Fizjologia wysiłku Mięśnie szkieletowe cechują się dwojakim rodzajem aktywności:

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Fizjologia wysiłku Mięśnie szkieletowe cechują się dwojakim rodzajem aktywności:"

Transkrypt

1 Mięśnie szkieletowe cechują się dwojakim rodzajem aktywności: dynamiczną i statyczną dynamiczna czynność skurczowa mięśni, zmniejszenie jego długości i przybliŝenie się przyczepów na częściach kostnych; /ruchy lokomocyjne, pokonywanie oporów zewnętrznych operacje ruchowe, przemieszczanie przedmiotów, posługiwanie się narzędziami, siła mięśni działa wzdłuŝ pewnej drogi i jest wykonywana praca mechaniczna. /Izotoniczne skurcze mięśni mięśnie ulegają skróceniu przy względnie stałym napięciu; mięsień, który podczas skracania pokonuje opór zewnętrzny nie wykazuje stałego napięcia / skurcz auksotoniczny/ Praca statyczna- jej istotą są skurcze izometryczne /ich pobudzenie powoduje wzrost napięcia mięśni i nie ulegają skróceniu. W rezultacie nie następuje zbliŝanie się do siebie miejsc ich przyczepu na częściach kostnych. Rozwijana siła mięśniowa pozostaje w stanie równowagi z oporem zewnętrznym lub siła cięŝkości. Nie ma efektu pracy w sensie mechanicznym. Jednak wzrost napięcia mięśnia wywołany skurczem izometrycznym jest czynnym procesem fizjologicznym stanowiąc duŝe obciąŝenie dla organizmu. Podstawowa część obciąŝeń typu statycznego jest związana z obciąŝeniami posturalnymi odpowiadającymi za utrzymywanie poŝądanej pozycji ciała. Pełną relaksację uzyskuje się tylko w pozycji leŝącej lub półleŝącej. W innych pozycjach ciała rozwijana siła mięśni napinających się mięśni oddziałuje na kościec, zapewniając jego stabilizację przestrzenną wobec działania siły grawitacji. KaŜdej pracy dynamicznej towarzyszą napięcia statyczne części grup mięśniowych, decydujące o poŝądanej pozycji ciała. Część napięć statycznych ma charakter operacyjny, bezpośrednio związany z wykonywana pracą np. przy posługiwaniu się cięŝkimi narzędziami, ręcznym podtrzymywaniu materiałów metalowych przed ich zamocowaniem w obrabiarce itp. Napięcia operacyjne wiąŝą się przede wszystkim z koniecznością utrzymywania kończyn górnych na pewnej wysokości oraz z ich obciąŝeniem. Odgrywają przy tym rolę kąty rozmieszczenia ramion i przedramion w stosunku do tułowia i połączeń stawowych. Elementy statyczne pojawiają się równieŝ w pracy dynamicznej, jeśli skurcze mięśniowe, szczególnie przy znacznym obciąŝeniu, odbywają się powoli, co upodabnia je do skurczów izometrycznych. Charakterystyka wysiłków statycznych Aktywność mięśni w czasie typowych wysiłków statycznych i dynamicznych róŝni się w zasadniczy sposób. Podczas pracy dynamicznej skurcz odbywa się naprzemiennie z udziałem zginaczy i prostowników tj antagonistycznych grup mięśniowych. Mięsień uczestniczący w pracy po okresie krótkotrwałego skurczu powraca do stanu wyjściowego i reakcja skurczowa moŝe być powtórzona. Ma to duŝe znaczenie z punktu widzenia przemian metabolicznych zachodzących w pracującym mięśniu. Naprzemienne zmiany stany skurczu i rozkurczu nie tylko nie utrudniają, lecz wręcz ułatwiają krąŝenie krwi /efekt pompy mięśniowej/. Naprzemienne zmiany stany skurczu i rozkurczu ułatwiają krąŝenie krwi oraz wymianę składników między dopływającą krwią i pracującymi mięśniami. Mimo intensywnej pracy dostarczanie tlenu i składników odŝywczych oraz usuwanie dwutlenku węgla i innych produktów rozpadu moŝe odbywać się bez trudności nawet przez długi czas. 1

2 Przy pracy statycznej długotrwałe napięcie mięśnia, poprzez ucisk na naczynie krwionośne utrudnia swobodny przepływ krwi, co z kolei zakłóca dostarczanie niezbędnych składników i usuwanie produktów przemiany materii. /reakcje bólowe, ułatwiony rozwój reakcji zmęczenia, dyskomfort/ Całkowite przerwanie przepływu krwi przez mięsień następuje w czasie skurczu odpowiadającego około 50% jego maksymalnej siły. Utrudnienia przepływu pojawiają się przy duŝo mniejszych napięciach mięśniowych, odpowiadających 10% siły maksymalnej. Istotną cechą pracy statycznej jest stosunkowo małe zuŝycie energii. Nawet duŝe obciąŝenie w tych warunkach powoduje znacznie mniejszy wydatek energetyczny niŝ np. w czasie wykonywania lekkiej pracy dynamicznej. Reakcje organizmu na obciąŝenia statyczne:wzrost ciśnienia tętniczego krwi niewspółmierny do wydatku energetycznego. Intensywne wysiłki fizyczne w pracy zawodowej i wŝyciu codziennym /noszenie cięŝkich toreb/ są przeciwwskazaniami dla osób z nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną i innymi chorobami sreca. Reakcja presyjna podczas wysiłków statycznych wynika z intensywnego draŝnienia receptorów mięśniowych, co powoduje wzmoŝony przepływ bodźców do ośrodków mózgowych oraz ich odpowiedź w postaci stymulowania wzrostu ciśnienia tętniczego. Wraz z eliminacją stanowisk pracy, gdzie wysiłek fizyczny uaktywniał dynamiczną pracę o duŝym zapotrzebowaniu energetycznym pojawiły się /wymyślonw w interesie człowieka/ zagroŝenia cywilizacyjne. Np. mechanizacja stanowisk pracy, na których duŝą rolę odgrywa długotrwałe utrzymywanie stałej pozycji ciała, stabilizującej połoŝenie głowy, tułowia i kończyn górnych. Jednocześnie rozpowszechniły się prace ruchowo monotypowe, najczęściej z udziałem duŝego obciąŝenia mięśni mięśni palców, dłoni i przdramion. Monotypowe operacje ruchowe to takie, gdzie skurcze małych mięśni osiągają częstotliwość od 30 do 200 razy na minutę, co stwarza warunki jak przy wysiłku statycznym krótki czas relaksu mięśni pomiędzy kolejnymi skurczami. Zmęczenie pogłebia wymuszona pozycja ciała i związane z tym napięcia posturalne. Zwraca się uwagę, Ŝe reakcje metaboliczne, krąŝeniowe a takŝe subjektywne przejawy dyskomfortu i zmęczenia podczas pracy monotypowej odpowiadają klasycznemu zmęczeniu statycznemu. /podnoszenie i przenoszenie cięŝarów, ich pchanie i ciągnięcie to kombinacje wysiłków dynamicznych i statycznych towarzyszą im napięcia posturalne i operacyjne/ 2

3 Stanowiska pracy w UE: 30% - wiąŝe się z uciąŝliwą pozycją ciała 40% - wysoka powtarzalność ruchów rąk 20% - konieczność przemieszczania cięŝarów Wskazane rodzaje obciąŝeń przyczyniają się do ujawniania się zmęczenia i powstawania róznych patologii układu mięśniowoszkieletowego. Zmiany zapalno-zwyrodnieniowe prowadzą do pojawniania się bólów mięśni i kręgosłupa. Najczęśtsza ich lokalizacja to grzbietowa część tułowia obejmująca kark i barki oraz odcinek lędźwiowo-krzyŝowy. Zespół cieśni nadgarsta, zmiany reumatyczne, ograniczenie ruchomości połączeń stawowych. Część napięć statycznych ma charakter operacyjny, bezpośrednio związany z wykonywana pracą np. przy posługiwaniu się cięŝkimi narzędziami, ręcznym podtrzymywaniu materiałów metalowych przed ich zamocowaniem w obrabiarce itp. Napięcia operacyjne wiąŝą się przede wszystkim z koniecznością utrzymywania kończyn górnych na pewnej wysokości oraz z ich obciąŝeniem. Odgrywają przy tym rolę kąty rozmieszczenia ramion i przedramion w stosunku do tułowia i połączeń stawowych. Elementy statyczne pojawiają się równieŝ w pracy dynamicznej, jeśli skurcze mięśniowe, szczególnie przy znacznym obciąŝeniu, odbywają się powoli, co upodabnia je do skurczów izometrycznych. Podczas wysiłku fizycznego angaŝowane są trzy układy: Czynny układ ruchu Układ krąŝenia Układ oddechowy Czynny układ ruchu Wykonywanie pracy fizycznej jest moŝliwe dzięki mięśniom szkieletowym, których w organizmie jest kilkaset, a ich cechą jest to, Ŝe podlegają kontroli woli. Bezpośrednim źródłem energii dla pracy mięśnia są wysokoenergetyczne związki fosforanowe. Są one w niewielkim stopniu zmagazynowane w mięśniu, a następnie muszą być wytworzone z glukozy oraz wolnych kwasów tłuszczowych. Glukoza jest zmagazynowana w mięśniach i wątrobie w postaci glikogenu. Czynny układ ruchu Mięsień potrzebuje energii do skurczu i rozkurczu. Mięsień moŝe zawierać 2 róŝne typy włókien mięśniowych: - włókna czerwone /o metabolizmie tlenowym i małej szybkości skurczu. Włókna te występują w mięśniach, które utrzymują postawę ciała-muszą być długo napięte, męczą się wolniej ale ich praca jest teŝ wolniejsza, średnica jest mniejsza od włókien białych - Włókna białe / o metabolizmie beztlenowym, duŝej szybkości i sile skurczu oraz szybkiej męczliwości,/np. mięśnie gałki ocznej, ręki/ 3

4 Czynny układ ruchu Zakłada się, Ŝe 1 cm 2 przekroju poprzecznego mięśnia moŝe wywierać napięcie rzędu 3 4 kg, a całkowita siła jaka mogłaby być rozwinięta przez wszystkie mięśnie, wynosi około 25 ton. Siła skurczu mięśnia zaleŝy od jego wyjściowej długości: jest bliska lub równa zeru przy jego maksymalnej/minimalnej długości a maksymalna, gdy jego długość jest mniejsza o około 20% od długości spoczynkowej. Układ krąŝenia Dostarcza pracującym mięśniom tlen i substraty energetyczne. Ponadto zabiera z nich produkty przemiany materii. NaleŜy pamiętać, Ŝe ucisk wewnętrzny /np. przy statycznym napięciu mięśnia/ lub zewnętrzny na naczynia krwionośne powoduje pogorszenie ukrwienia mięśnia i uniemoŝliwia lub znacznie upośledza jego pracę. Układ oddechowy Odpowiada za zaopatrywanie krwi w tlen oraz za usuwanie z niej dwutlenku węgla. Organizm podczas wysiłku fizycznego - naczynia krwionośne ulegają poszerzeniu - Serce tłoczy więcej krwi w ciągu minuty CO = HR x SV CO pojemność minutowa serca /liczba litrów krwi przepływającej przez serce w ciągu minuty litr/min HR częstość skurczów serca SV objętość wyrzutowa ilość krwi wyrzucanej przez komorę Organizm podczas wysiłku fizycznego - Podczas wysiłku wzrasta CO (HR x SV), przy czym - HR ma wartość maksymalną zaleŝną od wieku i niezaleŝną od treningu (HR max = 210 [0,65 x wiek]) lub /HR=220 wiek/ jest to główny czynnik ograniczający maksymalną pracę mięśniową - Wraz ze wzrostem HR zmniejsza się czas na napełnianie komór serca krwią praca moŝe być mniej wydajna. Wzrost SV podczas wysiłku wzrasta kurczliwość mięśnia sercowego /silniejszy skurcz powoduje wyrzucenie większej ilości krwi, co ma znaczenie wobec wzrostu HR /Podczas nieobciąŝonej pracy serca nie jest wyrzucana cała krew obecna w komorze/ Organizm podczas wysiłku fizycznego - Wzrasta ciśnienie krwi i następuje przesunięcie, m.in.. z trzew i skóry do mięśni; po gwałtownym ustaniu wysiłku ciśnienie skurczowe gwałtownie spada; - Nasila się wymiana gazowa w płucach m.in.. Wzrasta ilość i/lub głębokość oddechów, a przez płuca przepływa więcej krwi. Wzrost HR i ciśnienia powoduje bezpośrednie obciąŝenie serca, które takŝe jest mięśniem. 4

5 Organizm podczas wysiłku fizycznego - Pracujące mięśnie wytwarzają duŝe ilości ciepła, a przy znacznych wysiłkach fizycznych moŝe wzrastać temperatura ciała. Mięsień moŝe kurczyć się w sposób: - Izotoniczny - Izometryczny /co odpowiada pracy dynamicznej i statycznej pracy mięśnia/ Praca statyczna jest mniej wydajna energetycznie, szybciej powoduje zmęczenie mięśnia i jest przyczyną niekorzystnych zjawisk. Adaptacja do wysiłku fizycznego: Polepszenie zdolności do wysiłku fizycznego jest moŝliwe dzięki treningowi fizycznemu o charakterze wytrzymałościowym. Systematyczny trening fizyczny powoduje wielokierunkowe przystosowanie organizmu do wysiłku fizycznego: - następują zmiany w mięśniach a) rozrasta się sieć naczyń krwionośnych b) wzrasta ilość związków niezbędnych do tworzenia energii w samych mięśniach, ponadto sprawniej działają mechanizmy usuwające produkty przemiany materii, w tym kwas mlekowy c) w zaleŝności od typu treningu moŝe zmieniać się przewaŝający typ włókien mięśniowych /białych lub czerwonych/ Adaptacja do wysiłku fizycznego: Zmienia się skład krwi: wzrasta liczba erytrocytów odpowiadających za przenoszenie tlenu, moŝe takŝe wzrastać ilość krwi krąŝącej Układ krąŝenia odpowiada mniejszymi zmianami przy tym samym wysiłku fizycznym: rośnie pojemność serca, co powoduje wzrost SV, dzięki czemu aby zapewnić odpowiednią CO przy wykonywanej pracy, zmiany HR są znacznie mniejsze, a serce jest mniej obciąŝone Adaptacja do wysiłku fizycznego: Polepszają się parametry pracy układu oddechowego adaptacja do wysiłku polega głównie na lepszym wykorzystaniu tlenu z powietrza, wentylacja minutowa wzrasta dzięki wzrostowi ilości oddechów oraz wzrostowi pojemności Ŝyciowej płuc VC VC ang. vital capacity pojemność Ŝyciowa płuc Maksymalna objętość powietrza wydychanego po maksymalnym wdechu. U osoby standardowej jest to około 4,8 l /u kobiet 20-30% mniej/ MoŜna załoŝyć, Ŝe VC dla męŝczyzn wynosi około 70 cm 3 /kg a dla kobiet cm 3 /kg /tlenu, nie powietrza; zawartość O 2 w powietrzu wynosi 21% Pułap tlenowy to wielkość, która opisuje zdolność organizmu do wykonywania wysiłków fizycznych V O 2 max Maksymalna ilość tlenu w [ml/kg/min] lub [l/min] Jaka moŝe być wykorzystana przez organizm Pułap tlenowy u męŝczyzn skrajnie wytrenowanych wynosi nawet 81 ml/kg/min (6,4l/min) podczas gdy u niewytrenowanych około 44 ml/kg/min (3,1l/min) U kobiet wartości te są o 20-30% mniejsze 5

6 Wysiłki, przy których zuŝycie tlenu jest równe V O 2 max są nazywane wysiłkami maksymalnymi. Podczas wysiłku maksymalnego wzrasta przepływ krwi przez mięśnie do około 90% pojemności minutowej serca, podczas gdy w spoczynku to tylko 20%. Doświadczalnie stwierdzono, Ŝe człowiek moŝe pracować przez dłuŝszy czas bez zmęczenia, gdy zapotrzebowanie na tlen podczas pracy nie przekracza 30-40% V O 2 max. NiezaleŜnie od stopnia wytrenowania przy pracy mięśniowej powyŝej 60% wartości maksymalnej V O 2 max zostaje przekroczony próg metabolizmu beztlenowego. UwaŜa się, Ŝe regularne długotrwałe obciąŝenie pracą zawodową nie powinno przekraczać 50% V O 2 max, czyli nieco mniej niŝ wynosi próg metabolizmu beztlenowego. Przekroczenie tego progu oznacza, Ŝe podaŝ tlenu do mięśnia jest niewystarczająca i oprócz metabolizmu tlenowego w mięśniu pojawia się metabolizm beztlenowy, a organizm zaciąga dług tlenowy. Dług tlenowy to ilość tlenu, jaka musi być dostarczona do organizmu po zakończonym wysiłku w celu usunięcia skutków wysiłku fizycznego. /tj. m.in. Usunięcie nadmiaru mleczanu powstałego w procesach beztlenowych oraz odnowy mięśniowych zapasów energetycznych/ Wielkość długu tlenowego jest proporcjonalna do zapotrzebowania energetycznego, które w czasie wysiłku fizycznego przekraczało wydajność procesów tlenowych. Dług tlenowy w normie PN-EN 28996: 1996 jest nazywany deficytem tlenowym Przepływ krwi przez mięśnie oraz zapotrzebowanie na tlen ustala się po 3-5 min od rozpoczęcia wysiłku. Przez ten czas pracy mięśnia na skutek niedostatecznego dostarczania tlenu powstaje deficyt tlenowy. Deficyt tlenowy jest odróŝniany od długu tlenowego, poniewaŝ przy pracach lekkich rzędu 30-40% V O 2 max jest on wyrównywany podczas trwania tych prac. Dług tlenowy jest wyrównywany po zakończeniu wysiłku. PoniewaŜ częstość skurczów serca i pobór tlenu /brakującego/ przez tkanki są zaleŝne od siebie, następujące po sobie pomiary HR wykorzystuje się do pośredniego określania V O 2 max (krzywe restytucji) 6

7 Wartość V O 2 max zaleŝy m.in.. Od częstości skurczów serca HR max która z kolei zaleŝy od wieku od 25 roku Ŝycia V O 2 max spada o 1% przy czym spadek ten moŝna zmniejszyć dzięki systematycznemu treningowi. Drastyczne spadki występują na skutek unieruchomienia /pobyt w szpitalu/ nawet 1,5l/min w ciągu 21 dni. Organizacja ciała człowieka - komórka jednostka podstawowa ciała ludzkiego - tkanka zbudowana z komórek - narząd złoŝony z tkanek - układy złoŝone z narządów Organizacja ciała człowieka W skład ciała ludzkiego wchodzą: - układ ruchu a) Bierny kości i ich połączenia ruchome i nieruchome b) Czynny mięśnie, ścięgna - układ oddechowy - układ krąŝenia serce i naczynia krwionośne - układ nerwowy ośrodkowy (mózg i rdzeń kręgowy), obwodowy (nerwy zaopatrujące np. mięśnie) i autonomiczny (odpowiada za funkcje niezaleŝne od woli np. trawienie) Organizacja ciała człowieka W skład ciała ludzkiego wchodzą: - układ dokrewny gruczoły wydzielające bezpośrednio do krwi, np. nadnercza, tarczyca, trzustka - układ trawienny - układ moczowo-płciowy - narządy zmysłów - powłoka wspólna (skóra z jej wytworami paznokcie, włosy, gruczoły) Do funkcjonowania organizmu jest niezbędny: materiał energetyczny: - węglowodany, - tłuszcze - białka znajdujące się w poŝywieniu - tlen dostarczany z płuc do tkanek potrzebny do spalania materiału energetycznego, czyli przekształcania go w energię. Wydatek energetyczny człowieka musi bilansować poŝywienie. Nadmiar kilokalorii uzyskiwanych z poŝywienia, czyli dodatni bilans energetyczny, powoduje otyłość, którą pogłębia nadmiar prostych węglowodanów w diecie. 7

8 Otyłość spowodowana naruszeniem bilansu energetycznego przy małej aktywności w pracy wymaga: - aktywizacji Ŝycia poza pracą, - umiaru w jedzeniu, zwłaszcza w spoŝywaniu węglowodanów i tłuszczów. Ujemny bilans energetyczny ma inne następstwa. Wskutek wykorzystywania przez organizm (jako źródło energii) własnych białek tkankowych następuje utrata masy ciała. Jest to korzystne tylko do czasu redukcji nadmiaru tkanki tłuszczowej. Otyłość spowodowana naruszeniem bilansu energetycznego przy małej aktywności w pracy wymaga: - aktywizacji Ŝycia poza pracą, - umiaru w jedzeniu, zwłaszcza w spoŝywaniu węglowodanów i tłuszczów. Ujemny bilans energetyczny ma inne następstwa. Wskutek wykorzystywania przez organizm (jako źródło energii) własnych białek tkankowych następuje utrata masy ciała. Jest to korzystne tylko do czasu redukcji nadmiaru tkanki tłuszczowej. Fizjologia pracy Fizjologia pracy to nauka zajmująca się funkcjonowaniem organizmu (a więc równieŝ bilansem energetycznym) podczas wykonywania pracy. Fizjologia pracy Wszystkie czynności ruchowe człowieka odbywają się z udziałem mięśni szkieletowych, a w ruchu biorą udział całe grupy mięśni. Źródłem energii do funkcjonowania mięśni są: - węglowodany w postaci glikogenu i glukozy (zwłaszcza we wstępnej fazie wysiłku) - wolne kwasy tłuszczowe ( w miarę kontynuacji wysiłku). Fizjologia pracy Uwalnianie energii z tych substancji odbywa się z udziałem tlenu oraz związków białkowofosforowych. W wyniku przemian chemicznych węglowodany przy niedoborze tlenu ulegają przekształceniu w kwas mlekowy. W organizmie pojawia się tzw. deficyt tlenowy, zwłaszcza gdy intensywność wysiłku jest bardzo duŝa. Obecność kwasu mlekowego w mięśniach ogranicza moŝliwość dalszego wysiłku, choć często mięśnie mogą pracować dalej, zaciągając tzw. dług tlenowy. Fizjologia pracy Deficyt tlenowy najczęściej występuje podczas wykonywania krótkotrwałego wysiłku o duŝej intensywności, jak np. bieg sprinterski. W sprawnym organizmie zaistniały dług tlenowy szybko eliminuje się przez ćwiczenia rozluźniające lub w czasie odpoczynku, w innym wypadku w mało wysportowanym organizmie powstają tzw. zakwasy. Ergonomia pracy zajmuje się dostosowaniem pracy do moŝliwości organizmu człowieka w taki sposób, aby uzyskać wysoką wydajność przy ograniczony wysiłku w bezpiecznych i higienicznych warunkach pracy. 8

9 Fizjologia pracy W miarę rozwoju techniki wysiłek człowieka coraz częściej zastępowany jest pracą maszyn. Stopniowo eliminuje się cięŝką pracę fizyczną, jako mało wydajną i nieopłacalną. Jednak nowe technologie niosą róŝne zagroŝenia dla zdrowia, np. wyjątkowo monotonna praca przy taśmie produkcyjnej ogranicza naturalną ruchliwość człowieka. RównieŜ szybki rytm pracy narzucany przez maszyny przyspiesza zmęczenie. W zakładach gastronomicznych męczenie potęguje dyskomfort cieplny związany z przegrzaniem pomieszczeń oraz pośpiech związany z obsługą duŝej liczby konsumentów w krótkim czasie.. Według definicji normy / ISO CEN (10075, Ergonomics term and definitions ISO/TC 159 & CEN/TC 122) / to rozwijający się powolnie stan zredukowanej aktywności, który moŝe być skutkiem długotrwałego wykonywania czynności. moŝe być powodem znacznej uciąŝliwości psychicznej, zawiera bowiem element niedociąŝenia emocjonalnego, spowodowanego brakiem lub jednostajnością bodźców i działań oraz niezmienną sytuacją. W najbardziej rozpoznawalnej formie występuje w stanach bezczynności, długotrwałego oczekiwania, np.:- przy obserwacji wskaźników na ekranie monitora, -- pulpitu sterowniczego, -_ podczas wielogodzinnego prowadzenia pojazdu autostradzie (gdzie nie oczekuje się przeszkód). Typ monotonii, wywołanej brakiem aktywizujących bodźców wzrokowych czy słuchowych, zwany monotonią sensoryczną, zmniejsza znacznie aktywność funkcji psychomotorycznych, widoczną w spowolnieniu czynności układu krąŝenia, oddechowego, wystąpieniu senności, zmniejszeniu aktywności ruchowej i czujności, czego skutkiem jest spadek wydajności pracy i wzrost liczby popełnianych błędów. Oprócz psychicznych skutków niedociąŝenia emocjonalnego, skutkiem monotonii wynikającej z wykonywania jednostajnych, powtarzalnych czynności, są dolegliwości układu ruchu. Długotrwałe wykonywanie takich czynności powoduje bowiem jednostronne przeciąŝenie wysiłkiem fizycznym niektórych grup mięśniowych zaangaŝowanych w pracę Grupą mięśni najczęściej obciąŝonych wysiłkiem dynamicznym, niekiedy bardzo intensywnym, są mięśnie kończyn górnych. Szczególnie często notuje się równieŝ zespoły przeciąŝenia w obrębie stawów: nadgarstkowego, łokciowego i barkowego. Zespół mięśni nadgarstka stwierdza się np. u malarzy, pakowaczek, przy montaŝu precyzyjnych elementów, przy często powtarzających się ruchach dłoni, natomiast przeciąŝenie stawów łokciowych ( łokieć tenisisty ) oraz barkowych przy jednostajnych pracach wymagających większej siły. 9

10 W wyniku pracy monotonnej następuje zmęczenie, określane jako czasowe osłabienie sprawności psychicznej lub/i fizycznej. Zmęczenie wyraŝa się obniŝeniem czujności i zdolności dostosowywania się do zmieniających się warunków pracy, zmniejszeniem sprawności oraz wydajności pracy, a takŝe zwiększeniem liczby popełnianych błędów. Wyrazem zmęczenia jest równieŝ narastanie dysproporcji między wysiłkiem włoŝonym w pracę a jej wynikiem oraz mniejsza satysfakcja z pracy. Aby ocenić ryzyko wystąpienia skutków pracy monotonnej, naleŝy analizować stopień obciąŝenia psychicznego (niedociąŝenia emocjonalnego) oraz przeciąŝenia układu ruchu, wynikającego z prac jednostajnych. Proste listy kontrolne i tabele mogą być pomocne w analizie przyczyn powstawania monotonii oraz w szacunkowej ocenie ryzyka wystąpienia skutków monotonii. Aby ocenić ryzyko moŝna posłuŝyć się metodą typowania polegającą na zastosowaniu list/tabel kontrolnych /check-list/ jest najczęściej ubocznym skutkiem takiej organizacji pracy, która wymaga powtarzania jednakowych czynności i podczas której rutyna moŝe wprawdzie przyspieszać tempo pracy, ale moŝe równieŝ osłabiać czujność, zwiększając ryzyko błędów, urazów i wypadków Metody zapobiegania monotonii to przede wszystkim zmiany w organizacji pracy, głównie zmniejszenie jednostajności procesów zrutynizowanych. SłuŜyć temu moŝe: wprowadzenie rotacji na stanowiskach pracy monotonnej urozmaicenie treści pracy (np. przez wprowadzenie zdań naprzemiennych) ograniczenie liczby powtórzeń czynności, częstotliwości oraz czasu ich trwania w trakcie zmiany roboczej prowadzenie szkoleń dotyczących sposobów radzenia sobie z problemami monotonii (np. przy długotrwałym prowadzeniu pojazdu) wprowadzenie przerw w pracy polegającej na wykonywaniu czynności monotonnych (np. po kaŝdej godzinie pracy rutynowej z monitorami ekranowymi, czy podczas prowadzenia pojazdu) zaplanowanie w czasie przerw czynności wymagających od pracownika aktywności odmiennej od tej, która towarzyszy czynności rutynowo wykonywanej w czasie zmiany roboczej wprowadzenie, w uzgodnieniu z pracownikami, urozmaicenia środowiska pracy moŝliwego na danym stanowisku, np. nadawanie cichej muzyki. 10

OBCIĄśENIE STATYCZNE I DYNAMICZNE W CZASIE PRACY

OBCIĄśENIE STATYCZNE I DYNAMICZNE W CZASIE PRACY PAŃSTWOWA WYśSZA SZKOŁA ZAWODOWA w Nowym Sączu BHP I ERGONOMIA C3 OBCIĄśENIE STATYCZNE I DYNAMICZNE W CZASIE PRACY Spis treści: 1. Wprowadzenie 2. Ocena obciąŝenia statycznego 3. Badanie reakcji organizmu

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Fizjologia wysiłku. Op + Of + Z = P (const)

Fizjologia wysiłku. Op + Of + Z = P (const) NiezaleŜnie od typu pracy zawsze jest w nią zaangaŝowany układ nerwowy, który ma określoną maksymalną przepustowość informacji. Op + Of + Z = P (const) Op obciąŝenie procesami psychicznymi Of obciąŝenie

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 9. Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego

Ćwiczenie 9. Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego Ćwiczenie 9 Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego Zagadnienia teoretyczne 1. Kryteria oceny wydolności fizycznej organizmu. 2. Bezpośredni pomiar pochłoniętego tlenu - spirometr Krogha. 3. Pułap tlenowy

Bardziej szczegółowo

ObciąŜenie treningowe wyraŝa wysiłek wykonywany przez sportowca w

ObciąŜenie treningowe wyraŝa wysiłek wykonywany przez sportowca w WYKŁAD III Struktura obciąŝeń treningowych Aby kierować treningiem sportowym naleŝy poznać relację pomiędzy przyczynami, a skutkami, pomiędzy treningiem, a jego efektami. Przez wiele lat trenerzy i teoretycy

Bardziej szczegółowo

Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy

Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Sportu Powszechnego Zakład: Fitness i Sportów Siłowych Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy Osoby prowadzące przedmiot: 1. Aleksandra

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 1. ĆWICZENIE Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych i gładkich

ĆWICZENIE 1. ĆWICZENIE Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych i gładkich ĆWICZENIE 1. TEMAT: testowe zaliczenie materiału wykładowego ĆWICZENIE 2 TEMAT: FIZJOLOGIA MIĘŚNI SZKIELETOWYCH 1. Ogólna charakterystyka mięśni 2. Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W ujęciu fizjologicznym jest to: każda

Bardziej szczegółowo

Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Piotr Krakowiak. na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia w Warszawie.

Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Piotr Krakowiak. na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia w Warszawie. Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Piotr Krakowiak na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia 14.03.2014 w Warszawie. 1 2 S t r o n a WSTĘP Realizacja założeń treningowych wymaga pracy organizmu na

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY Zagadnienia : 1.Bilans energetyczny - pojęcie 2.Komponenty masy ciała, 3.Regulacja metabolizmu

Bardziej szczegółowo

ROLA UKŁADU KOSTNO STAWOWEGO I MIĘŚNIOWEGO W PROCESIE PRACY

ROLA UKŁADU KOSTNO STAWOWEGO I MIĘŚNIOWEGO W PROCESIE PRACY Szkoły Ponadgimnazjalne Moduł II Foliogram 8 ROLA UKŁADU KOSTNO STAWOWEGO I MIĘŚNIOWEGO W PROCESIE PRACY FIZJOLOGIA PRACY to nauka, która bada: podstawowe procesy fizjologiczne, które zachodzą w układzie

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Subiektywne objawy zmęczenia. Zmęczenie. Ból mięśni. Objawy obiektywne 2016-04-07

Subiektywne objawy zmęczenia. Zmęczenie. Ból mięśni. Objawy obiektywne 2016-04-07 Zmęczenie to mechanizm obronny, chroniący przed załamaniem funkcji fizjologicznych (wyczerpaniem) Subiektywne objawy zmęczenia bóle mięśni, uczucie osłabienia i wyczerpania, duszność, senność, nudności,

Bardziej szczegółowo

Wysiłek krótkotrwały o wysokiej intensywności Wyczerpanie substratów energetycznych:

Wysiłek krótkotrwały o wysokiej intensywności Wyczerpanie substratów energetycznych: Zmęczenie Zmęczenie jako jednorodne zjawisko biologiczne o jednym podłożu i jednym mechanizmie rozwoju nie istnieje. Zmęczeniem nie jest! Zmęczenie po dniu ciężkiej pracy Zmęczenie wielogodzinną rozmową

Bardziej szczegółowo

Podstawy fizjologii wysiłku dynamicznego i statycznego

Podstawy fizjologii wysiłku dynamicznego i statycznego P O L I T E C H N I K A W A R S Z A W S K A W Y D Z I A Ł Z A R Z Ą D Z A N I A LABORATORIUM ERGONOMII I KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA PRACY Podstawy fizjologii wysiłku dynamicznego i statycznego Opracowanie:

Bardziej szczegółowo

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej statycznej - pojęcia, metody oceny, optymalizacja obciąŝeń

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej statycznej - pojęcia, metody oceny, optymalizacja obciąŝeń Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej statycznej - pojęcia, metody oceny, optymalizacja obciąŝeń prof. dr hab. med. Henryk Kirschner ~ Akademia Medyczna w Warszawie (artykuł z pakietu edukacyjnego

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 1. ĆWICZENIE Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych i

ĆWICZENIE 1. ĆWICZENIE Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych i ĆWICZENIE 1. TEMAT: testowe zaliczenie materiału wykładowego ĆWICZENIE 2. TEMAT: FIZJOLOGIA MIĘŚNI SZKIELETOWYCH, cz. I 1. Ogólna charakterystyka mięśni 2. Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych

Bardziej szczegółowo

Tabela 1-1. Warunki środowiska zewnętrznego podczas badania i charakterystyka osoby badanej

Tabela 1-1. Warunki środowiska zewnętrznego podczas badania i charakterystyka osoby badanej Ćwiczenie 3 Klasyfikacja wysiłków fizycznych. Sprawność zaopatrzenia tlenowego podczas wysiłków fizycznych I Analiza zmian wybranych wskaźników układu krążenia i oddychania podczas wysiłku o stałej intensywności

Bardziej szczegółowo

Ergonomia i ochrona pracy - Projektowanie

Ergonomia i ochrona pracy - Projektowanie Ergonomia i ochrona pracy - Projektowanie PROJEKT ETAP 2. Ocena uciąŝliwości wysiłku fizycznego metodą chronometraŝowotabelaryczną wg Lehmanna. 1. Wstęp Do oceny uciąŝliwości wysiłku fizycznego metodą

Bardziej szczegółowo

Czym jest ruch? Życie polega na ruchu i ruch jest jego istotą (Schopenhauer) Ruch jest życiem, a życie jest ruchem (Senger)

Czym jest ruch? Życie polega na ruchu i ruch jest jego istotą (Schopenhauer) Ruch jest życiem, a życie jest ruchem (Senger) Wysiłek fizyczny Czym jest ruch? Życie polega na ruchu i ruch jest jego istotą (Schopenhauer) Ruch jest życiem, a życie jest ruchem (Senger) Rodzaje wysiłku fizycznego: ograniczony, uogólniony, krótkotrwały,

Bardziej szczegółowo

Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Paweł Kownacki. na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia 20.05.2014 w Warszawie.

Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Paweł Kownacki. na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia 20.05.2014 w Warszawie. Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Paweł Kownacki na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia 20.05.2014 w Warszawie. 1 2 S t r o n a WSTĘP Realizacja założeń treningowych wymaga pracy organizmu na

Bardziej szczegółowo

KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY

KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY nr zad. max punktów 1. 4 pkt. A. ośrodek dotyku płat ciemieniowy ośrodek ruchowy płat czołowy ośrodek Wernickiego płat skroniowy

Bardziej szczegółowo

Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu.

Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu. RUCH TO ZDROWIE Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu. P A M I Ę T A J Dobroczynny wpływ aktywności fizycznej na

Bardziej szczegółowo

Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Piotr Krakowiak. na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia w Warszawie.

Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Piotr Krakowiak. na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia w Warszawie. Wyniki badań: Imię i Nazwisko: Piotr Krakowiak na podstawie badań wydolnościowych wykonanych dnia 08.05.2014 w Warszawie. 1 2 S t r o n a WSTĘP Realizacja założeń treningowych wymaga pracy organizmu na

Bardziej szczegółowo

Źródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska

Źródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska Źródła energii dla mięśni mgr. Joanna Misiorowska Skąd ta energia? Skurcz włókna mięśniowego wymaga nakładu energii w postaci ATP W zależności od czasu pracy mięśni, ATP może być uzyskiwany z różnych źródeł

Bardziej szczegółowo

Praca przy komputerze, wykonywana codziennie dłuŝej niŝ 4 godziny, moŝe być uciąŝliwa, gdyŝ:

Praca przy komputerze, wykonywana codziennie dłuŝej niŝ 4 godziny, moŝe być uciąŝliwa, gdyŝ: PRACA PRZY KOMPUTERZE Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy O czym naleŝy wiedzieć i pamiętać Praca przy komputerze, wykonywana codziennie dłuŝej niŝ 4 godziny, moŝe być uciąŝliwa,

Bardziej szczegółowo

Test stopniowany przeprowadzony dnia: 2015-02-27 w Warszawie

Test stopniowany przeprowadzony dnia: 2015-02-27 w Warszawie tel. 602 349 181 e-mail: szczepan.wiecha@sportslab.pl www.sportslab.pl Imię Nazwisko: Bartłomiej Trela Test stopniowany przeprowadzony dnia: 2015-02-27 w Warszawie (bieżnia mechaniczna) SŁOWNICZEK POJĘĆ

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Sportu Powszechnego Zakład: Fitness i Sportów siłowych Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy Osoby prowadzące przedmiot: 1. Aleksandra

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY ERGONOMII i BiHP Charakterystyka pracy i jej fizjologii, obciąŝenie człowieka pracą

PODSTAWY ERGONOMII i BiHP Charakterystyka pracy i jej fizjologii, obciąŝenie człowieka pracą PODSTAWY ERGONOMII i BiHP Charakterystyka pracy i jej fizjologii, obciąŝenie człowieka pracą Z fizjologicznego punktu widzenia pracą będzie nazywana kaŝda czynność wykonywana zawodowo. Fizjologia pracy

Bardziej szczegółowo

MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO. Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia

MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO. Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia MIRELA BANY studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO Aktywność fizyczna podstawowy warunek zdrowia Aktywność fizyczna - jest to dowolna forma ruchu ciała

Bardziej szczegółowo

TIENS L-Karnityna Plus

TIENS L-Karnityna Plus TIENS L-Karnityna Plus Zawartość jednej kapsułki Winian L-Karnityny w proszku 400 mg L-Arginina 100 mg Niacyna (witamina PP) 16 mg Witamina B6 (pirydoksyna) 2.1 mg Stearynian magnezu pochodzenia roślinnego

Bardziej szczegółowo

Fizjologia wysiłku fizycznego ćwiczenia cz.1. Wpływ wysiłku fizycznego na wybrane parametry fizjologiczne

Fizjologia wysiłku fizycznego ćwiczenia cz.1. Wpływ wysiłku fizycznego na wybrane parametry fizjologiczne Fizjologia wysiłku fizycznego ćwiczenia cz.1 Wpływ wysiłku fizycznego na wybrane parametry fizjologiczne Wysiłek fizyczny dynamiczny vs. statyczny Wpływ wysiłku fizycznego dynamicznego na RR, HR, SV, CO

Bardziej szczegółowo

wysiłki dynamiczne wysiłki statyczne pracę ujemną ogólne miejscowe krótkotrwałe średnim czasie trwania długotrwałe moc siły

wysiłki dynamiczne wysiłki statyczne pracę ujemną ogólne miejscowe krótkotrwałe średnim czasie trwania długotrwałe moc siły W zależności od rodzaju skurczów mięśni wyróżnia się: - wysiłki dynamiczne, w których mięśnie kurcząc się zmieniają swoją długość i wykonują pracę w znaczeniu fizycznym (skurcze izotoniczne lub auksotoniczne),

Bardziej szczegółowo

Układ szkieletowy Iza Falęcka

Układ szkieletowy Iza Falęcka Układ szkieletowy Iza alęcka Zaznacz podpunkt, w którym nie wymieniono kości krótkich. a) kość łokciowa, kość miednicza, rzepka b) kość krzyżowa, paliczki, łopatka c) kość nadgarstka, kręgosłup, kość śródręcza

Bardziej szczegółowo

Imię Nazwisko: Andrzej Jankowski. Test stopniowany przeprowadzony dnia: (bieżnia mechaniczna)

Imię Nazwisko: Andrzej Jankowski. Test stopniowany przeprowadzony dnia: (bieżnia mechaniczna) Imię Nazwisko: Andrzej Jankowski Test stopniowany przeprowadzony dnia: 2018-01-10 (bieżnia mechaniczna) SŁOWNICZEK POJĘĆ I SKRÓTÓW VO2max maksymalna ilość tlenu, jaką ustrój może pochłonąć w jednostce

Bardziej szczegółowo

Układ wewnątrzwydzielniczy

Układ wewnątrzwydzielniczy Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne

Bardziej szczegółowo

2. Plan wynikowy klasa druga

2. Plan wynikowy klasa druga Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3

Bardziej szczegółowo

wysiłki dynamiczne wysiłki statyczne ogólne miejscowe krótkotrwałe średnim czasie trwania długotrwałe moc siły

wysiłki dynamiczne wysiłki statyczne ogólne miejscowe krótkotrwałe średnim czasie trwania długotrwałe moc siły W zależności od rodzaju skurczów mięśni wyróżnia się: - wysiłki dynamiczne, w których mięśnie kurcząc się zmieniają swoją długość i wykonują pracę w znaczeniu fizycznym (skurcze izotoniczne lub auksotoniczne),

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Sportu Zakład: Fitness i Sportów Silowych Specjalizacja trener personalnymetody treningowe w treningu personalnym Osoby prowadzące przedmiot:

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 14. Maria Bełtowska-Brzezinska KINETYKA REAKCJI ENZYMATYCZNYCH

Ćwiczenie 14. Maria Bełtowska-Brzezinska KINETYKA REAKCJI ENZYMATYCZNYCH Ćwiczenie 14 aria Bełtowska-Brzezinska KINETYKA REAKCJI ENZYATYCZNYCH Zagadnienia: Podstawowe pojęcia kinetyki chemicznej (szybkość reakcji, reakcje elementarne, rząd reakcji). Równania kinetyczne prostych

Bardziej szczegółowo

ERGONOMIA. Cz. 5 ZASADY ORGANIZACJI PRACY I STANOWISK PRACY

ERGONOMIA. Cz. 5 ZASADY ORGANIZACJI PRACY I STANOWISK PRACY ERGONOMIA Cz. 5 ZASADY ORGANIZACJI PRACY I STANOWISK PRACY 1 OGÓLNE ZASADY KSZTAŁTOWANIA STANOWISK PRACY Zapobiegać lub redukować konsekwencje związane z przeciążeniami można poprzez: 1. Unikanie pochylania

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA KIERUNKOWE.

ZAGADNIENIA KIERUNKOWE. ZAGADNIENIA KIERUNKOWE www.ams.wroclaw.pl Trening personalny Trener personalny Kulturystyka Sporty siłowe Trening motoryczny Zajęcia funkcjonalne Wysiłek fizyczny Zmęczenie Zakwasy; glikogen TRENING PERSONALNY

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PRZYGOTOWANIA FIZYCZNEGO. pomagamy osiągnąć Twoje sportowe cele

LABORATORIUM PRZYGOTOWANIA FIZYCZNEGO. pomagamy osiągnąć Twoje sportowe cele LABORATORIUM PRZYGOTOWANIA FIZYCZNEGO pomagamy osiągnąć Twoje sportowe cele WYNIKI BADAŃ Imię i nazwisko: Maciej Bąk Na podstawie badań wydolnościowych wykonanych 24.02.2016 w Warszawie Maciej Bąk jest

Bardziej szczegółowo

TEST DO DZIAŁU TEMATYCZNEGO: POZNAJEMY SWÓJ ORGANIZM KLASA IV

TEST DO DZIAŁU TEMATYCZNEGO: POZNAJEMY SWÓJ ORGANIZM KLASA IV Sabina Wójcik Katowice, dnia 14.10.2003 r. Szkoła Podstawowa nr21 ul. Malczewskiego 1 40 748 Katowice TEST DO DZIAŁU TEMATYCZNEGO: POZNAJEMY SWÓJ ORGANIZM KLASA IV Instrukcja dla ucznia W górnym prawym

Bardziej szczegółowo

Kąpiel kwasowęglowa sucha

Kąpiel kwasowęglowa sucha Kąpiel kwasowęglowa sucha Jest to zabieg polegający na przebywaniu w komorze do suchych kąpieli w CO2 z bezwodnikiem kwasu węglowego. Ciało pacjenta (z wyłączeniem głowy) jest zamknięte w specjalnej komorze,

Bardziej szczegółowo

Wpływ pozycji siedzącej na organizm człowieka

Wpływ pozycji siedzącej na organizm człowieka Wpływ pozycji siedzącej na organizm człowieka Rozwój gospodarczy, dokonujący się we wszystkich obszarach życia ludzi, wiąże się nieodzownie ze zmianą dominującej pozycji ciała człowieka. W ciągu doby,

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA

FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin Jonathan Stamford David White Przekład zbiorowy pod redakcją Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej

Bardziej szczegółowo

UKŁAD ODDECHOWY

UKŁAD ODDECHOWY Zadanie 1. (1 pkt). Na rysunku przedstawiono pęcherzyki płucne oplecione siecią naczyń krwionośnych. Określ znaczenie gęstej sieci naczyń krwionośnych oplatających pęcherzyki płucne.... Zadanie 2. (2 pkt)

Bardziej szczegółowo

Budowa i rola części czynnej układu ruchu

Budowa i rola części czynnej układu ruchu Budowa i rola części czynnej układu ruchu Układ ruchu Ze względu na budowę i właściwości układ ruchu można podzielić na: część czynną układ mięśniowy część bierną układ szkieletowy Dzięki współdziałaniu

Bardziej szczegółowo

Opracowała Katarzyna Sułkowska

Opracowała Katarzyna Sułkowska Opracowała Katarzyna Sułkowska Ruch może zastąpić wszystkie lekarstwa, ale żadne lekarstwo nie jest w stanie zastąpić ruchu. (Tissot) Ruch jest przejawem życia, towarzyszy człowiekowi od chwili urodzin.

Bardziej szczegółowo

ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCZNEGO Podręcznik dla studentów

ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCZNEGO Podręcznik dla studentów ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCZNEGO Podręcznik dla studentów ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCIKIES Podręcznik dla studentów Pod redakcją dr n. med. Bożeny Czarkowskiej-Pączek prof. dr. hab. n. med. Jacka

Bardziej szczegółowo

Układ ruchu, skóra Zadanie 1. (1 pkt) Schemat przedstawia fragment szkieletu człowieka.

Układ ruchu, skóra Zadanie 1. (1 pkt) Schemat przedstawia fragment szkieletu człowieka. Układ ruchu, skóra Zadanie 1. (1 pkt) Schemat przedstawia fragment szkieletu człowieka. Podaj nazwy odcinków kręgosłupa oznaczonych na schemacie literami A, B, C i D. Zadanie 2. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono

Bardziej szczegółowo

1. Funkcje układu mięśniowego:

1. Funkcje układu mięśniowego: 1. Funkcje układu mięśniowego: Organizm człowieka buduje około 600 mięśni. Stanowią one prawie połowę ciężaru ciała. Do najważniejszych funkcji mięśni należą: przemieszczanie kości, co powoduje wykonywanie

Bardziej szczegółowo

Organizacja Procesów Pracy Laboratorium. Dr Beata Basińska bbas@pg.gda.pl Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechnika Gdańska

Organizacja Procesów Pracy Laboratorium. Dr Beata Basińska bbas@pg.gda.pl Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechnika Gdańska Organizacja Procesów Pracy Laboratorium Dr Beata Basińska bbas@pg.gda.pl Wydział Zarządzania i Ekonomii Politechnika Gdańska OCENA MONOTONII NA STANOWISKU PRACY ZAWARTOŚĆ 1 : Wprowadzenie Zapobieganie

Bardziej szczegółowo

Zadania na styczeń/luty

Zadania na styczeń/luty Zadania na styczeń/luty Zadania z fizyki Oblicz masę ołowianego klocka, który ma kształt prostopadłościanu o wymiarach 2cm, 5cm, 15 cm. Gęstość ołowiu 11,4g/cm 3. Zadanie 2 Piłka na gumce wykonuje drgania

Bardziej szczegółowo

Trener Marcin Węglewski ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ

Trener Marcin Węglewski ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ Na optymalne przygotowanie zawodników do wysiłku meczowego składa się wiele czynników. Jednym z nich jest dobrze przeprowadzona rozgrzewka. (Chmura 2001) Definicja

Bardziej szczegółowo

Zaznacz wykres ilustrujący stałocieplność człowieka. A. B. C. D.

Zaznacz wykres ilustrujący stałocieplność człowieka. A. B. C. D. I. Organizm człowieka. Skóra powłoka organizmu 1. Zadanie Napisz, czym zajmuje się anatomia............................................................................................................................

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE. WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE. WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia Katedra Morfologicznych i Czynnościowych Podstaw Kultury Fizycznej Kierunek: Wychowanie Fizyczne SYLABUS Nazwa przedmiotu

Bardziej szczegółowo

Fizjoterapia w praktyce. Opóźniona bolesność mięśniowa DOMS: Delayed Onset Muscle Soreness

Fizjoterapia w praktyce. Opóźniona bolesność mięśniowa DOMS: Delayed Onset Muscle Soreness Fizjoterapia w praktyce Opóźniona bolesność mięśniowa DOMS: Delayed Onset Muscle Soreness Temat zakwasów potreningowych znany jest nam już od dawna. Niestety wiele mitów związanych z tym tematem nie jest

Bardziej szczegółowo

Układ krwionośny. 1.Wymień 3 podstawowe funkcje jakie spełnia układ krwionośny ... 2.Uzupełnij schemat budowy krwi

Układ krwionośny. 1.Wymień 3 podstawowe funkcje jakie spełnia układ krwionośny ... 2.Uzupełnij schemat budowy krwi Układ krwionośny 1.Wymień 3 podstawowe funkcje jakie spełnia układ krwionośny... 2.Uzupełnij schemat budowy krwi 3.Zaznacz opis osocza krwi. A. Jest to opalizujący płyn zawierający wodę, białka i białe

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka. Wychowanie Fizyczne II rok/3 semestr. Stacjonarne studia I stopnia. Rok akademicki 2018/2019

Fizjologia człowieka. Wychowanie Fizyczne II rok/3 semestr. Stacjonarne studia I stopnia. Rok akademicki 2018/2019 Fizjologia człowieka Wychowanie Fizyczne II rok/3 semestr Stacjonarne studia I stopnia Rok akademicki 2018/2019 Tematyka ćwiczeń: 1. Podstawy elektrofizjologii komórek. Sprawy organizacyjne. Pojęcie pobudliwości

Bardziej szczegółowo

UKŁAD RUCHU (UKŁAD KOSTNY, UKŁAD MIĘŚNIOWY)

UKŁAD RUCHU (UKŁAD KOSTNY, UKŁAD MIĘŚNIOWY) Zadanie 1. (2 pkt). Na rysunku przedstawiono szkielet kończyny dolnej (wraz z częścią kości miednicznej) i kość krzyżową człowieka. a) Uzupełnij opis rysunku ( ) o nazwy wskazanych kości. b) Wybierz z

Bardziej szczegółowo

Fizjologia. Układ krążenia, wysiłek, warunki ekstremalne

Fizjologia. Układ krążenia, wysiłek, warunki ekstremalne Fizjologia Układ krążenia, wysiłek, warunki ekstremalne Pytanie 1 1. 51 letni mężczyzna, z rozpoznaniem stabilnej dusznicy bolesnej został skierowany na test wysiłkowy. W spoczynku, częstość skurczów serca

Bardziej szczegółowo

Opracował: Arkadiusz Podgórski

Opracował: Arkadiusz Podgórski Opracował: Arkadiusz Podgórski Serce to pompa ssąco-tłocząca, połoŝona w klatce piersiowej. Z zewnątrz otoczone jest workiem zwanym osierdziem. Serce jest zbudowane z tkanki mięśniowej porzecznie prąŝkowanej

Bardziej szczegółowo

Fizjologia wysiłku. Marta Kaczmarska, Anna Zielińska 30 XI 2015

Fizjologia wysiłku. Marta Kaczmarska, Anna Zielińska 30 XI 2015 Fizjologia wysiłku Marta Kaczmarska, Anna Zielińska 30 XI 2015 Węglowodany (CHO) Węglowodany glikogen i glukoza są głównym źródłem energii dla skurczu mięśni podczas intensywnego wysiłku, a zmęczenie podczas

Bardziej szczegółowo

KARTA REALIZACJI PROJEKTU Ergonomia. data zal. projektu: Grupa Wydział. ocena za projekt: Rok lp. data adnotacje do zajęć podpis prowadzącego

KARTA REALIZACJI PROJEKTU Ergonomia. data zal. projektu: Grupa Wydział. ocena za projekt: Rok lp. data adnotacje do zajęć podpis prowadzącego Z KARTA REALIZACJI PROJEKTU Ergonomia imię i nazwisko: tytuł projektu:... prowadzący:...... data zal. projektu: Grupa Wydział ocena za projekt: Rok lp. data adnotacje do zajęć podpis prowadzącego 4 5 6

Bardziej szczegółowo

UKŁAD MIĘŚNIOWY. Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3 MIOLOGIA OGÓLNA BUDOWA MIĘŚNIA

UKŁAD MIĘŚNIOWY. Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3 MIOLOGIA OGÓLNA BUDOWA MIĘŚNIA Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 MIOLOGIA OGÓLNA UKŁAD MIĘŚNIOWY Mięśnie tworzą czynny narząd ruchu. Zbudowane są z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej sterowanej przez ośrodkowy układ nerwowy. Ze względu

Bardziej szczegółowo

Anatomia i fizjologia układu krążenia. Łukasz Krzych

Anatomia i fizjologia układu krążenia. Łukasz Krzych Anatomia i fizjologia układu krążenia Łukasz Krzych Wytyczne CMKP Budowa serca RTG Unaczynienie serca OBSZARY UNACZYNIENIA Układ naczyniowy Układ dąży do zachowania ośrodkowego ciśnienia tętniczego

Bardziej szczegółowo

Bieganie dla początkujących

Bieganie dla początkujących Bieganie dla początkujących Plan Treningowy PRZYKŁADOWY FRAGMENT Spis treści Wstęp...2 Rola diety...3 Plan Treningowy...5 Zasady treningu:...6 Dni z zalecanym odpoczynkiem lub innym sportem...7 Znaczenie

Bardziej szczegółowo

Bądź aktywny fizycznie!!!

Bądź aktywny fizycznie!!! Bądź aktywny fizycznie!!! Aktywność fizyczna RUCH jest potrzebny każdemu człowiekowi. Regularne ćwiczenia wpływają na dobre samopoczucie i lepsze funkcjonowanie organizmu. Korzyści z systematycznej

Bardziej szczegółowo

WEJDŹ W POSIADANIE NAJLEPSZEJ METODY TRENINGU! Platforma Vibra

WEJDŹ W POSIADANIE NAJLEPSZEJ METODY TRENINGU! Platforma Vibra WEJDŹ W POSIADANIE NAJLEPSZEJ METODY TRENINGU! Platforma Vibra Co to jest Platforma Vibra? Platforma Vibra to nowość w dziedzinie technologii i skuteczności treningu sportowego. Zasada jej działania oparta

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra Sportu Powszechnego Zakład Fitness i Sportów Siłowych Fitness Osoby prowadzące przedmiot: 1. Zarębska Aleksandra, adiunkt, olazarebska@o2.pl 2.

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PRZYGOTOWANIA FIZYCZNEGO. pomagamy osiągnąć Twoje sportowe cele

LABORATORIUM PRZYGOTOWANIA FIZYCZNEGO. pomagamy osiągnąć Twoje sportowe cele LABORATORIUM PRZYGOTOWANIA FIZYCZNEGO pomagamy osiągnąć Twoje sportowe cele WYNIKI BADAŃ Imię i nazwisko: Marcin Bugowski Na podstawie badań wydolnościowych wykonanych 24.02.2016 w Warszawie Marcin Bugowski

Bardziej szczegółowo

BILANS ENERGETYCZNY CZŁOWIEKA. Prof. Dr hab. Janusz Stanisław KELLER

BILANS ENERGETYCZNY CZŁOWIEKA. Prof. Dr hab. Janusz Stanisław KELLER BILANS ENERGETYCZNY CZŁOWIEKA Prof. Dr hab. Janusz Stanisław KELLER TRZY ZASADNICZE NIEPOROZUMIENIA I. Bilans energetyczny =//= bilans ciepła II. W procesach uwalniających energię uwalniają się: energia

Bardziej szczegółowo

-Trening Personalny : -Trener Personalny: -Kulturystyka: -Sporty siłowe: -Trening motoryczny: -Zajęcia funkcjonalne: -Wysiłek fizyczny : -Zmęczenie:

-Trening Personalny : -Trener Personalny: -Kulturystyka: -Sporty siłowe: -Trening motoryczny: -Zajęcia funkcjonalne: -Wysiłek fizyczny : -Zmęczenie: -Trening Personalny : -Trener Personalny: -Kulturystyka: -Sporty siłowe: -Trening motoryczny: -Zajęcia funkcjonalne: -Wysiłek fizyczny : -Zmęczenie: -Zakwaszenie: -Glikogen: Trening personalny: Indywidualnie

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

SIŁA 2015-04-15. Rodzaje skurczów mięśni: SKURCZ IZOTONICZNY ZDOLNOŚĆ KONDYCYJNA

SIŁA 2015-04-15. Rodzaje skurczów mięśni: SKURCZ IZOTONICZNY ZDOLNOŚĆ KONDYCYJNA SIŁA ZDOLNOŚĆ KONDYCYJNA Rodzaje skurczów mięśni: skurcz izotoniczny wiąże się ze zmianą długości mięśnia przy stałym poziomie napięcia mięśniowego. Występuje gdy mięsień może się skracać, ale nie generuje

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra EKONOMIKI TURYSTYKI. Kierunek: TURYSTYKA I REKREACJA

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra EKONOMIKI TURYSTYKI. Kierunek: TURYSTYKA I REKREACJA PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA Katedra EKONOMIKI TURYSTYKI Kierunek: TURYSTYKA I REKREACJA SYLABUS Nazwa przedmiotu Fizjologia pracy i wypoczynku

Bardziej szczegółowo

biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski

biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski michal.michalowski@uwr.edu.pl michaladamichalowski@gmail.com michal.michalowski@uwr.edu.pl https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/

Bardziej szczegółowo

SPRAWNY JAK SENIOR! RZECZ O AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ WIEKU PODESZŁEGO. Mgr Radosław Perkowski

SPRAWNY JAK SENIOR! RZECZ O AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ WIEKU PODESZŁEGO. Mgr Radosław Perkowski SPRAWNY JAK SENIOR! RZECZ O AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ WIEKU PODESZŁEGO. Mgr Radosław Perkowski Starość jest więc wynikiem procesu starzenia się, który charakteryzują zmiany: biologiczne psychiczne społeczne

Bardziej szczegółowo

WYCHOWANIE FIZYCZNE II rok semestr 4 / studia stacjonarne. Specjalności: wf i gimnastyka korekcyjna, wf i edukacja dla bezpieczeństwa, wf i przyroda

WYCHOWANIE FIZYCZNE II rok semestr 4 / studia stacjonarne. Specjalności: wf i gimnastyka korekcyjna, wf i edukacja dla bezpieczeństwa, wf i przyroda Fizjologia WYCHOWANIE FIZYCZNE II rok semestr 4 / studia stacjonarne Specjalności: wf i gimnastyka korekcyjna, wf i edukacja dla bezpieczeństwa, wf i przyroda Tematyka ćwiczeń ( zajęcia 2 godz.) 1. Fizjologia

Bardziej szczegółowo

Masaż. Warianty usługi: estetyka.luxmed.pl

Masaż. Warianty usługi: estetyka.luxmed.pl Masaż Masaż polega na manualnym ucisku ciała w celu redukcji napięcia mięśni, eliminacji bóli kręgosłupa oraz dolegliwości pochodzenia okołostawowego. Masaż relaksacyjny skutecznie redukuje poziom stresu

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra Promocji Zdrowia Zakład Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

10 AKTUALNE WYTYCZNE OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO DLA OBCIĄŻENIA PRACĄ FIZYCZNĄ

10 AKTUALNE WYTYCZNE OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO DLA OBCIĄŻENIA PRACĄ FIZYCZNĄ 10 AKTUALNE WYTYCZNE OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO DLA OBCIĄŻENIA PRACĄ FIZYCZNĄ MARCIN KRAUSE MAREK PROFASKA 10.1 Wprowadzenie Nie ma aktualnie przepisów prawnych dotyczących oceny ryzyka zawodowego dla obciążenia

Bardziej szczegółowo

Szkoła Główna Służby Pożarniczej Zakład Ratownictwa Technicznego i Medycznego. Laboratorium Bezpieczeństwa Ratownictwa.

Szkoła Główna Służby Pożarniczej Zakład Ratownictwa Technicznego i Medycznego. Laboratorium Bezpieczeństwa Ratownictwa. Szkoła Główna Służby Pożarniczej Zakład Ratownictwa Technicznego i Medycznego Laboratorium Bezpieczeństwa Ratownictwa Ćwiczenie nr 4 Temat: Badanie wpływu obciążenia (wysiłku fizycznego) na parametry fizjologiczne

Bardziej szczegółowo

Maksymalne wydzielanie potu w czasie wysiłku fizycznego może osiągać 2-3 litrów na godzinę zastanów się jakie mogą być tego konsekwencje?

Maksymalne wydzielanie potu w czasie wysiłku fizycznego może osiągać 2-3 litrów na godzinę zastanów się jakie mogą być tego konsekwencje? Ćwiczenia IV I. Termoregulacja wysiłkowa. Utrzymanie stałej temperatury ciała jest skomplikowanym procesem. Choć temperatura różnych części ciała może być różna, ważne jest utrzymanie temperatury wewnętrznej

Bardziej szczegółowo

Układ szkieletowy i mięśniowy człowieka

Układ szkieletowy i mięśniowy człowieka Układ szkieletowy i mięśniowy człowieka WskaŜ strzałką element zbudowany z tkanki kostnej zbitej i napisz jego nazwę a następnie podpisz wskazane strzałkami części kości Uzupełnij tabelę. Rodzaj związku

Bardziej szczegółowo

Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. zajecia 5 :

Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. zajecia 5 : Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia zajecia 5 : 5.11.15 Kontakt: michaladammichalowski@gmail.com https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/ I gr 08:30 10:00 (s. Cybulskiego; 08.10. 19.11.) II gr

Bardziej szczegółowo

Wydolność fizyczna to zdolność do wykonywania aktywności fizycznej, którą jest każda aktywność ruchowa ciała z udziałem mięśni szkieletowych

Wydolność fizyczna to zdolność do wykonywania aktywności fizycznej, którą jest każda aktywność ruchowa ciała z udziałem mięśni szkieletowych Wydolność fizyczna to zdolność do wykonywania aktywności fizycznej, którą jest każda aktywność ruchowa ciała z udziałem mięśni szkieletowych powodująca wydatek energetyczny wyższy niż w spoczynku. Wydolność

Bardziej szczegółowo

BTL -4000 Smart & Premium Elektroterapia Nowe rodzaje prądów. BTL -4000 Smart & Premium. Nowe rodzaje prądów

BTL -4000 Smart & Premium Elektroterapia Nowe rodzaje prądów. BTL -4000 Smart & Premium. Nowe rodzaje prądów BTL -4000 Smart & Premium Elektroterapia 1. Prąd Kotz`a średniej częstotliwości, bipolarny. Prąd Kotz`a jest jednym z grupy prądów, z których pochodzi rosyjska stymulacja, stąd prąd Kotz`a może być również

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu Kierunek: Fizjoterapia SYLABUS Nazwa przedmiotu Fizjologia Kod przedmiotu FII_03_SS_2012

Bardziej szczegółowo

Nauczycielski plan dydaktyczny. Produkcja zwierzęca. Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012. Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS

Nauczycielski plan dydaktyczny. Produkcja zwierzęca. Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012. Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS Nauczycielski plan dydaktyczny Produkcja zwierzęca Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012 Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS 2005.02.03 Prowadzący mgr inż. Alicja Adamska Moduł, dział, Temat: Lp. Zakres

Bardziej szczegółowo

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Nazwa modułu: Fizjologia człowieka Rok akademicki: 2030/2031 Kod: BTR-1-105-s Punkty ECTS: 1 Wydział: Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Kierunek: Turystyka i Rekreacja Specjalność: - Poziom studiów:

Bardziej szczegółowo

Zdzisław Marek Zagrobelny Woźniewski W ro c ła w iu

Zdzisław Marek Zagrobelny Woźniewski W ro c ła w iu Zdzisław Zagrobelny Marek Woźniewski Wrocławiu Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Zdzisław Z agrobelny M arek W oźeiewsm BIOMECHANIKA KLINICZNA część ogólna Wrocław 2007 Spis treści Podstawy biomfci

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PRZYGOTOWANIA FIZYCZNEGO. pomagamy osiągnąć Twoje sportowe cele

LABORATORIUM PRZYGOTOWANIA FIZYCZNEGO. pomagamy osiągnąć Twoje sportowe cele LABORATORIUM PRZYGOTOWANIA FIZYCZNEGO pomagamy osiągnąć Twoje sportowe cele WYNIKI BADAŃ Imię i nazwisko: Katarzyna Wesołowska Na podstawie badań wydolnościowych wykonanych 24.02.2016 w Warszawie Katarzyna

Bardziej szczegółowo

Biologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku

Biologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku Biologia 2017 Klasa VII Dział I : HIERARCHICZNA BUDOWA ORGANIZMU CZŁOWIEKA, SKÓRA, UKŁAD RUCHU 1. Organizm człowieka jako zintegrowana całość 2. Budowa i funkcje skóry 3. Choroby skóry oraz zasady ich

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie nr 3. Temat: Fizjologiczne skutki rozgrzewki I Wprowadzenie Wyjaśnij pojęcia: równowaga czynnościowa. restytucja powysiłkowa

Sprawozdanie nr 3. Temat: Fizjologiczne skutki rozgrzewki I Wprowadzenie Wyjaśnij pojęcia: równowaga czynnościowa. restytucja powysiłkowa Imię i nazwisko. Data: Sprawozdanie nr 3 Temat: Fizjologiczne skutki rozgrzewki I Wprowadzenie Wyjaśnij pojęcia: równowaga czynnościowa restytucja powysiłkowa II Cel: ocena wpływu rozgrzewki na sprawności

Bardziej szczegółowo

powodują większe przyrosty ilości wydatkowanej energii przy relatywnie tej samej intensywności pracy. Dotyczy to wysiłków zarówno o umiarkowanej, jak

powodują większe przyrosty ilości wydatkowanej energii przy relatywnie tej samej intensywności pracy. Dotyczy to wysiłków zarówno o umiarkowanej, jak WSTĘP Wysiłek fi zyczny jest formą aktywności człowieka, wymagającą istotnych zmian czynności wszystkich niemal narządów, których funkcje dostosowywane są na bieżąco do zmiennych warunków środowiska wewnętrznego

Bardziej szczegółowo

Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT

Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT Dieta ketogenna ARKADIUSZ KOGUT Odżywianie oparte na tłuszczach jest coraz częściej stosowane w sportach wytrzymałościowych. Jakie korzyści płyną ze wzrostu spożycia lipidów i kiedy można stosować taką

Bardziej szczegółowo