2010 Diagnoza innowacyjności mikroprzedsiębiorstw w Polsce - omówienie wyników badań empirycznych. Prof. dr hab. Małgorzata Juchniewicz

Transkrypt

1 2010 Diagnoza innowacyjności mikroprzedsiębiorstw w Polsce - omówienie wyników badań empirycznych Prof. dr hab. Małgorzata Juchniewicz

2 PLAN WYSTĄPIENIA 1. Metodyka badań empirycznych 2. Poziom innowacyjności mikroprzedsiębiorstw 3. Finansowanie działalności innowacyjnej 4. Działalność B+R 5. Technologie informacyjno-telekomunikacyjne (ICT)

3 METODYKA BADAŃ 1. Metoda badawcza badanie ankietowe, przy zastosowaniu kwestionariuszowego wywiadu osobistego. 2. Dobór próby badawczej losowo-kwotowy. Losowanie firm odbyło się z zachowaniem warstwowania kryterium wielkości przedsiębiorstw oraz branży głównego profilu działalności przedsiębiorstwa. 3. Badanie pilotażowe grudzień 2009 r. 4. Badanie właściwe styczeń 2010 r.; populacja 1500 mikroprzedsiębiorstw.

4 METODYKA BADAŃ Klasa A województwa o najwyższej atrakcyjności inwestycyjnej Klasa B województwa o średniej atrakcyjności inwestycyjnej Klasa C województwa o niskiej atrakcyjności inwestycyjnej Klasa D województwa o najniższej atrakcyjności inwestycyjnej A odsetek innowacyjnych mikroprzedsiębiorstw w województwie (woj. = 100%) B odsetek innowacyjnych mikroprzedsiębiorstw w kraju (Polska = 100%) zachodnio -pomorskie A -22,1 B -4,9 lubuskie A -22,7 B -3,9 wielkopolskie A -22,4 B -6,2 pomorskie A -21,2 B -7,3 dolnośląskie A -29,9 opolskie B -12,2 63,2 3,1 kujawskopomorskie A -20,5 B -3,9 łódzkie A -35,5 B -8,5 śląskie 23,2 9,3 warmińskomazurskie A -49,2 B -7,5 mazowieckie A -26,8 B -15,8 święto -krzyskie A -34,9 B -3,9 małopolskie 18,3 4,9 podlaskie A -6,1 B -1,0 lubelskie 28,6 4,7 podkarpackie 22,4 2,8 Rys. 1. Liczba i lokalizacja badanych mikroprzedsiębiorstw Źródło: opracowanie własne

5 METODYKA BADAŃ Tabela. 1. Struktura badanych przedsiębiorstw (według sekcji PKD) Symbol Sekcja Nazwa Liczba przedsiębiorst w Struktura (%) A. Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 50 3,3 B. Rybactwo 50 3,3 C. Górnictwo 2 0,1 D. Przetwórstwo przemysłowe 147 9,9 E. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, 1 0,1 gaz, wodę F. Budownictwo ,7 G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów ,6 samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego H. Hotele i restauracje 50 3,3 I. Transport, gospodarka magazynowa i łączność 100 6,7 J. Pośrednictwo finansowe 50 3,3 K. Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z ,0 prowadzeniem działalności gospodarczej M. Edukacja 50 3,3 N. Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 100 6,7 O. Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała 100 6,7 Razem ,0 Źródło: opracowanie własne

6 POZIOM INNOWACYJNOŚCI MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Znaczna część mikroprzedsiębiorstw nie wprowadza innowacji badania własne 26 PKPP Lewiatan_ Żołnierski_ *GUS_ * podmioty o liczbie pracujących powyżej 49 osób Rys. 2. Poziom innowacyjności mikroprzedsiębiorstw (% firm wprowadzających innowacje)

7 POZIOM INNOWACYJNOŚCI MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Mikroprzedsiębiorstwa zainteresowane są przede wszystkim innowacjami produktowymi i organizacyjnymi produktowe 56 organizacyjne 53 procesowe 45 marketingowe 38 Rys. 3. Rodzaje wprowadzanych innowacji (% wskazań)

8 POZIOM INNOWACYJNOŚCI MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Innowacje wprowadzane przez mikroprzedsiębiorstwa charakteryzuje niski stopień nowości produktowe procesowe marketingowe organizacyjne nowość dla firmy nowość w skali regionu (województwa) nowość w skali europejskiej/światowej nowość w skali branży nowość w skali krajowej Rys. 4. Stopień nowości wdrażanych innowacji (%)

9 POZIOM INNOWACYJNOŚCI MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Główną przyczyną niewielkiej aktywności innowacyjnej mikroprzedsiębiorstw jest brak potrzeby ze względu na wprowadzanie innowacji w latach wcześniejszych brak potrzeby wynikający z wprowadzania innowacji w latach wcześniejszych 80,4% wewnętrzne bariery uniemożliwiające wdrażanie innowacji 10,5% zewnętrzne (rynkowe) bariery uniemożliwiające wdrażanie innowacji 8,5% brak uzasadnienia 0,6% Rys. 5. Przyczyny braku aktywności przedsiębiorstw we wdrażaniu innowacji

10 POZIOM INNOWACYJNOŚCI MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Podstawową barierą wewnętrzną wprowadzania innowacji wśród mikroprzedsiębiorstw są czynniki finansowe brak/niewystarczające środki finansowe na wdrażanie innowacji 2,7 niewystarczające wyposażenie techniczne (maszyny, technologie) do wdrażania innowacji 2,1 brak/niewielkie dotychczasowe doświadczenie we wdrażaniu innowacji 1,9 niedostateczne informacje o potrzebach rynku 1,8 brak informacji na temat technologii 1,8 ocena wg skali: 1 bez znaczenia, 2 znaczenie umiarkowane, 3 znaczenie wysokie Rys. 6. Znaczenie wewnętrznych czynników utrudniających wprowadzanie innowacji

11 POZIOM INNOWACYJNOŚCI MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Wśród zewnętrznych czynników utrudniających wprowadzanie innowacji również dominowały te o charakterze finansowym wysokie koszty innowacji 2,7 trudny dostęp do finansowania zewnętrznego 2,7 trudny dostęp do funduszy pomocowych UE 2,6 biurokracja w urzędach administracji publicznej 2,4 zbyt wysokie ryzyko ekonomiczne 2,4 ocena wg skali: 1 bez znaczenia, 2 znaczenie umiarkowane, 3 znaczenie wysokie Rys. 7. Znaczenie zewnętrznych czynników utrudniających wprowadzanie innowacji

12 POZIOM INNOWACYJNOŚCI MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Mikroprzedsiębiorstwa cechuje niska skłonność do wprowadzania innowacji w przyszłości nie 25,0% tak 75,0% Rys. 8. Odsetek przedsiębiorstw deklarujących wprowadzanie innowacji w przyszłości (% wskazań)

13 POZIOM INNOWACYJNOŚCI MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Mikroprzedsiębiorcy w niewielkim stopniu postrzegają innowacje jako instrument konkurowania cena wyrobów/usług jakość wyrobów/usług kompetencje pracowników jakość obsługi klienta sposób zarządzania przedsiębiorstwem wyposażenie w maszyny i urządzenia lokalizacja innowacyjność wyrobów/usług innowacyjność procesów technologicznych 2,8 2,8 2,7 2,7 2,5 2,5 2,5 2,4 2,3 ocena wg skali: 1 bez znaczenia, 2 znaczenie umiarkowane, 3 znaczenie wysokie Rys. 9. Znaczenie czynników wpływających na konkurencyjność przedsiębiorstwa

14 POZIOM INNOWACYJNOŚCI MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Wniosek ogólny Ograniczony zakres oddolnej innowacyjności mikroprzedsiębiorstw Cel Zwiększenie proinnowacyjnych postaw mikroprzedsiębiorców

15 POZIOM INNOWACYJNOŚCI MIKROPRZEDSIĘBIORSTW Rekomendacje kształtowanie wśród mikroprzedsiębiorców świadomości współczesnych przemian gospodarczych związanych z rosnącym znaczeniem innowacyjności stworzenie bazy danych dobrych praktyk innowacyjnych mikrofirm (krajowej i regionalnych oraz branżowych) promowanie i rozpowszechnianie najlepszych przykładów innowacyjnych mikrofirm promocja osiągnięć i korzyści ekonomicznych wdrażania innowacji w mikroprzedsiębiorstwach

16 ZRÓŻNICOWANIE INNOWACYJNOŚCI MIKROFIRM Najwięcej innowacyjnych firm zlokalizowanych jest w regionach o wysokim potencjale innowacyjnym i atrakcyjności inwestycyjnej A B odsetek innowacyjnych mikroprzedsiębiorstw w województwie (woj. = 100%) odsetek innowacyjnych mikroprzedsiębiorstw w kraju (Polska = 100%) zachodnio -pomorskie A -22,1 B -4,9 lubuskie A -22,7 B -3,9 Rys. 10. Regionalne zróżnicowanie innowacyjności mikroprzedsiębiorstw w Polsce wielkopolskie A -22,4 B -6,2 pomorskie A -21,2 B -7,3 dolnośląskie A -29,9 opolskie B -12,2 63,2 3,1 kujawskopomorskie A -20,5 B -3,9 łódzkie A -35,5 B -8,5 śląskie 23,2 9,3 warmińskomazurskie A -49,2 B -7,5 mazowieckie A -26,8 B -15,8 święto -krzyskie A -34,9 B -3,9 małopolskie 18,3 4,9 podlaskie A -6,1 B -1,0 lubelskie 28,6 4,7 podkarpackie 22,4 2,8

17 ZRÓŻNICOWANIE INNOWACYJNOŚCI MIKROFIRM Mikroprzedsiębiorstwa usługowe są bardziej innowacyjne niż przemysłowe Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo oraz rybactwo 29,0 Przemy sł 24,0 Budownictwo Handel hurtowy i detaliczny ; naprawa poj azdów samochodowy ch, motocy kli oraz arty kułów uży tku osobistego i domowego 20,0 28,1 Hotele i restauracje 38,0 Transport, gospodarka magazy nowa i łączność 26,0 Pośrednictwo finansowe Obsługa nieruchomości, wy najem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Edukacja 23,8 30,0 30,0 Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 41,0 Działalność usługowa komunalna, społeczna i indy widualna, pozostała 23,0 Rys. 11. Branżowe zróżnicowanie innowacyjności mikroprzedsiębiorstw w Polsce (% firm wprowadzających innowacje)

18 ZRÓŻNICOWANIE INNOWACYJNOŚCI MIKROFIRM Mikrofirmy operujące w relatywnie większej skali na rynku krajowym, europejskim lub światowym są bardziej innowacyjne 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% eksport-import eksport import brak wymiany przedsiębiorstwa innowacyjne przedsiebiorstwa nieinnowacyjne Rys. 12. Innowacyjność mikroprzedsiębiorstw a wymiana handlowa (% wskazań)

19 ZRÓŻNICOWANIE INNOWACYJNOŚCI MIKROFIRM Wniosek ogólny Mikroprzedsiębiorstwa są zróżnicowane pod względem aktywności innowacyjnej oraz potrzeb proinnowacyjnych Cel Indywidualizacja oferty wsparcia kierowanej do różnych grup docelowych

20 ZRÓŻNICOWANIE INNOWACYJNOŚCI MIKROFIRM Rekomendacje sformułowanie horyzontalnej oferty skierowanej do mikroprzedsiębiorstw niezależnie od poziomu ich innowacyjności, zróżnicowania regionalnego i branżowego sformułowanie oferty podstawowych usług (strategia push) wspierania działalności innowacyjnej adresowanej do mikroprzedsiębiorstw: nieinnowacyjnych, zlokalizowanych w regionach o niskiej atrakcyjności inwestycyjnej i potencjale innowacyjnym oraz sektora niskiej i średnio-niskiej techniki sformułowanie oferty wyspecjalizowanych usług wspierania innowacyjności adresowanej do mikroprzedsiębiorstw: liderów innowacyjności, działających w regionach o wysokiej atrakcyjności inwestycyjnej i potencjale innowacyjnym oraz sektora średnio-wysokiej i wysokiej techniki

21 FINANSOWANIE INNOWACJI Wydatki mikroprzedsiębiorstw na innowacje związane są głównie z nabywaniem środków trwałych maszyny i urządzenia techniczne 59 szkolenie personelu związane z wdrażaniem innowacji marketing związany z wprowadzaniem nowych i zmodernizowanych wyrobów zakup gotowej technologii 17 budynki i budowle 14 na działalność B+R 5 inne 2 Rys. 13. Struktura nakładów na działalność innowacyjną (% wskazań)

22 FINANSOWANIE INNOWACJI Mikroprzedsiębiorstwa finansują działalność innowacyjną korzystając głównie z własnych środków % 45,9% brak odpowiedzi 4,9% 25% lub mniej 20,7% 51-75% 9,1% 26-50% 19,4% Rys. 14. Udział środków własnych w nakładach na działalność innowacyjną (% wskazań)

23 FINANSOWANIE INNOWACJI Zewnętrzne źródła finansowania działalności innowacyjnej to głównie kredyty i pożyczki kredyty, pożyczki 30,1 otrzymane z Unii Europejskiej 10,1 leasing 9,6 otrzymane od jednostek samorządu terytorialnego otrzymane od jednostek rządowych szczebla centralnego współfinansowanie z innymi przedsiębiorstwami venture capital 6,2 3,6 3,1 0,3 Rys. 15. Zewnętrzne źródła finansowania innowacji (% wskazań)

24 FINANSOWANIE INNOWACJI Mikroprzedsiębiorstwa w bardzo niewielkim zakresie ubiegają się o wsparcie publiczne tak 9,0% maszyny i urządzenia techniczne szkolenie personelu związane z wdrażaniem innowacji marketing związany z wprowadzaniem nowych i zmodernizowanych wyrobów 36 zakup gotowej technologii 17 nie 91,0% budynki i budowle 14 na działalność B+R 5 inne 2 Rys. 16. Przedmiotowa struktura ubiegania się o wsparcie publiczne (% wskazań)

25 FINANSOWANIE INNOWACJI Przeszkodą w pozyskiwaniu środków z funduszy europejskich jest w głównej mierze biurokracja i formalizacja wniosków biurokracja i formalizacja wniosków UE konieczność wkładu własnego koszt opracowania dokumentów trudności w prawidłowym wypełnieniu wniosku krótki termin przygotowania niezbędnej dokumentacji ograniczony dostęp do informacji o programach inne 2,6 2,4 2,4 2,4 2,4 2,3 2,4 ocena wg skali: 1 bez znaczenia, 2 znaczenie umiarkowane, 3 znaczenie wysokie Rys. 17. Znaczenie ograniczeń w pozyskiwaniu funduszy z UE

26 FINANSOWANIE INNOWACJI Wniosek ogólny Podstawową przeszkodą w działalności innowacyjnej mikroprzedsiębiorstw jest bariera finansowa Cel Poprawa dostępności mikroprzedsiębiorstw do zewnętrznych źródeł finansowania

27 FINANSOWANIE INNOWACJI Rekomendacje stworzenie i rozpowszechnienie systemu katalogowania informacji o instrumentach finansowego wsparcia innowacji skierowanego tylko do mikrofirm dalsze wzmacnianie istniejących instrumentów wsparcia finansowego, w szczególności tych najbardziej popularnych wśród mikroprzedsiębiorców rozwój regionalnych funduszy mikropożyczkowych, poręczeń kredytowych kredyty i gwarancje kredytowe dla inwestycji służące wprowadzaniu mniej radykalnych innowacji oraz wspieranie rozwoju funduszy wysokiego ryzyka w przypadku radykalnych innowacji indywidualizacja szkoleń i doradztwa w zakresie pozyskiwania finansowania zewnętrznego oraz kierowanie wsparcia finansowego w zakresie szkoleń i doradztwa do mikrofirm na ich refundację dostosowanie procedur ubiegania się o wsparcie finansowe do wartości udzielonej pomocy finansowej

28 DZIAŁALNOŚĆ B+R Mikroprzedsiębiorstwa w ograniczonym zakresie angażują się w realizację prac badawczo-rozwojowych 1500 badanych firm ogółem 3% 50 firm prowadzi prace B+R EFEKTY PRAC nowe/ unowocześnione produkty 58% nowa/ usprawniona technologia 50% innowacja marketingowa 50% nowy/ usprawniony proces 36% Rys. 18. Zaangażowanie mikroprzedsiębiorstw w działalność B+R

29 DZIAŁALNOŚĆ B+R 4-6 osób 22% 7-9 osób 10% 10 osób 2% 1-3 osoby 62% 15 osób 2% 50 osób 2% Rys. 19. Liczba osób w przedsiębiorstwie związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową (% wskazań)

30 DZIAŁALNOŚĆ B+R inna firma z branży 46,2 jednostka naukowa 30,8 firma konsultingowa 23,1 dostawcy 23,1 odbiorcy 15,4 inny podmiot 7,7 Rys. 20. Partnerzy prac badawczo-rozwojowych (% wskazań)

31 DZIAŁALNOŚĆ B+R Niewiele mikroprzedsiębiorstw korzysta z prawnych możliwości ochrony innowacji przedsiębi orstwo nie posiada patentów/l icencji 85% własne krajowe zagraniczne 4,8 64,3 przedsiębi orstwo posiada patenty/lic encje 15% zakupione krajowe zagraniczne 5,3 35,7 Rys. 21. Rodzaj i źródło pochodzenia posiadanych patentów/licencji (% wskazań)

32 DZIAŁALNOŚĆ B+R zachowanie tajemnicy przedsiębiorstwa (poufność innowacji) 2,5 69 rejestracja znaku towarowego 2,3 39 znacząca przewaga czasowa nad konkurencją 2,2 38 rejestracja wzoru użytkowego 2,2 35 prawo autorskie 2,1 27 rejestracja wzoru przemysłowego 2,1 24 zgłoszenie wynalazku do opatentowania 1,9 21 ocena wg skali: 1 bez znaczenia, 2 znaczenie umiarkowane, 3 znaczenie wysokie % przedsiębiorstw wskazujących na wysokie znaczenie stosowanej formy ochrony Rys. 22. Znaczenie stosowanych form ochrony innowacji przed konkurencją

33 DZIAŁALNOŚĆ B+R Wniosek ogólny Prace B+R w mikroprzedsiębiorstwach oraz współpraca z podmiotami sektora B+R są realizowane w niewielkim zakresie Cel Reorientacja sfery B+R w kierunku zwiększenia bezpośredniego zaangażowania w procesy innowacyjne w przedsiębiorstwach

34 DZIAŁALNOŚĆ B+R Rekomendacje identyfikacja potrzeb mikroprzedsiębiorców (lub grup przedsiębiorstw z tych samych lub pokrewnych branż) w zakresie usług B+R proponowanie kompleksowych rozwiązań zidentyfikowanych potrzeb aktywne uczestnictwo podmiotów B+R w realizacji transferu technologii i innowacyjnych rozwiązań w firmach mikro tworzenie i popularyzacja baz danych o zidentyfikowanych potrzebach i proponowanych rozwiązaniach wdrażanie w jednostkach B+R grantów o charakterze aplikacyjnym skierowanych do mikrofirm

35 TECHNOLOGIE ICT Mikroprzedsiębiorstwa coraz częściej stosują w swojej działalności sprzęt komputerowy ogółem stacjonarne firmy innowacyjne firmy nieinnowacyjne ogółem przenośne firmy innowacyjne firmy nieinnowacyjne tak nie Rys. 23. Wyposażenie przedsiębiorstw w komputery (% wskazań)

36 TECHNOLOGIE ICT Technologie ICT służą najczęściej do komunikowania się z innymi podmiotami przez konta poczty elektronicznej Tabela 2. Zasoby i potencjalne zmiany w zakresie technologii ICT w przedsiębiorstwie (% wskazań) ICT w przedsiębiorstwie zasoby (wyposażenie) zamiar wprowadzania nowych rozwiązań Rodzaj zasobu ICT ogółe m innowa -cyjne nieinn o- wacyjn ogółe m innowa -cyjne nieinn o- wacyjn e e Konta poczty elektronicznej zarejestrowane pod własną domeną 43,9 52,4 40,5 9,8 7,5 10,6 Firmowa wewnętrzna sieć komputerowa 39,0 45,4 36,5 7,7 9,6 7,1 Serwer (własny lub zewnętrzny) 32,7 43,1 28,6 7,9 9,1 7,5 Sieć wewnętrzna (Intranet) 17,6 23,9 15,1 5,5 7,8 4,7 Firmowa wewnętrzna sieć komputerowa bezprzewodowa 15,8 20,0 14,1 7,2 9,3 6,5 Extranet (firmowa zewnętrzna sieć) 3,3 5,4 2,4 2,8 4,7 2,2 Żadne z powyższych 22,6 15,5 25,5 68,1 64,0 69,5

37 TECHNOLOGIE ICT Najczęściej posiadanym rodzajem oprogramowania w mikroprzedsiębiorstwach jest oprogramowanie finansowo-księgowe finansowo-księgowe 60 oprogramowanie branżowe zakupy i sprzedaż obsługa kadrowo-płacowa kontrola zapasów 30 wspomaganie zarządzania produkcją 13 Rys. 24. Rodzaj oprogramowania w przedsiębiorstwach (% wskazań)

38 TECHNOLOGIE ICT Mikroprzedsiębiorstwa coraz częściej stosują w swojej działalności sprzęt komputerowy szerokopasmowy dostęp do Internetu ogólnie, w tym: szerokopasmowa linia łączności DSL (xdsl, ADS, SDSL, itp.) inna szerokopasmowa linia łączności (np. kablowa TV, PLC) modem analogowy 27 pozostałe stałe połączenie bezprzewodowe (np. GSM, GPRS, UMTS, itp.) modem pasmowy lub ISDN Rys. 25. Rodzaje łączy wykorzystywane w przedsiębiorstwach (% wskazań)

39 TECHNOLOGIE ICT Zasoby i usługi internetowe wykorzystywane są głównie do pozyskiwania informacji na temat branży informacje na temat branży 76 informacje na temat rynku bankowość elektroniczna zakup produktów i usług pobieranie formularzy (np. ZUS, podatki, itp.) odsyłanie wypełnionych formularzy informacje na temat konkurentów pełna obsługa procedur administracyjnych Rys. 26. Wykorzystanie zasobów i usług internetowych (% wskazań)

40 TECHNOLOGIE ICT Wniosek ogólny Mikroprzedsiębiorstwa wykorzystują zasoby ICT do mniej zaawansowanych funkcji Cel Wzrost potencjału innowacyjnego przez wykorzystanie aplikacji informatyczno-telekomunikacyjnych

41 TECHNOLOGIE ICT Rekomendacje zwiększenie dostępności usług administracyjnych w formie elektronicznej prowadzenie działań promujących wykorzystanie nowoczesnych technologii oraz korzyści z ich zastosowania w działalności innowacyjnej wspieranie działań edukacyjnych z zakresu technologii ICT dla mikroprzedsiębiorców rozwijanie dostępu on-line do informacji komercyjnych i do działań związanych z rozwojem sieci współpracy