Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia

Transkrypt

1 Człowiek najlepsza inwestycja Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia Autor: dr inż. Anna Kostka Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 Projekt POKL Poddziałanie InŜynieria i Ochrona Środowiska na AGH kierunki zamawiane Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3 posiadają tkanki przeprowadzają fotosyntezę chlorofil a, chlorofil b, ksantofile, karoteny posiadają ochronną kutykulę posiadają szparki (wymiana gazowa) wytwarzają wielokomórkowe gametangia: archegonium (rodnia) anterydium (plemnia) zarodek rozwija się wewnątrz archegonium

4 spora gametofit (1n) mejoza plemniki ( w anterydiach) komórka jajowa (w archegoniach) zapłodnienie komórki macierzyste spor sporofit (2n) zarodek zygota

5 dominuje sporofit rośliny naczyniowe TYP Bryophyta (mszaki) KLASA Bryopsida (mchy) KLASA Hepaticopsida (wątrobowce) KLASA Anthoceropsida (glewiki) PAPROTNIKI TYP Pterophyta (paprociowe) TYP Psilophyta (psylotowe) TYP Sphenophyta (skrzypowe) TYP Lycophyta (widłakowe) ROŚLINY NASIENNE Gymnospermae (nagonasienne) Angiospermae (okrytonasienne) = Magnoliophyta (rośliny kwiatowe) dominuje gametofit rośliny beznaczyniowe

6

7 pochodzą od zielenic; są najprawdopodobniej boczną linia ewolucyjną jedyna grupa roślin bez tkanki przewodzącej niewielkie rozmiary wymagają wilgotnego środowiska zwłaszcza w czasie rozmnaŝania dzielą się na 3 klasy: Bryopsida (mchy), Hepaticopsida (wątrobowce), Anthoceropsida (glewiki)

8 przyczyniają się do powstawania gleb stabilizują glebę i zapobiegają jej erozji dostarczają poŝywienia ptakom, ssakom i innym zwierzętom mchy torfowe (rodzaj Sphagnum) są naturalnymi magazynami wody; uŝywane są do poprawy jakości gleby oraz jako paliwo

9

10

11

12

13

14 Polytrichum commune (mech płonnik)

15 Polytrichum commune (mech płonnik)

16 Sphagnum sp.

17 Sphagnum sp.

18 komórki magazynujące wodę Sphagnum sp.

19

20

21 Marchantia polymorpha

22 Marchantia polymorpha

23 Marchantia polymorpha kubeczki z rozmnóŝkami (gemmami)

24

25

26

27

28 Pterophyta (paprociowe), Psilophyta (psylotowe), Sphenophyta (skrzypowe), Lycophyta (widłakowe) posiadają tkankę przewodzącą!!! mają podobne cykle Ŝyciowe w przeszłości osiągały gigantyczne rozmiary (420 mln lat historii) liście: mikrofile i megafile jednakozarodnikowość (homosporia) lub róŝnozarodnikowość (heterosporia)

29 preferują tropik, ale spotyka się je nawet w klimacie arktycznym lądowe, rzadziej wodne sporofit: kłącze, korzenie, liście (najczęściej złoŝone) sporofit produkuje spory w sporangiach (zarodniach) zwykle zgrupowanych w kupkach (sorusach) ze spor kiełkuje gametofit (1n) przedrośle: mały o sercowatym kształcie, bez tkanek przewodzących na spodniej części gametofitu powstają zarówno rodnie (archegonia) jak i plemnie (anterydia) zapłodnienie wymaga obecności wody powstaje zarodek sporofitu, początkowo wrośnięty w gametofit i uzaleŝniony od niego

30

31 kupki

32 zarodnie gametofit młode liście

33 Botrychium podejźrzon

34 Ophioglossum nasięźrzał

35 Osmunda regalis długosz królewski

36 Polypodium vulgare paprotka

37 Pteridium orlica

38 Dryopteris narecznica

39 Athyrium wietlica

40 Matteuccia struthiopteris pióropusznik strusi

41 Asplenium zanokcica

42 Phyllitis języcznik

43 Marsilea quadrifolia marsylia czterolistna

44 Pilularia globulifera gałuszka bagienna

45 Salvinia natans salwinia pływająca

46 większość to gatunki wymarłe, nieliczne Ŝyją w tropikach sporofit: kłącze przechodzące w łodygę nadziemną (rozgałęziającą się dychotomicznie), brak liści i korzenia obecna tkanka przewodząca sporangia wyrastają wprost na łodydze spory gametofit: malutki, niezdolny do fotosyntezy, Ŝyje dzięki symbiozie z grzybami

47

48 dominowały 300 mln lat temu ( węgiel kamienny) współczesne lubią wilgotne środowiska sporofit: korzenie, liście, przesycona krzemionką, członowana łodyga (węzły, międzywęźla) sporangia wyrastają po 5-10 na parasolkowatych sporangioforach, które z kolei tworzą kłosy zarodnionośne na szczycie łodygi cykl Ŝyciowy analogiczny jak u paproci

49

50 Equisetum arvense skrzyp polny wczesna wiosna późna wiosna

51 sporangiofory sporangia kłos zarodnionośny

52 dominowały w zamierzchłych epokach geologicznych ( węgiel kamienny) dzisiejsze gatunki są leśne sporofit: korzenie, liście, pęd (kłącze + łodyga) sporangia powstają na specjalnych liściach zarodnionośnych lub są skupione w kłosy zarodnionośne wyglądem przypominają mchy są zimozielone w Polsce całkowicie chronione

53 Lycopodium

54

55 ROSICZKA roślina owadoŝerna

56

57 dzielą się na 4 typy: Coniferophyta (szpilkowe), Ginkgophyta (miłorzębowe), Cycadophyta (sagowce), Gnetophyta (gniotowce) grupa bijąca rekordy sekwoja o największej masie (h - 81 m, Ø 24 m) najwyŝsza sekwoja (h m) najstarsza sosna (4900 lat)

58 przedstawiciele: sosna, świerk, jodła, modrzew, cis większość to rośliny wiecznie zielone wszystkie są wieloletnie (drzewa lub krzewy) zwykle jednopienne występują na całym świecie, ale dominują w chłodniejszych rejonach

59 sosna (Pinus)

60 świerk (Picea)

61 jodła (Abies)

62 modrzew (Larix)

63 cis (Taxus)

64 są dwupienne rośliny tropikalne o rozłoŝystych liściach posiadają ruchliwe plemniki dominowały w triasie

65 sagowce

66 jedyny Ŝyjący gatunek to Ginkgo biloba (miłorząb dwuklapowy) najstarszy gatunek drzewa! pochodzi z Chin jest dwupienny

67 Ginkgo biloba

68 najbardziej zaawansowana grupa nagonasiennych tkanka przewodząca wodę podobna do okrytonasiennych pęczki szyszek przypominające kwiaty zawiera 3 rodzaje: Gnetum (gniot): tropikalne pnącza i drzewa podobne do okrytonasiennych Ephedra (przęśl): pustynne krzewy podobne nieco do skrzypów Welwitschia (welwiczja): jeden gatunek łodyga w większości podziemna, dwa wstęgowate liście rosnące u podstawy przez całe Ŝycie

69 Gnetum Ephedra Welwitschia

70

71 najbardziej rozpowszechniona grupa roślin i najbardziej zaawansowana ewolucyjnie w cyklu rozmnaŝania powstają kwiaty i owoce oraz zachodzi niezwykłe zjawisko podwójnego zapłodnienia dzieli się na 2 klasy: Liliopsida (jednoliścienne): najczęściej rośliny zielne, liście zwykle długie, wąskie i unerwione równolegle, części kwiatu występują zwykle w trójkątnych okółkach, zarodek ma jeden liścień, dojrzałe nasienie zawiera tkankę odŝywczą - bielmo Magnoliopsida (dwuliścienne): rośliny zielne i drzewiaste, liście mają zróŝnicowane kształty i unerwione są siatkowato, elementy kwiatu ułoŝone są w okółkach po 4-5, zarodek ma 2 liścienie, dojrzałe nasienie nie posiada bielma

72 KWIAT 1. działki kielicha 2. płatki korony 3. pręciki: nitka (filament) + główka (zgrupowanie woreczków pyłkowych) pręcikowie 4. owocolistki: znamię, szyjka, zaląŝnia (1 kilka zaląŝków) słupek, słupkowie kwiaty zupełne i niezupełne kwiaty doskonałe ( ) i niedoskonałe

73

74

75 jednoliścienne

76 dwuliścienne klon (Acer)

77 dwuliścienne buk (Fagus)

78 dwuliścienne grab (Carpinus)

79 dwuliścienne dąb (Quercus)

80 dwuliścienne topola (Populus)

81 dwuliścienne wierzba (Salix)

82 dwuliścienne lipa (Tilia)

83 dwuliścienne kasztanowiec (Aesculus)

84 dwuliścienne brzoza (Betula)

85 dwuliścienne jesion (Fraxinus)

86 pokarm i schronienie dla zwierząt stabilizacja mechaniczna gleby (zapobieganie erozji) naturalna retencja wodna surowiec do produkcji materiałów budowlanych, papieru, Ŝywicy, terpentyny, włókien (np. bawełna), substancji leczniczych (np. zioła), kauczuku, perfum (olejki lotne) jako elementy ozdobne ogrodów, parków są roślinami uprawnymi (np. zboŝa, owoce, warzywa) nasiona słuŝą jako pokarm uŝywki (np. kawa, tytoń)