STRATEGIA WSPIERANIA ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO NA LATA
|
|
- Wiktoria Adamska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Załącznik do uchwały nr 240/2008 Rady Ministrów z dnia 4 listopada 2008 r. STRATEGIA WSPIERANIA ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO NA LATA
2 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE RAMY PRAWNE, ZGODNOŚĆ Z DOKUMENTAMI I REGULACJAMI UE ORAZ KRAJOWYMI DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI Ramy prawne Zgodność z dokumentami i regulacjami UE Zgodność z krajowymi dokumentami strategicznymi Strategia Rozwoju Kraju (SRK) Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO) (Narodowa Strategia Spójności NSS) Krajowy Plan Strategiczny dla Obszarów Wiejskich na lata SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE. CHARAKTERYSTYKA III SEKTORA. ZARYS DIAGNOZY Grupowa aktywność obywatelska Liczba zarejestrowanych organizacji ZróŜnicowanie regionalne organizacji pozarządowych Pola działania organizacji pozarządowych Zasoby kadrowe w organizacjach pozarządowych Finanse organizacji Potrzeby organizacji pozarządowych Współpraca organizacji pozarządowych z administracją publiczną Sektor pozarządowy w Polsce na tle Europy Indywidualna aktywność obywatelska Indeks Społeczeństwa Obywatelskiego Analiza SWOT PROGNOZA TRENDÓW ROZWOJOWYCH SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO W OKRESIE CELE, PRIORYTETY ORAZ KIERUNKI INTERWENCJI SWRSO Misja Cele strategiczne Priorytety i działania strategiczne Priorytet 1: Aktywni, świadomi obywatele, aktywne wspólnoty lokalne Priorytet 2: Silne organizacje pozarządowe w dobrym państwie Priorytet 3: Rozwój organizacji pozarządowych na rzecz integracji społecznej Priorytet 4: Rozwój przedsiębiorczości społecznej RAMY FINANSOWE SWRSO Środki pochodzące z budŝetu państwa oraz Unii Europejskiej Środki pochodzące z budŝetu państwa Środki zagraniczne, inne niŝ unijne SYSTEM REALIZACJI SWRSO Uwagi ogólne Koordynacja wdraŝania SWRSO System monitorowania
3 6.4 Aktualizacja SWRSO Ocena zgodności SWRSO Konsultacje społeczne WSKAŹNIKI REALIZACJI SWRSO...58 ZAKOŃCZENIE...62 Załącznik nr Formy prawno-organizacyjne podmiotów trzeciego sektora, wymieniane w rejestrze BJS, REGON...63 Załącznik nr Formy prawne organizacji pozarządowych, podlegające wpisowi do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej Krajowego Rejestru Sądowego oraz podmioty zaliczane do poszczególnych form prawnych
4 WPROWADZENIE Formuła społeczeństwa obywatelskiego, bez względu na zróŝnicowany doktrynalny kontekst opisu i wyjaśniania jego istoty, zawiera w sobie uniwersalne zasady i wartości, bez których kaŝda próba tworzenia jego rzeczywistych podstaw i warunków rozwoju jest skazana na niepowodzenie. W systemie demokratycznym, na poziomie jednostki, grupy społecznej, społeczności lokalnej czy społeczeństwa globalnego, stosownie do charakteru zjawisk i procesów społecznych, szczególnego znaczenia nabierają fundamentalne zasady i wartości mające wpływ na postawy i zachowania społeczne, na funkcjonowanie instytucji publicznych, na działania podmiotów gospodarczych oraz na przejawy róŝnorodnych form obywatelskiej aktywności, w tym organizacji pozarządowych. NaleŜy do nich zaliczyć przede wszystkim: wolność i odpowiedzialność, suwerenność i partnerstwo, pomocniczość i partycypację, solidarność i sprawiedliwość społeczną. Budowanie strategii rozwoju, a więc planowanie długofalowych przedsięwzięć zawierających perspektywę zmian ilościowych i jakościowych, odnoszących się do przestrzeni społecznej, ekonomicznej i kulturowej powinno wynikać z potrzeby działań pobudzanych ludzkimi marzeniami i wyobraźnią, mających istotny wpływ na kształtowanie wizji rozwoju oraz umiejętności jej urzeczywistniania. NaleŜy w tym miejscu równieŝ podkreślić, Ŝe koncepcja społeczeństwa obywatelskiego zobrazowana w Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata , zwanej dalej SWRSO, będzie akcentować równieŝ jego dodatkowy i integralny aspekt, który moŝna ująć jako globalne obywatelstwo czy globalne społeczeństwo. Uczestnicy dyskusji nad istotą i kształtem ustrojowym oraz praktycznym wyrazem społeczeństwa obywatelskiego podkreślają względne nasycenie teoretyczną wiedzą na temat uwarunkowań budowy tak zorganizowanej struktury państwa, jego poszczególnych elementów, a takŝe funkcjonalnych zaleŝności między nimi. Istnieje przekonanie, Ŝe ten zasób wiedzy na temat społeczeństwa obywatelskiego jest wystarczający i wymaga uruchomienia właściwych działań praktycznych, zmierzających do nadania rozwiązaniom modelowym konkretnego kształtu. Szkodzą perspektywie budowy społeczeństwa obywatelskiego pewne stereotypy i uprzedzenia wynikające z jednostronnego spojrzenia na problematykę funkcjonowania struktur państwa. Kojarzenie w sposób stereotypowy państwa z biurokratyzacją skłania liderów obywatelskich inicjatyw, w tym organizacji pozarządowych, do nieufności wobec administracji publicznej, szczególnie w odniesieniu do funkcjonowania finansów publicznych, przede wszystkim na okoliczność realizacji zadań publicznych, z udziałem trzeciego sektora 1. Na potwierdzenie takiej sytuacji moŝna znaleźć szereg przykładów, ilustrowanych takŝe wynikami licznych badań, realizowanych przede wszystkim przez instytucje trzeciego sektora. Ten stereotyp wywodzi się między innymi z wąskiego, sektorowego spojrzenia na instytucję zadań publicznych, często selektywnie, w tym takŝe mało krytycznie, odnoszącego się do rzeczywistego, stosunkowo skromnego potencjału organizacji pozarządowych w zakresie ich zdolności do realizacji zadań publicznych. Z drugiej strony, skłonność instytucji publicznych odpowiedzialnych za zadania 1 Pierwszy sektor to administracja publiczna, określana teŝ niekiedy jako sektor państwowy. Drugi sektor to sfera biznesu, czyli wszelkie instytucje i organizacje, których działalność jest nastawiona na zysk, nazywany teŝ sektorem prywatnym. Trzeci sektor to ogół prywatnych organizacji, działających społecznie i nie dla zysku, czyli organizacje pozarządowe (organizacje non-profit). 4
5 publiczne i będących w związku z tym dysponentem środków publicznych do stosowania prawa wyłączności w zakresie bezpośredniej realizacji tych zadań, to wyraz błędnego pojmowania funkcji nowoczesnego zarządzania sferą publiczną, zarówno w wymiarze partnerstwa publiczno-społecznego, jak i partnerstwa publiczno-prywatnego. Stereotyp organizacji pozarządowych 2 jako klienta wyciągającego dłoń po publiczne środki, często wsparty argumentami przemawiającymi za ich rzekomo roszczeniowymi postawami, wywodzi się z przeświadczenia, iŝ trzeci sektor stanowi i powinien stanowić jedynie uzupełnienie zasadniczych funkcji administracji publicznej w realizacji zadań publicznych. Zasada pomocniczości sprowadzana jest często do roli kryterium, za pomocą którego określane są mało stabilne formy relacji (zasad i form współpracy) między administracją publiczną i organizacjami pozarządowymi, z połoŝeniem mocnego akcentu na uznaniową, ze strony administracji publicznej, formułę poziomu uczestnictwa organizacji pozarządowych w procesach definiowania problemów społecznych, poszukiwania najlepszych sposobów rozwiązywania tych problemów i wreszcie najefektywniejszej realizacji zadań w tym zakresie. Kompleksowość i komplementarność, jako zasady tworzące podstawy dla właściwego podziału ról między partnerami Ŝycia publicznego, w zakresie zadań publicznych, w szczególności w kontekście działalności poŝytku publicznego, której społeczna uŝyteczność odnosi się do najistotniejszych kwestii społecznych, powinny stanowić warunek konieczny, istotne kryteria wiąŝące proces budowy strategii rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w spójne, systemowe działania. Podział ról powinien nastąpić juŝ na początku tego procesu. Wiodąca rola administracji publicznej w sferze regulacyjnej sprowadzałaby się zatem do kształtowania warunków dla funkcjonowania odpowiednich zasad i form współpracy partnerów w sferze publicznej, uczestnictwa w ich urzeczywistnianiu i pieczy nad przestrzeganiem przejrzystości Ŝycia publicznego w tym zakresie. Szczególna rola samorządu terytorialnego jako podmiotu inspirującego aktywność obywateli, jego pozycja w misji kształtowania ładu społecznego, opartego na więziach społecznych, na wspólnych działaniach, na inwencji oraz inicjatywach społeczności lokalnych powinna stanowić motyw przewodni dla osiągania zbiorowych porozumień w zakresie rozwiązywania problemów społecznych. 2 UŜywany w tekście SWRSO termin organizacje pozarządowe naleŝy definiować w następujący sposób: za organizację pozarządową uznaje się organizację pozarządową w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŝytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.) oraz podmioty określone w art. 3 ust. 3 pkt 1 tej ustawy prowadzące działalność poŝytku publicznego. Stosownie do art. 3 ust. 2 ww. ustawy organizacjami pozarządowymi są niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje lub stowarzyszenia. Ponadto do grona organizacji pozarządowych naleŝy wliczyć tzw. podmioty zrównane z organizacjami pozarządowymi, czyli podmioty określone w art. 3 ust. 3 pkt 1 ww. ustawy: osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeŝeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności poŝytku publicznego. 5
6 W tym podziale, komplementarnie, jest takŝe miejsce i rola dla społecznie odpowiedzialnego biznesu. Kryterium zrównowaŝonego rozwoju to właściwy punkt odniesienia dla społecznego zaangaŝowania podmiotów gospodarczych w procesy rozwoju społecznego, we współpracy z podmiotami z innych sektorów. Trzeci sektor, w związku z kompleksowością i komplementarnością, stoi przed podwójnym wyzwaniem. Musi wzmocnić swój potencjał wewnętrzny, sferę realną, organizacyjno-rzeczową, swój profesjonalizm na okoliczność uczestnictwa w kształtowaniu procesów rozwoju, ale powinien takŝe wzmocnić swoją funkcję reprezentacji, w związku z dalszą perspektywą takiego uczestnictwa. Sposób uporządkowania tych kwestii jest wewnętrzną sprawą sektora organizacji pozarządowych, choć praktyka pokazuje, Ŝe niełatwą. SWRSO wymaga od wszystkich podmiotów Ŝycia publicznego wysiłku intelektualnego, organizacyjnego i realizacyjnego, warunkującego odpowiednie zdefiniowanie najistotniejszych w tym obszarze wyzwań cywilizacyjnych. Dokument ten jest próbą systemowego wypełnienia przestrzeni, która do tej pory wypełniona była treścią róŝnorodnych, cząstkowych rozwiązań doraźnych, warunkowanych wyjątkowo podatnymi na zmiany czynnikami natury ekonomicznofinansowej, społecznej i politycznej. Planowanie kształtu społeczeństwa obywatelskiego w sposób strategiczny, uwzględniający takŝe dalszą perspektywę czasową, stało się moŝliwe dzięki zmianie klimatu wokół trzeciego sektora, potwierdzonej formalnymi (m.in.: ustawa o działalności poŝytku publicznego i o wolontariacie), instytucjonalnymi (m.in.: Rada Działalności PoŜytku Publicznego) oraz finansowymi (m.in. Fundusz Inicjatyw Obywatelskich) faktami. Sprzyjające okoliczności stanowią więc obiektywną przesłankę dla powstania SWRSO. Uwarunkowania budowy SWRSO W procesie budowy społeczeństwa obywatelskiego, w nowej unijnej perspektywie, naleŝy porzucić praktykę eklektycznego scalania wiedzy i wyobraŝeń na temat jego kształtu, kierując się w stronę modelu społecznego tworzenia rzeczywistości, z udziałem moŝliwie szerokiej reprezentacji odpowiednich środowisk. Proponowana wizja społeczeństwa obywatelskiego stanowi próbę holistycznego spojrzenia na problematykę ładu społecznego jako systemowo uregulowanego porządku, w którym podział ról społecznych, ekonomicznych i politycznych słuŝyć będzie rozwojowi. Podstawowa trudność wynika z faktu, iŝ kształtowanie warunków dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w strategicznym dokumencie jest przedsięwzięciem zupełnie nowym, wymagającym uwzględnienia róŝnych, niejednokrotnie sprzecznych ze sobą, punktów widzenia, przełamywania oporów i barier międzysektorowych nieufności, konstruktywnego myślenia w oparciu o uniwersalne, niezbędne w Ŝyciu publicznym, zasady i wartości. Takie podejście do istoty i formuły tworzenia SWRSO oraz perspektywy jej programowego, operacyjnego kształtu zakłada, iŝ proces powstawania tego dokumentu nie powinien zamknąć się ostatecznymi rozwiązaniami w kaŝdej jego części, lecz stanowić dynamiczną strukturę dla poszukiwań dalszych propozycji działań. SWRSO wypełnia zatem cztery podstawowe funkcje: 1) funkcję edukacyjną rozumianą jako oddziaływanie mające wpływ na kształt obywatelskiej świadomości i obywatelskich postaw; 6
7 2) funkcję integracyjną rozumianą jako oddziaływanie na partnerskie relacje między podmiotami uczestniczącymi we wspólnej budowie SWRSO i realizacji jej celów; 3) funkcję mobilizacyjną rozumianą jako zespół merytorycznych treści oraz praktycznych instrumentów inspirujących obywateli, władze publiczne, inne określone środowiska do aktywności w procesie budowy społeczeństwa obywatelskiego; 4) funkcję programową rozumianą jako bezpośrednie oddziaływanie na proces budowy programu operacyjnego, mającego na celu realizację strategii oraz pośrednie relacje z innymi strategiami i programami operacyjnymi. KaŜda z wymienionych funkcji stanowi szansę i wyzwanie dla szczególnych, obywatelskich form aktywności, będących w zasięgu moŝliwości zainteresowanych środowisk, ale stanowi takŝe impuls dla tworzenia płaszczyzn współdziałania w zakresie budowy społeczeństwa obywatelskiego. Społeczeństwo obywatelskie jako sposób funkcjonowania zorganizowanej przestrzeni RozwaŜania nad istotą społeczeństwa obywatelskiego intuicyjnie prowadzą do sformułowań definicyjnych, kładących nacisk na pełną podmiotowość obywateli, ich wspólnot oraz innych rozmaitych społeczności, odpowiedzialnych władz publicznych, dobrego państwa, funkcjonujących w oparciu o uniwersalne zasady i wartości. Posługując się uproszczeniem jako punktem wyjścia dla budowy strategicznych załoŝeń i operacyjnych propozycji, moŝna uznać, iŝ: 1) społeczeństwo obywatelskie jest przestrzenią działania instytucji, organizacji, grup społecznych i jednostek, rozciągającą się pomiędzy rodziną, państwem i rynkiem, w której ludzie podejmują wolną debatę na temat wartości składających się na wspólne dobro oraz dobrowolnie współdziałają ze sobą na rzecz realizacji wspólnych interesów 3 ; 2) społeczeństwem obywatelskim jest społeczeństwo, w którym istnieją aktywni, myślący o interesach społeczności obywatele, zaleŝności polityczne oparte na zasadach równości i stosunki społeczne polegające na zaufaniu i współpracy 4. 3 P. Frączak, M. Rogaczewska, K. Wygnański, Głos w dyskusji na temat wizji rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce, Warszawa, luty 2005, mat. powielony. 4 Za R. D. Putnamem. 7
8 1. RAMY PRAWNE, ZGODNOŚĆ Z DOKUMENTAMI I REGULACJAMI UE ORAZ KRAJOWYMI DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI 1.1 Ramy prawne Ramy prawne dla realizacji SWRSO określają przepisy ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŝytku publicznego i o wolontariacie. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. Nr 227, poz oraz z 2007 r. Nr 140, poz. 984 ) Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju stanowi ramy prawne polityki rozwoju społeczno-gospodarczego. Przepisy ustawy systematyzują sposób prowadzenia polityki rozwoju określając m.in. zasady prowadzenia polityki rozwoju, podmioty prowadzące tę politykę, tryb współpracy między nimi, przykładowe obszary realizacji polityki rozwoju, rodzaje strategii rozwojowych oraz tryb ich przygotowania, tryb przygotowania krajowych i regionalnych programów operacyjnych i planów wykonawczych, sposób ich realizacji oraz funkcje instytucji realizujących. Zgodnie z przyjętą w ustawie koncepcją strategicznego planowania polityki rozwoju, SWRSO posiada status strategii sektorowej. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy strategia sektorowa jest dokumentem planistycznym określającym uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju w określonym zakresie. Na podstawie SWRSO prowadzona będzie polityka rozwoju w zakresie rozwoju zachowań prospołecznych wspólnot lokalnych oraz budowy i umacniania struktur społeczeństwa obywatelskiego. W wyniku procesu doprowadzenia SWRSO do zgodności ze Strategią Rozwoju Kraju , przeprowadzonego przez ministra właściwego do spraw pracy i zabezpieczenia społecznego, w oparciu o opinię dotyczącą zgodności strategii sektorowej sporządzoną przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, SWRSO spełnia ustawowy wymóg zgodności z obowiązującą strategią rozwoju kraju, czyli ze Strategią Rozwoju Kraju , przyjętą przez Radę Ministrów w dniu 29 listopada 2006 r. SWRSO określa, w oparciu o przepisy ww. ustawy: - horyzont czasowy, - ramy prawne i powiązania z innymi dokumentami strategicznymi, - diagnozę sytuacji i prognozę trendów rozwojowych w okresie objętym strategią, - cele strategiczne, - kierunki interwencji, - system realizacji oraz ramy finansowe, - wskaźniki realizacji i system monitoringu. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŝytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.) SWRSO i działania podejmowane w celu jej realizacji stanowią wykonanie przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŝytku publicznego i o wolontariacie. Powołana ustawa to akt prawny o charakterze ustrojowym, który bezpośrednio odnosi się do konstytucyjnej zasady pomocniczości i posiada fundamentalne znaczenie dla urzeczywistniania idei społeczeństwa obywatelskiego. Dokument ten określa zasady oraz formy współpracy 8
9 organów administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami społeczeństwa obywatelskiego, sfery aktywności społecznej i ekonomicznej organizacji pozarządowych, warunki dla powstania i funkcjonowania szczególnej kategorii podmiotów pozarządowych organizacji poŝytku publicznego, tworzy podstawy prawne i instytucjonalne dialogu obywatelskiego, reguluje status wolontariatu, poprzez określenie praw oraz obowiązków zarówno wolontariuszy, jak i podmiotów korzystających z ich świadczeń. 1.2 Zgodność z dokumentami i regulacjami UE SWRSO jest zgodna z następującymi dokumentami strategicznymi i regulacjami UE: - Odnowiona Strategia Lizbońska 5, - Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla spójności na lata , - rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 7, - rozporządzenie (WE) nr 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1784/1999 8, - Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiająca na lata Program Europa dla Obywateli 9, - Komunikat Komisji dotyczący budowy obywatelstwa europejskiego Rozwijanie idei obywatelstwa: rozwój europejskiej kultury i róŝnorodności poprzez programy dotyczące młodzieŝy, kultury, mediów i aktywizacji obywateli 10. Odnowiona Strategia Lizbońska załoŝenia odnowionej Strategii Lizbońskiej: wiedza i innowacje na rzecz wzrostu gospodarczego, Europa jako bardziej atrakcyjne miejsce dla inwestowania i pracy, tworzenie większej liczby, lepszych miejsc pracy. 5 Na podstawie: Zbiór aktów prawnych WE w zakresie funduszy strukturalnych i funduszu Spójności na lata komentarz, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, grudzień 2006 r. Strategia Lizbońska została przyjęta w marcu 2000 roku na Szczycie Unii Europejskiej, uzupełniona na Szczycie w Goeteborgu w 2001 roku w zakresie zrównowaŝonego rozwoju; stanowi program społeczno-gospodarczy Unii Europejskiej, który zakłada przekształcenie do roku 2010 gospodarki Unii Europejskiej w najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarkę na świecie, opartą na wiedzy, zdolną do długotrwałego rozwoju, tworzącą większą liczbę lepszych miejsc pracy oraz charakteryzującą się większą spójnością społeczną. Niezadowalające wyniki analizy realizacji załoŝeń Strategii Lizbońskiej stały się przyczyną redefinicji jej zapisów. Na szczycie Rady Europejskiej w marcu 2005 r., został przyjęty dokument Wspólne działania na rzecz wzrostu i zatrudnienia. Wspólnotowy Program Strategii Lizbońskiej, określany jako Odnowiona Strategia Lizbońska - COM (2005) 330 końcowy, Bruksela dnia ; ZałoŜenia Odnowionej Strategii Lizbońskiej zostały uszczegółowione w pakiecie Zintegrowanych Wytycznych na rzecz wzrostu i zatrudnienia na lata , przyjętych przez Radę w dniu 12 lipca 2005 r. 6 Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla spójności na lata zostały przyjęte Decyzją Rady UE z dnia 6 października 2006 r. (Dz. Urz. UE L 291 z ). 7 Dz. Urz. UE L 210 z Dz. Urz. UE L 210 z Decyzja nr 1904/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiająca program Europa dla Obywateli na rzecz promowania aktywnego obywatelstwa europejskiego na lata (Dz. Urz. UE L 378 z ). 10 COM(2004) 154 final, 9 marca Communication from the Comission: Making citizenship Work: fostering European culture and diversity through programmes for Youth, Culture, Audiovisual and Civic Participation. 9
10 PowyŜsze cele zostały uszczegółowione w pakiecie Zintegrowanych Wytycznych na rzecz wzrostu i zatrudnienia na lata , zawierającym zestaw wytycznych o charakterze makroekonomicznym, mikroekonomicznym oraz dotyczącym problematyki zatrudnienia. Realizacja celów SWRSO przyczyni się do osiągania wyzwań Strategii Lizbońskiej, w ramach wszystkich zaproponowanych Priorytetów, a zwłaszcza Priorytetu 3. Rozwój organizacji pozarządowych na rzecz integracji społecznej oraz Priorytetu 4. Rozwój przedsiębiorczości społecznej. SWRSO, w szczególności uwzględnia cele sformułowane w Strategii Lizbońskiej w priorytecie Tworzenie większej liczby, lepszych miejsc pracy: 11 - trwałe przyciąganie na rynek pracy większej liczby osób, zwiększenie podaŝy pracy, modernizacja systemów zabezpieczeń społecznych, w tym wdraŝanie polityk zatrudnienia ukierunkowanych na: osiąganie pełnego zatrudnienia, poprawę jakości i wydajności pracy, wzmacnianie spójności społecznej i terytorialnej oraz zapewnienie rynków pracy sprzyjających integracji, - zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorców, w tym lepsza adaptacja do potrzeb rynku pracy, promowanie elastyczności oraz redukcja segmentacji rynku pracy, - zwiększanie inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy, w tym rozszerzenie i podniesienie poziomu inwestycji w kapitał ludzki oraz adaptacja systemów kształcenia i szkolenia do nowych wymogów dotyczących kompetencji zawodowych. Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla spójności (SWW) - stanowią dokument strategiczny wyznaczający kierunki realizacji polityki spójności UE w latach , a takŝe określający ramy dla interwencji funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Zapisy SWW są wyrazem reformy polityki spójności na lata , która zakłada powiązanie trzech celów polityki spójności z priorytetami Strategii Lizbońskiej. Dlatego teŝ dokument identyfikuje obszary, w których polityka spójności moŝe najskuteczniej przyczynić się do realizacji priorytetów Wspólnoty zorientowanych na osiąganie celów odnowionej Strategii Lizbońskiej. Strategiczne Wytyczne Wspólnoty przewidują realizację trzech priorytetów horyzontalnych i priorytetu odnoszącego się do przestrzeni: - zwiększanie atrakcyjności Europy i jej regionów pod względem inwestycji i zatrudnienia, - poprawa poziomu wiedzy i innowacyjności na rzecz wzrostu, - zwiększenie liczby i poprawa jakości miejsc pracy, - terytorialny wymiar polityki spójności. SWRSO przyczyni się do realizacji SWW, w szczególności w ramach Priorytetu 1. Aktywni, świadomi obywatele, aktywne wspólnoty lokalne, Priorytetu 2. Silne organizacje pozarządowe w dobrym państwie oraz Priorytetu 4. Rozwój przedsiębiorczości społecznej. Wpisują się one w wytyczne określone dla priorytetu SWW Zwiększenie liczby i poprawa jakości miejsc pracy, zwłaszcza z wytycznymi: nr Przyciągnięcie na rynek pracy i przedłuŝenie aktywności zawodowej większej liczby osób, nr Zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw oraz zwiększenie elastyczności rynku pracy, nr Zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji i zdobywanie umiejętności, a takŝe wytyczną nr Zdolności administracyjne. 11 Na podstawie Zbiór aktów prawnych WE, op. cit. 10
11 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności ( ) oraz rozporządzenie (WE) nr 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego ( ) wchodzą w skład pakietu aktów prawnych UE regulujących zasady funkcjonowania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w perspektywie finansowej Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r., zwane dalej ogólnym, zawiera przepisy regulujące kształt oraz zasady wdraŝania polityki spójności Unii Europejskiej w latach Natomiast rozporządzenia (WE) nr 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego zawiera przepisy właściwe dla EFS, w szczególności precyzuje zadania EFS oraz zakres pomocy ww. funduszu strukturalnego. EFS jest jednym z instrumentów finansowych polityki spójności. Zgodnie z przepisami rozporządzenia nr 1081/2006 celem EFS jest wzmacnianie spójności gospodarczej i społecznej przez poprawę moŝliwości zatrudnienia i pracy, stymulowanie wysokiego poziomu zatrudnienia oraz tworzenia liczniejszych i lepszych miejsc pracy (...). Oznacza to, Ŝe działania podejmowane przy wsparciu z EFS będą się przyczyniać do osiągania wyzwań Strategii Lizbońskiej. Zakres interwencji funduszu, czyli rodzaje działań, jakie mogą być finansowane z EFS, jest ściśle określony. EFS koncentruje się na wspieraniu następujących obszarów: adaptacyjność pracowników i przedsiębiorstw, zatrudnienie, integracja społeczna, inwestycje w kapitał ludzki, promocja partnerstwa na rzecz reform w obszarze zatrudnienia i integracji na rynku pracy, wzmacnianie zdolności instytucjonalnej administracji publicznej oraz usług publicznych. ZałoŜenia SWRSO wykazują zbieŝność z zadaniami stojącymi przed EFS. Obszary scharakteryzowane w Priorytecie 2. Silne organizacje pozarządowe w dobrym państwie, Priorytecie 3. Rozwój organizacji pozarządowych na rzecz integracji społecznej oraz Priorytecie 4. Rozwój przedsiębiorczości społecznej SWRSO wpisują się w zakres oddziaływania EFS, co oznacza, Ŝe na poziomie operacyjnym działania podejmowane ww. obszarach mogą być realizowane przy wsparciu środków finansowych EFS. Program Europa dla Obywateli na lata został ustanowiony Decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady. Tworzy on ramy prawne wspierające działania i organizacje promujące aktywne obywatelstwo europejskie, tzn. zaangaŝowanie obywateli i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w proces integracji europejskiej. WyróŜniono cztery obszary działań programu: Działanie 1 - Aktywni obywatele dla Europy, angaŝujące obywateli przez działania dotyczące partnerstwa miast lub inne projekty obywatelskie, Działanie 2 - Aktywne społeczeństwo obywatelskie w Europie, skierowane do organizacji społeczeństwa obywatelskiego, zapewniające wsparcie strukturalne na szczeblu europejskich programów roboczych lub wsparcie projektów ponadnarodowych, Działanie 3 - Razem dla Europy, obejmujące wydarzenia medialne, badania i narzędzia informacyjne, Działanie 4 - Aktywna pamięć europejska, wspierające działania nakierowane na zachowanie obiektów i zbiorów archiwalnych dotyczących deportacji i upamiętniających ofiary nazizmu i stalinizmu oraz przyczyniających się do refleksji nad genezą i przyszłością integracji europejskiej. 11
12 SWRSO uwzględnia załoŝenia programu Europa dla obywateli. W ramach Priorytetu 1. Aktywni, świadomi obywatele, aktywne wspólnoty lokalne, oraz Priorytetu 2. Silne organizacje pozarządowe w dobrym państwie SWRSO będzie promowała działania odnoszące się do następujących celów ww. programu: - stworzenie obywatelom moŝliwości współpracy i uczestniczenia w tworzeniu coraz bliŝszej, demokratycznej i otwartej na świat Europy, zjednoczonej w swojej róŝnorodności kulturowej i przez nią wzbogacanej, w celu rozwijania obywatelstwa Unii Europejskiej, - budowanie poczucia toŝsamości europejskiej w oparciu o wspólne wartości, historię i kulturę, - umacnianie poczucia odpowiedzialności za Unię Europejską wśród jej obywateli, - pogłębianie wzajemnego zrozumienia między obywatelami Europy, którzy szanują i doceniają róŝnorodność kulturową i językową, przyczyniając się do dialogu międzykulturowego. Komunikat Komisji dotyczący budowy obywatelstwa europejskiego Rozwijanie idei obywatelstwa: rozwój europejskiej kultury i róŝnorodności przez programy dotyczące młodzieŝy, kultury, mediów i aktywizacji obywateli. Inicjatywa ta przewiduje realizację czterech programów: MłodzieŜ, Kultura, Media oraz Aktywizacja obywateli. SWRSO w ramach Priorytetu 1. Aktywni, świadomi obywatele, aktywne wspólnoty lokalne oraz Priorytetu 2. Silne organizacje pozarządowe w dobrym państwie będzie wspierać inicjatywy realizujące w szczególności następujące cele zawarte w Komunikacie Komisji: - promowanie idei obywatelstwa europejskiego wśród młodych ludzi i związanych z tym działań na rzecz jedności europejskiej, - rozwijanie dialogu międzykulturowego, - wzmacnianie świadomości obywatelskiej mającej na celu zbliŝenie obywatela do Unii Europejskiej i instytucji wspólnotowych, - aktywizację obywateli w sprawach publicznych, w szczególności dotyczących spraw integracji, przyszłości Wspólnoty, - rozwój i wzmacnianie organizacji pozarządowych. 1.3 Zgodność z krajowymi dokumentami strategicznymi Strategia Rozwoju Kraju (SRK) Zgodnie z art. 10 ust.1 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju SRK, przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 29 listopada 2006 r. jest dokumentem planistycznym określającym podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym. Stanowi punkt odniesienia dla ustanawiania innych strategii, a takŝe programów rządowych i samorządowych, w tym dla SWRSO. Cele, priorytety oraz kierunki interwencji wskazane w SWRSO są spójne z celami i priorytetami SRK, w tym bezpośrednio z częścią Priorytetu 4. Budowa Zintegrowanej Wspólnoty Społecznej i jej Bezpieczeństwa odnoszącą się do wzmacniania filarów zintegrowanej wspólnoty. Działania podejmowane w ramach Priorytetu 1. Aktywni, świadomi obywatele, aktywne wspólnoty lokalne, Priorytetu 2. Silne organizacje pozarządowe w dobrym państwie oraz Priorytetu 3. Rozwój organizacji pozarządowych na rzecz integracji społecznej SWRSO przyczynią się do realizacji głównych celów przyjętych w Priorytecie 4 SRK, wśród których naleŝy wymienić: 12
13 - budowę, zasługującej na społeczne zaufanie, sprawnej władzy publicznej oraz przeciwdziałanie korupcji, zakresie powierzania partnerom społecznym realizacji niektórych zadań publicznych, - wspieranie samoorganizacji społeczności lokalnych, w tym zwiększenie uczestnictwa obywateli w procesach decyzyjnych, - promocję polityki integracji społecznej, w tym prorodzinnej, zwłaszcza w zakresie funkcji ekonomicznych, opiekuńczych i wychowawczych, - wsparcie podmiotów sektora pozarządowego, - rozwój usług społecznych. Postanowienia SWRSO, zwłaszcza Priorytetu 4. Rozwój przedsiębiorczości społecznej, wykazują takŝe spójność z Priorytetem 3. Wzrost Zatrudnienia i Podniesienie jego Jakości SRK, w zakresie dotyczącym podejmowania inicjatyw na rzecz równości szans na rynku pracy. Przewiduje on wzmocnienie udziału sektora ekonomii społecznej - organizacji pozarządowych w procesie zatrudnienia, m.in. przez takie działania jak: realizacja programów wspierania zatrudnienia oraz promocja organizacji pozarządowych jako pracodawców, a takŝe łączenie zatrudnienia w organizacjach pozarządowych ze wsparciem grup zagroŝonych wykluczeniem społecznym. Przy jak najszerszym udziale organizacji pozarządowych będą realizowane programy zatrudnienia socjalnego i przedsiębiorstw społecznych. W odniesieniu do SRK, realizującej cele znowelizowanej Strategii ZrównowaŜonego Rozwoju UE, treść i zakres funkcjonowania SWRSO uwzględnia takŝe zasadę zrównowaŝonego rozwoju, która zakłada zachowanie równowagi między celami gospodarczymi, społecznymi i wymogami środowiskowymi Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO) (Narodowa Strategia Spójności NSS) SWRSO zawiera takŝe odniesienie do NSRO , strategicznego dokumentu określającego ramy polityki spójności realizowanej przez Polskę, jak równieŝ stanowiącego punkt odniesienia dla przygotowania programów operacyjnych. Realizacja załoŝeń SWRSO przyczyni się w bezpośredni sposób do osiągnięcia horyzontalnego Celu 1 NSRO Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa oraz horyzontalnego Celu 2 NSRO Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej, a pośrednio do osiągnięcia celu strategicznego NSRO: Tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. SWRSO, zwłaszcza Priorytet 2. Silne organizacje pozarządowe w dobrym państwie, Priorytet 3. Rozwój organizacji pozarządowych na rzecz integracji społecznej oraz Priorytet 4. Rozwój przedsiębiorczości społecznej wykazują spójność z NSRO w odniesieniu do postanowień o: wzmacnianiu mechanizmów partnerstwa między administracją publiczną a sektorem pozarządowym, zwłaszcza w zakresie partnerskiego sposobu kreowania i realizacji zadań publicznych, wzmacnianiu potencjału podmiotów społeczeństwa obywatelskiego do efektywnego i profesjonalnego świadczenia usług publicznych, zwiększeniu inwestycji w kapitał ludzki, aktywnej polityce rynku pracy, 13
14 przeciwdziałaniu ubóstwu i zapobieganiu wykluczeniu społecznemu Krajowy Plan Strategiczny dla Obszarów Wiejskich na lata SWRSO w swych głównych załoŝeniach nawiązuje do Krajowego Planu Strategicznego dla Obszarów Wiejskich, który określa priorytety i kierunki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce w odniesieniu do priorytetów Wspólnej Polityki Rolnej. Działania podejmowane w ramach SWRSO przyczynią się do osiągnięcia celu Osi 4 Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , stanowiącego instrument realizacji Krajowego Planu Strategicznego dla Obszarów Wiejskich na lata Działania 1.2 oraz 1.3 zaproponowane w Priorytecie 1. Aktywni, świadomi obywatele, aktywne wspólnoty lokalne oraz Działania 2.1 i 2.2 w Priorytecie 2. Silne organizacje pozarządowe w dobrym państwie wpisują się w działania podejmowane w ramach Osi 4 Leader. Celem Osi 4 Leader jest aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich przez budowanie potencjału społecznego na wsi, zwiększanie potencjału zdobywania środków finansowych i ich wykorzystania, a takŝe polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami i ich waloryzacja. Szczególną rolę w osiąganiu celów Osi 4 Leader będą odgrywać lokalne partnerstwa międzysektorowe, obejmujące przedstawicieli sektora publicznego, gospodarczego i społecznego, których zadaniem będzie tworzenie lokalnych strategii rozwoju obszarów wiejskich oraz realizacja wynikających z niej innowacyjnych projektów. Podejście Leader ma na celu wzmocnienie spójności podejmowanych lokalnie decyzji, podniesienie jakości zarządzania i przyczynienie się do wzmocnienia kapitału ludzkiego w społecznościach wiejskich, a takŝe skłonienie do stosowania innowacyjnych rozwiązań w zakresie rozwoju regionu. 2. SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE. CHARAKTERYSTYKA III SEKTORA. ZARYS DIAGNOZY Mianem trzeciego sektora, w kontekście Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, określa się sektor organizacji pozarządowych oraz podmiotów zdefiniowanych w art. 3 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŝytku publicznego i o wolontariacie, które prowadzą działalność poŝytku publicznego 12. Z kolei pierwszy sektor to administracja publiczna, określana teŝ niekiedy jako sektor państwowy. Drugi sektor to sfera biznesu, czyli wszelkie instytucje i organizacje, których działalność jest nastawiona na zysk, nazywany teŝ sektorem prywatnym. Społeczeństwo obywatelskie, ogólnie, obejmuje w Polsce dwa obszary: obywatelską aktywność grupową przejawiającą się w działalności róŝnorakich wspólnot, przede wszystkim w działalności organizacji pozarządowych o charakterze obywatelskim, wspólnot lokalnych i samorządowych, a takŝe nieformalnych grup i ruchów społecznych (przykładowo wspólnot sąsiedzkich czy subkulturowych) oraz indywidualną aktywność obywatelską obejmującą postawy i świadomość obywatelską Polaków. 12 Pełna klasyfikacja znajduje się w załączniku nr 1 oraz w załączniku nr 2. 14
15 2.1 Grupowa aktywność obywatelska Liczba zarejestrowanych organizacji Podstawą do określenia liczby organizacji pozarządowych w Polsce są zasoby krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej REGON Głównego Urzędu Statystycznego oraz Krajowego Rejestru Sądowego. Główny Urząd Statystyczny posiada równieŝ bazę jednostek wybieranych do badań statystycznych (BJS), powstałą w oparciu o zaktualizowany rejestr REGON. W odniesieniu do informacji na temat podmiotów trzeciego sektora warto zauwaŝyć, Ŝe rejestry te są autonomiczne, charakteryzują się brakiem komplementarności oraz brakiem moŝliwości komparatywnego zestawienia danych dotyczących zarejestrowanych podmiotów. Taki stan rzeczy jest spowodowany odmienną nomenklaturą form prawnych podlegających wpisowi do kaŝdego z rejestrów, wynikającą z tego klasyfikacją podmiotów sektora pozarządowego, jak równieŝ róŝnicą w zastosowaniu systemów informatycznych rejestrujących informacje. Wykres 1. Liczba podmiotów sektora pozarządowego w podziale na szczególne formy prawne REGON, 2007 r. Partie polityczne 233 Jednostki kościołów i związków w yznaniow ych Fundacje Organizacje pracodaw ców 324 Organizacje społeczne odzielnie nie w ymienione Zw iązki zaw odow e Stowarzyszenia Organizacje sam orządu gospodarczego i zawodow ego Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji udostępnionych Departamentowi PoŜytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Departament Udostępniania Informacji Głównego Urzędu Statystycznego. Zasadniczą róŝnicą między przedmiotowymi rejestrami jest liczba zarejestrowanych w nich organizacji pozarządowych. Według stanu na dzień 20 grudnia 2007 r. w rejestrze REGON 13 zarejestrowanych było stowarzyszeń i fundacji, jednostki organizacyjne Kościoła Katolickiego, jednostek innych kościołów i związków wyznaniowych, Na podstawie informacji udostępnionych Departamentowi PoŜytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Departament Udostępniania Informacji Głównego Urzędu Statystycznego. 15
16 organizacje społeczne oddzielnie nie wymienione, związków zawodowych, organizacji samorządu gospodarczego i zawodowego, 233 partie polityczne oraz 324 organizacje pracodawców. Tak zdefiniowany trzeci sektor liczy zarejestrowanych podmiotów. Dane zgromadzone w systemie REGON wskazują, Ŝe organizacje pozarządowe najczęściej przybierały formę prawną stowarzyszeń, fundacji, jednostek kościołów i związków wyznaniowych oraz związków zawodowych, natomiast najmniej liczną grupę zarejestrowanych podmiotów stanowiły partie polityczne. Dla porównania, wg stanu na dzień 31 grudnia 2007 r. w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej Krajowego Rejestru Sądowego 14 wpisane były stowarzyszenia, fundacje, 494 organizacje rzemieślnicze, społeczno-zawodowe organizacje rolników, 118 jednostek samorządów zawodowych innych przedsiębiorców, 327 izb gospodarczych, związków zawodowych, 335 organizacji pracodawców, stowarzyszeń kultury fizycznej i związków sportowych, 76 innych organizacji społecznych lub zawodowych, 332 osoby prawne i inne jednostki organizacyjne będące organizacjami poŝytku publicznego. Wykres 2. Liczba podmiotów sektora pozarządowego, w podziale na formy prawne, KRS, 2007 r. Izby gospodarcze 327 Stowarzyszenia kultury fizycznej i zw iązki sportow e Społeczno - zaw odow e organizacje rolników Organizacje rziemieślnicze 494 Organizacje pracodaw ców 335 Zw iązki zaw odow e Osoby praw ne i inne jednostki organizacyjne będące organizacjami poŝytku publicznego 332 Fundacje Inne organizacje społeczne lub zaw odowe 76 Stow arzyszenia Samorząd zaw odow y innych przedsiębiorców 118 Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji udostępnionych Departamentowi PoŜytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Departament Centrum Ogólnopolskich Rejestrów Sądowych i Informatyzacji Resortu Ministerstwa Sprawiedliwości. Ogółem na koniec 2007 r. w Krajowym Rejestrze Sądowym zarejestrowane były podmioty zaliczane do sektora pozarządowego. Wśród nich dominowały podmioty posiadające 14 Na podstawie informacji udostępnionych Departamentowi PoŜytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Departament Centrum Ogólnopolskich Rejestrów Sądowych i Informatyzacji Resortu Ministerstwa Sprawiedliwości. 16
17 formę prawną stowarzyszeń, fundacji oraz stowarzyszeń kultury fizycznej i związków sportowych. Natomiast najmniejszą grupę zarejestrowanych podmiotów stanowiły inne organizacje społeczne lub zawodowe oraz samorząd zawodowy innych przedsiębiorców. Ponadto, wg stanu na dzień 31 grudnia 2007 r., w Krajowym Rejestrze Sądowym zarejestrowanych było organizacji pozarządowych posiadających status organizacji poŝytku publicznego. Wśród organizacji poŝytku publicznego dominowały podmioty posiadające formę prawną stowarzyszenia oraz fundacji. Zestawienie liczby organizacji pozarządowych zarejestrowanych w rejestrze REGON według stanu na dzień 20 grudnia 2007 r. z danymi dostępnymi w tym rejestrze na koniec grudnia 2006 r. i 2005 r. oraz kwietnia 2004 r. wskazuje na wyraźny wzrost ilościowy podmiotów sektora pozarządowego. W kwietniu 2004 r. sektor pozarządowy liczył blisko podmiotów. W przeciągu roku ich liczba zwiększyła się o ponad 6% i w grudniu 2005 r. wynosiła ponad W przeciągu kolejnego roku nastąpił przyrost o prawie 7% i pod koniec 2006 r. liczba organizacji pozarządowych wynosiła Natomiast w przeciągu kolejnego roku nastąpił przyrost o 5% i pod koniec 2007 r. liczba organizacji pozarządowych wynosiła RównieŜ dane z KRS świadczą o tendencji wzrostowej sektora pozarządowego. Pod koniec grudnia 2005 r. liczba zarejestrowanych organizacji pozarządowych wynosiła podmioty. W przeciągu roku zwiększyła się o prawie 7% i na dzień 31 grudnia 2006 r. wynosiła Natomiast w przeciągu kolejnego roku nastąpił przyrost o ponad 6% i pod koniec 2007 r. liczba organizacji wynosiła ZróŜnicowanie regionalne organizacji pozarządowych O heterogeniczności trzeciego sektora w Polsce świadczy nie tylko forma prawna tworzących go podmiotów, ale takŝe rozmieszczenie terytorialne tych podmiotów. Spośród wszystkich organizacji pozarządowych zarejestrowanych w 2007 r. w rejestrze REGON, najwięcej zlokalizowanych było w województwie mazowieckim, z czego znaczna część w Warszawie 15. Pod względem liczebności funkcjonujących podmiotów trzeciego sektora za regionem mazowieckim kolejno uplasował się region śląski (12 779), wielkopolski (11 884) oraz małopolski (11 163). Natomiast wśród województw z najmniejszą liczbą zarejestrowanych organizacji naleŝy wymienić województwo lubuskie (3 348), a takŝe województwo opolskie (3 503) i świętokrzyskie (4 242). Jednak w przeliczeniu na 10 tysięcy mieszkańców najwięcej podmiotów trzeciego sektora funkcjonowało w województwie podlaskim (37,12), mazowieckim (36,89) oraz warmińskomazurskim (36,55), najmniej zaś w śląskim (27,43), kujawsko-pomorskim (32,91) oraz łódzkim (33,18). 16 Pomimo róŝnic w systemie wpisywania podmiotów do rejestru REGON i KRS oraz wynikających z tego m.in. duŝych dysproporcji w odniesieniu do liczby zarejestrowanych jednostek, istnieje podobieństwo w zakresie rozkładu terytorialnego zarejestrowanych organizacji pozarządowych. Według KRS najwięcej instytucji sektora pozarządowego zlokalizowanych było w województwach: mazowieckim ( podmiotów), wielkopolskim (7 130), śląskim (6 963), małopolskim (6 690). Natomiast najmniej organizacji funkcjonowało w województwie lubuskim (1 870), opolskim (2 031) i podlaskim (2 148). 15 W podziale na podregiony moŝna porównać liczbę organizacji w 2006 i 2007 r. w publikacji Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2007 r., GUS, Warszawa 2008, 16 Dane wstępne na maj 2008 r. 17
18 Mapa 1. Liczba podmiotów trzeciego sektora w podziale na województwa w liczbach bezwzględnych oraz w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców, REGON 2007 r pomorskie zachodniopomorskie warmińsko-mazurskie podlaskie kujawsko-pomorskie wielkopolskie mazowieckie lubuskie łódzkie lubelskie dolnośląskie świętokrzyskie opolskie śląskie podkarpackie małopolskie lubuskie 34,29 dolnośląskie 34,39 pomorskie warmińsko-mazurskie zachodniopomorskie 36,55 33,35 kujawsko-pomorskie 32,91 35,11 33,20 36,89 wielkopolskie mazowieckie 33,18 łódzkie 33,24 33,75 27,43 świętokrzyskie 37,12 podlaskie 35,32 lubelskie opolskie śląskie 34,07 podkarpackie małopolskie 35,67 Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji udostępnionych Departamentowi PoŜytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Departament Udostępniania Informacji Głównego Urzędu Statystycznego. Mapa 2. Liczba podmiotów trzeciego sektora w podziale na województwa w liczbach bezwzględnych oraz w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców, KRS, pomorskie zachodniopomorskie warmińsko-mazurskie podlaskie kujawsko-pomorskie wielkopolskie mazowieckie lubuskie łódzkie lubelskie dolnośląskie świętokrzyskie opolskie śląskie podkarpackie małopolskie ,74 pomorskie zachodniopomorskie warmińsko-mazurskie 16,34 20,74 18,00 kujawsko-pomorskie podlaskie 21,06 18,98 21,75 18,54 wielkopolskie mazowieckie lubuskie 17,33 20,59 18,72 łódzkie 18,73 lubelskie dolnośląskie 19,57 14,95 świętokrzyskie opolskie śląskie 20,42 podkarpackie małopolskie 19,91 Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji udostępnionych Departamentowi PoŜytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Departament Centrum Ogólnopolskich Rejestrów Sądowych i Informatyzacji Resortu Ministerstwa Sprawiedliwości. 18
19 W przeliczeniu na 10 tysięcy mieszkańców najwięcej podmiotów trzeciego sektora zarejestrowano na terenie województw mazowieckiego (21,75), wielkopolskiego (21,06) oraz warmińsko-mazurskiego (20,74), najmniej zaś w województwie śląskim (14,95), zachodniopomorskim (16,34) oraz łódzkim (17,74) Pola działania organizacji pozarządowych Według badania Stowarzyszenia Klon/Jawor 17 w 2006 r. organizacje pozarządowe wskazały, jako najwaŝniejsze pola działań, w znaczeniu poŝytku publicznego i obszarów realizacji zadań publicznych, następujące sfery: - sport, turystykę, rekreację, hobby 39,2% wskazań, - kulturę i sztukę 12,8%, - edukację i wychowanie 10,3%, - usługi socjalne, pomoc społeczną 9,9%, - ochronę zdrowia 8,0%, - rozwój lokalny w wymiarze społecznym i materialnym 5,9%, - rynek pracy, zatrudnienie, aktywizację zawodową 2,3%, - ochronę środowiska 2,2%, - sprawy zawodowe, pracownicze, branŝowe 1,9%, - prawo, prawa człowieka, działalność polityczną 1,8%, - badania naukowe 1,3%, - wsparcie instytucji, organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich 1,0%, - religię 0,8%, - działalność międzynarodową 0,6%, - pozostałą działalność 2,0%. Natomiast w zakresie projektowania zadań z obszaru ekonomii społecznej, działalności przedsiębiorczej oraz klasyfikowania siebie przez organizacje pozarządowe przydatne stają się dane o rodzajach działalności według klasyfikacji PKD. Analiza informacji z rejestru BJS, REGON 18 wykazała dla stowarzyszeń, Ŝe: - najwięcej z nich (45%) zadeklarowało działalność zakwalifikowaną według klasyfikacji PKD jako działalność pozostałych organizacji członkowskich, gdzie indziej niesklasyfikowanych, 17 M. Gumkowska, J. Herbst, Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport z badania 2006, Warszawa 2006, s Badanie przeprowadzono na reprezentatywnej próbie stowarzyszeń i fundacji. Wszystkie cytowane informacje dotyczą więc jedynie stowarzyszeń (ale bez ochotniczych straŝy poŝarnych) oraz fundacji. 18 Na podstawie Raportu z prac prowadzonych w ramach międzyresortowego Zespołu ds. opracowania metodologii badania podmiotów trzeciego sektora w zakresie pracy metodologicznej: Pozyskiwanie danych ze źródeł administracyjnych do oceny działalności organizacji non-profit, Główny Urząd Statystyczny, Departament Statystyki Usług, maj 2007, s
20 - 29% wskazało jeden z następujących rodzajów działalności: działalność stadionów i pozostałych obiektów sportowych, działalność związana ze sportem pozostała, działalność rekreacyjna pozostała, działalność związana z poprawą kondycji fizycznej, - 21% wskazało prowadzenie działalności w zakresie ochrony poŝarowej, - około 3% zadeklarowało prowadzenie działalności zaliczanej do klasy działalności organizacji profesjonalnych, - 1% prowadziło działalność w ramach działalności organizacji komercyjnych i pracodawców, - poniŝej 1% stowarzyszeń deklarowało prowadzenie działalności w zakresie następujących klas: pomoc społeczna pozostała, gospodarka łowiecka, hodowla i pozyskiwanie zwierząt łownych, działalność fizjoterapeutyczna, działalność ambulansów powypadkowych, działalność pielęgniarek i połoŝnych, działalność paramedyczna, działalność związana z ochroną zdrowia ludzkiego pozostała, doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania, działalność usługowa związana z uprawami rolnymi. Natomiast analiza tego samego rejestru dla zbioru fundacji wykazała, Ŝe: - ponad 90% zadeklarowało prowadzenie działalności zaliczanej do podklasy działalności pozostałych organizacji członkowskich, gdzie indziej niesklasyfikowanych, - jedynie 4% wskazało prowadzenie działalności w zakresie działalności organizacji profesjonalnych, - 2% zadeklarowało prowadzenie działalności zaliczanej do działalności związanej ze sportem pozostałej, - około 1% prowadziło działalność w ramach działalności organizacji komercyjnych i pracodawców, - poniŝej 1% fundacji wskazało rodzaj prowadzonej działalności spośród następujących: działalność galerii i salonów wystawienniczych, pomoc społeczna pozostała bez zakwaterowania, działalność organizacji religijnych, kształcenie ustawiczne dorosłych i pozostałe formy kształcenia gdzie indziej niesklasyfikowane. Dla fundacji, których działalność zaklasyfikowano jako działalność pozostałych organizacji członkowskich gdzie indziej niesklasyfikowanych, udało się wyróŝnić kilka podstawowych grup: działało jako pozostałe organizacje społeczne działające w róŝnych dziedzinach i nienaleŝących do stowarzyszeń naukowych, oświatowych, kulturalnych, ochrony zdrowia i opieki społecznej oraz kultury fizycznej i turystyki, działało jako stowarzyszenia ochrony zdrowia i opieki społecznej, działało jako stowarzyszenia oświatowe i wychowawcze, - 61 działało jako organizacje społeczne turystyczne, koła turystyczne, kluby, - 45 działało jako organizacje naukowe. 20
Projekt Programu FIO na lata 2014-2020 Kontynuacja
1 PROGRAM FUNDUSZ INICJATYW OBYWATELSKICH NA LATA 2014-2020 2020 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament PoŜytku Publicznego 2 Projekt Programu FIO na lata 2014-2020 Kontynuacja Projekt jest
Bardziej szczegółowoAleksandra Rybińska, Anna ElŜbieta Strzała. 2.2. Organizacje poŝytku publicznego. 2.2.1. Profil statystyczny 1
Aleksandra Rybińska, Anna ElŜbieta Strzała 2.2. Organizacje poŝytku publicznego 2.2.1. Profil statystyczny 1 Według stanu na dzień 31 grudnia 2007 r. w rejestrze organizacji poŝytku publicznego KRS zarejestrowanych
Bardziej szczegółowoZałącznik do uchwały nr 238/2008 Rady Ministrów z dnia 4 listopada 2008 r.
Załącznik do uchwały nr 238/2008 Rady Ministrów z dnia 4 listopada 2008 r. PROGRAM OPERACYJNY FUNDUSZ INICJATYW OBYWATELSKICH NA LATA 2009-2013 WSTĘP... 5 I. RAMY PRAWNE, ZGODNOŚĆ Z KRAJOWYMI DOKUMENTAMI
Bardziej szczegółowoProgramowanie funduszy UE w latach schemat
Programowanie funduszy UE w latach 2007-2013 schemat Strategia Lizbońska Główny cel rozwoju UE: najbardziej konkurencyjna i dynamiczna gospodarka na świecie, zdolna do systematycznego wzrostu gospodarczego,
Bardziej szczegółowoSłownik pojęć w zakresie Narodowej Strategii Spójności
Słownik pojęć w zakresie Narodowej Strategii Spójności Podstawowe zasady Realizacja strategii rozwojowej będzie opierać się o zasady i wartości, których stosowanie jest niezbędne dla osiągnięcia postawionych
Bardziej szczegółowoSTRATEGIA LIZBOŃSKA A POLITYKA ZATRUDNIENIA W POLSCE
STRATEGIA LIZBOŃSKA A POLITYKA ZATRUDNIENIA W POLSCE Wpływ funduszy unijnych na tworzenie nowych miejsc pracy dr Jerzy Kwieciński Podsekretarz Stanu Warszawa, 17 maja 2007 r. 1 Odnowiona Strategia Lizbońska
Bardziej szczegółowoZdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora
Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Zielonej Górze W województwie lubuskim
Bardziej szczegółowoZdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora
Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Zielonej Górze Ekonomia społeczna to
Bardziej szczegółowoWsparcie przedsiębiorczości jako jeden z głównych priorytetów NSRO. Opole, 7 marca 2008
Wsparcie przedsiębiorczości jako jeden z głównych priorytetów NSRO ElŜbieta Bieńkowska Minister Rozwoju Regionalnego Fundusze strukturalne jako instrument wsparcia rozwoju gospodarczego Opolszczyzny Opole,
Bardziej szczegółowoProgram Operacyjny Kapitał Ludzki w Narodowej Strategii Spójności (NSRO) 2007 2013
Program Operacyjny Kapitał Ludzki w Narodowej Strategii Spójności (NSRO) 2007 2013 GraŜyna Gęsicka Minister Rozwoju Regionalnego Dokumenty programowe UE Kapitał Ludzki Odnowiona Strategia Lizbońska Zintegrowany
Bardziej szczegółowoZałącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata
Załącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata 2008-2013 Wąbrzeźno, wrzesień 2008 -2- Spis treści Wstęp Rozdział 1. Nawiązanie
Bardziej szczegółowoKonsultacje społeczne
Konsultacje społeczne Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2011-2020 10 maja 2011 r. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Prezentacja drugiego celu operacyjnego: zwiększenie partycypacji społecznej
Bardziej szczegółowoREGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO NA LATA
REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO NA LATA 2007-2013 STRUKTURA DOKUMENTU 2 1. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej województwa lubelskiego, 2. Strategia realizacji Regionalnego Programu
Bardziej szczegółowoProgram współpracy Powiatu Sierpeckiego z organizacjami pozarządowymi, osobami prawnymi i innymi jednostkami organizacyjnymi, których cele statutowe
Program współpracy Powiatu Sierpeckiego z organizacjami pozarządowymi, osobami prawnymi i innymi jednostkami organizacyjnymi, których cele statutowe obejmują prowadzenie działalności poŝytku publicznego
Bardziej szczegółowoINFORMACJE O PROJEKTACH, O KTÓRYCH MOWA W ART. 2 UST
INFORMACJE O PROJEKTACH, O KTÓRYCH MOWA W ART. 2 UST. 1 PKT 26A USTAWY, W RAMACH KTÓRYCH MOŻNA UZYSKAĆ POMOC W ZAKRESIE PORADNICTWA ZAWODOWEGO I INFORMACJI ZAWODOWEJ ORAZ POMOCY W AKTYWNYM POSZUKIWANIU
Bardziej szczegółowoEuropejskiej w rozwoju wsi w latach
Możliwo liwości wykorzystania środków w Unii Europejskiej w rozwoju wsi w latach 2007-2013 2013 dr Grażyna GęsickaG Minister Rozwoju Regionalnego Ogólnopolskie spotkanie organizacji działaj ających na
Bardziej szczegółowoProgram Operacyjny KAPITAŁ LUDZKI a polityka integracji społecznej
Program Operacyjny KAPITAŁ LUDZKI a polityka integracji społecznej Cezary MiŜejewski Departament Zarządzania EFS - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego System programowania Odnowiona Strategia Lizbońska Strategia
Bardziej szczegółowoZintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego http://www.zporr.gov.pl/
Oficjalne serwisy poświęcone funduszom pomocowym Fundusze strukturalne http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/ Fundusz Spójności http://www.funduszspojnosci.gov.pl/ Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XXXII/254/2005 Rady Miasta Krasnystaw z dnia 25 października 2005r.
Uchwała Nr XXXII/254/2005 Rady Miasta Krasnystaw z dnia 25 października 2005r. w sprawie Programu Współpracy Miasta Krasnystaw z Organizacjami Pozarządowymi w 2006 r. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15
Bardziej szczegółowoPROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA GMINY POLICE NA LATA
PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA GMINY POLICE NA LATA 2014 2020 1 Spis treści 1. Wstęp 3 2. Cele Programu Aktywności Lokalnej 5 3. Kierunki działań 6 4. Adresaci Programu 7 5. Metody wykorzystywane do realizacji
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 6. Ministra Rozwoju Regionalnego. z dnia 11 kwietnia w sprawie Komitetu Koordynacyjnego
Zarządzenie Nr 6 Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 11 kwietnia 2007 w sprawie Komitetu Koordynacyjnego Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013 Na podstawie art. 7 ust. 4 pkt 5 ustawy
Bardziej szczegółowoPROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ POWIATU ŻARSKIEGO NA LATA
Załącznik do Uchwały Nr... Rady Powiatu Żarskiego z dnia..2016 r. PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ POWIATU ŻARSKIEGO NA LATA 2016-2021 Żary, 2016 r. 1 SPIS TREŚCI: I. WPROWADZENIE.3 II. DIAGNOZA..4 III. CEL
Bardziej szczegółowoRady Miejskiej w Tyszowcach z dnia
Załącznik 1 do Zarządzenia Nr 88/2016 Burmistrza Tyszowiec z dnia 12 października 2016r. - projekt- Uchwała Nr / /16 Rady Miejskiej w Tyszowcach z dnia.. 2016 w sprawie uchwalenia Rocznego Programu Współpracy
Bardziej szczegółowoMetody ewaluacji projektów unijnych
Metody ewaluacji projektów unijnych D R E W A K U S I D E Ł K A T E D R A E K O N O M E T R I I P R Z E S T R Z E N N E J W Y D Z I A Ł E K O N O M I C Z N O - S O C J O L O G I C Z N Y U Ł E K U S I D
Bardziej szczegółowoTURYSTYKI DO 2020 ROKU. Warszawa, 17 września 2015 r.
PROGRAM ROZWOJU TURYSTYKI DO 2020 ROKU Warszawa, 17 września 2015 r. Strategia Europa 2020 Program Rozwoju Turystyki do 2020 roku, a dokumenty strategiczne Polski Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju
Bardziej szczegółowoPOLITYKA SPÓJNOŚCI na lata
ZINTEGROWANE DZIAŁANIA NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU OBSZARÓW MIEJSKICH POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata 2014-2020 Komisja Europejska przyjęła propozycje ustawodawcze dotyczące polityki spójności na lata 2014-2020
Bardziej szczegółowoPROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ MIESZKAŃCÓW MIASTA LUBLIN NA LATA 2009 2013
Załącznik do Uchwały Nr Rady Miasta Lublin z dnia 2008 roku PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ MIESZKAŃCÓW MIASTA LUBLIN NA LATA 2009 2013 Lublin 2008 SPIS TERŚCI I. ZAŁOśENIA PROGRAMU AKTYWNOŚCI LOKALNEJ 3 II.
Bardziej szczegółowoRADY GMINY CYCÓW. z dnia.
UCHWAŁA NR / /18 RADY GMINY CYCÓW PROJEKT z dnia. w sprawie uchwalenia Rocznego Programu Współpracy Gminy Cyców z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności
Bardziej szczegółowoNabory wniosków w 2012 roku
Nabory wniosków w 2012 roku 1. Program Kapitał Ludzki część centralna część regionalna 2. Regionalne Programy Operacyjne 3. Program Infrastruktura i Środowisko 3 Program Operacyjny Kapitał Ludzki - część
Bardziej szczegółowoDziałalność wybranych typów organizacji non-profit w województwie opolskim w latach
Urząd Statystyczny w Opolu Opolski Ośrodek Badań Regionalnych Działalność wybranych typów organizacji non-profit w województwie opolskim w latach 2015 2016 Opole 2018 DZIAŁALNOŚC WYBRANYCH TYPÓW ORGANIZACJI
Bardziej szczegółowoWsparcie dla osób w wieku 50+ w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Warszawa, 28 czerwca 2012 r.
Wsparcie dla osób w wieku 50+ w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Warszawa, 28 czerwca 2012 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego - 2012-07-19 Wsparcie dla osób w wieku 50+ w ramach PO KL 1. Formy
Bardziej szczegółowoSystem programowania strategicznego w Polsce
System programowania strategicznego w Polsce Dr Piotr Żuber Dyrektor Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa, listopad 2007 r. 1 Podstawowe zalety programowania
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY SADOWIE
Załącznik nr 1 do uchwały Nr --/--/2012 Rady Gminy Sadowie z dnia ---------------- 2012 roku PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY SADOWIE Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ
Bardziej szczegółowoZałącznik do uchwały Nr XXXII/483/2009 Rady Miejskiej Środy Wielkopolskiej z dnia 20 sierpnia 2009 roku. Program Aktywności Lokalnej
Załącznik do uchwały Nr XXXII/483/2009 Rady Miejskiej Środy Wielkopolskiej z dnia 20 sierpnia 2009 roku Program Aktywności Lokalnej dla Miasta i Gminy Środa Wielkopolska na lata 2009 2013 I. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoWSTĘP. Program rewitalizacji jako narzędzie realizacji polityki rozwoju miasta
WSTĘP Program rewitalizacji jako narzędzie realizacji polityki rozwoju miasta 333 str. 4 Wstęp Rewitalizacja (łac. re+vita, dosłownie: przywrócenie do Ŝycia, oŝywienie) obszarów miejskich jest wieloletnim,
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XXVII/164/2009 Rady Gminy Łyse z dnia 8 grudnia 2009 r.
Uchwała Nr XXVII/164/2009 Rady Gminy Łyse z dnia 8 grudnia 2009 r. w sprawie uchwalenia Programu współpracy Gminy Łyse z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy
Bardziej szczegółowoProjekt MAŁOPOLSKA 2015 -przygotowania do Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013
Projekt MAŁOPOLSKA 2015 -przygotowania do Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013 Bożena PIETRAS-GOC Koordynator projektu Kancelaria Zarządu Województwa Małopolskiego Kontekst projektu
Bardziej szczegółowoProgram Współpracy Organizacji Pozarządowych
Program Współpracy Organizacji Pozarządowych Współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach osi 4 LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Rostkowo 2014. Program Współpracy
Bardziej szczegółowoGRZEGORZ KACZMAREK ISTOTA ROZWOJU LOKALNEGO KIEROWANEGO PRZEZ SPOŁECZNOŚĆ
GRZEGORZ KACZMAREK ISTOTA ROZWOJU LOKALNEGO KIEROWANEGO PRZEZ SPOŁECZNOŚĆ RLKS jako instrument i... Misja polityki lokalnej Kontekst systemowy: LSR w kontekście polityki terytorialnej WK-P Źródło: M. Wiśniewska
Bardziej szczegółowoPolityka regionalna Unii Europejskiej. mgr Ewa Matejko
Polityka regionalna Unii Europejskiej mgr Ewa Matejko Polityka regionalna w UE Dlaczego polityka regionalna? Cele polityki regionalnej Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności Zasady działania funduszy
Bardziej szczegółowoZałożenia Regionalnego Programu Operacyjnego - LUBUSKIE 2020 - EFS
Założenia Regionalnego Programu Operacyjnego - LUBUSKIE 2020 - EFS Regionalny Program Operacyjny - Lubuskie 2020 cel główny Długofalowy, inteligentny i zrównoważony rozwój oraz wzrost jakości życia mieszkańców
Bardziej szczegółowoRozwój instytucjonalny polskich partnerstw lokalnych wzmacniających obszary funkcjonalne na tle doświadczeń zagranicznych
Rozwój instytucjonalny polskich partnerstw lokalnych wzmacniających obszary funkcjonalne na tle doświadczeń zagranicznych Jacek F. Nowak Katedra Ekonomiki Przestrzennej i Środowiskowej UEP Związek Miast
Bardziej szczegółowoRozdział II Cele programu
Program współpracy Gminy Mirzec z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność poŝytku publicznego na rok 2006. Rozdział I Postanowienia ogólne 1 Program określa zasady,
Bardziej szczegółowoOcena sytuacji na małopolskim rynku pracy w roku 2009
Ocena sytuacji na małopolskim rynku pracy w roku 2009 Gospodarka Małopolski Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw* wyniosło 407 tys. osób w Małopolsce zatrudnienie było 1,2% wyŝsze niŝ w 2008
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
LexPolonica nr 27335. Stan prawny 2012-11-29 Dz.U.2010.234.1536 (U) Działalność pożytku publicznego i wolontariat zmiany: 2011-07-01 Dz.U.2011.112.654 art. 166 2011-10-30 Dz.U.2011.205.1211 art. 2 2011-11-03
Bardziej szczegółowoPO Kapitał Ludzki wsparcie takŝe dla przedsiębiorców
1 Autor: Aneta Para PO Kapitał Ludzki wsparcie takŝe dla przedsiębiorców Informacje ogólne o PO KL 29 listopada br. Rada Ministrów przyjęła projekt Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL), który jest
Bardziej szczegółowoMałopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013
Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013 Regionalny program operacyjny jest narzędziem słuŝącym realizacji strategii rozwoju regionu przy wykorzystaniu środków Unii Europejskiej w latach
Bardziej szczegółowoPropozycje Federacji do Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020. Jan M. Grabowski. Toruń, 15 stycznia 2013 roku
Propozycje Federacji do Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 Jan M. Grabowski Toruń, 15 stycznia 2013 roku Organizacje pozarządowe w regionie w 2012 roku w Polsce zarejestrowanych
Bardziej szczegółowoWyzwania strategiczne stojące przed obszarami wiejskimi
Posiedzenie Zespołu Wojewódzkiego analizującego szanse i zagrożenia oraz potencjalne kierunki rozwoju obszarów wiejskich Wyzwania strategiczne stojące przed obszarami wiejskimi dr Ryszard Zarudzki Podsekretarz
Bardziej szczegółowowww.forumrynkupracy.com.pl.
Projekt współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. www.forumrynkupracy.com.pl. Konferencja 22.09.11, Wrocław imię, nazwisko prelegenta: Zenon Matuszko
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU OPOLSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA ROK 2009
Załącznik do Uchwały Nr.XIX/125/08 Rady Powiatu Opolskiego z dnia. 18 grudnia 2008r. PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU OPOLSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU
Bardziej szczegółowoDokumenty strategiczne w pozyskiwaniu środków. z UE. Barbara Pędzich-Ciach. ekspertka: prowadząca: Dorota Kostowska
Dokumenty strategiczne w pozyskiwaniu środków ekspertka: z UE. Barbara Pędzich-Ciach prowadząca: Dorota Kostowska Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc
Bardziej szczegółowoDr hab. Ewa Hellich, prof. SGH
Dr hab. Ewa Hellich, prof. SGH Za funkcję państwa można uznać główne kierunki jego działalności realizujące zadania, jakie państwo sobie stawia, a zakres tej działalności określany jest celami, które chce
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WĘGIERSKA GÓRKA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZACYMI DZIAŁALNOŚĆ POśYTKU PUBLICZNEGO NA ROK 2005
Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Gminy Węgierska Górka Nr XIX/192/2004 PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WĘGIERSKA GÓRKA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZACYMI DZIAŁALNOŚĆ POśYTKU PUBLICZNEGO
Bardziej szczegółowoPROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA MIASTA PŁOCKA NA LATA 2008-2013
Załącznik do Uchwały nr 345/XXIV/08 Rady Miasta Płocka z dnia 27 maja 2008 roku PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA MIASTA PŁOCKA NA LATA 2008-2013 P Ł O C K 1 PŁOCK, maj 2008 SPIS TREŚCI: I. WPROWADZENIE...3
Bardziej szczegółowoDziałania Rządu na rzecz CSR w Polsce. Zespół do spraw Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw
Działania Rządu na rzecz CSR w Polsce 2 Trendy yglobalne Globalizacja Zmiany demograficzne Zmiany klimatu WYZWANIE: Konieczność budowania trwałych podstaw wzrostu umożliwiających realizację aspiracji rozwojowych
Bardziej szczegółowoDepartament Rozwoju Obszarów Wiejskich
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich Podejście Leader w nowym okresie programowania 2007-2013 Konferencja pt. Aktywizacja środowisk lokalnych regionu świętokrzyskiego
Bardziej szczegółowoMożliwości pozyskania dofinansowania z funduszy strukturalnych UE na wdrożenie systemów informatycznych w przedsiębiorstwach. Małgorzata Nejfeld
Możliwości pozyskania dofinansowania z funduszy strukturalnych UE na wdrożenie systemów informatycznych w przedsiębiorstwach Małgorzata Nejfeld KDG CIEŚLAK & KORDASIEWICZ ZAKRES DZIAŁALNOŚCI Główny przedmiot
Bardziej szczegółowoStrategia zarządzania kapitałem ludzkim Biznes społecznie odpowiedzialny (CSR)
Strategia zarządzania kapitałem ludzkim Biznes społecznie odpowiedzialny (CSR) To koncepcja, według, której firmy dobrowolnie prowadzą działalność uwzględniającą interesy społeczne i ochronę środowiska,
Bardziej szczegółowoLokalna Strategia Rozwoju
Lokalna Strategia Rozwoju Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Podgrodzie Toruńskie Spotkanie z Przedstawicielami sektora publicznego Wielka Nieszawka, 18.09.2015 AGENDA 1. Idea i cele RLKS 2. Źródła
Bardziej szczegółowoSport w perspektywie finansowej UE na lata Działania Ministerstwa Sportu i Turystyki
Sport w perspektywie finansowej UE na lata 2014-2020. Działania Ministerstwa Sportu i Turystyki. I Ogólnopolska Konferencja Urzędów Marszałkowskich SPORT Jawor nad Soliną, 6-7 czerwca 2013 r. Założenia
Bardziej szczegółowoPROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA POWIATU BRODNICKIEGO NA LATA
Załącznik do Uchwały Nr XXXVII/181/2009 Rady Powiatu w Brodnicy Z dnia 02 grudnia 2009 r. PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ DLA POWIATU BRODNICKIEGO NA LATA 2010-2015 Brodnica, 2009 r. Rozdział 1 Wstęp 1 Przyczyną
Bardziej szczegółowoDepartament Polityki Regionalnej, Wydział Zarządzania RPO, Biuro Ewaluacji RPO. Toruń, 4 październik 2011r.
Rekomendacje dotyczące akcji informacyjnej o komplementarności z badania ewaluacyjnego pt. Analiza efektów komplementarności wsparcia pomiędzy projektami dofinansowanymi w ramach programów z perspektywy
Bardziej szczegółowoFundusze unijne na lata
Fundusze unijne na lata 2014-2020 źródło prezentacji: www.mrr.gov.pl Budżet 2014-2020 (mld euro) Administracja 62 56 UE jako partner globalny 60 56 Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo 16 12 2014-2020
Bardziej szczegółowoKierunki rozwoju turystyki do 2015 roku, ze szczególnym uwzględnieniem turystyki wiejskiej
Kierunki rozwoju do 2015 roku, ze szczególnym uwzględnieniem wiejskiej Katarzyna Sobierajska Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki Międzynarodowa Konferencja Perspektywy rozwoju i promocji
Bardziej szczegółowoOPRACOWANIE ZINTEGROWANEGO PROGRAMU AKTYWIZACJI I PARTYCYPACJI SPOŁECZNEJ NA TERENIE OBSZARU FUNKCJONALNEGO BLISKO KRAKOWA
OPRACOWANIE ZINTEGROWANEGO PROGRAMU AKTYWIZACJI I PARTYCYPACJI SPOŁECZNEJ NA TERENIE OBSZARU FUNKCJONALNEGO BLISKO KRAKOWA - w ramach projektu Razem Blisko Krakowa zintegrowany rozwój podkrakowskiego obszaru
Bardziej szczegółowoZałożenia Regionalnego Programu Operacyjnego na lata w kontekście wsparcia szkolnictwa wyższego oraz infrastruktury B+R
Założenia Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020 w kontekście wsparcia szkolnictwa wyższego oraz infrastruktury B+R Gorzów Wielkopolski, 4 marca 2013 r. Plan prezentacji Strategia Rozwoju
Bardziej szczegółowoMIEJSKI PROGRAM NA RZECZ WSPIERANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH. na lata
Załącznik do Uchwały nr XXXIII/401/2017 Rady Miejskiej Leszna z dnia 02 marca 2017 roku MIEJSKI PROGRAM NA RZECZ WSPIERANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH na lata 2017-2020 Leszno, luty 2017 OPIS PROBLEMU: Niepełnosprawność,
Bardziej szczegółowoUstawa z dnia r. o zmianie ustawy o gospodarce komunalnej, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o samorządzie powiatowym
Ustawa z dnia...2009 r. o zmianie ustawy o gospodarce komunalnej, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o samorządzie powiatowym Art. 1. W ustawie z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej
Bardziej szczegółowoProjekty systemowe realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki wsparcie działalności naukowej
URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W LUBLINIE Departament Europejskiego Funduszu Społecznego Projekty systemowe realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki wsparcie działalności
Bardziej szczegółowoŚrodki RPO WK-P na lata jako instrument realizacji procesów rewitalizacyjnych
Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 Środki RPO WK-P na lata 2014-2020 jako instrument realizacji procesów rewitalizacyjnych Toruń, luty 2016 r. Definicja Rewitalizacja
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXI/238/2004 Rady Powiatu w Aleksandrowie Kuj. z dnia 29 grudnia 2004r.
UCHWAŁA NR XXI/238/2004 Rady Powiatu w Aleksandrowie Kuj. z dnia 29 grudnia 2004r. w sprawie uchwalenia programu współpracy Powiatu Aleksandrowskiego z organizacjami pozarządowymi oraz innymi uprawnionymi
Bardziej szczegółowoKonsultacje społeczne Regionalny Plan Rozwoju Ekonomii Społecznej w Województwie Małopolskim na lata 2013-2020
Konsultacje społeczne Regionalny Plan Rozwoju Ekonomii Społecznej w Województwie Małopolskim na lata 2013-2020 SEKTOR EKONOMII SPOŁECZNEJ W MAŁOPOLSCE 1. Małopolska jest uznawana za lidera ekonomii społecznej:
Bardziej szczegółowoRozwój lokalnych rynków pracy a strategie powiatów ziemskich
Rozwój lokalnych rynków pracy a strategie powiatów ziemskich Maciej Tarkowski Sympozjum Wsi Pomorskiej. Obszary wiejskie - rozwój lokalnego rynku pracy - przykłady, szanse, bariery 31 maja - 1 czerwca
Bardziej szczegółowoRozwój turystyki - rola ROT i współpraca z LGD
Rozwój turystyki - rola ROT i współpraca z LGD Marek Migdal Forum Turystyki Regionów Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna POT ROT LOT - system organizacyjny wspierania turystyki tak być
Bardziej szczegółowoREGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA
REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA 2014-2020 POLITYKA SPÓJNOŚCI UNIA EUROPEJSKA POLSKA WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE 2007-2013 347 MLD 2014-2020 376 MLD 2007-2013 67 MLD 2014-2020 82,5 MLD
Bardziej szczegółowoPowiatowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2007-2013
Załącznik do Uchwały Nr XV/109/07 Rady Powiatu w Śremie z dnia 19 grudnia 2007 r. A B C Powiatowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2007-2013 Spis Treści: 1. Wprowadzenie...3-4 2.
Bardziej szczegółowoStrategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2011-2020
Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2011-2020 Cel 2. Poprawa mechanizmów partycypacji społecznej i wpływu obywateli na życie publiczne 31 maja 2011 r. Elementy składowe celu 2 Strategii wypływają m.in.
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 99/XII/15 RADY GMINY NOWA RUDA. z dnia 24 listopada 2015 r.
UCHWAŁA NR 99/XII/15 RADY GMINY NOWA RUDA z dnia 24 listopada 2015 r. w sprawie Rocznego Programu Współpracy Gminy Nowa Ruda z organizacjami pozarządowymi na rok 2016 Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 15
Bardziej szczegółowoEuropejski Fundusz Społeczny
Europejski Fundusz Społeczny Co to jest Europejski Fundusz Społeczny? Europejski Fundusz Społeczny (EFS) jest jednym z funduszy, poprzez które Unia Europejska wspiera rozwój społeczno-gospodarczy wszystkich
Bardziej szczegółowoNowa perspektywa finansowa założenia do nowego okresu programowania.
Nowa perspektywa finansowa 2014-2020 założenia do nowego okresu programowania.. Spotkanie współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Podstawa prawna: - Pakiet
Bardziej szczegółowoWparcie społeczeństwa informacyjnego i e-biznesu
Wparcie społeczeństwa informacyjnego i e-biznesu Wsparcie rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Tomasz Napiórkowski Departamentu Społeczeństwa Informacyjnego
Bardziej szczegółowoEfektywność wykorzystania środków UE w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju - rola organizacji pozarządowych
Efektywność wykorzystania środków UE w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju - rola organizacji pozarządowych Warszawa, 8.09.2016 r. 1. Sformułowanie uwag konsultacyjnych dotyczących konkretnej strategii
Bardziej szczegółowoGospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej. Wykład VIII Strategia lizbońska
Gospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej Wykład VIII Strategia lizbońska Pomyśl tylko, czym mogłaby być Europa. Pomyśl o wrodzonej sile naszej rozszerzonej Unii. Pomyśl o jej niewykorzystanym potencjale
Bardziej szczegółowoKARTA WSPÓŁPRACY GMINY SIEDLEC Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA LATA 2005 2010
KARTA WSPÓŁPRACY GMINY SIEDLEC Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA LATA 2005 2010 Wrzesień 2005 ROZDZIAŁ I Definicje i określenia 1. Definicje: - działalność pożytku publicznego jest to działalność społecznie
Bardziej szczegółowoRysunek 1. Miejsce SRT w systemie zintegrowanych strategii rozwoju kraju
STRESZCZENIE STRATEGII ROZWOJU TRANSPORTU Miejsce i rola Strategii Rozwoju Transportu Strategia Rozwoju Transportu (SRT) jest średniookresowym dokumentem planistycznym, który zgodnie z ustawą z dnia 6
Bardziej szczegółowoEKONOMIA SPOŁECZNA >2020
EKONOMIA SPOŁECZNA >2020 Umowa Partnerstwa Zwiększaniu szans na zatrudnienie grup defaworyzowanych służyć będzie wsparcie sektora ekonomii społecznej oraz zapewnienie jego skutecznego i efektywnego funkcjonowania.
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WYRY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2019 ROK
PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WYRY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2019 ROK 1. Ilekroć w treści programu mówi się o: Rozdział 1. Postanowienia ogólne
Bardziej szczegółowoRozdział I Postanowienia ogólne
PROJEKT Załącznik nr 1 do Uchwały Nr /2011 z dnia marca 2011 r. w sprawie uchwalenia programu współpracy Powiatu Łęczyckiego z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami w roku 2011 Roczny Program
Bardziej szczegółowoUdział obywateli w planowaniu przyszłej perspektywy funduszy europejskich 2014-2020. Stan konsultacji funduszy w regionach
Udział obywateli w planowaniu przyszłej perspektywy funduszy europejskich 2014-2020 Stan konsultacji funduszy w regionach Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach Szwajcarskiego Programu Współpracy
Bardziej szczegółowoFundusz dla Organizacji Pozarządowych w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG szansą dla III sektora
ECORYS Polska Iwona Burakowska Fundusz dla Organizacji Pozarządowych w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG szansą dla III sektora Kraków, 11 października 2007 r. Finansowanie
Bardziej szczegółowoWydział Programowania Rozwoju i Funduszy Europejskich Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego. Katowice, 2 grudzień 2004
KSZTAŁTOWANIE I REALIZACJA POLITYKI ENERGETYCZNEJ NA POZIOMIE WOJEWÓDZTWA STAN OBECNY, PRIORYTETY NA PRZYSZŁOŚĆ W KONTEKŚCIE PROWADZONEJ AKTUALIZACJI STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA. Wydział Programowania
Bardziej szczegółowoPolskie plany wsparcia ekonomii społecznej w ramach wdraŝania unijnej polityki spójności na lata
Polskie plany wsparcia ekonomii społecznej w ramach wdraŝania unijnej polityki spójności na lata 2014-2020 Ogólnopolskie Spotkania Ekonomii Społecznej Kraków, 11 października 2012 r. Doświadczenia Programu
Bardziej szczegółowoSpełnione Data wpisu do KRS: 23.10.2003 r. Stowarzyszenie Forum Recyklingu Samochodów
16 lipca 2007 r. zgłoszenia poprawne pod względem formalnym, tj. spełniające łącznie 3 kryteria podane w ogłoszeniu o naborze, zostały przekazane Radzie Działalności PoŜytku Publicznego, celem uzyskania
Bardziej szczegółowoProgram współpracy Powiatu Konińskiego z organizacjami pozarządowymi w roku 2006
Załącznik do uchwały Nr XXXIII/182/05 Rady Powiatu Konińskiego z dnia 15 listopada 2005 r. w sprawie programu współpracy z organizacjami pozarządowymi Program współpracy Powiatu Konińskiego z organizacjami
Bardziej szczegółowo1. Nazwa dokumentu: Projekt Rządowego Programu Przeciwdziałania Korupcji na lata 2014-2019
Załącznik nr 2 KARTA ZGODNOŚCI PROJEKTU PROGRAMU ROZWOJU ZE STRATEGIĄ ROZWOJU KRAJU 2020. AKTYWNE SPOŁECZEŃSTWO, KONKURENCYJNA GOSPODARKA, SPRAWNE PAŃSTWO z uwzględnieniem wymogów ustawy z dnia 6 grudnia
Bardziej szczegółowoRegion i jego rozwój w warunkach globalizacji
Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Jacek Chądzyński Aleksandra Nowakowska Zbigniew Przygodzki faktycznie żyjemy w dziwacznym kręgu, którego środek jest wszędzie, a obwód nigdzie (albo może na
Bardziej szczegółowoKoncepcja systemowego wsparcia przedsiębiorczości na obszarach wiejskich Opinie, wnioski i rekomendacje
Koncepcja systemowego wsparcia przedsiębiorczości na obszarach wiejskich Opinie, wnioski i rekomendacje Dr inż. Paweł Chmieliński Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut
Bardziej szczegółowoSpotkanie Partnerów projektu. Biuro GOM, 10 kwietnia 2013 r.
Spotkanie Partnerów projektu Zintegrowana Miejsce i data prezentacji Strategia Rozwoju Metropolii Biuro GOM, 10 kwietnia 2013 r. Dlaczego potrzebna jest strategia? Dostosowanie do wymogów UE w nowej perspektywie
Bardziej szczegółowoMożliwości rozwoju placówki. Fundusze kilka słów wstępu. EFRR a EFS
Możliwości rozwoju placówki z wykorzystaniem funduszy UE II KRAJOWA KONFERENCJA DYREKTORÓW SZKÓŁ KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO Miętne, 18 kwietnia 2009 r. Fundusze kilka słów wstępu Dzięki funduszom strukturalnym
Bardziej szczegółowo