Badania lekarskie pracowników

Transkrypt

1 PORADNIKI KADROWE Pod redakcją Anny Sokołowskiej Badania lekarskie pracowników Nowe zasady od 1 kwietnia 2015 r.

2 Pod redakcją Anny Sokołowskiej PORADNIKI KADROWE Badania lekarskie pracowników Nowe zasady od 1 kwietnia 2015 r. Zamów książkę w księgarni internetowej Warszawa 2015

3 Tekst Tekst pochodzi pochodzi z Serwisu z Serwisu Prawa Prawa Pracy Pracy i Ubezpieczeń i Społecznych Stan Stan prawny prawny na na 1 maja 1 października 2015 r r. Wydawca Magdalena Wydawca Stojek-Siwińska Magdalena Stojek-Siwińska Redaktor prowadzący Redaktor prowadzący Ewa Fonkowicz Ewa Fonkowicz Łamanie Redaktor merytoryczny Violet Izabela Design Baranowska Sylwia Gołaś-Olszak Projekt okładki i stron tytułowych Studio Łamanie Kozak JustLuk Łukasz Drzewiecki, Justyna Szumieł, Krzysztof Drzewiecki Ilustracja na okładce istockphoto.com/artvea Projekt okładki i stron tytułowych Studio Kozak Ilustracja na okładce istockphoto.com/mstay Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na POLSKA IZBA KSIĄŻKI Copyright by by Wolters Wolters Kluwer Kluwer SA, SA, ISBN: ISBN: ISBN PDF-a: Wydane Wydane przez: przez: Wolters Wolters Kluwer Kluwer SA SA Dział Praw Autorskich Dział Praw Autorskich Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel. 22 ksiazki@wolterskluwer.pl , fax ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa księgarnia internetowa

4 Spis treści Wykaz skrótów Część I KOMENTARZ Rozdział 1 Badania lekarskie pracowników nowe zasady od 1 kwietnia 2015 r. (Anna Sokołowska) Badania lekarskie pracowników Wstępne badania lekarskie pracowników Pracownicy wyłączeni z obowiązku przeprowadzania wstępnych badań lekarskich Pracownicy ponownie zatrudniani u tego samego pracodawcy Pracownicy przyjmowani do pracy u innego pracodawcy Pracownicy przyjmowani do pracy, którzy pozostają jednocześnie w innym stosunku pracy Badania wstępne konieczne przy pracach szczególnie niebezpiecznych Badania wstępne pracowników już zatrudnionych Skierowanie na badania profilaktyczne Przechowywanie skierowania na badania lekarskie i orzeczenia o braku przeciwskazań do pracy w aktach osobowych pracownika Sankcje dla pracodawcy za naruszenie obowiązków dotyczących badań lekarskich Sankcje dla pracownika w przypadku niepoddania się badaniom lekarskim Rozdział 2 Tryb i zasady przeprowadzania badań lekarskich (Maciej Ambroziewicz) Wprowadzenie Rodzaje badań profilaktycznych Tryb i zasady przeprowadzania badań profilaktycznych Kto może przeprowadzać badania profilaktyczne? Profilaktyczna opieka lekarska tylko na podstawie pisemnej umowy... 43

5 6 Spis treści 6. Tryb odwoławczy Finansowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami Przechowywanie orzeczeń lekarskich Sankcje za niedopełnienie obowiązków związanych z profilaktyczną opieką lekarską nad pracownikami Rozdział 3 Obowiązek badań lekarskich na koszt pracodawcy (Jarosław Marciniak) Rozdział 4 Szczególne rodzaje badań lekarskich (Maciej Ambroziewicz) Badania do celów sanitarno-epidemiologicznych Badania kierowców oraz użytkowników pojazdów służbowych Kto to jest kierowca? Skierowanie na badania Kto może przeprowadzać badania lekarskie kierowców? Zasady badania kierowców wyłączonych spod przepisów ustawy o transporcie drogowym Wzory zaświadczeń Koszty badań Badania uczniów i studentów Rozdział 5 Służba medycyny pracy (Dariusz Durzyński) Wprowadzenie Jednostki organizacyjne służby medycyny pracy Inne podmioty realizujące zadania służby medycyny pracy Podmioty, na rzecz których realizowane są zadania służby medycyny pracy Podmioty zobowiązane do objęcia pracowników profilaktyczną opieką zdrowotną Zakres zadań i środki ich realizacji Uwagi ogólne Badania profilaktyczne przeprowadzane na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę Podmioty współdziałające z jednostkami służby medycyny pracy w realizacji zadań Lekarze wykonujący zadania służby medycyny pracy w zakresie badań wstępnych, okresowych i kontrolnych Umowa pracodawcy z jednostką służby medycyny pracy Wojewódzki ośrodek medycyny pracy Zadania wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy Kontrola podstawowych jednostek służby medycyny pracy... 78

6 Spis treści 7 9. Finansowanie zadań służby medycyny pracy Podejmowanie działalności przez podmioty wykonujące zadania służby medycyny pracy Dokumentacja medyczna Rozdział 6 Umowa o wykonywanie zadań z zakresu medycyny pracy zawierana pomiędzy pracodawcą a ośrodkiem medycyny pracy (Marta Handzlik) Wstęp Zakres przedmiotowy umowy o wykonywanie zadań z zakresu medycyny pracy zawieranej pomiędzy pracodawcą a ośrodkiem medycyny pracy Forma zawarcia umowy o wykonywanie zadań z zakresu medycyny pracy Część II Pytania i odpowiedzi 1. Po co są dwa egzemplarze skierowania na badania profilaktyczne? Czy konieczne jest drukowanie dwóch kopii skierowania na badania lekarskie pracowników, jeśli tak, to w jakim celu i gdzie przechowywać drugą kopię? Jak wypełniać nowy wzór skierowania na badania lekarskie obowiązujący od 1 kwietnia 2015 r.? Czy na skierowaniu na pracownicze badania lekarskie może pojawić się dopisek: Badania należy wykonać do? Co oznacza podanie czynnika szkodliwego i wielkości narażenia w nowym wzorze skierowania na lekarskie badania pracowników? Czy bazując na wzorze skierowania na badania lekarskie, można wprowadzić odmienny układ graficzny? Czy lekarz medycyny pracy może zmieniać zakres prac wskazany w skierowaniu na badania profilaktyczne? Czy pracodawca może zobowiązać pracownika do wykonania testów psychologicznych? Czy badanie lekarskie zmieniające stanowisko pracy powinno traktować się jako badanie wstępne, czy kontrolne? Czy pracodawca powinien skierować na ponowne badania wstępne pracownika, który nie został po rekrutacji od razu zatrudniony? Czy pracownik ma obowiązek pilnować terminu kolejnych pracowniczych badań lekarskich? Jak długo jest ważne zaświadczenie od lekarza medycyny pracy o zdolności do pracy?

7 8 Spis treści 13. Jaki jest zakres badań profilaktycznych w odniesieniu do pracowników kierujących pojazdami w ramach obowiązków służbowych? Kiedy pracownicy powinni przeprowadzać badania lekarskie medycyny pracy? Czy można wyegzekwować poniesiony koszt badania wstępnego od osoby, która po wykonaniu badań nie podjęła pracy? Czy pracodawca ma obowiązek zwrotu kosztów dojazdu na wstępne badania profilaktyczne osobie przyjmowanej do pracy? Czy w skierowaniu na badania wstępne pracownika należy wpisać, że jest to osoba niepełnosprawna? Czy należy skierować na badania wstępne pracownika, który był zatrudniony u tego samego pracodawcy na podstawie umowy o pracę oraz umowy o dzieło? Czy osobę, z którą po umowie zlecenia podpisano umowę o pracę, należy skierować na wstępne szkolenie bhp i badania lekarskie? Czy zleceniobiorca poruszający się osobowym samochodem służbowym powinien otrzymać od zleceniodawcy skierowanie na badania lekarskie? Czy kierowca, który posiada aktualne zaświadczenie o przeprowadzonym badaniu psychologicznym, musi zostać skierowany na wstępne badania lekarskie? Czy magazynier obsługujący wózek widłowy wysokiego składowania musi mieć badania psychotechniczne? Czy należy skierować na badania wstępne pracownika, który po okresie próbnym został zatrudniony na stanowisku kierowniczym? Czy organizator praktyk absolwenckich powinien skierować absolwentów na wstępne badania lekarskie? Czy pracę przy komputerze w pełnym wymiarze czasu pracy, jaką wykonuje np. grafik komputerowy, uznaje się za pracę uciążliwą? Czy pracownik wykonujący pracę w wykopach powyżej 1 m jest zobowiązany przejść badania lekarskie? Czy pracownik, który rozpoczyna pracę przy komputerze, powinien być skierowany na badania profilaktyczne? Czy prezes spółki zatrudniony na podstawie powołania powinien zostać skierowany na badania lekarskie? Czy student przyjęty na nieodpłatną praktykę powinien przejść badania lekarskie i szkolenie bhp i ppoż? Czy w przypadku osób przyjmowanych do pracy można wskazać więcej stanowisk pracy w skierowaniu na badania wstępne?

8 Spis treści Jakie badania powinien odbyć operator wózka jezdniowego z napędem silnikowym? Czy firmy zatrudniające 60 i 100 pracowników powinny zawrzeć umowę z lekarzem medycyny pracy na badania pracowników? Czy lekarz medycyny pracy może uzależnić przeprowadzenie badania profilaktycznego od dostarczenia przez pracownika zaświadczenia lekarskiego od lekarza specjalisty? Część III Wzory dokumentów Skierowanie na badania lekarskie Orzeczenie lekarskie Orzeczenie lekarskie Rejestr wydanych orzeczeń Umowa o wykonywanie zadań z zakresu medycyny pracy Część IV Akty prawne Ustawa Kodeks pracy Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy Ustawa o służbie medycyny pracy Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej w sprawie orzekania o niezdolności do pracy Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów dokumentacji badań i orzeczeń psychologicznych, sposobu jej prowadzenia, przechowywania i udostępniania oraz wzorów stosowanych dokumentów Ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy

9

10 Wykaz skrótów Akty prawne k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz z późn. zm.) p.r.d. ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz z późn. zm.) pr. atom. ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz z późn. zm.) r.b.h.p.m. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973) r.b.h.p.u. rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 lipca 2007 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelniach (Dz. U. Nr 128, poz. 897) r.b.l.k. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz. U. poz. 949) r.b.l.p. rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.) r.b.l.u.s. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne

11 12 Wykaz skrótów r.p.b.h.p. r.p.o.l. r.s.b.h.p. r.s.z.p.d. u.k.p. u.p.a. u.p.z.i.r.p. u.s.m.p. u.t.d. u.u.d.g. u.z.s.a. kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników studiów doktoranckich (Dz. U. poz. 1144) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332) rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. Nr 62, poz. 286 z późn. zm.) ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 155 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich (Dz. U. Nr 127, poz. 1052) ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 149 z późn. zm.) ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1184) ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm.) ustawa z dnia 7 listopada 2014 r. o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej (Dz. U. poz. 1662) ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 z późn. zm.)

12 Wykaz skrótów 13 u.z.z.z. ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 947 z późn. zm.) ustawa o PIP ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 404 z późn. zm.) Inne MPP NSA OSNP PiZS PP SN Monitor Prawa Pracy Naczelny Sąd Administracyjny Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Prawo i Zabezpieczenie Społeczne Prawo Pracy Sąd Najwyższy

13

14 Część I KOMENTARZ

15

16 Anna Sokołowska Rozdział 1 Badania lekarskie pracowników nowe zasady od 1 kwietnia 2015 r. Podstawowym obowiązkiem każdego pracodawcy jest zapewnienie profilaktycznej opieki lekarskiej nad pracownikami. Kluczowym elementem tej profilaktyki są badania lekarskie mające na celu ustalenie zdolności pracownika do wykonywania pracy w warunkach występujących na danym stanowisku. Dlatego też, zanim pracownik przystąpi do pracy, musi najpierw poddać się badaniom lekarskim i dostarczyć pracodawcy orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania pracy w warunkach określonych w skierowaniu otrzymanym od pracodawcy. 1. Badania lekarskie pracowników Badania profilaktyczne pracowników wykonywane są przed zawarciem umowy o pracę oraz cyklicznie ponawiane w trakcie jej trwania. W niektórych przypadkach, w celu ustalenia negatywnego wpływu czynników szkodliwych na zdrowie pracownika, może również zachodzić potrzeba wykonania tych badań już po zakończeniu stosunku pracy. Uwaga! Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art k.p.). Skierowanie pracownika na badania profilaktyczne i całkowita odmowa dopuszczenia go do pracy, gdy nie ma orzeczenia o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, bezwzględnie należy do obowiązków pracodawcy (wyrok SN z dnia 10 stycznia 2006 r., I PK 131/05, OSNP 2006, nr 23 24, poz. 344).

17 18 Część I. KOMENTARZ Wyróżnia się trzy rodzaje badań lekarskich, którym w określonych warunkach muszą być poddawani wszyscy zatrudnieni pracownicy: badania wstępne przeprowadzane w momencie przyjęcia pracownika do pracy, badania okresowe którym podlega każdy pracownik niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy i warunków, w jakich praca jest wykonywana. Częstotliwość badań okresowych ustala lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne, biorąc pod uwagę rodzaj i warunki wykonywanej pracy oraz stan zdrowia pracownika, badania kontrolne którym podlega każdy pracownik po niezdolności do pracy spowodowanej chorobą trwającą dłużej niż 30 dni. W momencie stawienia się pracownika do pracy po zakończonej chorobie i zgłoszenia gotowości do wykonywania pracy pracodawca obowiązany jest wystawić mu skierowanie na przeprowadzenie badania kontrolnego. Uwaga! Ciężar finansowy profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami spoczywa całkowicie na pracodawcy. Koszt profilaktycznej opieki zdrowotnej to: koszt badań profilaktycznych, wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy przez pracownika w związku z badaniami profilaktycznymi, koszty badań profilaktycznych poszerzonych decyzją lekarza, koszty ponownego badania na skutek odwołania się pracownika lub pracodawcy od treści orzeczenia lekarskiego, koszty przejazdu pracownika w związku z przeprowadzanymi badaniami, koszty badań lekarskich okresowych osób, z którymi rozwiązano stosunek pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie jej takimi badaniami w związku z zatrudnianiem jej przez pracodawcę w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających. W związku z obowiązkami dotyczącymi profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, w tym badań lekarskich, każdy pracodawca jest zobowiązany na podstawie art. 12 u.s.m.p. do podpisania umowy o badania profilaktyczne z jednostką służby medycyny pracy. Umowa, jaką pracodawca zawiera z jednostką medycyny pracy, zobowiązuje go do: przekazywania jednostce informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów tych czynników, zapewnienia udziału jednostki w komisji bezpieczeństwa i higieny pracy, działającej na terenie zakładu pracy,

18 Rozdział 1. Badania lekarskie pracowników 19 zapewnienia jednostce możliwości przeglądu stanowisk pracy w celu dokonania oceny warunków pracy, udostępniania jednostce dokumentacji wyników kontroli warunków pracy w części odnoszącej się do ochrony zdrowia i życia pracowników. Uwaga! Niewłaściwe i niezgodne z prawem jest kierowanie pracowników do przypadkowych lekarzy medycyny pracy. 2. Wstępne badania lekarskie pracowników Badania wstępne mają na celu stwierdzenie braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Obowiązek kierowania na badania wstępne może dotyczyć zarówno osób kandydujących do pracy, jak i już zatrudnionych (art k.p.). Uwaga! Z obowiązku skierowania na badania wstępne nie zwalnia fakt posiadania przez kandydata aktualnych specjalistycznych badań lekarskich stwierdzających prawo wykonywania zawodu lub czynności (wyrok NSA z dnia 7 listopada 2002 r., II SA 3358/01, PP 2003, nr 3, poz. 38). Jeżeli zatem osoba aplikująca do pracy posiada np. książeczkę badań dla celów sanitarno-epidemiologicznych, niezależnie od tego, przed dopuszczeniem do pracy, pracodawca musi skierować ją na badania wstępne. Wstępnym badaniom lekarskim podlegają: osoby przyjmowane do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. W pierwszym z przedstawionych przypadków praktyką jest, że umowę o pracę zawiera się dopiero po przeprowadzeniu wstępnych badań profilaktycznych i uzyskaniu orzeczenia o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Przepisy prawa pracy nie określają jednak konkretnego terminu, w jakim kandydat na pracownika powinien zostać zatrudniony po wykonaniu badań, jak również nie określają, do kiedy orzeczenie dopuszczające pracownika do pracy jest aktualne, a kiedy traci swoją aktualność, tj. nie wskazują konkretnej daty ważności takiego orzeczenia.

19 PORADNIKI KADROWE Publikacje z serii Poradniki Kadrowe zostały przygotowane z myślą o praktykach i przeznaczone są dla pracowników działów kadr, HR oraz osób zajmujących się zawodowo prawem pracy. Tematyka każdej książki została starannie dobrana z uwagi na jej aktualność i użyteczność w codziennej pracy. W książce w sposób kompleksowy i przystępny zostały omówione przepisy regulujące tryb i zasady przeprowadzania profilaktycznych badań lekarskich pracowników. Przedstawiono przede wszystkim obowiązujące od 1 kwietnia 2015 r. zmiany dotyczące badań wstępnych. Na mocy tej nowelizacji kodeksu pracy wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby przyjmowane do pracy u innego pracodawcy, jeżeli przedstawią aktualne orzeczenie lekarskie, a warunki pracy na nowym stanowisku będą podobne jak na poprzednim. W związku z tą zmianą konieczna była również nowelizacja przepisów wykonawczych w tym zakresie. W poradniku czytelnik znajdzie wyjaśnienia związane ze stosowaniem nowych regulacji w praktyce, w tym m.in. odpowiedzi na pytania: jak prawidłowo wystawić skierowanie na badanie, jak długo jest ważne zaświadczenie lekarza medycyny pracy o zdolności pracownika do pracy, czy można wyegzekwować poniesiony koszt badania wstępnego od osoby, która po wykonaniu badań nie podjęła pracy, czy należy skierować na badania wstępne pracownika, który był zatrudniony u tego samego pracodawcy na podstawie umowy o pracę oraz umowy cywilnoprawnej. Zaletą opracowania jest przekrojowe ujęcie tematu oraz zilustrowanie prezentowanych zagadnień przykładami konkretnych stanów faktycznych, a także wskazanie sposobów rozwiązania problemowych sytuacji. Czytelnicy znajdą tu również wybrane wzory dokumentów oraz teksty najważniejszych aktów prawnych z omawianego zakresu. cena 59 zł (w tym 5% VAT) W01P01 ISBN Zamówienia: infolinia , fax zamowienia.ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa