do przedmiotu INFORMATYKA

Transkrypt

1 Łuycka Wysza Szkoła Humanistyczna do przedmiotu INFORMATYKA AUTORZY : MGR BEATA ZIBA MGR DARIUSZ DOROZISKI MGR IN. WIESŁAW ROGOWSKI WYŁCZNIE DO UYTKU WEWNTRZNEGO ŁWSH COPY RIGHT 1

2 Spis Tre : 1. Pojcia podstawowe: sprzt i oprogramowanie Wstp do informatyki- wybrane pojcia Podstawowe elementy PC Systemy operacyjne Typy oprogramowania Prawa autorskie rodowisko pulpitu Funkcje systemu operacyjnego Zarzdzanie plikami 2. Podstawowe operacje w wybranym edytorze tekstu Praca z aplikacj Podstawowe operacje Formatowanie Drukowanie dokumentu Listy Tabele Rysunki i autokształty 3. Podstawowe operacje w wybranym arkuszu kalkulacyjnym Praca z aplikacj Wprowadzanie i edytowanie danych Formatowanie danych w arkuszu Praca z wieloma arkuszami Funkcje Wykresy 4. Usługi internetowe Strony WWW Poczta elektroniczna 5. Bezpiecze stwo danych Archiwizacja danych Profilaktyka antywirusowa 2

3 Pojcia podstawowe: sprzt i oprogramowanie Wstp do informatyki- wybrane pojcia Podstawowe elementy PC Systemy operacyjne Typy oprogramowania rodowisko pulpitu Funkcje systemu operacyjnego Zarzdzanie plikami SŁOWNICZEK INFORMATYKA - dziedzina nauki zajmujca si wszystkimi operacjami zwizanymi z przetwarzaniem informacji za pomoc komputera KOMPUTER - to maszyna liczca (ang. compute - oblicza) PC (ang. Personal Computer) - komputer osobisty IBM PC - komputer osobisty firmy IBM KOMPATYBILNY - zgodny ze standardem LAPTOP, NOTEBOOK - komputer przenony, walizkowy, zasilany z akumulatora, lub przez zasilacz PALMTOP komputer kieszonkowy MIKROKOMPUTER - komputer o małych rozmiarach MAINFRAMEMaszyna o wikszych moliwociach ni minikomputer mogca wiadczy usługi tysicom uytkownikom sieci komputerowej jednoczenie. Mainframe pozwala na uruchomienie kilkudziesiciu aplikacji jednoczenie i pod tym ktem jest optymalizowany KOMPUTER SIECIOWY (angielskie network computer), komputer lub procesor podłczony do sieci, nie pełnicy w niej wyrónionych zada. SERWER, komputer lub program umoliwiajcy dostp do pewnej usługi innym programom bd komputerom zwanym klientami Do typowych przykładów nale: serwery plików umoliwiajce dostp innym komputerom w sieci do jakiego dysku, serwery usług internetowych - komputery podłczone do sieci Internet, których zadaniem jest udostpnianie rónych usług uytkownikom pracujcym przy terminalach. Serwer powinien by zdolny do obsłuenia wielu da jednoczenie, w zwizku z tym powinien posiada odpowiednio szybki procesor, du ilo pamici operacyjnej i miejsca na dyskach twardych, serwery OLE, tzn. programy lub biblioteki umoliwiajce innym programom uywajcym tej technologii dostp do jakiego typu funkcjonalnoci za pomoc tzw. interfejsów. HARDWARE - sprzt SOFTWARE - oprogramowanie ZESTAW KOMPUTEROWY=SPRZT+OPROGRAMOWANIE ARCHITEKTURA KOMPUTERA - sposób podłczania elementów zestawów komputerowych. URZDZENIA WEJCIA- urzdzenia, za pomoc których wprowadzamy do komputera dane, komendy, polecenia (rozkazy). Zaliczamy tutaj : klawiatura, mysz, skaner, pióro wietlne itp. URZDZENIA WYJCIA- urzdzenia, na które wyprowadzamy informacje po przetworzeniu. Zaliczamy do nich : monitor, drukark, ploter. S równie urzdzenia, które jednoczenie s urzdzeniami wejcia i wyjcia : stacje dysków, dyski twarde, napdy dysków optycznych, złcza fax-modemowe. RESTART KOMPUTERA - ponowne uruchomienie komputera, bez koniecznoci wyłczania go z sieci. Wyróniamy tutaj RESTART SPRZTOWY I PROGRAMOWY RESTART PROGRAMOWY (mikki) -Jednoczesne nacinicie trzech klawiszy : 3

4 <CTRL> <ALT> <DEL> - nacinicie klawisza <DEL> powinno by krótkotrwałe, w przeciwnym przypadku uruchamiamy program SETUP, co moe by niebezpieczne dla pocztkujcych uytkowników komputerów. RESTART SPRZTOWY (twardy) - nacinicie przycisku RESET na jednostce centralnej - dodatkowo testowana jest pami operacyjna komputera (RAM). ISDN - Integrated Services Digital Network (zintegrowana sie usług cyfrowych). Protokół komunikacyjny oferowany przez kompanie telefoniczne, umoliwiajcy sieciom telefonicznym przenoszenie danych, głosu i innego ruchu od ródła. ISDN to publiczna cyfrowa sie telekomunikacyjna umoliwiajca na przykład jednoczesn transmisj głosu, obrazu oraz innych danych cyfrowych. ISDN została stworzona w celu zastpienia tradycyjnej sieci telefonicznej. Sie jest powszechnie uywana do połcze z sieci Internet, podczas których jej zalety uwydatniaj si w postaci osignitej szybkoci transmisji danych. MODEM (Modulator-Demodulator) - Urzdzenie, które przekształca sygnały analogowe i cyfrowe. W ródle, modem zamienia sygnał cyfrowy na posta moliw do przesłania przez urzdzenia analogowe. W miejscu docelowym, sygnały analogowe s przywracane do swojej postaci cyfrowej. Modem umoliwiaj transmisj danych po łczach nadajcych si do transmisji głosu bps (bit per second) (inaczej bod albo baud) bitów na sekund jednostka szybkoci połczenia z Internetem. dpi (dots per inch) punktów na cal jednostka rozdzielczoci obrazu w grafice rastrowej (bitmapowej)podstawowy parametr pracy drukarek i skanerów ZASADA DZIAŁANIA KOMPUTERA 4

5 WYBRANE POJCIA INFORMATYCZNE ZASTOSOWANIE KOMPUTERA W DOMU zabawa (gry) nauka (programy edukacyjne, encyklopedie, materiały na stronach WWW) sporzdzanie własnych dokumentów, oblicze np. domowa ksiga dochodów i wydatków wykonywanie projektów i zada domowych szybki dostp do informacji (internet-strony WWW) kontakt z ludmi (komunikatory sieciowe) wysyłanie i obieranie wiadomoci (poczta elektroniczna) robienie zakupów przez internet. ZASTOSOWANIE KOMPUTERA W FIRMIE, BIZNESIE, MEDYCYNIE, SUPERMARKETACH, BIBLIOTEKACH, URZDACH, POLICJI, WOJSKU... uycie kart inteligentnych (bankomatowe, telefoniczne, do obsługi urzdze np. myjnia samochodowa) wykorzystanie programów do kompleksowej obsługi firm (programy finansowo ksigowe, placowe, kadrowe, magazynowe, inwentaryzacyjne, do fakturowania, zarzdzania, obsługi urzdze i linii technologicznych, programy do zarzdzania bazami danych PODPIS ELEKTRONICZNY Podpis elektroniczny dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołczone lub z którymi s logicznie powizane, słu do identyfikacji osoby składajcej podpis elektroniczny. Podpisem elektronicznym moemy sygnowa poczt lub inne dokumenty wirtualne. Dziki posługiwaniu si podpisem elektronicznym przesyłane dokumenty elektroniczne docieraj do adresatów w stanie nienaruszonym. Kada, nawet przypadkowa, zmiana w treci przesyłki jest sygnalizowana przez komputer odbiorcy. AUTOSTRADA INFORMACYCJNA (INFOSTRADA) Autostrada informacyjna - pojecie odnoszce si do rónorodnych elektronicznych sposobów gromadzenia i przekazywania informacji w skali globalnej, a w szczególnoci do moliwoci wymiany informacji za pomoc komputerów głównie w sieci Internet przy wykorzystaniu rónych usług internetowych : www, , news, Usenet, ftp, komunikatory sieciowe, wideokonferencje.. HANDEL ELEKTRONICZNY E-biznes jest wykorzystywaniem Internetu do działalnoci komercyjnej. Istnieje podstawowy podział e-biznesu ze wzgldu na podmioty biorce udział w tej działalnoci: B2B (business to business) oraz B2C (business to customer). B2B (business to business) - Internet w relacjach pomidzy przedsibiorcami B2C (business to customer) - Internet w relacjach z klientem indywidualnym. E-biznes w Polsce nie jest najlepiej rozwinity. Przyczyny takiego stanu to przede wszystkim brak niezbdnej infrastruktury, wysokie koszty połcze. Angus Reid Group ocenia, e tylko 1% Polaków robiło zakupy online. rednia dla Europy Zachodniej to 11.5%- najwicej zakupów dokonuj Szwedzi (21%) i Szwajcarzy (19%). rednia dla Europy to 8.5% (dane z roku 2002). BANKOWO ELEKTRONICZNA. Wikszo banków w Polsce wprowadziła usług bankowoci elektronicznej. Uaktywnienie tej usługi jest bezpłatne. Obsługa konta staje si wtedy łatwiejsza, szybsza, ta sza. Opłaty za przelewy bywaj kilkakrotnie nisze przy płatnociach przez Internet. Nie wychodzc z domu moemy sprawdza stan swojego konta oraz dokonywa płatnoci na rachunki obce, ledzi przebiegi przelewów na naszym koncie (historia). Korzystanie z tej usługi jest bezpieczne banki oferuj wiele sposobów zabezpiecze : limit dzienny przelewów, zabezpieczenie smskodem, tokenem 5

6 MULTIMEDIA Termin multimedia odnosi si najczciej do integracji rónorodnych rodków przekazu informacji, z których najistotniejszymi s: komputer, napd CD-ROM oraz karta dwikowa i graficzna. Oferuj one nowe moliwoci w zakresie nie tylko przetwarzania informacji, ale take jej prezentacji - najwyszej jakoci animowane obrazy, dwiki pozbawione najmniejszych szumów. Podstawow zalet multimediów jest moliwo tworzenia interakcyjnych przekazów informacji, które polegaj na aktywnym wpływie uytkownika na przebieg wykonania programu. Na przykład w programach edukacyjnych poszczególne fragmenty lekcji mog by powtarzane lub pomijane, w zalenoci od dotychczasowych wyników nauczania. Interakcyjne programy edukacyjne s tworzone w oparciu o tzw. systemy autorskie - specjalne programy, które przejmuj kontrol nad przebiegiem danej aplikacji multimedialnej. Głównym przesłaniem aplikacji multimedialnych jest aktywny udział uczcego si oraz pobudzenie jego zmysłowej percepcji. Jak wykazuj badania, w pamici uczcego si pozostaje 20% informacji, gdy jest ona słyszana, 30% - gdy jest widziana, a przy kombinacji wzroku i słuchu wzrasta do 40%. Oczywicie, na ko cowe efekty uczenia si, ma take wpływ organizacja powtórek. Oprogramowanie multimedialne zawiera jedn podstawow cech - wymaga bardzo pojemnej pamici. Dlatego te uytkownik musi zaopatrzy si w sprzt reprezentujcy okrelon klas. Dzisiaj nie stanowi to problemu, poniewa sprzedawane obecnie komputery s w pełni multimedialne, tzn maj procesor typu MMX (Multimedia extension- zawieraj układy przypieszajce prac, tych programów), co najmniej 64 MB pamici RAM, szybki napd CD ROM (np. x48), kart graficzn ( własnym procesorem oraz pamici), dysk twardy o duej pojemnoci oraz kart dwikow. Dziki upowszechnianiu si kart dwikowych oraz wprowadzeniu nowych kart graficznych komputer moe sta si centralnym elementem studia dwikowego i filmowego. Pozwala odtwarza i zapisywa dwik. Umoliwia wywietlanie na ekranie filmów i ich monta. Ju dzi mona montowa sceny filmowe, a wprowadzajc obraz z kamery wideo tworzy własne filmy komputerowe. Ostatnio doszły do tego urzdzenia DVD, na których mona odtwarza filmy tworzc wraz z duym monitorem tzw. kino domowe. Odtwarzacz DVD pozwala take na słuchanie płyt kompaktowych, zastpuje wic czytnik CD-ROM. Ogólnodostpne stały si równie nagrywarki DVD przez co tworzenie filmów w standardzie DVD w warunkach domowych z zastosowaniem kamery i nagrywarki DVD i oprogramowania do montau filmów stało si rzeczywistoci Podstawowymi cechami dobrych programów multimedialnych jest wykorzystanie rónorodnych form przekazu informacji (tekst pisany i mówiony,.dwik, muzyka) oraz łatwy i szybki dostp do tych informacji. W tym celu została stworzona specjalna technika odwoła zwana hipertekstem. Trzy podstawowe dziedziny zastosowa multimediów to rónego rodzaju encyklopedie, programy do nauki jzyków obcych oraz gry. Kady, kto chce wykorzystywa komputer w tych dziedzinach powinien bra to pod uwag kupujc sprzt i kompletujc urzdzenia pomocnicze. CZYNNIKI WPŁYWAJCE NA WYDAJNO KOMPUTERA (JEGO SZYBKO) a) procesor (CPU) czstotliwo pracy procesora Firmy produkujce procesory to przede wszystkim :.Intel i AMD Intel produkuje procesory Pentium i Celeron (max 3400Mhz) natomiast AMD Duron i Athlon (max czstotliwoci paracy to 3000MHz) b) Pami RAM wielko tej pamici obecna rozsdna wielko tej pamici to 128MB albo 256MB (rozpito spotykana w komputerach od 16 do 1024 MB) c) dysk twardy (HDD) pojemno i szybko dysku twardego (pojemno dysków twardych od 20 do 200GB a prdko obrotowa 3600, 5400 lub 7200 obrotów na minut) d) karta graficzna ilo pamici operacyjnej karty graficznej (obecnie od 16 do 128MB) zalecana przy zakupie nowych zestawów obecnie wielko pamici RAM kart graficznych to 64MB (firmy produkujce najlepsze obecnie karty graficzne to NVIDIA i ATI) 6

7 ZASADY BEZPIECZNEJ PRACY Z KOMPUTEREM Komputery powinny by zasilane poprzez filtry odkłóceniowe (listwy zasilajce, acary) spełniajce rol stabilizatora napicia, zabezpieczaj przed niwelowaniem efektów zwar, przepi w sieci energetycznej, uderze pioruna Po wyłczeniu komputera nie włczamy go od razu tylko odczekujemy minimum 10 sekund koniecznych do całkowitego zatrzymania si dysku twardego Stosowa odpowiednie meble zapewniajce ergonomiczn pozycj pracy (krzesło regulowanej wysokoci oraz kcie nachylenia oparcia, stosownie duy blat, odpowiednia wysoko stołu zapewniajca właciw odległo oczu od monitora (35-70 centymetrów) Odpowiednie owietlenie, eliminujce odbicia wiatła Odpowiedni mikroklimat (temp C, wilgotno powietrza 50-65%, lekki ruch powietrza Wpływ monitora na zdrowie człowieka. Monitor emituje : pole elektrostatyczne (wiatr elektryczny) nie powinien przekracza 60kV/m pole elektromagnetyczne bardzo małych czstotliwoci promieniowanie nadfioletowe powodujce zapalenie spojówek i rumie skóry ladowe promieniowanie rentgenowskie Dodatkowo migotanie obrazu, rozmycie kolorów, brak ostroci w monitorach o niskiej jakoci (zmczenie wzroku) W zwizku z tym nale y : uywa bezpiecznych, nie migajcych monitorów, o zmniejszonym promieniowaniu (LR- low radiation) stosowa filtry ochronne zmniejszajce najbardziej szkodliwe promieniowanie elektrostatyczne co najmniej 200 razy i odprowadzajcych ładunki przewodem połczonym z mas komputera zachowywa maksymaln odległo monitora od oczu wykonywa wiczenia relaksujce wzrok wykonywa od czasu do czasu wiczenia fizyczne Łczy poszczególne urzdzenia przy wyłczonym zasilaniu Przy kontakcie z urzdzeniami elektronicznymi odprowadzi ewentualne ładunki z ciała poprzez dotknicie rkoma obudowy komputera (masy) SCHORZENIA PRZY PRACY Z KOMPUTEREM RSI (Repetitive Strain Injury) - dolegliwoci spowodowane powtarzajcym si napiciem mini. Dotyczy to szczególnie ko czyn górnych przy braku stosowania klawiatur ergonomicznych. bóle nadgarstków (zapobieganie przez stosowanie klawiatur ergonomicznych) ból oczy spowodowany przez migotanie monitora (zapobieganie przez stosowanie duych czstotliwoci pracy monitora minimalna 72 Hz, zalecana 85Hz) -szkodliwy wpływ promieniowania monitora (zapobieganie przez stosowanie filtrów ochronnych lub okularów ochronnych albo stosowanie monitorów płaskich ciekłokrystalicznych lub plazmowych problemy ze zł podstawa (zapobieganie: przystosowanie ergonomicznych mebli) Ogólne zalecenia : wykonywanie czstych przerw w pracy z komputerem wykonywanie okresowych wicze (gimnastyka) patrzenie w dal na naturaln ziele (np. ciana lasu) 7

8 ARCHITEKTURA KOMPUTERA, CHARAKTERYSTYKA SPRZTU (HARDWARE) JEDNOSTKA CENTRALNA To zasadnicza cz komputera, w której znajdziemy podstawowe urzdzenia : pami, procesor, stacje dysków, dyski twarde, sterowniki dysków, płyta główna, karty rozszerze - urzdze wejcia i wyjcia. Obecnie mona spotka trzy typy obudowy jednostki centralnej : TOWER (wiea) rónych rozmiarów (mikro, mini, midi, bigtower) DESKTOP - obudowa leca, na której mona postawi np monitor Pami komputera Dzielimy j na wewntrzn i zewntrzn Pami wewntrzna dzieli si z kolei na : pami stała ROM (read only memory - tj. pami tylko do odczytu). Informacja jest w niej zapisana w sposób stały i nie ulega zniszczeniu po wyłczeniu zasilania. Zapisany s w niej program umoliwiajcy zainicjowanie pracy komputera, czyli wczytanie systemu operacyjnego, przetestowanie elementów składowych komputera. Program ten okrelamy jako BIOS (Bascic Input Output System czyli bazowy system wej i wyj).producenci BIOS to AWARD AMI i PHOENIX. Nowe układy pamici ROM s typu flash co umoliwia ich aktualizacj (aktualizacja BIOS) pami operacyjna RAM (random access memory). Jest to pami o dostpie swobodnym, losowym. Do tej pamici s wczytywane programy i dane. Informacje zapisane w tej pamici nikn bezpowrotnie po wyłczeniu zasilania. Wielko pamici RAM decyduje o moliwociach pracy komputera, o jego szybkoci działania. Obecnie spotykane komputery posiadaj przecitnie od 32 MB do 512 MB RAM (od 1 MB do nawet 2GB!!!) ponadto moemy si take spotka z pamici CMOS i pamici podrczn procesora CACHE Pami zewntrzna Nonikami pamici zewntrznej s dyski elastyczne (dyskietki), dyski twarde (stałe), dyski optyczne i streamery. Pami zewntrzna słuy do trwałego zapisywania informacji, aby móc wielokrotnie korzysta z danych, programów. Pami komputera jest mierzona w nastpujcych jednostkach : BIT - jest to najmniejsza jednostka pamici, informacji, która moe przyj umowne wartoci 0 lub 1 (inaczej mówic impuls lub brak impulsu przy zapisie na noniku magnetycznym) BAJT - (ang.byte) równy jest 8 bitów. Pojemno 1 bajta umoliwia zapamitanie jednego znaku (słowo składajce si z 6 liter zajmie 6 bajtów pamici) 1 KILOBAJT (1kB) =2 10 bajtów=1024 bajtów 1 MEGABAJT (1MB)=2 10 kb=1024 kilobajtów 1 GIGABAJT (1GB)=2 10 MB=1024 megabajtów 1 TERABAJT (1TB)=2 10 GB=1024 gigabajtów DYSKI ELASTYCZNE (FLOPPY DISK - FDD) Dyski elastyczne spełniaj podobne funkcje jak kasety magnetofonowe. Obecnie wykorzystuje si dyskietki o dwóch rozmiarach tj. rednicach krka podawanych w calach (inch). 1 =25,4 mm 8

9 POJEMNO DYSKIETEK DD (double density) HD (high density) 3,5 720kB 1,44MB 5,25 360kB 1,2MB double density - podwójna gsto (gsto zapisu 96 tpi - czyli track per inch tj. cieek na cal) high density - wysoka gsto (gsto zapisu 135 tpi - czyli track per inch tj. cieek na cal) Pojawiły si ostatnio noniki pamici masowych o pojemnoci 100 do 650MB, które maj zastpi napdy dysków elastycznych, niestety do drogie. Dyski ZIP System firmy Iomega okrelany jako ZIP z dyskietkami o pojemnoci 100MB lub wicej stanowi rozszerzenie zastosowania dyskietki. Wymaga jednak oddzielnego urzdzenia zapisu/odczytu, które moe by wbudowane jako stacja dyskietek lub podłczone z zewntrz. PRZENONE PAMICI TYPU FLASH - PENDRIVA Urzdzenia te przypominaj swoim wygldem niewielki breloczek, zdobywaj sobie coraz wiksz popularno wród uytkowników komputerów. Najwiksz zalet jest niezwykła wygoda uytkowania oraz prostota obsługi, tak flashow dyskietk wystarczy podłczy do złcza USB, od tej chwili system wykrywa urzdzenie jako dysk wymienny. O popularnoci pamici flash zadecydowała ich pojemno urzdzenie mieci od 16Mb do 1 Gb danych (najbardziej popularne s 64 i 128 Megabajtowe DYSKI TWARDE (STAŁE) 9

10 Instalowane s najczciej wewntrz jednostki centralnej. Charakteryzuj si duymi pojemnociami i wysok trwałoci. Maj hermetyczn obudow, czas dostpu do danych na dyskach twardych jest bardzo krótki i mierzy si w milisekundach (10-50 ms). Dysk w czasie pracy wiruje z ogromn szybkoci (około 3600, 5400 a nawet 7200 obrotów na minut). Z tego powodu po wyłczeniu zasilania nie naley go od razu ponownie uruchamia, lecz poczeka kilkanacie sekund potrzebnych do całkowitego wyhamowania dysku twardego - przedłuy to jego ywotno. Ostatnio preferowane s dyski twarde wymienne w kieszeni, które mona wyjmowa bez koniecznoci rozkrcania jednostki centralnej. Pojemno dysków twardych waha si w szerokich granicach - od 20MB do 200GB. Przecitne pojemnoci oferowanych obecnie na rynku dysków twardych - od 40GB do 120GB. Ostatnio pojawiły si dyski twarde w obudowach do podłczenia ich do portu USB2 przy włczonym komputerze. DYSKI OPTYCZNE Dyski optyczne (Compact Disk - CD) s ju obecnie bardzo popularnym nonikiem do zapisu informacji. Technika cyfrowa zapisu jest bardzo efektywna. Dyski optyczne charakteryzuj si duymi pojemnociami przy stosunkowo niskiej cenie, s przy tym bardzo trwałe. Pojemno dysków optycznych waha si w granicach od MB. (najczciej obecnie to 700MB). Obecnie mamy trzy typy dysków optycznych : CDR jednokrotny zapis informacji CDRW wielokrotny zapis informacji MO - Napdy Magneto-Optyczne pozwalajce na wielokrotne zapisywanie i odczytywanie informacji. Napdy tych dysków s jednak stosunkowo drogie Dostpne s obecnie napdy CD ROM o znacznej szybkoci : 2x,4x,8x,10x,12x, 20x,24x, 36x, 40x, 48x, 52x a nawet 54x (krotne). Ich szybko (czas dostpu do informacji jest porównywalny z dyskami twardymi - czas dostpu do informacji - kilka do kilkanacie milisekund) PAMICI DVD Dyski DVD (Digital Versatile Disc), standard okrela cztery rodzaje: DVD-5 (dysk jednostronny, jednowarstwowy o pojemnoci 4,7 GB), DVD-9 (dysk jednostronny, dwuwarstwowy o pojemnoci 8,5 GB), DVD-10 (dysk dwustronny, jednowarstwowy o pojemnoci 9,4GB), DVD-18 (dysk dwustronny, dwuwarstwowy o pojemnoci 17GB). Pami optyczna jest szybka, odporna na uszkodzenia, zdominowała dzi rynek dystrybucji oprogramowania. Coraz nisze ceny i wzrastajca szybko dostpu do informacji sprawiły, e odtwarzacze płyt CD stały si w bardzo krótkim czasie standardem 10

11 wyposaenia komputera, to samo dzieje si dzi z czytnikami DVD. Pocztkowo szybko odczytu była stosunkowo niska. Wprowadzajc kolejne wersje urzdze jako miar przyjto pierwsze odtwarzacze. Jeli dzi spotkamy komputer z odtwarzaczami oznaczonymi x50 oznacza to, e ich szybko jest pidziesiciokrotnie wysza ni pierwszych urzdze sprzed kilkunastu lat. Ostatnio równie standardem wyposaenia komputera staje si nagrywarki CD-RW, głównie dziki duemu spadkowi cen tych urzdze, które umoliwiaj nagrywanie krków CD-R i CD-RW (nagrywanie pakietowe -Incremental Packet Writing ICW, za pomoc którego mona kasowa i kopiowa pliki tak jak na du dyskietk). Natomiast ceny nagrywarek DVD wci znajduj si na do wysokim poziomie ale mona spodziewa w cigu najbliszych równie ich spadku. STREAMERY To specjalne napdy z tamami o duej pojemnoci, wykorzystywane do sporzdzania kopii wanych informacji (kopii całych dysków twardych) w wikszych sieciach komputerowych. Zapis informacji na streamerach jest bardzo szybki. PROCESORY Nazywane s sercem, albo mózgiem komputera. Odpowiedzialne s za przetwarzanie informacji w komputerze. Na przykładzie procesorów mona pokaza tempo rozwoju techniki komputerowej. Powstaj coraz to nowe generacje szybszych, lepszych procesorów. Firmy produkujce procesory obecnie to przede wszystkim :.Intel i AMD Intel produkuje procesory Pentium (max 3400Mhz) (bardziej wydajny - obecnie IV generacji) i Celeron natomiast AMD Athlon (bardziej wydajny) i Duron (max czstotliwoci pracy to 3000MHz) Historia rozwoju procesorów : Procesory 8 bitowe tzw. XT oznaczone 8086 i 8087 Procesory 16 bitowe oznaczone Procesory 32 bitowe , , Pentium, Power PC, inne nowszej generacji firmy AT, Pentium Pro, Pentium MMX, Pentium II, III, IV Poczwszy od procesorów zaczły si pojawia dwie wersje : - SX - wersja niepełna bez koprocesora - DX - wersja pełna wraz z koprocesorem Koprocesor matematyczny przejmuje na siebie wykonywanie pewnych operacji matematycznych, przez co szybko pracy procesora zwiksza si Z procesorem powizany jest cile Zegar Komputera. Taktuje on szybko pracy procesora, czyli ustala z jak czstotliwoci ma pracowa procesor. Na jednostce centralnej jest przycisk Turbo. Jeeli ten przycisk jest włczony, procesor pracuje z wiksz czstotliwoci. Czstotliwo pracy procesorów mierzy si w MHz (od 8 do 3000MHz). Przykładowo procesory pracuj z czstotliwoci od 25 do 133 MHz. W dystrybucji pojawiły si procesory oznaczone DX2, DX4 w których uzyskuje si podwojenie lub potrojenie czstotliwoci w stosunku do czstotliwoci bazowej 33MHZ lub 40MHz. Procesory klasy Pentium (generacji I, II, III i obecnie IV) spotyka si pracujce z czstotliwoci od 60MHz do 3000MHz (3GHZ) i wicej. 11

12 PŁYTA GŁÓWNA Znajduje si ona w jednostce centralnej. Do płyty głównej mocuje si w specjalnych złczach (slotach) podstawowe układy scalone komputera. Teoretycznie zawsze istnieje moliwo rozbudowania komputera, wymiany poszczególnych czci, jeeli wzrastaj wymagania uytkownika (wymiana procesora na wyszy, wymiana karty grafiki, rozbudowanie pamici operacyjnej RAM, instalowanie dodatkowych urzdze, tzw kart rozszerze np. karta dwikowa, karta sieciowa, karta fax-modemowa itp) URZDZENIA WEJCIA KLAWIATURA To podstawowe urzdzenie wyjcia. Za pomoc klawiatury wprowadzamy do komputera dowolne polecenia i teksty. Klawiatura składa si z ponad 100 klawiszy. Producenci przecigaj si w konstruowaniu nowych klawiatur. Dostpne s te klawiatury ergonomiczne (wygodne i bezpieczne dla zdrowia człowieka), multimedialne (dodatkowe przyciski), bezprzewodowe. MYSZ Słuy do przenoszenia ruchów ze stołu na ekran. Jest wrcz nieodzowna w programach graficznych (tzw interfejsach graficznych) np. Windows itd. Prawidłowe zainstalowanie myszki polega na jej przyłczeniu do odpowiedniego gniazda (najczciej do portu PS2 a w starszych komputerach do portu szeregowego tj. COM1, rzadziej do COM2), oraz uruchomienie programu (sterownika programowego). Na ekranie widoczny jest kursor myszy, którym moemy wskazywa dowolne miejsce na ekranie (obiekt) i poprzez nacinicie klawisza myszy (klik) akceptujemy do wykonania okrelone zadanie. Lewy klawisz działa podobnie jak Enter, natomiast prawy słuy najczciej do zaznaczania, a niekiedy do rozwijania okienek dialogowych (tak jest np. w programach Word, Excell. Myszy stosowane w komputerach przenonych maj czsto nieco odmienn budow. Obecnie ukazały si myszy z wieloma przyciskami i rolkami (do przewijania ekranu). W myszkach optycznych nie ma kulki i dlatego odpada ju konieczno okresowego czyszczenia wntrza myszki. Dostpne s te myszy bezprzewodowe. TOUCHPAD (Płytka dotykowa) 12

13 W laptopach zastpuje mysz - ekran umoliwiajcy sterowanie komputerem przez dotykanie palcem prostoktnego ekranu dotykowego a ruchy palca przesuwaj kursor na ekranie. W ekranie dotykowym stosuje si czujniki fotoelektryczne wmontowane w jego obramowanie, lub czujniki dotyku (niektóre ekrany dotykowe lekko uginaj si pod palcem). TRACKBALL W laptopach zastpuje mysz przypomina odwrócon mysz. Palcem obraca si kulk a ruchy przesuwaj kursor na ekranie. TABLET GRAFICZNY i PIÓRO WIETLNE Tablet graficzny urzdzenie do precyzyjnych prac projektowych przypominajce podkładk pod mysz a spełniajce roltouchpad. Pióro wietlne - przyrzd w kształcie wiecznego pióra, pozwalajcy rysowa bezporednio na ekranie komputera albo na tablecie graficznym. Rozróniamy pióra wietlne opornociowe, magnetyczne i pojemnociowe. SKANER Ogólnie skaner słuy do wprowadzania do komputera zdj, rysunków, dokumentów. Skaner jest urzdzeniem przetwarzajcym dowolne obrazy (fotografie, rysunki, dokumenty) z postaci analogowej na cyfrow. Tak otrzymany obraz moe by wywietlony na ekranie monitora, a nastpnie za pomoc narzdzi do obróbki (programów) przetwarzany. Za pomoc skanera mona równie odczytywa pismo maszynowe (np. program Recognita). Spotyka si skanery rczne 13

14 (prowadzone po skanowanym obrazie rcznie) oraz stacjonarne w rónych formatach np A4, A3. Podstawowe parametry charakteryzujce skaner to : maksymalna liczba kolorów lub odcieni szaroci - s skanery w odcieniach szaroci (do 256 odcieni szaroci) i kolorowe (max do 16,7 mln. kolorów) rozdzielczo (liczba punktów na cal (dpi tj. dots per inch - punktów na cal np dpi, format skanowanego dokumentu (szeroko i długo) szybko nagrzewania lampy fluorescencyjnej i szybko skanowania Joystick Urzdzenie sterujce uywane przede wszystkim w grach komputerowych. Na podstawie dojstika umieszczone s przyciski kontrolne. Z podstawy wyrasta ruchomy pionowy drek sterujcy (zwykle wyposaony w dodatkowe przyciski), który uytkownik moe odchyla od pozycji pionowej, z reguły w jednym z omiu kierunków, w celu kontrolowania ruchu obiektu na ekranie. Dojstiki dzieli si na analogowe i cyfrowe oraz 2D/3D. Dojstiki analogowe wykorzystywane s głównie w symulatorach lotu, ze wzgldu na moliwo regulacji kta wychylenia (wane przy manewrowanu samolotem). W dojstikach cyfrowych natomiast siła wychylenia nie jest rejestrowana. Dojstiki 3D inaczej ni ich dwuwymiarowe odpowiedniki umoliwiaj sterowanie w trzech płaszczyznach, co wykorzystywane jest np. w grach, w których lata si w przestrzeni. Od ang. joystick. Zrezygnowano z dosłownego tłumaczenia tego złoenia (joy - rado, stick - kij lub pałka). URZDZENIA WYJCIA MONITOR To podstawowe urzdzenie wyjcia w komputerze. Monitor moe pracowa w trybie tekstowym (wywietla znaki) lub w trybie graficznym (obraz składa si z punktów (pikseli). Spotyka si monitory w odcieniach szaroci i kolorowe. Poszczególne monitory mog róni si wielkoci ekranu ( przektn). Standardem jest przektna 15. Wiksze monitory s drosze. Obraz na ekranie monitora powinien by ostry, nie migajcy. Za jako obrazu odpowiedzialna jest karta grafiki, umieszczona w płycie głównej. Typy kart graficznych : Historycznie ju mona wspomnie o kartach CGA (rozdzielczo 400*200 pikseli i maksymalnie 4 kolory), oraz HERCULES (rozdzielczo 348*720 pikseli). Obecnie stosowane karty grafiki : VGA (Video Graphic Array) standardowa rozdzielczo 640*480 pikseli SVGA (Super VGA) - standardowa rozdzielczo to 800*600 pikseli oraz 1024*768, przy rónej liczbie wywietlanych kolorów (2, 16, 256 (8 bitów), (16 bitów) do 16,7 mln kolorów (24 bitów) lub 36 bitów). Z uwagi na szkodliwo monitorów na zdrowie człowieka producenci stosuj róne ulepszenia, np : LR (low radiation) o obnionym promieniowaniu. 14

15 Bardzo wana jest czstotliwo odwieania. Optymalna czstotliwo odwieania monitora powinna wynosi minimum 85Hz. NI (not interloced) bez przeplotów - obraz staje si prawie nieruchomy, nie mczy wzroku, itp. Obecnie coraz wiksz popularno zdobywaj monitory cyfrowe - sterowane cyfrowo. W notebookach (laptopach) wykorzystywane s ekrany ciekłokrystaliczne. Wad tych monitorów jest mała szybko odwierzania obrazów, główn zalet - małe rozmiary. Zaleca si stosowanie filtrów na monitory, aby zniwelowa ujemne skutki wpływu promieniowania na organizm człowieka. Monitory płaskie szeroko dostpne obecnie na rynku (ciekłokrystaliczne, plazmowe) nie emituj promieniowania elektromagnetycznego. Ta nowa technologia produkcji nowych płaskich monitorów to LCD (Liquid Crystal Display czyli wywietlacz ciekłokrystaliczny). Nowe monitory dostpne na rynku powinny by zgodne z norm TCO 99 co oznacza i s bezpieczne dla zdrowia i tak etykiet powinny mie umieszczon na obudowie. DRUKARKI Spotyka si drukarki czarno-białe i kolorowe. Poszczególne drukarki mog róni si midzy sob np. : rozdzielczoci (od 180 do 2880 dpi), szybkoci drukowania (ilo stron na minut lub ilo znaków na minut) formatem papieru (A4, A3, A2) i moliwoci drukowania na papierze perforowanym (cigłym) moliwo uywania rónych materiałów przy drukowaniu (papier, papier perforowany, samoprzylepny, samokopiujcy, folia) sposobem drukowania (igłowe, atramentowe, laserowe, termiczne) Firmy produkujce najbardziej znane drukarki : Hewlett Packard, Epson, Canon, Panasonic, Oki, Seikosha, Star, Citizen, Lexmark, Nec. DRUKARKI IGŁOWE Nazywane te mozaikowymi wyposaone s w głowic zawierajc 9 lub 24 igły, które uderzajc w tam barwic pozostawiaj na papierze lad odpowiedniego znaku. Drukarki te daj wydruki najgorszej jakoci, s głone, ale tanie w eksploatacji. Wykorzystywane wszdzie tam, gdzie nie jest wana jako wydruku (wystawianie rachunków w biurach, handlu, kasy fiskalne). Bywaj te kolorowe. Maksymalna jako wydruku 360 dpi. DRUKARKI ATRAMENTOWE Nazywane te plujkami. Stosuje si w nich wytryskiwanie kolorowego atramentu poprzez cienkie dysze na papier, pod cinieniem. Daj wydruki bardzo dobrej jakoci, s ciche, lekkie, wymiana pojemników z tuszem (cartridge) jest bardzo prosta. S ta sze od laserowych. Podstawowe wady drukarek atramentowych to wysoka cena pojemnków z tuszem (s najdrosze w eksploatacji), i rygorystyczne wymagania tych drukarek co do jakoci papieru, i konieczno odczekania po wydruku do wyschnicia atramentu, moliwo deformowania rozmikczonego papieru. Jako wydruku od 300 do 1440 dpi (nawet 2880 dpi) DRUKARKI LASEROWE Daj wydruki najwyszej jakoci (rozdzielczo od 300 do 1200 dpi). Ciche podczas pracy, szybkie (od 3 do 16 stron na minut). Materiały drukarskie musz by odporne na wysok temperatur (wydruk utrwalany jest w temperaturze ok C). S to najdrosze drukarki, ale umiarkowane w cenie przy eksploatacji (pojemnik z tonerem wystarcza na stron formatu A4 przy zaczernieniu strony 5%). Drukarki laserowe 15

16 kolorowe s bardzo drogie (r. cena zł. Z uwagi na idealn jako drukarki te znalazły zastosowanie w systemach DTP (komputerowy skład tekstu) w drukarniach. PLOTERY Ploter słuy do wykrelania z bardzo du precyzj rysunków technicznych, schematów elektronicznych i innych projektów duych rozmiarów. Ko cówk robocz moe by pisak lub nó. Jeeli jest to nó, ploter wycina wtedy np litery z folii samoprzylepnej, co ma obecnie due zastosowanie w reklamie. Plotery s urzdzeniami pracujcymi wolno. Mog korzysta z rónych formatów papieru (A,B) w arkuszach lub w rolkach. Maj zastosowanie w metodach CAD w pracach projektowych, krelarskich. KARTY DWIKOWE W komputerze IBM PC wbudowany jest mały głoniczek, który nie jest w stanie stworzy godnych uwagi efektów dwikowych. Dlatego popularne staj si karty dwikowe, które słu do odtwarzania i generowania dwików w technice cyfrowej ( podobnie działa odtwarzacz płyt kompaktowych. Na kartach dwikowych powinny znajdowa si nastpujce gniazda : MIDI (Musical Instruments Digital Interface) do komunikowania si z elektronicznymi instrumentami muzycznymi gniazdo mikrofonu głoników, zestawu hi-fi napdu CD ROM Standardem stała si karta Sound Blaster firmy Creative Technology 8 lub 16 bitowa (karta 16 bitowa o czstotliwoci 44 Mhz ju eliminuje szumy zwizane z kwantyzacj sygnału - szum powyej granicy słuchu człowieka. KARTY VIDEO i TELEWIZYJNE 16

17 Umoliwiaj współprac komputera z takimi urzdzeniami jak kamera video, magnetowid, telewizor, dziki czemu moliwe jest prowadzenie videokonferencji, przekazywanie obrazu na odległo, obróbk filmów, ogldanie programów telewizyjnych z wykorzystaniem komputera, itp. KARTY FAX-MODEMOWE Aby umoliwi naszemu komputerowi komunikacj z zewntrznym wiatem, niezbdny jest modem. Jest to urzdzenie łczce komputer z liniami telefonicznymi. Poprzez łcza telekomunikacyjne (telefoniczne, kablowe, wiatłowodowe) jestemy w stanie przesyła sygnały analogowe (akustyczne), natomiast komputer przetwarza sygnały cyfrowe. Modem zatem musi przetwarza sygnały cyfrowe na analogowe i odwrotnie za pomoc modulatora i demodulatora. Wyróniamy dwa rodzaje modemów : modemy wewntrzne majce posta karty rozszerzajcej (podobnie jak karta grafiki, karta sieciowa itd.), modemy zewntrzne majce wymiary zblione do ksiki, w oddzielnej obudowie. Modem jest urzdzeniem sterowanym przez komputer i to co potrafi, zaley od oprogramowania komunikacyjnego. Dziki modemom moemy : wysyła i odbiera poczt elektroniczn (odbiór i wysyłanie plików), bezporednio rozmawia z innymi uytkownikami komputerów (funkcja głono mówicego telefonu, funkcje automatycznej sekretarki dokonywa zakupów w elektronicznych supermarketach, obsługiwa swoje konta bankowe, papiery wartociowe wysyła i odbiera faksy, korzysta z zasobów ogólnowiatowej sieci INTERNET Dostpne s róne programy komunikacyjne, np. BitFax, WinFax, Super Trio, programy komunikacyjne w programie Norton Commander, terminal w Windows, programy komunikacyjne w pakietach zintegrowanych itd. Poszczególne modemy mog róni si midzy sob szybkoci transmisji danych (obecnie spotykane wielkoci to 14400, 28800, 33600, bps - bitów na sekund), iloci funkcji uytkowych. 17

18 OPROGRAMOWANIE KOMPUTERA (SOFTWARE) SYSTEM KOMPUTEROWY = SPRZT (hardware) + OPROGRAMOWANIE (software) Ogólnie oprogramowanie mo na podzieli na systemy operacyjne i oprogramowanie u ytkowe. Na system komputerowy składa si sprzt i oprogramowanie. Tylko odpowiednio zainstalowane oprogramowanie na sprzcie umoliwia prac na komputerze. Jeeli chodzi o oprogramowanie, to zawsze musi by zainstalowane oprogramowanie podstawowe (systemowe). Tym oprogramowaniem jest program zwany systemem operacyjnym. Prócz tego oprogramowania mamy inne oprogramowania uytkowe. SYSTEMY OPERACYJNE Systemy operacyjne jednostanowiskowe : MS DOS (ostatnia wersja 6.22) WINDOWS 95/95OSR2/98/98SE/ME, Windows NT/2000/XP home edition i proffesional, BEOS OS/2 Warp Connect, MAC OS Systemy operacyjne sieciowe (wielodostpne) : Windows NT Server,2000 Server, SBS 2000 Server, Windows 2003 UNIX, Solaris, i róne dystrybucje Linux (np. Mandrake, Red Hat) NOVELL NETWARE 4.0, 4.11, 5.0, 6.0 Zadania systemu operacyjnego : Aby komputer mógł realizowa stawiane mu zadania, musi mie zainstalowany system operacyjny. System operacyjny spełnia rol, jak u człowieka spełnia układ nerwowy. Układ nerwowy u człowieka scala i koordynuje prac wszystkich narzdów oraz steruje czynnociami i zachowaniem si całego organizmu. Dziki rozbudowanej w całym organimie sieci receptorów, czyli czujników ustrojowych, organizm reaguje sprawnie i celowo na bodce rodowiska zewntrznego i wewntrznego. System operacyjny jest programem nadzorujcym prac wszystkich urzdze systemu komputerowego : pamici operacyjnej (RAM, ROM) oraz wszystkich urzdze wejcia/wyjcia (stacje dysków, klawiatura, drukarka, monitor, mysz...) i tworzy rodowisko, w którym pracuj inne programy. Pełni on nastpujce funkcje : umoliwia dialog pomidzy uytkownikiem a komputerem, zarzdza procesorem (CPU), zarzdza pamici operacyjn (RAM) zarzdza prac urzdze wejcia i wyjcia zarzdza prac kart rozszerze oraz portów szeregowych (COM), równoległych (LPT) oraz interfejsów USB 1 i 2 kontroluje wymian informacji pomidzy poszczególnymi urzdzeniami systemu organizuje zapis informacji na dyskach (twardych, dyskach elastycznych, optycznych, tamach streamerów, dyskach magneto-optycznych, dyskietkach LS120 i ZIP, dyskach wymiennych (flashdisk, traveling-disk), umoliwia instalowanie i uruchamianie innych programów, umoliwia instalowanie i korzystanie z nowych urzdze, sygnalizuje błdy 18

19 Pod wzgldem sposobu komunikacji z u ytkownikiem rozró niamy systemy operacyjne: Tekstowe komunikuj si za pomoc wydawanych z linii polece komend (DOS, UNIX) Graficzne - komunikujce si za pomoc graficznych okienek i symboli (ikon). Obsługa komputera polega na manipulowaniu, za pomoc kursora myszy lub klawiszami, symbolami które odpowiadaj okrelonym zadaniami (poczwszy od Windows95, MacOS i inne). Interfejs u ytkownika Jedn z bardzo istotnych rónic pomidzy systemami operacyjnymi stanowi interfejs uytkownik czyli sposób porozumiewania si systemu z uytkownikiem. Jest to najwaniejsze z punktu widzenia przecitnego uytkownika systemu. S interfejsy tekstowe i graficzne, a kady system ma swoje cechy charakterystyczne. Wraz z upowszechnieniem si komputerów coraz waniejsze stało si takie przygotowanie systemu aby, uytkownik miał ułatwiony dostp do informacji i mógł bez przeszkolenia korzysta z programów i urzdze. Tradycyjnie kontakt uytkownika z komputerem odbywał si w trybie tekstowym - polecenia wprowadzano z klawiatury, a odpowiedzi były wywietlane tekstowo na monitorze. Opracowanie systemu okien, ikon i wprowadzenie posługiwania si mysz doprowadziło do rozwoju graficznego interfejsu uytkownika (Graphical User Interface GUI). GUI jest dzi obowizujcym standardem- trudno sobie wyobrazi komputer bez myszy, bez systemu ikon symbolizujcych poszczególne programy i działania oraz bez systemu okien, w których uruchamiane s wszystkie programy. a) przykłady GUI -Windows (wszystkie windowsy) -Linux (z X Window) -BEOS -OS2 WARP CONNECT -MAC OS b) zalety GUI -łatwa obsługa za pomoc myszy, trackball-i, touchpad, tabletu czy pióra wietlnego. -proste instalowanie programów i urzdze (PLUG AND PLAY)-włó i uywaj-technika automatycznego wykrywania i instalowania urzdze -łatwy dostp do danych (folderów, plików) -obsługa szerokiej gamy sprztu c) wady GUI -mniejsza stabilno pracy -pojawianie si błdów w czasie pracy Rodzaje systemów operacyjnych.: DOS (Disk Operation System) jest dyskowym systemem operacyjnym przeznaczonym dla jednego uytkownika, do 16-bitowych mikrokomputerów. Wygoda uytkowania oraz zastosowanie systemu, pod nazw PC DOS dla komputerów IBM PC, zapewniły mu swego czasu du popularno. Stworzono bogat bibliotek oprogramowania, działajcego pod nadzorem systemu MS DOS. Obejmujc bogaty zestaw programów wspomagajcych prac biurow, projektowanie, kompilatory jzyków programowania itp. WINDOWS (3.11, 95, NT, 98, 2000, Milenium, XP) Microsoft Windows to graficzny, samodzielny, 32-bitowy system operacyjny, produkowany przez amerykask firm Microsoft. Oferuje on uytkownikom system okienek (ang. windows) reprezentujcych uruchomione aplikacje 19

20 oraz moliwo pracy z mysz., na pocztku lat dziewidziesitych, wykorzystujc przejrzyste graficzne GUI, zrewolucjonizował sposób komunikacji przecitnych uytkowników z komputerem, czynic go w pełni uytecznym narzdziem pracy i rozrywki równie na polu domowych zastosowa. Jego kolejne wersje wykorzystujc coraz to bardziej zaawansowane technologie, umoliwiaj intuicyjn i prost obsług zaawansowanych aplikacji i kontrol podłczonych do komputera urzdze. Jego wad s wysokie wymagania sprztowe i nie stabilno systemu OS/2 powstał w roku 1987 przy współpracy IBM i Microsoft. Pocztkowo był systemem tekstowym, chocia wielozadaniowym i 32 bitowym. W 1990 roku Microsoft wycofał si ze współpracy i od tej pory OS/2 rozwijany był wyłcznie jako produkt IBM. System posiada własny system plików, jest nim HPFS. Jest to wydajny system, w którym w odrónieniu od FAT nie wystpuje problem klastrów, gdy jego wielko jest stała i wynosi 512 B. Kolejn zalet OS/2 jest jego otoczenie sieciowe, powizane głównie z protokołem TCP/IP. Do minusów systemu mona zaliczy kłopoty ze zdobyciem sterowników UNIX, system operacyjny, przeznaczony głównie dla komputerów pełnicych rol serwerów. Pomimo e powstał pod koniec lat 60. (1969), nadal jest jednym z czciej spotykanych w wiecie systemów operacyjnych.. UNIX to nazwa wysoce scentralizowanego, wieloprogramowego i wielouytkowego systemu operacyjnego stworzonego w 1969 r. przez Kena Thompsona i Dennisa Ritchie'go z AT&T. Dziki elegancji projektu i przenonej realizacji w jzyku C dał pocztek całej rodzinie systemów operacyjnych. UNIX stanowi obecnie najbardziej popularne rodowisko pracy szczególnie w zastosowaniach sieciowych gdy cechuje go dua stabilno oraz bezpieczestwo systemu przed nieautoryzowanym dostpem. UNIX jako pierwszy z systemów na komputery PC zapewniał prac za porednictwem sieci, a serwery UNIXowe s do dzisiaj najczciej spotykanymi wzłami w sieci Internetu. System uruchomi mona prawie na kadym komputerze poczwszy od osobistych komputerów IBM PC i Macintosh a skoczywszy na superkomputerach typu Cray-MP UNIX jest wprawdzie do elastycznym systemem operacyjnym, dobrze dostosowanym do potrzeb wymagajcych uytkowników, ale posiada równie wiele udziwnie, niezrozumiałych dla niewyrobionych technicznie uytkowników. Przypominajca szyfr składnia polece składajca si z wielu dziwnych okrele typu "demon" czy " zombie" nie sprzyja specjalnie uytkownikom w jego obsłudze. LINUX to wielozadaniowy, wielouytkowy, 32-bitowy system operacyjny, stworzony przez Linusa Torvaldsa. Pierwsza wersja systemu ujrzała wiatło dzienne w sierpniu 1991 roku, od tamtej pory system podlega licznym udoskonaleniom dokonywanym przez ogromn grup programistów majcych dostp do kodu ródłowego systemu, który jest rozpowszechniany na zasadach licencji GPL (General Public License) fundacji FSF. Licencja ta zapewnia powszechn moliwo bezpłatnego uytkowania systemu i brania udziału w jego rozwoju. Firmy komercyjne zarabiaj, tworzc i sprzedajc tzw. dystrybucje Linuksa, czyli wersje instalacyjne, zawierajce program, kod ródłowy oraz setki dodatkowych programów uytkowych przystosowanych dla tego systemu zarówno shareware'owych jak i freewer'owych. Cena obejmuje zebranie wszystkich programów w cało, wytłoczenie CD, oraz wydrukowanie podrcznika uytkownika. Oprócz całkowitej bezpłatnoci główn zalet Linuksa s małe wymagania sprztowe. NOVELL NETWARE to bezpieczna, niezawodna i skalowalna platforma do prowadzenia e- biznesu - tworzenia i uruchamiania opartych na otwartych standardach aplikacji WWW oraz zarzdzania nimi. Najnowsza wersja NetWare pozwala firmom na uruchamianie krytycznych aplikacji obsługujcych transakcje we własnej witrynie internetowej. co umoliwia bezpieczne współdzielenie informacji oraz znaczne zmniejszenie kosztów działalnoci przedsibiorstwa. NetWare 5.1 przekształca serwery klasy PC w wydajne serwery internetowe, nie tylko pozwalajc na komunikacj pomidzy komputerami osobistymi, drukarkami i urzdzeniami pamici masowej, ale obsługujc take wszelkie połczenia realizowane za porednictwem Internetu oraz intranautów i ekstranetów przedsibiorstwa, jednoczenie jest najlepsz platform dla popularnych aplikacji biurowych, zapewniajc najlepsz obsług oprogramowania pakietu Office MAC OS jest systemem operacyjnym z graficznym interfejsem uytkownika (GUI), działajcym na komputerach Macintosh; jego producentem jest Apple. Przez długi czas był wzorem dla innych 20