Ocena. rozprawy doktorskiej lekarza dentysty Anny Stogiery pt. Ocena stanu narządu żucia

Transkrypt

1 Ocena rozprawy doktorskiej lekarza dentysty Anny Stogiery pt. Ocena stanu narządu żucia oraz potrzeb profilaktyczno-leczniczych pracowników Zakładów Chemicznych Police S.A., narażonych na działanie fluoru. Fluor jest gazem barwy żółtozielonkawej, ma zapach zbliżony do kwasu podchlorowego i jest wysoce reaktywny chemicznie. W powietrzu łączy się natychmiast z parą wodną, tworząc fluorowodór. W obecności wilgoci reaguje ze szkłem tworząc tetrafluorek krzemu. W przyrodzie fluor występuje głównie w minerałach. W wodach znajduje się w wyniku procesów wietrzenia skał i ługowania, a także opadów atmosferycznych. Zatrucia ostre i przewlekłe związkami fluoru zdarzają się w przemyśle. Przemysłowymi źródłami emisji fluorków są przede wszystkim huty aluminium, szkła, żelaza, rafinerie, cementownie i cegielnie. Znaczne ilości fluoru powstają w procesie otrzymywania glinu metodą elektrolityczną. Fluorowodór tworzy się również przy produkcji superfosfatów czy innych nawozów fosforowych. Toksyczność fluorków zarówno w odniesieniu do organizmu człowieka i środowiska powoduje, że niezbędny jest stały monitoring zawartości fluoru i jego pochodnych w środowisku. Oceny narażenia na działanie fluorków dokonuje się wykorzystując wyniki oznaczeń fluoru lub jego związków w płynach ustrojowych, takich jak: mocz i krew, gdyż jak wykazano płyny ustrojowe dzięki sprawnie działającym systemom regulacyjnym, wykazują mniej więcej stały poziom fluoru. Fluor tylko częściowo wydalany jest z moczem, większość odkłada się głównie w kościach, zębach, a także włosach i paznokciach. W województwie zachodniopomorskim głównym źródłem skażenia fluorem środowiska naturalnego Szczecina i okolic są Zakłady Chemiczne Police S.A. Oceniając wpływ fluorków na organizm osób bezpośrednio narażonych na ekspozycję tego pierwiastka dużą uwagę należy zwrócić na wszystkie aspekty zdrowotne pracowników tych zakładów, w tym na ich stomatologiczne potrzeby profilaktyczno-lecznicze, co było punktem wyjścia ocenianej pracy. Przedłożona mi do oceny rozprawa liczy 109 stron wydruku komputerowego, zawiera 63 tabele, 30 rycin i 127 pozycji piśmiennictwa (anglojęzyczne- 45 pozycji, z ostatnich dziesięciu lat- 28 pozycji). Struktura rozprawy jest typowa dla prac doktorskich.

2 W rozdziale Wstęp Doktorantka w kompetentny i interesujący sposób omawia wszystkie zagadnienia dotyczące fluoru. W pierwszej części wstępu Doktorantka charakteryzuje właściwości fizyczne i chemiczne tego pierwiastka. W sposób bardzo szczegółowy opisuje antropogeniczne (zakłady chemiczne) i naturalne źródła fluoru w środowisku: w skałach i glebie, w wodzie, jak również w powietrzu. W oparciu o bogate piśmiennictwo omawia zagadnienia związane z wpływem fluoru na funkcjonowanie organizmu człowieka, wskazując zarówno na pozytywne, jak i negatywne skutki działania tego pierwiastka na organizm ludzki. W rozdziale poświęconemu bioindykatorom kumulacji związków fluoru w roślinach, organizmach zwierzęcych i organizmie człowieka, Doktorantka zauważa, iż wskaźnikiem kumulacji fluoru w organizmie ludzkim mogą być włosy, paznokcie, ślina, mocz i osocze. Wiadomości te umiejętnie wykorzystuje w celu przeprowadzenia badań będących podstawą rozprawy doktorskiej. Celem rozprawy doktorskiej była kompleksowa ocena stanu narządu żucia oraz potrzeb profilaktyczno-leczniczych pracowników Zakładów Chemicznych Police S.A, narażonych na działanie fluorków oraz odpowiedź na pytania: 1. Czy ekspozycja na fluorki w formie gazowej ma wpływ na narząd żucia. 2. Czy stężenie/zawartość fluorków w ślinie, moczu, osoczu, włosach i paznokciach pracowników w/w zakładu narażonych zawodowo na ekspozycję fluoru w formie gazowej jest większe niż w grupie kontrolnej 3. Czy poziom fluorków w ślinie wpływa na liczebność bakterii próchnicotwórczych w ślinie 4. Czy u osób eksponowanych zawodowo na działanie fluoru w formie gazowej istnieje zależność pomiędzy długością stażu pracy a ilością fluorków w organizmie. Badania, których wyniki stanowią przedmiot ocenianej rozprawy doktorskiej, przeprowadzone zostały na grupie 90 mężczyzn. Zgodnie z założeniami projektu badawczego grupę badaną stanowiło 60 pracowników Zakładów Chemicznych Police S.A, zaś grupę kontrolną - 30 mężczyzn, którzy w miejscu zatrudnienia nie byli narażeni na działanie fluoru w postaci wziewnej. Doktorantka bardzo szczegółowo opisuje grupy analizowane, jak również występujące pomiędzy nimi różnice. W moim odczuciu taka analiza różnic pomiędzy grupą badaną i kontrolną, jak również charakterystyka grup badanych powinna mieć miejsce w rozdziale Wyniki. Badanie kliniczne obejmowało badanie podmiotowe i przedmiotowe. Badanie podmiotowe składało się z typowego wywiadu lekarskiego i szczegółowego stomatologicznego. Każdy z badanych wypełniał kwestionariusz ankiety. Badanie

3 przedmiotowe przeprowadzono zgodnie z kryteriami WHO, oceniając: liczbę zębów z aktywną próchnicą, liczbę zębów usuniętych i wypełnionych, średnią liczbę PUW i wskaźnik leczenia stomatologicznego. Doktorantka oceniła również stan higieny jamy ustnej, wskaźnikiem API i stan przyzębia wskaźnikiem SBI. Uwagę zwraca brak piśmiennictwa przy stosowanych metodach badawczych, np. zgodnie z kryteriami WHO lub przy pomocy wskaźnika API wg Langego. W ślinie stymulowanej badanych osób Doktorantka wykonała badanie mikrobiologiczne śliny testami CRT-bacteria firmy Ivoclar Vivadent, zaś w ślinie niestymulowanej, moczu, osoczu, próbkach włosów i paznokci metodą potencjometryczną oznaczyła stężenie fluorków. Na wyróżnienie zasługuje bardzo dokładny opis procedur badawczych, znakomity dobór materiału do przeprowadzonych oznaczeń i prawidłowe postępowanie przy zbieraniu materiału do badań. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie (KB-0012/108/11). Przeprowadzona, przy użyciu STATA11, analiza statystyczna jest bardzo skrupulatnie opisana i nie budzi zastrzeżeń. Ocenę różnic statystycznych między dwoma grupami Autorka wykonała testem t-studenta dla zmiennych niezależnych lub Manna-Whiteny a. Zmienne nieciągłe opisała przez ilość i częstość występowania. Do badań statystycznych zależności pomiędzy zmiennymi nieciągłymi zastosowała test χ 2 Pearsona. Zastosowała korelację rang Spearman a i Pearson a. Doktorantka posłużyła się również analizą krzywej ROC. Wyniki badań stanowią najobszerniejszą i najważniejszą część pracy. Uzyskane dane Doktorantka zamieściła w tabelach i zobrazowała na rycinach, które znakomicie przedstawiają zależności pomiędzy analizowanymi parametrami. Na podstawie badania klinicznego Autorka wykazała, że osoby z grupy badanej istotnie rzadziej zgłaszały się na wizytę do lekarza stomatologa i istotnie rzadziej szczotkowały zęby w ciągu dnia. Zdecydowana większość badanych (93,33% w grupie badanej i 100% w grupie kontrolnej) deklarowało codzienne użycie pasty z fluorem. Analizując stan twardych tkanek zębów Autorka wykazała, że średnia wartość liczby U- obrazująca liczbę zębów usuniętych z powodu próchnicy, była istotnie wyższa, a średnia liczba W- obrazująca liczbę zębów wypełnionych z powodu próchnicy była istotnie niższa w grupie osób badanych w porównaniu do grupy kontrolnej. Wraz z wiekiem i stażem pracy średnia liczba zębów z próchnicą w grupie badanej ulegała istotnemu pomniejszeniu, a liczba zębów usuniętych w tej grupie istotnemu wzrostowi. Dokonując analizy wskaźnika leczenia Doktorantka udowodniła, że średnia wartość tego wskaźnika w grupie badanej była istotnie niższa w porównaniu do grupy kontrolnej. Podobne zależności Autorka zauważyła dla wskaźnika API, który w grupie

4 badanej był ponadto istotnie zależny od częstości szczotkowania zębów w ciągu dnia. Doktorantka udowodniła, że średnie wartości wskaźnika API w grupie badanej były istotnie niższe u osób, które odbyły wizytę stomatologiczną w ciągu ostatnich 6 lub 12 miesięcy w porównaniu do osób, które nie pamiętały kiedy ostatnio były u dentysty. Analizując wskaźnik SBI Doktorantka wykazała, że wartość tego wskaźnika była istotnie wyższa w grupie kontrolnej w porównaniu do badanej. Przeprowadzone przez Doktorantkę badania mikrobiologiczne wykazały, że liczba osób z wysokim mianem bakterii Streptococcus mutans w grupie badanej miała tendencję wzrostową w porównaniu do grupy kontrolnej. W grupie badanej Doktorantka odnotowała natomiast istotnie większą liczbę osób z wysokim mianem bakterii Lactobacillus acidophilus w porównaniu do grupy kontrolnej. Przeprowadzona prze Autorkę analiza stężeń fluoru pokazała istotnie wyższe stężenia tego pierwiastka we wszystkich badanych płynach biologicznych, włosach i paznokciach grupy badanej w porównaniu do grupy kontrolnej. W dyskusji Doktorantka wnikliwie i krytycznie oceniła uzyskane wyniki. Umiejętnie dokonała analizy porównawczej wyników własnych z danymi z piśmiennictwa, zarówno krajowego, jak i zagranicznego. Należy podkreślić, że przeprowadzenie dyskusji w odniesieniu do tak dużej liczby ocenianych parametrów nie było prostym zadaniem. Zrealizowane zgodnie z założeniami pracy badania, oparte na różnorodnym materiale, dobrze opracowane i udokumentowane wyniki świadczą o opanowaniu warsztatu badawczego i znajomości literatury. Rozprawę kończy 7 trafnych wniosków stanowiących dowód, że Autorka w pełni zrealizowała zamierzenia badawcze przedstawione w celu pracy. Praca została napisana poprawnie pod względem stylistycznym i starannie przygotowana pod względem edytorskim. Potknięcia redakcyjne w postaci błędów literowych czy interpunkcyjnych nie wpływają na merytoryczną wartość pracy. Pragnę zwrócić Autorce uwagę, że nazwy bakterii należy pisać kursywą. Podsumowując moją ocenę stwierdzam, że Doktorantka wykazała odpowiednią wiedzę i doświadczenie, co pozwoliło Jej na logiczne zaplanowanie i wykonanie badań oraz właściwą interpretację wyników. Biorąc pod uwagę wszystkie elementy przeprowadzonej oceny mogę z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że rozprawa doktorska Pani lek. dent. Anny Stogiery pt. Ocena stanu narządu żucia oraz potrzeb profilaktyczno- leczniczych pracowników Zakładów Chemicznych Police S.A. narażonych na działanie fluoru spełnia wymogi określone w artykule 13 ustawy z dnia 14 marca 2003 o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz

5 stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65. Poz.595) oraz rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 15 stycznia 2004 roku i zwracam się z wnioskiem do Rady Wydziału Lekarsko-Stomatologicznego Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie o dopuszczenie Pani lek. dent. Anny Stogiery do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Białystok, dr hab. n. med. Anna Zalewska adiunkt Zakład Stomatologii Zachowawczej UMB