SYSTEM GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW W BELGII

Transkrypt

1 Romuald Szymczak * SYSTEM GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW W BELGII WST P Instytucj gwarantowania depozytów w Belgii jest Fundusz Ochrony Depozytów i Instrumentów Finansowych (fr. Fonds de Protection des Dépôts et des Instruments Financiers; am. Beschermingsfonds voor Deposito s en Financiële Instrumenten; ang. Deposit and Financial Instrument Protection Fund FONDS). Belgia by a jednym z pierwszych krajów europejskich, w którym zosta utworzony fundusz gwarantowania depozytów. Powsta on w 1974 r., uczestnictwo by o dobrowolne i by zarz dzany przez Instytut Redyskonta Weksli i Gwarancji (Institut de Reéscompte et de Garantie). Aktualnie dzia aj ca instytucja gwarancyjna zosta a powo ana do ycia na mocy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o utworzeniu funduszu ochrony depozytów i instrumentów nansowych. FONDS rozpocz dzia alno 15 lutego 1999 r. i oprócz zada Instytutu Redyskonta Weksli i Gwarancji przej równie ochron produktów inwestycyjnych, prowadzon wcze niej przez Fundusz Gwarantowania Instytucji Gie dowych (Caisse d intervention des sociétés de bourse). Zgodnie z ustaw FONDS jest instytucj publiczn, której dzia alno nansowana jest ze rodków instytucji nansowych obj tych gwarancjami. Podstawowym zadaniem Funduszu jest gwarantowanie depozytów z o onych przez osoby zyczne i prawne w instytucjach kredytowych, a tak e instrumentów * Romuald Szymczak jest kierownikiem Zespo u Wspó pracy Krajowej i Zagranicznej w Gabinecie Prezesa Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. 163

2 Bezpieczny Bank 2(44)/2011 nansowych w rmach brokerskich, instytucjach zarz dzaj cych aktywami oraz prowadz cych transakcje gie dowe. FONDS mo e równie podejmowa, w ramach rodków nansowych pozostaj cych w jego dyspozycji, dzia ania pomocowe maj ce na celu wsparcie procesów restrukturyzacyjnych, wznowienie dzia alno ci lub wsparcie procesu likwidacyjnego. System belgijski jest zatem systemem gwarantowania depozytów z mandatem obejmuj cym dzia ania nakierowane na ograniczanie ryzyka w sektorze nansowym (risk minimizer). Cz onkami systemu gwarantowania depozytów i instrumentów nansowych w Belgii jest 105 instytucji nansowych, w tym 56 instytucji kredytowych (w grupie tej znajduje si 9 oddzia ów banków spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego), 22 rmy brokerskie oraz 27 innych instytucji nansowych (np. instytucje zarz dzaj ce aktywami, towarzystwa wspólnego inwestowania). Cz onkostwo w systemie jest obowi zkowe. W Polsce nie dzia aj oddzia y banków belgijskich, które nale a yby do FONDS. Fundusz jest cz onkiem Europejskiego Forum Gwarantów Depozytów (EFDI) oraz Mi dzynarodowego Stowarzyszenia Gwarantów Depozytów (IADI). 1. ORGANY DECYZYJNE Organem decyzyjnym FONDS jest Komitet Zarz dzaj cy (Management Committee). Komitet sk ada si z przewodnicz cego oraz 11 cz onków. Przewodnicz cy oraz pi ciu cz onków mianowanych jest przez króla Belgów spo ród kandydatów reprezentuj cych sektor publiczny. Pozosta ych sze ciu cz onków Komitetu Zarz dzaj cego reprezentuje instytucje cz onkowskie. Czterech z nich wskazanych jest przez stowarzyszenia instytucji kredytowych, a pozosta ych dwóch przez stowarzyszenia innych instytucji nansowych. Kandydatów tych równie zatwierdza król. Listy przedk adane królowi musz zawiera po trzy nazwiska na ka dy wakuj cy mandat cz onka Komitetu Zarz dzaj cego. Kadencja przewodnicz cego i cz onków trwa sze lat. Kadencje te mog by odnawiane. W posiedzeniach Komitetu uczestniczy ponadto, bez prawa g osu, przedstawiciel W adzy Nadzorczej nad Us ugami Finansowymi i Rynkami (Financial Services and Markets Authority FSMA). Instytucja ta zast pi a od 1 kwietnia 2011 r. Komisj Bankowo ci, Finansów i Ubezpiecze (Banking, Financial and Insurance Commission) i jest jedn z dwóch dzia aj cych w Belgii instytucji nadzorczych nad rynkiem nansowym (drug z nich jest Narodowy Bank Belgii). Fundusz Ochrony Depozytów i Instrumentów Finansowych nie ma w asnej siedziby i korzysta z powierzchni biurowej w budynku Narodowego Banku Belgii. Organem wykonawczym Funduszu jest Sekretarz Generalny (Secretary General). Jest on powo ywany przez Komitet Zarz dzaj cy. 164

3 Miscellanea Przewodnicz cym FONDS jest obecnie Jean-Pierre Arnoldi. Sekretarzem Generalnym i jednocze nie reprezentantem Funduszu w relacjach ze wiatem zewn trznym jest Herman Debremaeker. 2. ZAKRES GWARANCJI DEPOZYTÓW I ZASADY WYP ATY RODKÓW GWARANTOWANYCH Z prawnego punktu widzenia belgijski system gwarantowania depozytów zosta w pe ni dostosowany do przepisów Dyrektywy 2009/14/WE z 11 marca 2009 r. nowelizuj cej Dyrektyw 94/19/WE w sprawie systemów gwarancji depozytów. FONDS gwarantuje wk ady na rachunkach w bankach i w innych instytucjach nansowych osobom zycznym oraz prawnym, uprawnionym do sporz dzania uproszczonych sprawozda nansowych. W ca o ci gwarantowane s depozyty do wysoko ci EUR, zarówno w euro, jak i w pozosta ych walutach Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Gwarancjami nie s natomiast obj te depozyty w innych walutach. W przypadku wspólnych rachunków dwóch lub wi cej osób, ka da z nich uprawniona jest do zwrotu rodków w wysoko ci do równowarto ci limitu gwarancyjnego. Obok depozytów w bankach FONDS gwarantuje równie instrumenty nansowe nabyte w instytucjach cz onkowskich Funduszu. W tym przypadku limit gwarancji wynosi EUR na w a ciciela i na instytucj nansow. Od 1 stycznia 2011 r. gwarancjami obj te s tak e polisy ubezpieczeniowe na ycie wykupione w towarzystwach ubezpieczeniowych. System belgijski stosuje wy czenia podmiotowe, które s dopuszczalne na mocy obowi zuj cej Dyrektywy UE. Gwarancjami nie s obj te depozyty instytucji nansowych oraz rm ubezpieczeniowych, funduszy emerytalnych i towarzystw funduszy wzajemnych. Do wyp aty sum gwarantowanych nie s tak e uprawnieni wy si mened erowie likwidowanego banku i ich krewni, cz onkowie zarz du i ich krewni, udzia owcy posiadaj cy wi cej ni 5% udzia ów w kapitale, a tak e podmioty kontroluj ce jego dzia alno. wiadczenie z tytu u gwarancji nie przys uguje w odniesieniu do rodków pochodz cych z przest pstw kryminalnych, w tym transakcji zwi zanych z praniem brudnych pieni dzy. Przy wyliczaniu kwoty nale nej deponentowi nie jest natomiast dokonywana kompensata nale no ci z zobowi zaniami wobec danej instytucji nansowej. Gwarancj nie s obj te depozyty przedsi biorstw du ych, które nie s uprawnione do sporz dzania uproszczonych sprawozda nansowych. Gwarantowane s natomiast depozyty podmiotów prawnych, wchodz cych w sk ad tej samej, co przedmiotowa instytucja kredytowa, grupy przedsi biorstw. Obecny limit gwarancyjny w wysoko ci EUR obowi zuje od pa dziernika 2008 r., kiedy zosta podwy szony pi ciokrotnie, z poziomu EUR. 165

4 Bezpieczny Bank 2(44)/2011 Wyp aty z gwarancji FONDS maj by realizowane w terminie 20 dni roboczych od dnia zawieszenia dzia alno ci banku lub innej instytucji nansowej b d cej cz onkiem Funduszu. Od rozpocz cia dzia alno ci przez FONDS w 1999 r. Fundusz nie doko nywa wyp aty rodków gwarantowanych. W czasie kryzysu nansowego lat FONDS, z uwagi na ograniczone fundusze w asne, nie bra równie udzia u we wsparciu nansowym dla belgijskiego sektora bankowego. Interwencje, w tym w odniesieniu do Fortis Banque S.A. i Dexia Banque S.A., podejmowa rz d belgijski, który dysponuje formalnymi uprawnieniami do udzielania pomocy na restrukturyzacj i likwidacj systemowo wa nych instytucji nansowych. 3. RÓD A FINANSOWANIA I ZASOBY FINANSOWE FONDS Belgijski system gwarantowania depozytów nansowany jest na zasadzie ex ante przez instytucje cz onkowskie. W praktyce istniej dwa fundusze, z których mo liwa jest wyp ata rodków gwarantowanych lub udzielenie pomocy nansowej. Pierwszym z nich jest istniej ca od chwili powstania FONDS tzw. rezerwa interwencyjna (Intervention Reserve), której wysoko wynosi a na koniec 2010 r. ok. 950 mln EUR. rodki te s administrowane przez FONDS i inwestowane w bezpieczne papiery warto ciowe. Drugim funduszem jest utworzony pod koniec 2008 r. fundusz specjalny (Special Fund), którego administratorem nie jest FONDS, a jednostka podlegaj ca belgijskiemu Ministerstwu Skarbu i nie maj ca osobowo ci prawnej, o nazwie Deposit and Consignment Of ce. Pocz tkowo w funduszu tym gromadzono rodki z cz ci podwy szonej sk adki rocznej zwi zanej z wy szym limitem gwarancyjnym. Od pocz tku 2011 r. sk adki cz onkowskie gromadzone s w ca o ci w funduszu specjalnym. W sytuacji, gdyby zaistnia a konieczno wyp aty rodków gwarantowanych, w pierwszej kolejno ci wykorzystane b d rodki z rezerwy interwencyjnej. Dopiero w drugiej kolejno ci zostanie uruchomiony fundusz specjalny. Od 1 stycznia 2011 r. sk adka roczna p acona przez instytucje kredytowe na fundusz specjalny wynosi 0,15% sumy depozytów obj tych gwarancjami. Oznacza to ponad trzykrotny wzrost obci e dla instytucji cz onkowskich w porównaniu z rokiem 2010, za który sk adka roczna wynosi a 0,0485% sumy depozytów gwarantowanych. Dodatkowo, wszystkie banki zosta y zobowi zane do wp aty na fundusz specjalny jednorazowej wp aty pocz tkowej (tzw. entry fee) w wysoko ci 0,1% sumy zgromadzonych depozytów obj tych gwarancjami wed ug stanu na 30 wrze- nia 2010 r. FONDS szacuje, e w Belgii obj tych gwarancjami jest ok. 80% wszystkich depozytów. 166

5 Miscellanea Roczna sk adka p acona na Fundusz przez towarzystwa ubezpiecze na ycie równie wynosi 0,15% sumy warto ci polis ubezpieczeniowych. 4. DANE KONTOWE Deposit and Financial Instrument Protection Fund Boulevard de Berlaimont Brussels, Belgium Telefon: Faks: protectionfund@nbb.be Strona internetowa: 5. SYNTETYCZNE PORÓWNA CECH POLSKIEGO I BELGIJSKIEGO SYSTEMU GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW Realizowane funkcje Limity gwarancyjne Polski system gwarantowania depozytów Gwarantowanie depozytów oraz dzia alno pomocowa EUR w 100% Belgijski system gwarantowania depozytów Gwarantowanie depozytów, instrumentów finansowych i polis ubezpiecze niowych na ycie oraz dzia alno pomocowa EUR w 100% depozyty; EUR w 100% instrumenty finansowe; EUR w 100% polisy ubezpieczeniowe na ycie Maksymalna wyp ata EUR EUR Kompensacja z zobowi zaniami Wy czenia spod gwarancji Instytucje finansowe wskazane w art. 4 (5) Dyrektywy 2006/48/WE Firmy ubezpieczeniowe Rz d i administracja centralna W adze samorz dowe Banki Fundusze inwestycyjne Fundusze emerytalne Kadra zarz dzaj ca Akcjonariusze banku 167

6 Bezpieczny Bank 2(44)/2011 Bliscy osób odpowiedzialnych Inne przedsi biorstwa w tej samej grupie Podmioty nieuprawnione do sporz dzania uproszczonych sprawozda finansowych Depozyty nieimienne Depozyty przyjmowane na indywidualnych warunkach, które przyczyni y si do upad o ci banku D u ne papiery warto ciowe emitowane przez bank Depozyty w walutach obcych spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego Depozyty zwi zane z praniem pieni dzy Warszawa, 5 maja 2011 r. Bibliografia Annual Report 2009, Deposit and Financial Instrument Protection Fund, Garcia G., Prast H., Depositor and Investor Protection in the EU and the Netherlands: A Brief History; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 marca 2009 r. zmieniaj ca Dyrektyw 94/19/WE w sprawie systemów gwarantowania depozytów w odniesieniu do poziomu gwarancji oraz terminu wyp aty, 2009/14/WE. IADI international deposit insurance survey 2008, Rule of Intervention of the Deposit and Financial Instrument Protection Fund (coordinated version dated 21 September 2009), Systemy Gwarantowania Depozytów w Polsce i na wiecie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa