ZMĘCZENIE I PRZETRENOWANIE A UKŁAD NERWOWY

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ZMĘCZENIE I PRZETRENOWANIE A UKŁAD NERWOWY"

Transkrypt

1 ZMĘCZENIE I PRZETRENOWANIE A UKŁAD NERWOWY Prof. Roger M. Enoka Department of Integrative Physiology University of Colorado Boulder, CO, USA Wprowadzenie Termin zmęczenie mięśniowe (ang. muscle fatigue) jest używany do określenia różnych stanów mięśnia, począwszy od osłabienia aktywności ruchowej do wyczuwania wyraźnego zmęczenia i słabości fizycznej towarzyszącym chorobom neurologicznym. Od czasów włoskiego fizjologa Angelo Mosso ( ) wiadomo, że zmęczenie mięśni określane jest przez dwa zjawiska: spadek maksymalnej siły mięśni i wzrost odczuć związanych utrzymywaniem skurczu. W związku z tym, większość fizjologów starało się zrozumieć zmęczenie mięśniowe poprzez badanie zmian, jakie zachodzą na drodze pomiędzy mózgiem i mięśniem, i które limitują różne rodzaje aktywności fizycznej. Dwa najczęściej używane wskaźniki do określenia ilościowego zmęczenia mięśni u ludzi to spadek wartości maksymalnego momentu lub maksymalnej mocy grupy mięśniowej, która ją generuje. Maksymalny moment lub moc są porównywane przed i po wykonaniu pracy (ćwiczenia), przy czym zmniejszenie ich wartości jest wskaźnikiem zmęczenia; im większy spadek, tym bardziej zmęczone mięśnie. Maksymalny moment mięśniowy może być mierzony podczas skurczów izometrycznych lub dynamicznych, natomiast moc mięśni może być określona tylko podczas ruchów. Zmęczenie wynikające z wpływu innych czynników powinno być interpretowane z ostrożnością. Dla przykładu, starsi dorośli są mniej podatni na zmęczenie niż młodzi dorośli biorąc pod uwagę zmniejszenie maksymalnego momentu podczas skurczów izometrycznych, podczas gdy są bardziej podatni na zmęczenie podczas skurczów anizotropowych. Aby zmniejszyć podatność na zmęczenie (ang. fatigability) podczas treningu należy tak dobrać ćwiczenia, aby charakter zastosowanych obciążeń był podobny do wysiłku startowego. Chociaż podatność mięśni na zmęczenia będzie miała wpływ na zakres wytrzymałości, dwie wielkości dostarczają różnych informacji o funkcji mięśni, grupa mięśni i procesy fizjologiczne. Dla przykładu, mięśnie ramienia, ręki i nogi podczas skurczu izometrycznego przy 1

2 50% maksymalnej wartości siły, spadek maksymalnego momentu (podatności na zmęczenie) pod koniec aktywności nie miał wpływu na czas trwania wytrzymałości podczas skurczu. Ponadto, procesy fizjologiczne określające podatność na zmęczenie są różne dla różnych mięśni i mogą być różne dla różnych osób. Pobudzenie mięśni i ich czynność skurczowa Jednym z najbardziej znaczących wniosków z tysięcy badan naukowych dotyczących zmęczenia mięśni jest to, ze przyczyna zmęczenia mięśni zależy od typu wykonywanej aktywności fizycznej. Oznacza to, że nie istnieje pojedyncza przyczyna zmęczenia mięśni. W celu zidentyfikowania przyczyn osłabienia, które wywołują zmęczenie w różnych warunkach fizjologowie często porównują integralność sygnału aktywacji wysyłany przez układ nerwowy do mięśni (aktywacja mięśniowa) z czynnością skurczową włókien mięśniowych w różnych warunkach. Mosso pierwotnie dokonał rozróżnienia pomiędzy zmęczeniem mózgu i zmęczeniem mięśni. Ostatnio jednak fizjologowie opisując źródła zmęczenia wskazują na mechanizmy ośrodkowe i obwodowe lub inaczej nerwowe i mięśniowe Powszechnie stosowaną metodą rozróżnienia pomiędzy błędna aktywacja mięśnia i osłabieniem czynności skurczowej jest porównanie maksymalnej siły mięśniowej, która dana osoba może generować podczas skurczu dowolnego (ang. maximal voluntary contraction) z maksymalną siłą wywołana za pomocą stymulacji elektrycznej. Gdy mięsień pobudzony jest sztucznie przez stymulacje elektryczna, sygnał elektryczny działa na zakończenia nerwowe w mięśniu i siła wytwarzana przez mięsień jest niezależna od czynności mózgu i zależy tylko od rzeczywistej do zdolności generowania mięśnia. Stosunek maksymalnej siły osiągniętej podczas dowolnego skurczu do wywołanej przez stymulacje elektryczna jest miarą znaną jako pobudzenie dowolne, które określa, jaka część siły w mięśniu może być generowana przez układ nerwowy. Kiedy dowolne pobudzenie jest bliskie 100%, podatność mięśni na zmęczenie (męczliwość) przypisywana jest osłabieniu procesów fizjologicznych, które ograniczają czynność skurczową. Chodzi tu o procesy wpływające na zdolność włókien mięśniowych do wytwarzania siły lub mocy. Zmiany, które występują podczas wykonywania ćwiczeń osłabiają czynność skurczową i obejmują: (1) zmniejszoną podaż glukozy i glikogenu; (2) zmiany w ilości niektórych jonów 2

3 (K +, Na +, Ca 2+ i Cl ); (3) rozwój kwasicy (spadek ph); (4) hipoksję (niedobór tlenu); (5) akumulację reaktywnych form tlenu (stres oksydacyjny); i (6) uszkodzenie mięśni. Podatność na zmęczenie występująca podczas wysiłków składających się z częstych i silnych skurczów jest powodowana głównie przez mechanizmy upośledzające funkcję skurczową. Natomiast, zmęczenie doświadczane podczas wysiłków, które trwają przez dłuższy czas jest spowodowane rożnymi kombinacjami upośledzenia funkcji skurczu i niedostatecznego pobudzenia mięśnia przez układ nerwowy. Deficyt pobudzenia Jednym ze sposobów, w jaki układ nerwowy przyczynia się do zmęczenia mięśniowego jest niedostarczenie odpowiedniego sygnału pobudzającego, który uruchomiłby cały potencjał siłowy mięśnia. Zjawisko to określone jest jako deficyt pobudzenia, który wyrażony jest jako procent maksymalnego pobudzenia dowolnego. Deficyt pobudzenia zaobserwowany jest w różnych warunkach np.: 1. Grupy mięśniowe nawet przy braku zmęczenia, trudno jest osiągnąć maksymalny poziom pobudzenia dowolnego niektórych mięśni (np. mięśni podudzia). Kiedy mięśnie te zaangażowane są do intensywnego wysiłku, niemożliwe staje się utrzymanie poziomu aktywności, co pociąga za sobą stopniowy wzrost deficytu pobudzenia i obniżenie siły wytwarzanej przez mięśnie. 2. Czas trwania ćwiczenia: Podczas maksymalnego skurczu izometrycznego trwającego ok. 2 min, siła maksymalna spada o 70% na końcu skurczu, ale poziom aktywacji dowolnej zmniejsza się o jedynie 20%. Natomiast, utrzymanie izometrycznego skurczu z siłą o założonej wartości 15% siły maksymalnej przez 43 min powoduje 40% spadek siły maksymalnej i 30% spadek pobudzenia dowolnego. Wyniki te wskazują, że znaczna część zmęczenia obserwowana na końcu tego długiego skurczu była spowodowana deficytem pobudzenia. Na przykład, zmniejszenie maksymalnej siły mięśni prostujących 3

4 kolano (quadriceps femoris) po przebiegnięciu 30 km było związane z wartością deficytu pobudzenia (nastąpił spadek pobudzenia dowolnego). 3. Hipertermia Siła maksymalna uzyskiwana przez mięśnie prostujące kolano podczas wysiłku na cykloergometrze, przy 60% maksymalnego zużycia tlenu przez 60 min, była podobna podczas wykonywania tego ćwiczenia w warunkach normalnych (18 C) i w wysokiej temperaturze (40 C). Zdolność do utrzymania siły maksymalnej podczas 2-min skurczu była niższa po wysiłku w warunkach wysokiej temperatury w gorącym środowisku, a podatność na zmęczenie spowodowana była deficytem pobudzenia (spadek pobudzenia dowolnego). 4. Podaż glukozy: Siła maksymalna prostowników kolana po wysiłku na cykloergometrze przy 60% maksymalnego zużycia tlenu (200 W, 90 obr/min) przez 3 godziny była podobna podczas wykonywania ćwiczenia z suplementacją glukozą i bez (placebo). Badani, którzy otrzymali napoje placebo) po 3 godziny jazdy wykazywali hypoglikemię i oraz ograniczoną zdolność utrzymywania siły maksymalnej podczas 2-min skurczu izometrycznego. Większą podatność na zmęczenie wykazywali badani, którzy nie otrzymali glukozy, co spowodowane było większym deficytem pobudzenia (spadek pobudzenia dowolnego). Niski poziom glukozy krwi podczas testów z placebo prawdopodobne ograniczył czynność mózgu, co sugeruje, że suplementacja glukozą jest korzystna podczas długotrwałych wysiłków. 5. Ćwiczenia plyometryczne: Siła, generowana przez mięsień w odpowiedzi na stymulację elektryczną zależy od częstotliwości impulsów. Ćwiczenia wywołujące zmęczenie mogą selektywnie obniżać siłową odpowiedź mięśnia na bodźce o różnych częstotliwościach. Gdy wywoływana siła jest zmniejszona przy niskich częstotliwościach stymulacji, to jest określona jako niska częstotliwość zmęczenia. Ćwiczenia plyometryczne (np. odbijanie, skoki, podskoki), które obejmują aktywność mięśniowych cykli rozciąganie-skurcz, produkują zmęczenie niskoczęstotliwościowe częstotliwości, która jest silnie skorelowane z aktywacji deficytu. 4

5 Fizjolodzy używają różnorodnych technik do badania układu nerwowego i identyfikacji źródeł deficytu pobudzenia. Ich wysiłki skupiają się na ogół na wyjściu z mózgu, aktywności rdzenia kręgowego oraz informacji sensorycznej odbieranej z kończyn. Jednym z przykładów strategii eksperymentalnych jest porównanie zmian, które zachodzą podczas wywoływania zmęczenia, gdy badany przyciąga sztywną przeszkodę w porównaniu do obciążenia tych samych mięśni poprzez utrzymywanie ciężaru tym samym momentem sił. W literaturze fizjoterapii te dwa rodzaje obciążenia są określane odpowiednio jako zamknięty i otwarty łańcuch kinematyczny ćwiczeń. Zamknięty łańcuch kinematyczny wymaga od badanego kontroli siły, z jaka działają przez kończyny, natomiast w otwartym łańcuchu kinetycznym konieczna jest kontrola położenia kończyny. Sterowanie położeniem (otwarty łańcuch kinematyczny) jest trudniejsze niż utrzymywanie stałej siły. Czas utrzymania jest więc mniejszy, kiedy zadanie wymaga kontroli położenia. Mimo, że mięśnie rozwijają ten sam moment w dwóch różnych warunkach dostosowanie układu nerwowego pojawia się dużo szybciej podczas kontrolowania położenia i jest spowodowane raczej zmianami zachodzącymi w rdzeniu kręgowym a nie w mózgu. W związku z tym jednym ze sposobów, który może stymulować układ nerwowy podczas jest włączenie ćwiczeń, które wymagają kontroli położenia, co jest strategią używaną w pewnych ćwiczeniach rehabilitacyjnych. Te eksperymentalne obserwacje wskazują, że podatność na zmęczenie doświadczana w pewnych warunkach może być związana z deficytem pobudzenia, który odzwierciedla spadek zdolności układu nerwowy do wykorzystywania pełnego potencjału mięśni. Postrzeganie zmęczenia Poza wytwarzaniem sygnału pobudzenia wysyłanego z rdzenia kręgowego do mięśnia, przepływ informacji w układzie nerwowym powoduje powstanie wrażenia o pojawieniu się zmęczenia. Dwa główne źródła informacji odpowiedzialne za pojawienie się tego odczucia to sygnały sensoryczne, które pojawiają się zaangażowanych mięśniach w działanie i sygnały 5

6 wysyłane z mózgu do rdzenia kręgowego. Sygnały czuciowe z kończyn informują ośrodkowy układ nerwowy o zmianach właściwości mechanicznych i stanie metaboliczny mięśni. Ponieważ mięśnie zużywają energię, aby wykonać pracę, utrzymujące się pobudzenie związane ze skurczami wywołującym zmęczenie zmienia warunki metaboliczne i pobudza receptory czuciowe informujące ośrodkowy układ nerwowy o zachodzących zmianach. Sygnały zwrotne obniżają pobudliwość komórek nerwowych rdzenia kręgowego, powiadamiają układ sercowo-naczyniowy o potrzebie wzrostu podaży tlenu i potrzebie usunięcia metabolitów oraz dostarczają sygnał do ośrodków mózgowych, odpowiedzialnych za odczuwanie wrażenia zmęczenia. Postrzeganie zmęczenia odbywa się w mózgu i opiera się na integracji sygnałów czuciowych z kończyn z kopia wychodzących sygnałów sterujących. Kiedy mózg generuje sygnał sterujący, który jest przekazywany do rdzenia kręgowego, mózg zachowuje kopię, tak, aby rozpoznać, czego należy się spodziewać przy wykonaniu danego ruchu. Kopia sygnału sterowania nazywana jest wyładowaniem następczym (corollary dis charge). Sygnały wyładowania następczego wraz z sygnałami sprzężenia zwrotnego czuciowego są wykorzystywane do oceny odczuwanego zmęczenia. Ocena odczuwanego zmęczenia to pewnego rodzaju skala samooceny, w której dana osoba wykonująca ćwiczenie ocenia intensywność czynności na skali od lekka do bardzo, bardzo ciężka. Wzrost oceny odczuwanego zmęczenia podczas skurczy wywołujących zmęczenie wiąże się ze wzrostem wysiłku wymaganego do wykonania danego ćwiczenia. Wzrasta on bardziej gwałtownie, gdy ćwiczenie jest wykonywane w środowisku wysokich temperatur, gdy spada ilość tlenu w powietrzu oraz gdy danej osobie podaje się napój placebo zamiast suplementów węglowodanowych (glukozy). Gdy zawodnik uczestniczy w zawodach, których celem jest osiągnięcie minimalnego czasu, wówczas prawdopodobnie, wydatek energii jest kontrolowany odczuciami związanymi z odczuwaniem zmęczenia. Zachowanie takie nazywane jest strategią pacingu. Podczas zawodów zawodnik ma za zadanie wytworzenie możliwie maksymalnej mocy nie przekraczając jednak progu, który wyzwala mechanizmy zmęczenia ograniczającego osiąganie pożądanego wyniku. Na percepcję zmęczenia ma również wpływ stan psychiczny zawodnika, związany z oczekiwaniami (poczuciem pewności siebie), podnieceniem, poziomem motywacji i nastrojem. 6

7 Najmocniejsze dowody wskazujące na znaczenie czynników psychologicznych pochodzą z badań nad zmęczeniem w różnych warunkach klinicznych. Dla przykładu, jednym z najbardziej osłabiających symptomów stwardnienia rozsianego, jest zmęczenie doświadczane przez pacjentów. Na podstawie kwestionariusza oceny odczucia zmęczenia stwierdzono, że pacjenci zgłaszali większe zmęczenie w porównaniu z grupą kontrolną złożoną z ludzi zdrowych. Było to w umiarkowany sposób związane z siłą mięśni dłoni oraz wartością spadku siły podczas skurczu maksymalnego (podatność na zmęczenie). Jednakże poczucie zmęczenia u tych osobników było znacznie silniej związane z kombinacją siły mięśniowej dłoni i wynikami uzyskanymi dla wskaźnika depresji. Przypuszcza się, że obniżenie poziomu depresji może redukować poziom zmęczenia u osób cierpiących na stwardnienie rozsiane, zatem prawdopodobnie może to mieć również miejsce u zawodników na poziomie wyczynowym. Niektóre dowody wskazują, że takie czynniki psychologiczne, jak motywacja, oczekiwania i lęk mogą mieć wpływ na postrzeganie zmęczenia przez sportowców. Osoba o wysokim poziomie motywacji może np. poprawić czas w konkurencjach wytrzymałościowych, zapewne z powodu tłumienia poziomu postrzeganego wysiłku lub wzrostu poziomu tolerancji wysiłku bez nadmiernych konsekwencji. W podobny sposób wzrost pewności siebie może ograniczać tempo wzrostu odczuwanego zmęczenia i poprawiać wydolność ograniczoną przez odczuwanie zmęczenia. Podsumowanie Zmęczenie jest symptomem ograniczającym sprawność fizyczną. Istnieją dwa główne czynniki, które mogą ograniczać wynik sportowy. Są to spadek generowanej siły lub mocy (podatności na zmęczenie) i wzrost poziomu postrzeganego zmęczenia. Chociaż praktyka wskazuje, że zmęczenie jest zjawiskiem zachodzącym głownie na poziomie mięśniowym, to rola układu nerwowego może być równie istotna i w niektórych przypadkach limituje uzyskanie wyniku sportowego. Wiedza o mechanizmach fizjologicznych ograniczających sprawność fizyczną w różnych warunkach może posłużyć do optymalizacji planów treningowych. Tekst przetłumaczyła: Dr. Krystyna Gielo-Perczak Department of Biomedical Engineering 7

8 University of Connecticut Storrs, CT, USA 8

Wysiłek krótkotrwały o wysokiej intensywności Wyczerpanie substratów energetycznych:

Wysiłek krótkotrwały o wysokiej intensywności Wyczerpanie substratów energetycznych: Zmęczenie Zmęczenie jako jednorodne zjawisko biologiczne o jednym podłożu i jednym mechanizmie rozwoju nie istnieje. Zmęczeniem nie jest! Zmęczenie po dniu ciężkiej pracy Zmęczenie wielogodzinną rozmową

Bardziej szczegółowo

Instytut Sportu. Biochemiczne wskaźniki przetrenowania. Zakład Biochemii. mgr Konrad Witek

Instytut Sportu. Biochemiczne wskaźniki przetrenowania. Zakład Biochemii. mgr Konrad Witek Instytut Sportu Zakład Biochemii Biochemiczne wskaźniki przetrenowania Przetrenowanie (overtraining)- długotrwałe pogorszenie się dyspozycji sportowej zawodnika, na skutek kumulowania się skutków stosowania

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych

Zastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych Zastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych Kasper Czech Zakład Psychologii Klinicznej i Sądowej Uniwersytet Śląski Definicja metody Biofeedback Metoda umożliwiająca zmianę wybranych

Bardziej szczegółowo

Fizjologia, biochemia

Fizjologia, biochemia 50 Fizjologia, biochemia sportu Krioterapia powoduje lepszą krążeniową i metaboliczną tolerancję oraz opóźnia narastanie zmęczenia w trakcie wykonywania pracy mięśniowej przez zawodników sportów wytrzymałościowych.

Bardziej szczegółowo

PSYCHO-HORMONALNE PRZEJAWY PRZETRENOWANIA U WYCZYNOWYCH SPORTOWCÓW. dr Zbigniew Obmiński Instytut Sportu Zakład Endokrynologii

PSYCHO-HORMONALNE PRZEJAWY PRZETRENOWANIA U WYCZYNOWYCH SPORTOWCÓW. dr Zbigniew Obmiński Instytut Sportu Zakład Endokrynologii PSYCHO-HORMONALNE PRZEJAWY PRZETRENOWANIA U WYCZYNOWYCH SPORTOWCÓW dr Zbigniew Obmiński Instytut Sportu Zakład Endokrynologii Chroniczne zmęczenie - objaw choroby lub przepracowania u zdrowych osób Zmęczenie

Bardziej szczegółowo

INŻYNIERIA REHABILITACYJNA Materiały dydaktyczne 3

INŻYNIERIA REHABILITACYJNA Materiały dydaktyczne 3 INŻYNIERIA REHABILITACYJNA Materiały dydaktyczne 3 ZAOPATRZENIE ORTOTYCZNE Ortozą nazywamy każde urządzenie kompensujące dysfunkcję układu senso-motorycznego (Wooldrige 1972) Ortoza jest urządzeniem techniczny,

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 9. Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego

Ćwiczenie 9. Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego Ćwiczenie 9 Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego Zagadnienia teoretyczne 1. Kryteria oceny wydolności fizycznej organizmu. 2. Bezpośredni pomiar pochłoniętego tlenu - spirometr Krogha. 3. Pułap tlenowy

Bardziej szczegółowo

Vibramoov. neurorehabilitacja chodu przy użyciu zogniskowanej wibracji

Vibramoov. neurorehabilitacja chodu przy użyciu zogniskowanej wibracji Vibramoov neurorehabilitacja chodu przy użyciu zogniskowanej wibracji VIBRAMOOV PRZEPROWADZA PACJENTA PRZEZ CAŁY PROCES REHABILITACJI Dzięki zaawansowanym, zróżnicowanym protokołom Vibramoov, terapeuci

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Opracowała: K. Komisarz

Opracowała: K. Komisarz Opracowała: K. Komisarz EEG ElektroEncefaloGraf - aparat do pomiaru fal mózgowych i oceny pracy mózgu. BIOFEEDBACK - z ang. biologiczne sprzężenie zwrotne (dostarczanie człowiekowi informacji zwrotnej

Bardziej szczegółowo

Laboratorium z Biomechatroniki

Laboratorium z Biomechatroniki Wydział: Mechaniczny Technologiczny Kierunek: Grupa dziekańska: Semestr: pierwszy Dzień laboratorium: Godzina: Laboratorium z Biomechatroniki Ćwiczenie 4 Test goniometryczny (wahadło Wartenberga). . CEL

Bardziej szczegółowo

zmęczenie Fizjologia człowieka

zmęczenie Fizjologia człowieka zmęczenie Fizjologia człowieka Zmęczenie definicje: Stan organizmu, rozwijający się w czasie wykonywania pracy fizycznej lub umysłowej, charakteryzujący się zmniejszeniem zdolności do pracy, nasileniem

Bardziej szczegółowo

Zdolności KOMPLEKSOWE ZWINNOŚĆ

Zdolności KOMPLEKSOWE ZWINNOŚĆ Zdolności KOMPLEKSOWE Zwinność i Szybkość ZWINNOŚĆ umożliwia wykonywanie złożonych pod względem koordynacyjnym aktów ruchowych, szybkie przestawianie się z jednych ściśle skoordynowanych ruchów na inne

Bardziej szczegółowo

Bądź aktywny fizycznie!!!

Bądź aktywny fizycznie!!! Bądź aktywny fizycznie!!! Aktywność fizyczna RUCH jest potrzebny każdemu człowiekowi. Regularne ćwiczenia wpływają na dobre samopoczucie i lepsze funkcjonowanie organizmu. Korzyści z systematycznej

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA KIERUNKOWE.

ZAGADNIENIA KIERUNKOWE. ZAGADNIENIA KIERUNKOWE www.ams.wroclaw.pl Trening personalny Trener personalny Kulturystyka Sporty siłowe Trening motoryczny Zajęcia funkcjonalne Wysiłek fizyczny Zmęczenie Zakwasy; glikogen TRENING PERSONALNY

Bardziej szczegółowo

MAREK FOSTIAK. Trening siły i jego wpływ na poziom wyników w biegach średnich i długich.

MAREK FOSTIAK. Trening siły i jego wpływ na poziom wyników w biegach średnich i długich. MAREK FOSTIAK Trening siły i jego wpływ na poziom wyników w biegach średnich i długich. Trening ukierunkowany na rozwój możliwości siłowych: spełnia funkcję zapobiegawczą przed kontuzjami stanowi podstawę

Bardziej szczegółowo

-Trening Personalny : -Trener Personalny: -Kulturystyka: -Sporty siłowe: -Trening motoryczny: -Zajęcia funkcjonalne: -Wysiłek fizyczny : -Zmęczenie:

-Trening Personalny : -Trener Personalny: -Kulturystyka: -Sporty siłowe: -Trening motoryczny: -Zajęcia funkcjonalne: -Wysiłek fizyczny : -Zmęczenie: -Trening Personalny : -Trener Personalny: -Kulturystyka: -Sporty siłowe: -Trening motoryczny: -Zajęcia funkcjonalne: -Wysiłek fizyczny : -Zmęczenie: -Zakwaszenie: -Glikogen: Trening personalny: Indywidualnie

Bardziej szczegółowo

Streszczenie projektu badawczego

Streszczenie projektu badawczego Streszczenie projektu badawczego Dotyczy umowy nr 2014.030/40/BP/DWM Określenie wartości predykcyjnej całkowitej masy hemoglobiny w ocenie wydolności fizycznej zawodników dyscyplin wytrzymałościowych Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

ROLA UKŁADU KOSTNO STAWOWEGO I MIĘŚNIOWEGO W PROCESIE PRACY

ROLA UKŁADU KOSTNO STAWOWEGO I MIĘŚNIOWEGO W PROCESIE PRACY Szkoły Ponadgimnazjalne Moduł II Foliogram 8 ROLA UKŁADU KOSTNO STAWOWEGO I MIĘŚNIOWEGO W PROCESIE PRACY FIZJOLOGIA PRACY to nauka, która bada: podstawowe procesy fizjologiczne, które zachodzą w układzie

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 1. ĆWICZENIE Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych i gładkich

ĆWICZENIE 1. ĆWICZENIE Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych i gładkich ĆWICZENIE 1. TEMAT: testowe zaliczenie materiału wykładowego ĆWICZENIE 2 TEMAT: FIZJOLOGIA MIĘŚNI SZKIELETOWYCH 1. Ogólna charakterystyka mięśni 2. Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK

TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK Temat: Układ nerwowy i hormonalny Zadanie 1. Zaznacz poprawną odpowiedź. Co to są hormony? a) związki chemiczne wytwarzane w gruczołach łojowych, które regulują pracę

Bardziej szczegółowo

EEG Biofeedback. Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu

EEG Biofeedback. Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu EEG Biofeedback Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu EEG Biofeedback to skuteczna metoda terapeutyczna zwiększająca skuteczność funkcjonowania

Bardziej szczegółowo

Po co rehabilitacja w chorobie Alzheimera?

Po co rehabilitacja w chorobie Alzheimera? Po co rehabilitacja w chorobie Alzheimera? Dr n. med. Marek Walusiak specjalista fizjoterapii Ruch jest bardzo ważnym elementem leczenia. Niewielki, systematyczny wysiłek może dać bardzo dużo. 30-45 minut

Bardziej szczegółowo

Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy

Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Sportu Powszechnego Zakład: Fitness i Sportów Siłowych Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy Osoby prowadzące przedmiot: 1. Aleksandra

Bardziej szczegółowo

Czym jest ruch? Życie polega na ruchu i ruch jest jego istotą (Schopenhauer) Ruch jest życiem, a życie jest ruchem (Senger)

Czym jest ruch? Życie polega na ruchu i ruch jest jego istotą (Schopenhauer) Ruch jest życiem, a życie jest ruchem (Senger) Wysiłek fizyczny Czym jest ruch? Życie polega na ruchu i ruch jest jego istotą (Schopenhauer) Ruch jest życiem, a życie jest ruchem (Senger) Rodzaje wysiłku fizycznego: ograniczony, uogólniony, krótkotrwały,

Bardziej szczegółowo

Przydatność najprostszych wskaźników fizjologicznych. w ocenie wytrenowania zawodnika.

Przydatność najprostszych wskaźników fizjologicznych. w ocenie wytrenowania zawodnika. Przydatność najprostszych wskaźników fizjologicznych w ocenie wytrenowania zawodnika. Przemysław Kubala Wykres orientacyjnych wartości tętna i stref pracy w zależności od wieku. W oparciu o ten wykres

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenia w autokorektorze

Ćwiczenia w autokorektorze Ćwiczenia w autokorektorze W proponowanej metodyce terapii uwzględniliśmy wytyczne i zalecenia opracowane przez SOSORT. 1 - najważniejszym elementem kinezyterapii skolioz są ćwiczenia czynne prowadzące

Bardziej szczegółowo

Przygotowanie motoryczne do jazdy na nartach. mgr Jakub Saniewski

Przygotowanie motoryczne do jazdy na nartach. mgr Jakub Saniewski Przygotowanie motoryczne do jazdy na nartach. mgr Jakub Saniewski Cechy motoryczne człowieka Szybkość: polega na przemieszczaniu fragmentów ciała, lub też całego ciała w jak najkrótszym czasie, a zatem

Bardziej szczegółowo

VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości

VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną

Bardziej szczegółowo

Wspieranie ogólnego rozwoju młodzieży poprzez dobór ćwiczeń

Wspieranie ogólnego rozwoju młodzieży poprzez dobór ćwiczeń Wspieranie ogólnego rozwoju młodzieży poprzez dobór ćwiczeń Konferencja metodyczno-szkoleniowa Wielkopolskiego Stowarzyszenia Sportowego i Zakładu Teorii Sportu AWF Poznań dr hab. Adam Kawczyński Ogólny

Bardziej szczegółowo

Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT

Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT Odżywianie oparte na tłuszczach jest coraz częściej stosowane w sportach wytrzymałościowych. Jakie korzyści płyną ze wzrostu spożycia lipidów i kiedy można stosować taką

Bardziej szczegółowo

Trener Marcin Węglewski ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ

Trener Marcin Węglewski ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ Na optymalne przygotowanie zawodników do wysiłku meczowego składa się wiele czynników. Jednym z nich jest dobrze przeprowadzona rozgrzewka. (Chmura 2001) Definicja

Bardziej szczegółowo

ObciąŜenie treningowe wyraŝa wysiłek wykonywany przez sportowca w

ObciąŜenie treningowe wyraŝa wysiłek wykonywany przez sportowca w WYKŁAD III Struktura obciąŝeń treningowych Aby kierować treningiem sportowym naleŝy poznać relację pomiędzy przyczynami, a skutkami, pomiędzy treningiem, a jego efektami. Przez wiele lat trenerzy i teoretycy

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Sportu Powszechnego Zakład: Fitness i Sportów siłowych Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy Osoby prowadzące przedmiot: 1. Aleksandra

Bardziej szczegółowo

Trening plyometryczny piłkarzy. na etapie szkolenia specjalnego. Zbigniew Jastrzębski

Trening plyometryczny piłkarzy. na etapie szkolenia specjalnego. Zbigniew Jastrzębski Trening plyometryczny piłkarzy na etapie szkolenia specjalnego Zbigniew Jastrzębski Piłka nożna jest grą, która stawia coraz większe wymagania w zakresie przygotowania motorycznego. Około 40-50 lat temu

Bardziej szczegółowo

Siła absolutna / siła bezwzględna - to maksymalna siła jaką jest w stanie osiągnąć dany zawodnik bez względu na jego masę ciała.

Siła absolutna / siła bezwzględna - to maksymalna siła jaką jest w stanie osiągnąć dany zawodnik bez względu na jego masę ciała. Siła mięśniowa - to cecha charakteryzująca możliwości układu ruchu, definiowana jako: Zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego lub przeciwdzałania mu kosztem wysiłku mięśniowego lub jest to wypadkowy

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W ujęciu fizjologicznym jest to: każda

Bardziej szczegółowo

Źródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska

Źródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska Źródła energii dla mięśni mgr. Joanna Misiorowska Skąd ta energia? Skurcz włókna mięśniowego wymaga nakładu energii w postaci ATP W zależności od czasu pracy mięśni, ATP może być uzyskiwany z różnych źródeł

Bardziej szczegółowo

OMEGA TEST BADANIE PROFILU KWASÓW TŁUSZCZOWYCH

OMEGA TEST BADANIE PROFILU KWASÓW TŁUSZCZOWYCH BADANIE PROFILU KWASÓW TŁUSZCZOWYCH Organizm człowieka zbudowany jest z około 10 bilionów komórek. To od ich stanu zależy nasze zdrowie i samopoczucie. Kluczem do prawidłowego funkcjonowania każdej komórki

Bardziej szczegółowo

Przygotowanie motoryczne w treningu dzieci i młodzieży

Przygotowanie motoryczne w treningu dzieci i młodzieży Przygotowanie motoryczne w treningu dzieci i młodzieży Michał Wilk Katedra Teorii i Praktyki Sportu AWF Katowice Wilk Sport Team Etapy szkolenia sportowego 0 1 2 3 4 Przedwstępny Wszechstronny Ukierunkowany

Bardziej szczegółowo

Ruch zwiększa recykling komórkowy Natura i wychowanie

Ruch zwiększa recykling komórkowy Natura i wychowanie Wiadomości naukowe o chorobie Huntingtona. Prostym językiem. Napisane przez naukowców. Dla globalnej społeczności HD. Ruch zwiększa recykling komórkowy Ćwiczenia potęgują recykling komórkowy u myszy. Czy

Bardziej szczegółowo

Plan i program Kursu Instruktorów Rekreacji Ruchowej część ogólna

Plan i program Kursu Instruktorów Rekreacji Ruchowej część ogólna Plan i program Kursu Instruktorów Rekreacji Ruchowej część ogólna Lp. Przedmiot Prowadzący Ilość godzin 1 Anatomia dr Jarosław Domaradzki 8 2 Antropomotoryka dr Marek Konefał 8 3 Teoria sportu Mgr Leszek

Bardziej szczegółowo

Pozytywny wpływ aktywności fizycznej na psychikę człowieka

Pozytywny wpływ aktywności fizycznej na psychikę człowieka Pozytywny wpływ aktywności fizycznej na psychikę człowieka ZDROWIE Obecna definicja zdrowia przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia jest następująca: zdrowie to nie tylko całkowity brak choroby czy

Bardziej szczegółowo

wykłady 30, ćwiczenia - 60 wykłady 20, ćwiczenia - 40 Nakład pracy studenta bilans punktów ECTS Obciążenie studenta

wykłady 30, ćwiczenia - 60 wykłady 20, ćwiczenia - 40 Nakład pracy studenta bilans punktów ECTS Obciążenie studenta Lp. Element Opis 1 Nazwa Fizjologia Wysiłku Fizycznego I, II 2 Typ obowiązkowy 3 Instytut Nauk o Zdrowiu 4 Kod PPWSZ F_03 Kierunek, kierunek: Fizjoterapia 5 specjalność, specjalność: poziom i profil poziom

Bardziej szczegółowo

Subiektywne objawy zmęczenia. Zmęczenie. Ból mięśni. Objawy obiektywne 2016-04-07

Subiektywne objawy zmęczenia. Zmęczenie. Ból mięśni. Objawy obiektywne 2016-04-07 Zmęczenie to mechanizm obronny, chroniący przed załamaniem funkcji fizjologicznych (wyczerpaniem) Subiektywne objawy zmęczenia bóle mięśni, uczucie osłabienia i wyczerpania, duszność, senność, nudności,

Bardziej szczegółowo

Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Piotr Krakowiak. na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia w Warszawie.

Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Piotr Krakowiak. na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia w Warszawie. Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Piotr Krakowiak na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia 14.03.2014 w Warszawie. 1 2 S t r o n a WSTĘP Realizacja założeń treningowych wymaga pracy organizmu na

Bardziej szczegółowo

Przedmowa do wydania czwartego prof. Brian Neville / 11. Fragmenty przedmowy do wydania drugiego dr Mary D. Sheridan / 13

Przedmowa do wydania czwartego prof. Brian Neville / 11. Fragmenty przedmowy do wydania drugiego dr Mary D. Sheridan / 13 Spis treści Przedmowa do wydania czwartego prof. Brian Neville / 11 Fragmenty przedmowy do wydania drugiego dr Mary D. Sheridan / 13 Wstęp / 15 Podziękowania / 21 R OZDZIAŁ 1 Obraz kliniczny a leczenie

Bardziej szczegółowo

Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA

Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA Podziały Patofizjologiczna: spastyczność, atetoza, ataksja, atonia, drżenie Topograficzna: monoplegia, paraplegia, hemiplegia,

Bardziej szczegółowo

Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych. Halszka Kwiatkowska

Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych. Halszka Kwiatkowska Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych Halszka Kwiatkowska Co to są emocje? Termin wywodzi się od łacińskiego czasownika movere oznaczającego poruszyć Każde poruszenie czy zakłócenie umysłu, każdy

Bardziej szczegółowo

BIOMECHANIKA RUCHÓW BALISTYCZNYCH

BIOMECHANIKA RUCHÓW BALISTYCZNYCH BIOMECHANIKA RUCHÓW BALISTYCZNYCH Jan Gajewski Akademia Trenerska 2010 1 RUCHY BALISTYCZNE szybkie ruchy sterowane ante factum według wyuczonego stereotypu ruchowego. Zaliczamy do nich rzuty, skoki, kopnięcia,

Bardziej szczegółowo

Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu.

Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu. RUCH TO ZDROWIE Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu. P A M I Ę T A J Dobroczynny wpływ aktywności fizycznej na

Bardziej szczegółowo

Szafy, garderoby, zabudowy wnęk Rydułtowy ul. Bema 3 Turza Śląska ul.. Bogumińska 21 tel./fax (032) 451-41-29

Szafy, garderoby, zabudowy wnęk Rydułtowy ul. Bema 3 Turza Śląska ul.. Bogumińska 21 tel./fax (032) 451-41-29 Odżywianie w konkurencjach wytrzymałościowych..część 2 Odżywianie jest nieodłącznym elementem procesu treningowego. Pozostałe elementy to trening i regeneracja. Wszystkie te elementy są jednakowo ważne

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka. Wychowanie Fizyczne II rok/3 semestr. Stacjonarne studia I stopnia. Rok akademicki 2018/2019

Fizjologia człowieka. Wychowanie Fizyczne II rok/3 semestr. Stacjonarne studia I stopnia. Rok akademicki 2018/2019 Fizjologia człowieka Wychowanie Fizyczne II rok/3 semestr Stacjonarne studia I stopnia Rok akademicki 2018/2019 Tematyka ćwiczeń: 1. Podstawy elektrofizjologii komórek. Sprawy organizacyjne. Pojęcie pobudliwości

Bardziej szczegółowo

PROGRAM KSZTAŁCENIA INSTRUKTORÓW

PROGRAM KSZTAŁCENIA INSTRUKTORÓW PROGRAM KSZTAŁCENIA INSTRUKTORÓW w dyscyplinie UNIHOKEJ Toruński Związek Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej Lipiec 2014 l. Cele i zadania; - zapoznanie uczestników z teoretycznymi, metodycznymi i

Bardziej szczegółowo

biologia w gimnazjum OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

biologia w gimnazjum OBWODOWY UKŁAD NERWOWY biologia w gimnazjum 2 OBWODOWY UKŁAD NERWOWY BUDOWA KOMÓRKI NERWOWEJ KIERUNEK PRZEWODZENIA IMPULSU NEROWEGO DENDRYT ZAKOŃCZENIA AKSONU CIAŁO KOMÓRKI JĄDRO KOMÓRKOWE AKSON OSŁONKA MIELINOWA Komórka nerwowa

Bardziej szczegółowo

STAROSTWO POWIATOWE W SOKÓŁCE

STAROSTWO POWIATOWE W SOKÓŁCE STAROSTWO POWIATOWE W SOKÓŁCE DIAGNOZA TRUDNOŚCI NOWATORSKIE NARZĘDZIA - neuromodulacja (EEG Biofeedback), - neuroobrazowanie (EEG/QEEG), - rehabilitacja funkcji poznawczych (FORBRAIN), - diagnostyka i

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie treningu plajometrycznego w piłce nożnej

Zastosowanie treningu plajometrycznego w piłce nożnej Zastosowanie treningu plajometrycznego w piłce nożnej Prezentacja wykonana na potrzeby Szkoły Trenerów PZPN Autor Piotr Kwiatkowski Plajometryka - definicje Plajometryka jest rodzajem (ćwiczenia) treningu

Bardziej szczegółowo

Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Piotr Krakowiak. na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia w Warszawie.

Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Piotr Krakowiak. na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia w Warszawie. Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Piotr Krakowiak na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia 08.05.2014 w Warszawie. 1 2 S t r o n a WSTĘP Realizacja założeń treningowych wymaga pracy organizmu na

Bardziej szczegółowo

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A AKTYWNOŚĆ SEKSUALNA. Jadwiga Wolszakiewicz. Regularna aktywność fizyczna korzystnie wpływa na funkcje seksualne między innymi

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A AKTYWNOŚĆ SEKSUALNA. Jadwiga Wolszakiewicz. Regularna aktywność fizyczna korzystnie wpływa na funkcje seksualne między innymi AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A AKTYWNOŚĆ SEKSUALNA Jadwiga Wolszakiewicz Klinika Rehabilitacji Kardiologicznej i Elektrokardiologii Nieinwazyjnej Instytut Kardiologii w Warszawie Zdrowie seksualne jest odzwierciedleniem

Bardziej szczegółowo

BTL -4000 Smart & Premium Elektroterapia Nowe rodzaje prądów. BTL -4000 Smart & Premium. Nowe rodzaje prądów

BTL -4000 Smart & Premium Elektroterapia Nowe rodzaje prądów. BTL -4000 Smart & Premium. Nowe rodzaje prądów BTL -4000 Smart & Premium Elektroterapia 1. Prąd Kotz`a średniej częstotliwości, bipolarny. Prąd Kotz`a jest jednym z grupy prądów, z których pochodzi rosyjska stymulacja, stąd prąd Kotz`a może być również

Bardziej szczegółowo

Możliwości fizyczne i psychomotoryczne starszych pracowników w aspekcie dostosowania stanowisk pracy dla populacji starszych pracowników

Możliwości fizyczne i psychomotoryczne starszych pracowników w aspekcie dostosowania stanowisk pracy dla populacji starszych pracowników Możliwości fizyczne i psychomotoryczne starszych pracowników w aspekcie dostosowania stanowisk pracy dla populacji starszych pracowników Danuta Roman-Liu Dolegliwości mięśniowo-szkieletowe u pracowników

Bardziej szczegółowo

Żabno, dnia r.

Żabno, dnia r. Żabno, dnia 07.03.2014r. EUROPEJSKI DZIEŃ LOGOPEDY PPPP W TARNOWIE, FILIA ŻABNO NIEDOSŁUCH LUB GŁUCHOTA UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE ALALIA ALALIA PROLONGATA NIEDOKSZTAŁCENIE MOWY O TYPIE AFAZJI AFAZJA (DYZFAZJA)

Bardziej szczegółowo

Zadania opiekuna podczas wykonywania ćwiczeń z pacjentem:

Zadania opiekuna podczas wykonywania ćwiczeń z pacjentem: Jednostka dydaktyczna 3: Ćwiczenia ogólne Zadania opiekuna podczas wykonywania ćwiczeń z pacjentem: Wyjaśnij pacjentowi przebieg ćwiczeń. Ustal dzienny / tygodniowy plan ćwiczeń. Ustal specyfikę ćwiczeń.

Bardziej szczegółowo

WIBROTERAPIA DLA SENIORA

WIBROTERAPIA DLA SENIORA WIBROTERAPIA DLA SENIORA Coraz mniejsza siła mięśniowa i osłabione napięcie ograniczają Twoją sprawność? Chcesz zmniejszyć ryzyko upadków? Walczysz z osteoporozą? Rehabilitujesz się po udarze mózgu? Zacznij

Bardziej szczegółowo

Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory

Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Iinformacja o intensywności bodźca: 1. Kodowanie intensywności bodźca (we włóknie nerwowym czuciowym) odbywa się za pomocą zmian częstotliwość

Bardziej szczegółowo

w kontekście percepcji p zmysłów

w kontekście percepcji p zmysłów Układ nerwowy człowieka w kontekście percepcji p zmysłów Układ nerwowy dzieli się ę na ośrodkowy i obwodowy. Do układu nerwowego ośrodkowego zalicza się mózgowie (mózg, móżdżek i pień mózgu) oraz rdzeń

Bardziej szczegółowo

CO WARUNKUJE SIŁĘ, MOC I WYTRZYMAŁOŚĆ MIĘŚNI

CO WARUNKUJE SIŁĘ, MOC I WYTRZYMAŁOŚĆ MIĘŚNI CO WARUNKUJE SIŁĘ, MOC I WYTRZYMAŁOŚĆ MIĘŚNI SZKIELETOWYCH CZŁOWIEKA? Jerzy A. Żołądź Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Zakład Fizjologii Mięśni Siła mięśni szkieletowych, ich moc i wytrzymałość

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ

STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE

Bardziej szczegółowo

Ocena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007

Ocena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007 W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów

Bardziej szczegółowo

TRENING MISTRZOSTWA OSOBISTEGO KURS INSTRUKTORA SPORTOWEGO

TRENING MISTRZOSTWA OSOBISTEGO KURS INSTRUKTORA SPORTOWEGO TRENING MISTRZOSTWA OSOBISTEGO KURS INSTRUKTORA SPORTOWEGO Jan Przewoźnik TRENING MISTRZOSTWA OSOBISTEGO ODNOWA, ODDECH, RELAKSACJA, WIZUALIZACJA SKALA HOLMESA RAHE A Test poziomu stresu TECHNIKI ODDYCHANIA

Bardziej szczegółowo

Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Paweł Kownacki. na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia 20.05.2014 w Warszawie.

Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Paweł Kownacki. na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia 20.05.2014 w Warszawie. Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Paweł Kownacki na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia 20.05.2014 w Warszawie. 1 2 S t r o n a WSTĘP Realizacja założeń treningowych wymaga pracy organizmu na

Bardziej szczegółowo

Sprawność fizyczna uczniów Gimnazjum im. K. I. Gałczyńskiego w Płochocinie

Sprawność fizyczna uczniów Gimnazjum im. K. I. Gałczyńskiego w Płochocinie Sprawność fizyczna uczniów Gimnazjum im. K. I. Gałczyńskiego w Płochocinie Sprawność fizyczna Sprawność fizyczna umiejętność rozwiązywania przez człowieka zadań ruchowych lub zdolność do efektywnego i

Bardziej szczegółowo

ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1. dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna

ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1. dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna EPIDEMIOLOGIA DYSFUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z NF1 Dysfunkcje poznawcze

Bardziej szczegółowo

Umiejętności szkolne i ich wykorzystanie w podstawie funkcjonowania sensomotorycznego. Opracowała mgr Dorota Rudzińska-Friedel

Umiejętności szkolne i ich wykorzystanie w podstawie funkcjonowania sensomotorycznego. Opracowała mgr Dorota Rudzińska-Friedel Umiejętności szkolne i ich wykorzystanie w podstawie funkcjonowania sensomotorycznego Opracowała mgr Dorota Rudzińska-Friedel OGÓLNE Umiejętność, które wykorzystujemy we wszelkiego typu działaniach SAMOREGULACJI

Bardziej szczegółowo

Karta Opisu Przedmiotu

Karta Opisu Przedmiotu Politechnika Opolska Wydział Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Specjalność Forma studiów Semestr studiów Fizjoterapia Praktyczny Studia pierwszego

Bardziej szczegółowo

Śmierć mózgu. Janusz Trzebicki I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM

Śmierć mózgu. Janusz Trzebicki I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM Śmierć mózgu Janusz Trzebicki I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM Proces śmierci Przerwanie czynności neurologicznych OUN Zatrzymanie czynności serca Zatrzymanie czynności oddechowej Śmierć

Bardziej szczegółowo

Biomechanika kliniczna

Biomechanika kliniczna Dariusz Wiesław B Jaszczyk Biomechanika kliniczna podręcznik d la studentów m edycyny i fizjoterapii Dr hab. n. biol. Janusz Wiesław B łas lc Zyk liomechanika kliniczna podręcznik dla studentów m edycyny

Bardziej szczegółowo

SIŁA 2015-04-15. Rodzaje skurczów mięśni: SKURCZ IZOTONICZNY ZDOLNOŚĆ KONDYCYJNA

SIŁA 2015-04-15. Rodzaje skurczów mięśni: SKURCZ IZOTONICZNY ZDOLNOŚĆ KONDYCYJNA SIŁA ZDOLNOŚĆ KONDYCYJNA Rodzaje skurczów mięśni: skurcz izotoniczny wiąże się ze zmianą długości mięśnia przy stałym poziomie napięcia mięśniowego. Występuje gdy mięsień może się skracać, ale nie generuje

Bardziej szczegółowo

Masaż. Warianty usługi: estetyka.luxmed.pl

Masaż. Warianty usługi: estetyka.luxmed.pl Masaż Masaż polega na manualnym ucisku ciała w celu redukcji napięcia mięśni, eliminacji bóli kręgosłupa oraz dolegliwości pochodzenia okołostawowego. Masaż relaksacyjny skutecznie redukuje poziom stresu

Bardziej szczegółowo

WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ

WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ Wrocław, 5 kwietnia 2008 I. WCZESNA INTERWENCJA 1. CELE 2. KORZYŚCI II. MODEL OPIEKI NAD MAŁYMI DZIEĆMI Z ZABURZENIAMI

Bardziej szczegółowo

OCENA SPRAWNOŚCI I CECH MOTORYCZNYCH STUDENTÓW POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ W OPARCIU O POMIARY MAKSYMALNYCH MOMENTÓW SIŁ MIĘŚNIOWYCH KOŃCZYNY DOLNEJ

OCENA SPRAWNOŚCI I CECH MOTORYCZNYCH STUDENTÓW POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ W OPARCIU O POMIARY MAKSYMALNYCH MOMENTÓW SIŁ MIĘŚNIOWYCH KOŃCZYNY DOLNEJ Aktualne Problemy Biomechaniki, nr 1/2007 183 Ewelina ŚCIBSKA, Robert PYREK, Koło Naukowe Biomechaniki przy Katedrze Mechaniki Stosowanej, Politechniki Śląskiej w Gliwicach Agata GUZIK, Jacek JURKOJĆ,

Bardziej szczegółowo

DIETETYKA W SPORCIE I ODNOWIE BIOLOGICZNEJ

DIETETYKA W SPORCIE I ODNOWIE BIOLOGICZNEJ OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Umiejscowienie w obszarach kształcenia: studia podyplomowe w zakresie Dietetyki w sporcie i odnowie biologicznej lokują się w obszarze nauk medycznych nauk o zdrowiu i nauk o kulturze

Bardziej szczegółowo

Struktura rzeczowa treningu sportowego

Struktura rzeczowa treningu sportowego Selekcja sportowa Struktura rzeczowa treningu sportowego zbiór informacji o zawodniku, planowanie, kształtowanie sprawności motorycznej, kształtowanie techniki, kształtowanie taktyki, przygotowanie psychiczne

Bardziej szczegółowo

Plan wykładu. Prozopagnozja. wrażenie sensoryczne a percepcja. wrażenia sensoryczne i percepcja

Plan wykładu. Prozopagnozja. wrażenie sensoryczne a percepcja. wrażenia sensoryczne i percepcja Plan wykładu (1) rozróżnienie wrażeń sensorycznych i percepcji Psychologia procesów poznawczych: percepcja, język, myślenie wrażenie sensoryczne a percepcja W 3 dr Łukasz Michalczyk (2) wprowadzenie do

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA SPORTU WYDZIAŁ WYCHOWANIE FIZYCZNE Studia stacjonarne II stopnia I rok/2semestr. Tematyka ćwiczeń:

FIZJOLOGIA SPORTU WYDZIAŁ WYCHOWANIE FIZYCZNE Studia stacjonarne II stopnia I rok/2semestr. Tematyka ćwiczeń: FIZJOLOGIA SPORTU WYDZIAŁ WYCHOWANIE FIZYCZNE Studia stacjonarne II stopnia I rok/2semestr Tematyka ćwiczeń: 1. Metody oceny kosztu energetycznego pracy mięśniowej. Metabolizm głównych substratów energetycznych

Bardziej szczegółowo

OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA W ODNIESIENIU DO MODUŁÓW ŻYWIENIE W SPORCIE

OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA W ODNIESIENIU DO MODUŁÓW ŻYWIENIE W SPORCIE Podstawy żywienia w sporcie Antropometria Pracownia dietetyczna I, II Fizjologia sportu Wybrane zagadnienia z metabolizmu wysiłku Diagnostyka laboratoryjna w sporcie Genetyka dietetyce i sporcie Żywienie

Bardziej szczegółowo

Tkanka mięśniowa. Bogdan Walkowiak. Zakład Biofizyki Instytut Inżynierii Materiałowej Politechnika Łódzka. 7 listopada 2014 Biofizyka 1

Tkanka mięśniowa. Bogdan Walkowiak. Zakład Biofizyki Instytut Inżynierii Materiałowej Politechnika Łódzka. 7 listopada 2014 Biofizyka 1 Wykład 5 Tkanka mięśniowa Bogdan Walkowiak Zakład Biofizyki Instytut Inżynierii Materiałowej Politechnika Łódzka 7 listopada 2014 Biofizyka 1 Trzy typy mięśni Mięśnie szkieletowe (Poprzecznie prążkowane)

Bardziej szczegółowo

Moduł 2: Czym jest odżywianie sportowe? HERBALIFE24

Moduł 2: Czym jest odżywianie sportowe? HERBALIFE24 Moduł 2: Czym jest odżywianie sportowe? HERBALIFE24 Czym jest odżywianie sportowe? Witaj w module 2! W tym module omówimy szczegółowo odżywianie sportowe, proces metabolizmu i pory, w jakich należy spożywać

Bardziej szczegółowo

Rola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej. dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska

Rola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej. dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska Rola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska Rehabilitacja medyczna Rehabilitacja medyczna to dziedzina medycyny

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA do egzaminu dyplomowego na kierunku fizjoterapia w WyŜszej Szkole Planowania Strategicznego w Dąbrowie Górniczej

ZAGADNIENIA do egzaminu dyplomowego na kierunku fizjoterapia w WyŜszej Szkole Planowania Strategicznego w Dąbrowie Górniczej ZAGADNIENIA do egzaminu dyplomowego na kierunku fizjoterapia w WyŜszej Szkole Planowania Strategicznego w Dąbrowie Górniczej 1. Miejsce fizjoterapii w rehabilitacji medycznej 2. Związek rehabilitacji z

Bardziej szczegółowo

KATEDRA SPORTU PARAOLIMPIJSKIEGO

KATEDRA SPORTU PARAOLIMPIJSKIEGO WYDZIAŁ NAUK O SPORCIE KATEDRA SPORTU PARAOLIMPIJSKIEGO STRUKTURA KATEDRA SPORTU PARAOLIMPIJSKIEGO Zakład Treningu w Sportach Osób Niepełnosprawnych Zespół Odnowy Biologicznej Zakład Treningu w Sportach

Bardziej szczegółowo

ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCZNEGO Podręcznik dla studentów

ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCZNEGO Podręcznik dla studentów ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCZNEGO Podręcznik dla studentów ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCIKIES Podręcznik dla studentów Pod redakcją dr n. med. Bożeny Czarkowskiej-Pączek prof. dr. hab. n. med. Jacka

Bardziej szczegółowo

W zdrowym ciele zdrowy duch

W zdrowym ciele zdrowy duch W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie

Bardziej szczegółowo

Dziękuję za pełen pakiet informacji!

Dziękuję za pełen pakiet informacji! Dziękuję za pełen pakiet informacji! 1. Stan zdrowia jest u Ciebie w porządku, z tego co piszesz nie widać żadnych przeciwwskazań do uprawiania sportu na tym poziomie, jaki nas interesuje. Jako trener

Bardziej szczegółowo

dr inż. Piotr Kowalski, CIOP-PIB Wprowadzenie

dr inż. Piotr Kowalski, CIOP-PIB Wprowadzenie PRACOW NIA DRGAŃ M ECH ANICZ NY CH Wyniki badań pilotażowych wybranych funkcji fizjologicznych i psychomotorycznych pracownika poddanego ekspozycji na niskoczęstotliwościowe drgania o działaniu ogólnym

Bardziej szczegółowo

Budowanie skutecznego zespołu przez product managera

Budowanie skutecznego zespołu przez product managera Budowanie skutecznego zespołu przez product managera Na czym polega specyfika zespołu kierowanego przez product managera? Grupa jako system Jednostki Struktura grupy wielkość normy model interakcji role

Bardziej szczegółowo

SOSW NR 5 PRACA Z DZIECKIEM Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

SOSW NR 5 PRACA Z DZIECKIEM Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ SOSW NR 5 PRACA Z DZIECKIEM Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Metoda EEG-biofeedback znalazła również zastosowanie w leczeniu pacjentów z padaczką lekooporną. W treningach EEG-biofeedback uczestniczą także osoby,

Bardziej szczegółowo