważności umowy majątkowej małżeńskiej Ustalenie składu i wartości majątku wspólnego Ustalenie składu majątku wspólnego Ustalenie wartości majątku wspólnego Spory rozstrzygane na podstawie art. 685 w zw. z art KPC Zagadnienia ogólne Spory o istnienie uprawnienia do żądania podziału majątku wspólnego Spory o przynależność określonych przedmiotów do majątku wspólnego Rozstrzyganie o roszczeniach ubocznych (art. 45 KRO, art KPC, art w zw. z art. 686 KPC) Zagadnienia ogólne Rozliczenia dokonywane na podstawie art. 45 KRO

13 5.3. Rozliczenia dokonywane na podstawie art. 686 w zw. z art KPC Wprowadzenie Roszczenia z tytułu posiadania przedmiotów Roszczenia z tytułu pobranych pożytków i innych przychodów Roszczenia z tytułu poczynionych na majątek wspólny nakładów Roszczenia z tytułu spłaconych długów Rozstrzyganie o żądaniu stwierdzenia bezskuteczności rozporządzenia przez małżonka udziałem w przedmiocie należącym do majątku wspólnego Rozdział 7. Podział majątku wspólnego Sposoby podziału majątku wspólnego Uwagi ogólne Wniosek co do sposobu podziału majątku wspólnego Kolejność stosowania sposobów podziału majątku wspólnego Podział majątku wspólnego w naturze Przyznanie majątku wspólnego jednemu małżonkowi Podział cywilny majątku wspólnego Okoliczności mające wpływ na rozstrzygnięcie, co każde z małżonków ma otrzymać z majątku spólnego Spłaty i dopłaty Rozdział 8. Rodzaje postanowień co do istoty sprawy w postępowaniu o podział majątku wspólnego Wprowadzenie Postanowienia pozytywne i negatywne Postanowienia konstytutywne i deklaratywne Postanowienia wyodrębnione ze względu na zakres rozstrzygnięcia Postanowienia całościowe (pełne) Postanowienia częściowe Postanowienie wstępne Postanowienia końcowe Postanowienia uzupełniające Postanowienia łączne Postanowienie działowe wydane na podstawie zgodnego wniosku uczestników a ugoda sądowa zawarta w sprawie o podział majątku wspólnego Rozdział 9. Zagadnienia szczególne postępowania o podział majątku wspólnego Przebieg postępowania Postępowanie przed sądem I instancji Orzekanie o wydaniu rzeczy Postępowanie apelacyjne Zakaz reformationis in peius Postępowanie kasacyjne XVII

14 1.4. Wznowienie postępowania Koszty postępowania Część VII. Wzory pism 1. Pozew o rozwód (bez orzekania o winie) Pozew o rozwód (z winy pozwanego) Pozew o separację (z winy pozwanego) Wniosek o orzeczenie separacji Wniosek o zniesienie separacji Zaświadczenie dotyczące orzeczeń w sprawach małżeńskich Wniosek o podział majątku wspólnego Indeks rzeczowy XVIII