RESTRUKTURYZACJA WYBRANYCH SEKTORÓW GOSPODARKI

Transkrypt

1 ANEKS NR 4 RADA MINISTRÓW RESTRUKTURYZACJA WYBRANYCH SEKTORÓW GOSPODARKI Dokument stanowi integralną część Strategii Gospodarczej Rządu SLD UP PSL Przedsiębiorczość Rozwój Praca przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 29 stycznia 2002 r. WARSZAWA, STYCZEŃ 2002

2 2 Restrukturyzacja wybranych sektorów gospodarki 1. Górnictwo węgla kamiennego Dotychczasowe wyniki w górnictwie węgla kamiennego skłaniają do kontynuowania obecnie obowiązującego programu do końca 2002 r. oraz wypracowanie programu na lata , którego dominantą w najbliższych latach powinny być: a) cel ekonomiczny - rentowność i systematyczne zmniejszanie zobowiązań całego sektora oraz zapewnienie regularnej płatności świadczeń, w tym docelowo opłat ekologicznych, b) cel społeczny - łagodzenie skutków dotychczasowej i planowanej restrukturyzacji zatrudnienia. Cel ekonomiczny planuje się osiągnąć poprzez: poprawę wydajności produkcji drogą modernizacji technologii wydobycia, ograniczenia eksploatacji mniej efektywnych pól wydobywczych i związanego z tym zmniejszenia nieopłacalnego eksportu węgla oraz nadmiernego zatrudnienia, konsekwentne prowadzenie procesu oddłużeniowego podmiotów sektora, oddzielenie procesu restrukturyzacji kopalń od procesu likwidacji nadmiernych zdolności produkcyjnych, kształtowanie nowych struktur organizacyjnych i sposobu zarządzania w celu przygotowania konsolidacji kapitałowej z innymi sektorami gospodarki (producenci energii, koksownie, spedytorzy, producenci maszyn i urządzeń górniczych),

3 3 umacnianie mechanizmów konkurencji na rynku węglowym jako przeciwdziałanie protekcjonizmowi, czemu będzie sprzyjać łączenie kopalń z elektrowniami w warunkach zachowania pełnej konkurencji w podsektorze wytwarzania energii elektrycznej, prywatyzację zrestrukturyzowanych kopalń. Działania te powinny doprowadzić do ograniczenia kosztów produkcji węgla kamiennego w celu dalszej poprawy rentowności sektora i zmniejszania skali zobowiązań. Cel społeczny planuje się osiągnąć poprzez: powiązanie pomocy publicznej świadczonej przez budżet Państwa na restrukturyzację zatrudnienia z polityką regionalną w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy - poprzez kontrakty i umowy pomiędzy samorządem a administracją rządową i spółkami węglowymi, uzyskanie zagranicznych środków finansowych na pobudzenie rozwoju regionalnego; m.in. planuje się efektywne wykorzystanie majątku trwałego likwidowanych kopalń poprzez tworzenie w części naziemnej parków przemysłowych (z preferencjami finansowymi dla inwestorów tworzących nowe miejsca pracy) oraz magazynów i składowisk w części podziemnej. 2. Elektroenergetyka Działania zmierzające do utworzenia rynku energii, podjęte po przyjęciu prawa energetycznego przyniosły ograniczone efekty. Przeszkodą było nierozwiązanie problemu długoterminowych kontraktów zawartych uprzednio przez producentów z przedsiębiorstwem przesyłowym silnie ograniczających rozwój konkurencji pomiędzy wytwórcami energii. Opracowano system opłat kompensacyjnych, które miały ułatwić odejście od kontraktów długoterminowych oraz powołano jego administratora. Podjęto

4 4 renegocjacje z producentem energii w sprawie zamiany zobowiązań rzeczowych na finansowe, które do chwili obecnej nie dały wyniku. Brak pełnych rynkowych mechanizmów i warunków konkurencji utrudnia racjonalizację kosztów i doprowadzenie cen do pożądanego poziomu. Niektóre przedsiębiorstwa sektora zostały sprywatyzowane: na 19 elektrowni sprywatyzowano 6 spółek, na 19 elektrociepłowni 7 spółek, na 33 przedsiębiorstwa dystrybucyjne jedną spółkę. Celem strategicznym w tym podsektorze jest osiągnięcie stabilnego poziomu cen energii atrakcyjnych dla gospodarki krajowej i konkurencyjnych dla cen energii wytwarzanej za granicą oraz dążenie do uzyskania zwrotu kapitału zainwestowanego w ten sektor. Cel strategiczny planuje się osiągnąć poprzez: a) uruchomienie i rozwój konkurencyjnego rynku energii tak, aby ostatecznym beneficjentem zmian był klient, w tym: rozwiązanie w układzie URE - Banki - sektor energetyki problemu odejścia od zawartych przez elektrownie w ubiegłych latach kontraktów długoterminowych poprzez skuteczne wdrożenie rozwiązań optymalnych w aktualnych warunkach makroekonomicznych, rozwój giełdy energii jako stabilizatora rynku. b) opracowanie i wdrożenie korzystnej z punktu widzenia interesów gospodarki narodowej strategii prywatyzacyjnej, preferującej pierwszeństwo prywatyzacji wytwórców energii jako podmiotów decydujących o konkurencji w sektorze, a dopiero w dalszej kolejności zakładów dystrybucji energii. Prywatyzację powinien poprzedzić lub towarzyszyć jej proces konsolidacji w podsektorze produkcyjnym - w tym także proces łączenia ich z producentami i dostawcami paliw pierwotnych. Przyspieszy to ich restrukturyzację i poprawę konkurencyjności sektora;

5 5 c) restrukturyzację wszystkich zasobów (ludzkich, technicznych, majątkowych, organizacyjnych) oraz tworzenie nowych obszarów aktywności gospodarczej, przy wykorzystaniu infrastruktury sektora; d) wyznaczenie celów strategicznych w zakresie optymalizacji wykorzystania paliw pierwotnych oraz wykorzystania źródeł energii odnawialnej. 3. Gazownictwo Scentralizowany w ramach PGNiG S.A. sektor znajduje się obecnie w trakcie zmian organizacyjnych, określonych w przyjętym w 2001 r. programie restrukturyzacji organizacyjnej sektora gazowego. Stan ekonomiczny sektora jest niekorzystny. Strata netto PGNiG w 1999 r. wyniosła 162 mln zł, a w 2000 r. 416 mln zł. Zobowiązania długoterminowe w 1999 r. ok. wyniosły mln zł, a w 2000 r. ok mln zł. Zobowiązania krótkoterminowe w 1999 r. ok mln zł, a w 2000 r. ok mln zł. Dotychczas prowadzone przez PGNiG inwestycje nie wpływają znacząco na zwiększenie zużycia gazu. Zużycie energii pierwotnej w gazie ziemnym od 1990 r. do 2000 r. wzrosło zaledwie o 11 %. Obecnie ok. 90 % zakupu gazu sieciowego realizowana jest w dużych aglomeracjach miejskich a tylko ok. 10 % przez odbiorców poza tymi aglomeracjami. W gazownictwie będą realizowane dwa cele strategiczne. 1. Zapewnienie społecznościom lokalnym możliwości korzystania z gazu sieciowego, co pozwoli na zmniejszenie kosztów korzystania z energii przez ludność oraz poprawę warunków ochrony środowiska. 2. Dostosowanie importu gazu do rzeczywistych potrzeb z uwzględnieniem produkcji krajowej i jej docelowego rozwoju, wzrostu zużycia gazu w wyniku rozwoju sieci lokalnych oraz wymogów dywersyfikacji.

6 6 Wymaga to: opracowania nowego zapotrzebowania na gaz do 2020 r. w świetle zweryfikowanych założeń polityki energetycznej; dążenia do obniżenia w drodze renegocjacji nowych kwot dostaw importowanego gazu przy stosownym wydłużeniu okresu dostawy. Sektor powinien funkcjonować w ramach następującej struktury: PGNiG S.A. jako operator sieciowy zapewniający realizację dostępu do sieci wszystkich podmiotów posiadających koncesję na obrót gazem oraz odpowiadający za pojemności magazynowe rezerw strategicznych tego paliwa, Przedsiębiorstwa dystrybucyjne przeznaczone do sprywatyzowania, w układzie właścicielskim oddzielonym od nieefektywnej struktury PGNiG S.A., Samodzielne przedsiębiorstwo wydzielone ze struktury PGNiG S.A. dla prowadzenia działalności na polu eksploatacji i poszukiwania źródeł krajowego gazu ziemnego, Realizacja celu strategicznego zwiększenia dostępu społeczeństwa do gazu sieciowego wymaga uruchomienia środków inwestycyjnych dla rozbudowy sieci gazowych i zapewnienia dystrybucji gazu do małych ośrodków miejskich i środowisk wiejskich. Pozyskaniu środków na te inwestycje będzie służył program restrukturyzacji i prywatyzacji podmiotów sektora, którego podstawową przesłanką będzie pozostawienie podsektora dystrybucji w dyspozycji Skarbu Państwa i przeznaczenie środków uzyskanych z prywatyzacji innych podmiotów na inwestycje sieciowe. Rozbudowa lokalnych sieci gazowych będzie ważnym elementem polityki regionalnej, przy wykorzystaniu środków i funduszy pomocowych z UE.

7 7 Bezpieczeństwo dostaw i rozbudowa sieci wymagać będzie rozwoju bazy magazynowej do wielkości określonej standardami europejskimi. 4. Sektor naftowy, chemiczny i farmaceutyczny Dotychczasowy stan restrukturyzacji sektora naftowego jest następujący: a) Polski Koncern Naftowy Orlen S.A. jest w toku III etapu prywatyzacji polegającego na zbyciu pozostałych 27,58 % akcji. b) W odniesieniu do Rafinerii Gdańsk S.A. utrzymywana jest koncepcja umacniania jej pozycji jako drugiego przedsiębiorstwa wytwórczego na rynku krajowym, wokół którego ma być rozbudowywana konkurencja w stosunku do PKN Orlen SA. Po pierwszej nieudanej próbie znalezienia dla Rafinerii Gdańsk S.A. inwestora strategicznego obecnie podjęto drugą próbę tego rodzaju prywatyzacji. c) Rafinerie południowe częściowo zostały przejęte przez PKN Orlen S.A., pozostałe są poddawane restrukturyzacji zgodnie z przyjętymi programami. d) W obszarze logistyki sektora: Naftobazy Sp. z o.o. uzyskała zgodę na prywatyzację, Dyrekcja Eksploatacji Cystern Sp. z o.o. zostawała sprywatyzowana, Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych S.A. nie będzie prywatyzowane. Dla sektora naftowego, chemicznego i farmaceutycznego opracowana zostanie wspólna strategia ze względu na ich powiązania kooperacyjne, technologiczne i potencjalne powiązania kapitałowe. Strategia uwzględni pozytywne prognozy wzrostu rynku konsumenta w Polsce oraz w sąsiednich krajach Europy Środkowo-Wschodniej, w tym rynku rosyjskiego. Wspólnym celem strategicznym jest powiększenie i modernizacja potencjału tych sektorów poprzez nowe inwestycje, oraz zrównoważenie bilansu płatniczego z zagranicą (w roku 2000 deficyt w obrocie tymi produktami wyniósł blisko 4 mld USD), a także znaczące zwiększenie zatrudnienia i utworzenie nowych miejsc pracy.

8 8 Do końca I kwartału 2002 roku zostaną opracowane nowe, skorygowane założenia restrukturyzacji i prywatyzacji dla ww. sektorów oraz ustalenie optymalnych powiązań pakietowych dających gwarancje rozwoju tych przemysłów w kraju oraz czyniących je atrakcyjnymi dla inwestorów krajowych i zagranicznych. W strategii dla sektora farmaceutycznego zostanie rozstrzygnięty problem, czy należy tworzyć polską grupę produkującą leki generyczne czy, kontynuować prywatyzację z założeniem, że będzie dokonywany wybór przyszłych właścicieli spośród liderów światowego przemysłu farmaceutycznego, przy czym uzyskane środki z prywatyzacji zostałyby skierowane na wybrane cele w sektorze chemicznym. Warunkiem przyjęcia rozwiązania pierwszego jest stabilna polityka lekowa państwa oraz wspieranie przez budżet badań w dziedzinie produkcji własnych preparatów leczniczych. Obowiązująca dotychczas koncepcja restrukturyzacji sektora naftowego polega na utworzeniu krajowego uregulowanego rynku naftowego opartego na przyjętym w większości krajów Europy modelu: jeden silny podmiot (25 50% rynku), podmioty średnie (15 25% rynku) i podmioty małe. Jej alternatywą jest przeprowadzenie konsolidacji rynku krajowego i budowy konkurencyjnej pozycji polskiego sektora naftowego w układzie regionu środkowoeuropejskiego. O dalszej przyszłości sektora można będzie zdecydować po zakończeniu procesu prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej S.A. Zakończenie prywatyzacji RG S.A. z udziałem inwestora zagranicznego oznacza budowanie silnego lokalnie ośrodka produkcji naftowej i petrochemicznej w rejonie Gdańska z możliwością operowania w basenie Bałtyku (Królewiec, Litwa, północna Polska). Niepowodzenie obecnej próby prywatyzacji oznacza: albo podjęcie dalszych poszukiwań inwestorów albo włączenie RG S.A. do struktury PKN Orlen S.A. i przyjęcie alternatywnej koncepcji.

9 9 Pełna prywatyzacja sektora powinna zostać poprzedzona: wprowadzeniem regulacji prawnych, które definiowałyby obowiązki podmiotów sektora naftowego na rzecz państwa, aby zabezpieczyć elementarny poziom bezpieczeństwa energetycznego kraju w tej sferze działalności, utworzeniem podmiotu integrującego niektóre funkcje infrastrukturalne i logistyczne w obrotach produktami naftowymi, które powinny zostać własnością Skarbu Państwa (sieci przesyłowe, magazyny, portowe terminale naftowe), określeniem celów strategicznych dla procesów inwestycyjnych w tym sektorze (projekty inwestycyjne w sektorze petrochemicznym, logistyce obrotu produktami naftowymi), opracowaniem sposobu i mechanizmów efektywnych powiązań przemysłu petrochemicznego z wielką syntezą chemiczną, organizacją powiązań kapitałowych służących rozwojowi i zwiększeniu konkurencyjności przemysłu farmaceutycznego. 5. Przemysł obronny Pomimo dokonanych w latach dziewięćdziesiątych w przemyśle obronnym zmian strukturalnych w obszarze majątku, produkcji i zatrudnienia, stopień dostosowania sektora do aktualnych realiów rynku jest niewystarczający. Do chwili obecnej upadłość ogłosiły 4 spółki przemysłowego potencjału obronnego (p.p.o.) i spodziewane są dalsze upadłości. Nie powiodła się prywatyzacja spółek p.p.o. (praktycznie sprywatyzowano tylko jedną spółkę). Zadłużenie spółek wobec Skarbu Państwa z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych stale wzrasta. Na 38 aktualnie działających spółek tylko 7 ma zadowalające wskaźniki. Zmniejszenie w latach

10 10 zatrudnienia w spółkach o ok. 17 tys. osób nie dało spodziewanego efektu ekonomicznego. Celem strategicznym restrukturyzacji sektora jest osiągnięcie efektywności ekonomicznej i opłacalności produkcji specjalnej, przy równoczesnym rozszerzeniu jej asortymentu i unowocześnieniu wyrobów, aby sprostać zamówieniom wynikającym z Programu restrukturyzacji przemysłu obronnego i wsparcia w zakresie modernizacji technicznej Sił Zbrojnych oraz konkrencyjnym warunkom na rynkach międzynarodowych. Osiągnięcie celu strategicznego planowane jest poprzez: zastosowanie różnych typów konsolidacji spółek (kapitałowa, majątkowa) z zadaniem dostosowania struktury produkcji do potrzeb odbiorców i obniżenia kosztów; zorganizowanie dwóch - trzech grup przemysłowo-handlowych, dysponujących efektywną ekonomicznie i zwartą w sensie technicznoprodukcyjnym część majątku przemysłu zbrojeniowego, wykorzystanie zobowiązań offsetowych zagranicznych dostawców sprzętu wojskowego oraz środków przeznaczonych na realizację zadań obronnych dla techniczno-technologicznego rozwoju przemysłu i zwiększenia eksportu, wykorzystanie środków z prywatyzacji spółek zbrojeniowych dla sfinansowania kosztów restrukturyzacji; organizowanie procesu konsolidacji, powinno być powierzone wyspecjalizowanym przedsiębiorcom przemysłowo-handlowym.

11 11 6. Hutnictwo żelaza i stali Proces restrukturyzacji i prywatyzacji sektora hutnictwa żelaza i stali w latach nie przyniósł powodzenia, a sytuacja ekonomiczna sektora stała się bardzo trudna. Wdrażanie przyjętej w 2001 roku aktualizacji programu restrukturyzacji opierającej się na koncepcji konsolidacji produktowej części sektora, a następnie jej prywatyzacji nie zostało jeszcze rozpoczęte. Celem strategicznym jest osiągnięcie konkurencyjności polskich wyrobów hutniczych na rynku krajowym i rynkach zagranicznych przez podniesienie jakości produkowanych wyrobów oraz rozszerzenie asortymentu produkcji, zgodnie z potrzebami rynku. Osiągnięcie celu strategicznego nastąpi poprzez: skonsolidowanie podstawowej części sektora co zapewni obniżkę kosztów produkcji w wyniku wykorzystania efektu synergii, racjonalizacji przepływów materiałowych i ograniczenia zakresu inwestycji w nowym układzie organizacyjnym do niezbędnego minimum, konsolidacja produktowa może stanowić alternatywę lub uzupełnienie procesu prywatyzacji, dostosowanie wielkości produkcji do warunków ekonomicznych, dostosowanie zakresu i form stosowanej pomocy publicznej do uzgodnień negocjacyjnych w pełnej korelacji z ograniczeniem nadmiernych zdolności produkcji. restrukturyzację majątkową i restrukturyzację zadłużenia.