Kwalifikacja i certyfikacja personelu badań nieniszczących Tekst projektu PN EN-ISO 9712 Wprowadzenie Zakres normy UWAGA 1 UWAGA 2 UWAGA 3 UWAGA 4

Transkrypt

1 Kwalifikacja i certyfikacja personelu badań nieniszczących Tekst projektu PN EN-ISO 9712 Wprowadzenie Norma EN-ISO 9712:201 zastąpiła ostatnią wersję EN 47:2008. Obie normy dostępne są w językach oryginału (E, F, D). Poniższy tekst oparto na tłumaczeniu TUV i uwagach KT7. Prosimy uczestników KKBR o uwagi do tłumaczenia z wersji angielskiej (E). Tekst poniższy służy do celów szkoleniowych oraz aktywizacji środowiska NDT w pomocy i sponsorowaniu opracowywania norm EN w wersji polskiej(p). 1 Zakres normy W niniejszej Normie Międzynarodowej określono wymagania dotyczące zasad kwalifikacji i certyfikacji personelu, który wykonuje przemysłowe badania nieniszczące (NDT). UWAGA 1 Określenie "przemysłowy" oznacza wykluczenie zastosowań w dziedzinie medycyny. System określony w niniejszej Normie Międzynarodowej może być również stosowany do innych metod NDT lub nowych technik badań w granicach istniejących metod NDT, pod warunkiem że istnieje szczegółowy program certyfikacji, a metoda lub technika objęta jest Normami Międzynarodowymi, regionalnymi lub krajowymi, ewentualnie skuteczność nowej metody lub techniki NDT, została wykazana w sposób satysfakcjonujący, zgodnie z wymogami jednostki certyfikującej. UWAGA 2 Jako wytyczne można stosować CEN/TR [5]. Certyfikacja obejmuje biegłość w jednej lub w kilku następujących metodach: a) badań emisją akustyczną; b) badań prądami wirowymi; c) badań termograficznych w podczerwieni; d) badań szczelności (z wyłączeniem ciśnieniowych prób hydraulicznych); e) badań magnetycznych; f) badań penetracyjnych; g) badań radiograficznych; h) badań tensometrycznych; i) badań ultradźwiękowych; j) badań wizualnych (z wyłączeniem bezpośrednich badań wizualnych nie wspomaganych przyrządami i badań wizualnych wykonywanych podczas stosowania innej metody NDT). UWAGA W rzeczywistości, w niniejszej Normie Międzynarodowej określono wymagania dotyczące systemu oceny zgodności przez stronę trzecią. Wymagania te nie dotyczą bezpośrednio oceny zgodności przez stronę drugą lub pierwszą, ale istotne elementy niniejszej Normy Międzynarodowej mogą być w takich ustaleniach wykorzystane. UWAGA 4 Gdziekolwiek w niniejszej Normie Międzynarodowej występują słowa określające rodzaj, takie jak "jego", "jej", "on" lub "ona", dotyczą one również innych rodzajów. 2 Powołania normatywne Do stosowania niniejszego dokumentu są niezbędne podane niżej dokumenty powołane. W przypadku powołań datowanych ma zastosowanie wyłącznie wydanie cytowane. W przypadku powołań niedatowanych stosuje się ostatnie wydanie dokumentu powołanego (łącznie ze zmianami). ISO/IEC 17024, Conformity assessment General requirements for bodies operating certification of persons Terminy i definicje Dla celów niniejszego dokumentu stosuje się terminy i definicje wymienione niżej..1 autoryzowana jednostka kwalifikująca - jednostka, niezależna od pracodawcy, upoważniona przez jednostkę certyfikującą do przygotowania egzaminów kwalifikacyjnych i zarządzania nimi.2 egzamin podstawowy - egzamin pisemny na. stopień, który wykazuje wiedzę kandydata w zakresie nauki o materiałach i procesach technologicznych, rodzajach nieciągłości, znajomości odpowiedniego systemu kwalifikacji i certyfikacji oraz podstawowych zasad NDT wymaganych na 2. stopień UWAGA 1 Objaśnienie trzech stopni kwalifikacji, patrz Rozdział 6. UWAGA 2 System kwalifikacji i certyfikacji jest określony w niniejszej Normie Międzynarodowej.. kandydat - osoba ubiegająca się o kwalifikację i certyfikację, która nabywa praktykę pod nadzorem personelu posiadającego kwalifikacje akceptowalne przez jednostkę certyfikującą.4 certyfikat - dokument wydany przez jednostkę certyfikującą w ramach określonych przepisów, wskazujący, że wymieniona osoba wykazała kompetencję(-e) określoną(-e) w certyfikacie UWAGA Przepisy są określone w niniejszej Normie Międzynarodowej..5 certyfikacja - procedura stosowana przez jednostkę certyfikującą w celu potwierdzenia, że zostały spełnione wymagania kwalifikacyjne w metodzie, stopniu oraz sektorze, która prowadzi do wydania certyfikatu.6 jednostka certyfikująca - jednostka, która zarządza procedurami certyfikacji, zgodnie z określonymi wymaganiami UWAGA Wymagania są określone w niniejszej Normie Międzynarodowej..7 Pracodawca - organizacja, w której kandydat jest zatrudniony na podstawie odpowiedniej umowy UWAGA Pracodawca może być jednocześnie kandydatem..8 ośrodek egzaminacyjny - ośrodek zatwierdzony przez jednostkę certyfikującą, w którym przeprowadzane są egzaminy kwalifikacyjne.9 egzaminator - osoba certyfikowana na. stopień w metodzie i sektorze wyrobu lub sektorze przemysłowym, w którym jest autoryzowana przez jednostkę certyfikującą do przeprowadzania, nadzorowania i oceny egzaminu kwalifikacyjnego Strona 1

2 .10 egzamin ogólny - egzamin pisemny na 1. lub 2. stopień, dotyczący zasad odpowiedniej metody NDT.11 praktyka przemysłowa- praktyka, akceptowalna przez jednostkę certyfikującą, uzyskana pod kwalifikowanym nadzorem, w stosowaniu metody NDT w odpowiednim sektorze przemysłowym, potrzebna do uzyskania umiejętności i wiedzy, takiej aby spełnić wymagania kwalifikacyjne.12 nadzorujący - osoba autoryzowana przez jednostkę certyfikującą do nadzorowania egzaminów.1 szkolenie stanowiskowe - szkolenie osoby certyfikowanej, zapewniane przez pracodawcę (lub jego przedstawiciela) w takich aspektach badań nieniszczących, które są specyficzne dla wyrobów pracodawcy, jego aparatury NDT, procedur NDT oraz odpowiednich kodeksów, norm, specyfikacji i procedur, prowadzące do przyznania upoważnienia do wykonywania badań.14 egzamin w metodzie głównej - egzamin pisemny na. stopień, który wykazuje wiedzę ogólną i specjalistyczną kandydata oraz umiejętność opracowania procedur NDT, w zakresie metody NDT stosowanej w sektorze(-ach) przemysłowym(-ych) lub wyrobu, w których kandydat wnioskuje o certyfikację.15 pytania egzaminacyjne typu test wyboru - sformułowanie pytania dające możliwość czterech odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna, a trzy pozostałe są błędne lub niekompletne.16 instrukcja NDT - pisemny opis szczegółowych etapów, które powinny być przestrzegane w czasie badania wykonywanego zgodnie z ustaloną normą, kodeksem, specyfikacją lub procedurą NDT.17 metoda NDT - dyscyplina, w której do badań nieniszczących stosuje się określoną zasadę fizyczną PRZYKŁAD Badania ultradźwiękowe..18 procedura NDT - pisemny opis wszystkich istotnych parametrów i środków ostrożności, których należy przestrzegać w czasie badania nieniszczącego wyrobów, zgodnie z normą(-ami), kodeksem(-ami) lub specyfikacją(-ami).19 technika NDT - określony sposób stosowania metody NDT PRZYKŁAD Badania ultradźwiękowe techniką zanurzeniową..20 szkolenie NDT - proces teoretycznego i praktycznego instruktażu w metodzie NDT, w której wnioskuje się o certyfikację. Instruktaż przyjmuje formę kursów szkoleniowych zgodnych z programem zatwierdzonym przez jednostkę certyfikującą.21 upoważnienie do wykonywania badań - pisemne oświadczenie wydane przez pracodawcę na podstawie zakresu certyfikacji, upoważniające osobę do wykonywania określonych zadań UWAGA Takie upoważnienie może być uzależnione od odbycia szkolenia stanowiskowego..22 egzamin praktyczny - ocena praktycznych umiejętności, podczas której kandydat wykazuje znajomość sposobu i zdolność wykonywania badania.2 kwalifikacja - wykazanie cech fizycznych, wiedzy, umiejętności, wyszkolenia i praktyki wymaganej do właściwego wykonania zadań w ramach NDT.24 egzamin kwalifikacyjny - egzamin zarządzany przez jednostkę certyfikującą lub autoryzowaną jednostkę kwalifikującą, na podstawie którego ocenia się wiedzę ogólną, specjalistyczną i praktyczną oraz umiejętności kandydata.25 nadzór kwalifikowany - nadzór nad kandydatami uzyskującymi praktykę, sprawowany przez personel NDT certyfikowany w tej samej metodzie co nadzorowany lub przez personel niecertyfikowany, który w opinii jednostki certyfikującej posiada wiedzę, umiejętności, wyszkolenie i praktykę wymaganą dla właściwego wykonywania takiego nadzoru.26 sektor - określona gałąź przemysłu lub dział techniki, gdzie stosowane są wyspecjalizowane praktyki NDT wymagające określonej wiedzy związanej z wyrobem, umiejętnościami, aparaturą lub szkoleniem UWAGA Sektor może być interpretowany jako wyrób (wyroby spawane, odlewy) lub gałąź przemysłu (lotnictwo i kosmonautyka, badania eksploatacyjne). Patrz Załącznik A..27 istotna przerwa nieobecność lub zmiana działalności, która uniemożliwia osobie certyfikowanej pełnienie obowiązków odpowiednich do stopnia w metodzie i sektorze(-ach) określonym(-ych) zakresem certyfikacji, w przypadku gdy okres ciągłej przerwy przekracza jeden rok albo co najmniej dwie przerwy przekroczą łącznie dwa lata UWAGA Przy obliczaniu przerwy nie są brane pod uwagę ustawowe urlopy lub okresy nieobecności spowodowane chorobą lub szkoleniami, trwające krócej niż trzydzieści dni..28 egzamin specjalistyczny egzamin pisemny, na 1. lub 2. stopień, związany z technikami badań stosowanymi w określonym(-ych) sektorze(- ach), obejmujący wiedzę o badanym(-ych) wyrobie(-ach), kodeksach, normach, specyfikacjach, procedurach i kryteriach akceptacji.29 specyfikacja - dokument określający wymagania.0 próbka - obiekt stosowany w egzaminach praktycznych, obejmujący np. radiogramy i zestawy danych, który jest reprezentatywny dla wyrobów zazwyczaj badanych w określonym sektorze UWAGA Próbka może obejmować więcej niż jeden obszar lub objętość do zbadania..1 wzorcowy protokół badania próbki - wzór odpowiedzi, wskazujący optymalny wynik egzaminu praktycznego, biorący pod uwagę określony zestaw warunków (rodzaj aparatury, ustawienia, technikę badania, próbkę itp.), na podstawie którego oceniany jest protokół badania kandydata.2 nadzór - czynność polegająca na kierowaniu zastosowaniem NDT wykonywanych przez inny personel NDT, która obejmuje nadzór działań związanych z przygotowaniem i wykonaniem badania oraz protokołowaniem wyników. walidacja - czynność polegająca na wykazaniu, że sprawdzana procedura w praktyce działa i spełnia zamierzoną funkcję, co jest zwykle uzyskiwane przez obserwację badania, pokazanie, badania w warunkach terenowych lub laboratoryjnych lub też poprzez wybrane próby Strona 2

3 .4 odnowienie - procedura przedłużenia ważności certyfikatu bez egzaminu, w dowolnym czasie do pięciu lat od zdania egzaminu początkowego, uzupełniającego lub recertyfikacyjnego.5 recertyfikacja - procedura przedłużenia ważności certyfikatu przez egzamin lub w inny sposób satysfakcjonujący jednostkę certyfikującą, spełniający opublikowane kryteria tej recertyfikacji 4 Metody i symbole Dla celów niniejszej Normy Międzynarodowej stosuje się terminy podane w Tablicy 1, służące do identyfikacji metod NDT. Tablica 1 Metody i symbole Metoda NDT Symbole Badania emisją akustyczną AT Badania prądami wirowymi ET Badania termograficzne w podczerwieni TT Badania szczelności LT Badania magnetyczne MT Badania penetracyjne PT Badania radiograficzne RT Badania tensometryczne ST Badania ultradźwiękowe UT Badania wizualne VT 5 Odpowiedzialność 5.1 Postanowienia ogólne System certyfikacji, który powinien być nadzorowany i zarządzany przez jednostkę certyfikującą (z pomocą, tam gdzie to niezbędne, autoryzowanych jednostek kwalifikujących), obejmuje wszystkie niezbędne procedury, aby wykazać kwalifikacje osoby do wykonywania zadań w określonej metodzie NDT oraz sektorze wyrobu i sektorze przemysłowym, prowadzące do uzyskania certyfikacji kompetencji. 5.2 Jednostka certyfikująca Jednostka certyfikująca powinna spełniać wymagania ISO/IEC Jednostka certyfikująca: a) powinna wprowadzać, promować, utrzymywać i zarządzać systemem certyfikacji zgodnie z ISO/IEC i niniejszą Normą Międzynarodową; b) powinna publikować specyfikacje dla kursów szkoleniowych, obejmujące programy nauczania, które zawierają treści uznanych dokumentów, np. ISO/TR [2] lub równoważny; c) może delegować, na swoją bezpośrednią odpowiedzialność w szczególności zarządzanie kwalifikacją, do autoryzowanych jednostek kwalifikujących. W takim przypadku należy wydać specyfikacje i/lub procedury dotyczące pomieszczeń, personelu, wzorcowania i nadzoru nad aparaturą NDT, materiałów egzaminacyjnych, próbek, przeprowadzania egzaminów, sposobu oceny egzaminu, zapisów, itp.; d) powinna przeprowadzać audit wstępny i kolejne okresowe audity nadzoru autoryzowanej(-ych) jednostki(-ek) kwalifikującej(-ych) w celu zapewnienia jej(ich) zgodności ze specyfikacjami; e) powinna nadzorować, zgodnie z udokumentowaną procedurą, wszystkie delegowane przez siebie funkcje; f) powinna zatwierdzać ośrodki egzaminacyjne odpowiednio wyposażone w urządzenia i personel, które należy okresowo nadzorować; g) powinna ustanawiać odpowiedni system utrzymywania zapisów, które należy przechowywać przez co najmniej jeden cykl certyfikacji (10 lat); h) powinna być odpowiedzialna za wydawanie wszystkich certyfikatów; i) powinna być odpowiedzialna za określanie sektorów (patrz Załącznik A); j) powinna być odpowiedzialna za zapewnienie bezpieczeństwa wszystkich materiałów egzaminacyjnych (próbek, wzorcowych protokołów badania, baz pytań, dokumentów egzaminacyjnych, itd.) oraz za zapewnienie, aby próbki egzaminacyjne nie były stosowane do celów szkoleniowych; k) powinna wymagać od wszystkich kandydatów i osób certyfikowanych, aby podpisali zobowiązanie do przestrzegania kodeksu etycznego, który należy w tym celu opublikować. 5. Autoryzowana jednostka kwalifikująca 5..1 Jeżeli jest powołana autoryzowana jednostka kwalifikująca, to powinna: a) pracować pod nadzorem i stosować wydane przez jednostkę certyfikującą specyfikacje; b) być niezależną od jakichkolwiek dominujących interesów; c) zapewniać bezstronność w odniesieniu do każdego kandydata ubiegającego się o kwalifikacje, zwracając uwagę jednostki certyfikującej na wszelkie rzeczywiste lub potencjalne zagrożenia dla jej bezstronności; d) stosować udokumentowany system zarządzania jakością uznany przez jednostkę certyfikującą, dysponować środkami i wiedzą niezbędną do ustanowienia ośrodków egzaminacyjnych; e) mieć środki oraz doświadczenie niezbędne do ustanawiania, monitorowania i nadzorowania ośrodków egzaminujących, w tym badań i wzorcowania oraz kontroli aparatury; f) przygotowywać i nadzorować egzaminy przeprowadzane na odpowiedzialność egzaminatora, autoryzowanego przez jednostkę certyfikującą; g) utrzymywać odpowiednie kwalifikacje i zapisy z egzaminów, zgodnie z wymaganiami jednostki certyfikującej Jeżeli nie ma autoryzowanych jednostek kwalifikujących, to jednostka certyfikująca powinna spełniać wymagania jednostki kwalifikującej. 5.4 Ośrodek egzaminacyjny Ośrodek egzaminacyjny powinien: a) pracować pod nadzorem jednostki certyfikującej lub autoryzowanej jednostki kwalifikującej; Strona

4 b) stosować udokumentowane procedury jakości zatwierdzone przez jednostkę certyfikującą; c) posiadać środki niezbędne do zarządzania egzaminami, wraz ze środkami do wzorcowania i nadzorowania aparatury; d) posiadać odpowiednio wykwalifikowany personel, pomieszczenia i aparaturę, aby zapewnić odpowiednie egzaminy kwalifikacyjne w stopniu, w metodzie i sektorze, których dotyczą; e) przygotowywać i przeprowadzać egzaminy na odpowiedzialność egzaminatora autoryzowanego przez jednostkę certyfikującą, stosując tylko formularze egzaminacyjne i próbki ustalone lub zatwierdzone do tego celu przez jednostkę certyfikującą; f) stosować tylko próbki przygotowane lub zatwierdzone przez jednostkę certyfikującą lub jednostkę kwalifikującą do praktycznych egzaminów prowadzonych w tym centrum (jeżeli istnieje więcej niż jeden ośrodek egzaminacyjny, to każdy z nich powinien posiadać próbki egzaminacyjne z porównywalnymi nieciągłościami o podobnym stopniu trudności). W żadnym przypadku nie należy stosować próbek egzaminacyjnych do celów szkoleniowych; g) utrzymać odpowiednie zapisy z kwalifikowania i z egzaminowania, zgodnie z wymaganiami jednostki certyfikującej Ośrodek egzaminacyjny może być umieszczony w pomieszczeniach pracodawcy. W takim przypadku jednostka certyfikująca powinna wymagać dodatkowego nadzoru w celu zachowania bezstronności, a egzaminy powinny odbywać się tylko w obecności i pod nadzorem autoryzowanego przedstawiciela jednostki certyfikującej. 5.5 Pracodawca Pracodawca powinien przedstawić kandydata jednostce certyfikującej lub autoryzowanej jednostce kwalifikującej i udokumentować ważność przedłożonych danych osobowych. Te informacje powinny zawierać oświadczenie o wykształceniu, szkoleniu i praktyce oraz zdolności widzenia wymaganych do zakwalifikowania kandydata. Jeżeli kandydat jest bezrobotny lub prowadzi własną działalność, oświadczenie o wykształceniu, szkoleniach i praktyce powinno być potwierdzone przez co najmniej jedną niezależną stronę, akceptowalną przez jednostkę certyfikującą Pracodawca, ani jego pracownicy nie powinni być bezpośrednio zaangażowani w egzamin kwalifikacyjny Pracodawca powinien być odpowiedzialny za personel certyfikowany w zakresie: a) wszystkiego, co dotyczy upoważnienia do wykonywania badań, tj. zapewnienie szkoleń stanowiskowych (jeżeli są konieczne); b) wydawania pisemnych upoważnień do wykonywania badań; c) wyników działań NDT; d) zapewnienia, że są spełnione wymagania dotyczące corocznej kontroli ostrości wzroku, zgodne z 7.4 a); e) sprawdzania zachowania ciągłości w stosowaniu metod NDT bez istotnej przerwy; f) zapewnienia, że personel posiada ważny certyfikat w zakresie swoich zadań w ramach organizacji; g) zachowania odpowiednich zapisów. Zaleca się, aby te odpowiedzialności zostały opisane w udokumentowanej procedurze Osoba prowadząca własną działalność gospodarczą powinna przyjąć na siebie wszelkie obowiązki przypisane pracodawcy Certyfikacja według niniejszej Normy Międzynarodowej stanowi poświadczenie ogólnych kompetencji operatora NDT. Nie oznacza to upoważnienia do wykonywania badań, ponieważ odpowiedzialność pozostaje w gestii pracodawcy, a certyfikowany pracownik może wymagać dodatkowej wiedzy specjalistycznej na temat parametrów takich jak aparatura, procedury NDT, materiały i produkty specyficzne dla pracodawcy. Jeżeli wymagają tego regulacje i kodeksy, upoważnienie do wykonywania badań powinno być podane na piśmie przez pracodawcę, zgodnie z procedurą jakości, w której określono wymagane przez pracodawcę szkolenia stanowiskowe oraz egzaminy mające na celu sprawdzenie wiedzy osoby certyfikowanej ze znajomości odpowiedniego(-ich) kodeksu(-ów) przemysłowego(-ych), normy, procedur NDT, aparatury i kryteriów akceptacji dla badanych wyrobów. 5.6 Kandydat Kandydaci, niezależnie czy są zatrudnieni, prowadzą własną działalność lub są bezrobotni, powinni: a) przedstawić udokumentowane potwierdzenie ukończenia z pozytywnym wynikiem kursu szkoleniowego; b) przedstawić weryfikowalne udokumentowane potwierdzenie, że praktyka została odbyta pod kwalifikowanym nadzorem; c) przedstawić udokumentowane potwierdzenie zdolności widzenia zapewniające spełnienie wymagań 7.4; d) przestrzegać kodeksu etycznego opublikowanego przez jednostkę certyfikującą. 5.7 Osoby certyfikowane Osoby certyfikowane powinny: a) przestrzegać kodeksu etycznego opublikowanego przez jednostkę certyfikującą; b) przejść coroczne badanie zdolności widzenia, zgodne z 7.4 a), oraz przedłożyć wyniki takiego badania pracodawcy; c) powiadomić jednostkę certyfikującą i pracodawcę, jeżeli warunki ważności certyfikacji nie są spełnione. 6 Stopnie kwalifikacji stopień Osoba certyfikowana na 1. stopień wykazała kompetencje do wykonywania NDT pod nadzorem personelu 2. lub. stopnia, zgodnie z pisemnymi instrukcjami. W zakresie kompetencji określonej certyfikatem, personel 1. stopnia może być upoważniony przez pracodawcę, aby wykonać następujące czynności zgodnie z instrukcjami NDT: a) nastawianie aparatury NDT; b) wykonywanie badań; c) zapisywanie wyników badań i klasyfikowania ich na podstawie pisemnych kryteriów; d) protokołowanie wyników badań Personel 1. stopnia nie powinien być odpowiedzialny za wybór stosowanej metody lub techniki badania, ani za interpretację wyników badań stopień Osoba certyfikowana na 2. stopień wykazała kompetencje do wykonywania NDT zgodnie z procedurami NDT. W zakresie kompetencji określonej certyfikatem, personel 2. stopnia może być upoważniony przez pracodawcę do: Strona 4

5 a) doboru techniki NDT dla stosowanej metody badania; b) określania ograniczeń w stosowaniu metody badania; c) przenoszenia wymagań kodeksów, norm, specyfikacji i procedur do instrukcji NDT dostosowanych do rzeczywistych warunków pracy; d) nastawiania i sprawdzania ustawień aparatury; e) wykonywania i nadzorowania badań; f) interpretacji i oceny wyników zgodnie z obowiązującymi normami, kodeksami, specyfikacjami lub procedurami; g) wykonywania i nadzorowania wszystkich obowiązków dla personelu 2. stopnia lub niższego; h) wprowadzania wytycznych dla personelu 2. stopnia lub niższego; i) protokołowania wyników NDT. 6.. stopień 6..1 Osoba certyfikowana na. stopień wykazała kompetencje do wykonywania i kierowania działaniami w ramach NDT, dla których jest certyfikowana. Personel. stopnia wykazał: a) kompetencje do oceny i interpretacji wyników w zakresie obowiązujących norm, kodeksów i specyfikacji; b) wystarczającą praktyczną wiedzę na temat stosowanych materiałów, technologii wytwarzania i przetwarzania, w celu dokonania wyboru metod NDT, ustalania technik badania oraz współpracy przy ustalaniu kryteriów akceptacji, jeżeli takie są niedostępne; c) ogólną znajomość innych metod NDT W zakresie kompetencji określonej w certyfikacie, personel. stopnia może być upoważniony przez pracodawcę do: a) przyjęcia pełnej odpowiedzialności za laboratorium badawcze lub ośrodek egzaminacyjny i personel; b) ustalania, przeglądu poprawności redakcyjnej i technicznej oraz zatwierdzania instrukcji i procedur NDT; c) interpretowania norm, kodeksów, specyfikacji i procedur; d) wprowadzania do stosowania szczególnych metod badania, procedur i instrukcji NDT; e) wykonywania i nadzorowania wszystkich obowiązków personelu wszystkich stopni; f) ustanawiania wytycznych dla personelu NDT na wszystkich stopniach. 7 Ubieganie się o certyfikację 7.1 Postanowienia ogólne Kandydat powinien spełniać minimalne wymagania dotyczące szkolenia i wzroku przed przystąpieniem do egzaminu kwalifikacyjnego oraz powinien spełniać minimalne wymagania dotyczące praktyki przemysłowej. przed certyfikacją. 7.2 Szkolenie Kandydat powinien przedstawić udokumentowane potwierdzenie, akceptowalne dla jednostki certyfikującej, że ukończył z wynikiem pozytywnym szkolenie w metodzie i stopniu, w którym wnioskuje o certyfikację Dla wszystkich stopni, kandydat powinien ukończyć z wynikiem pozytywnym szkolenie teoretyczne i praktyczne, uznane przez jednostkę certyfikującą. Dla. stopnia, oprócz minimalnego szkolenia podanego w Tablicy 2, przygotowania do kwalifikacji mogą być realizowane w inny sposób, zależny od naukowego i technicznego zaplecza kandydata. Obejmuje to udział w innych kursach szkoleniowych, konferencjach i seminariach, studiowanie książek, czasopism i innych wyspecjalizowanych drukowanych lub elektronicznych materiałów. UWAGA Wytyczne dotyczące organizacji szkolenia personelu NDT podano w ISO/TR [] 7.2. Minimalny czas trwania szkoleń podejmowanych przez kandydata w celu certyfikacji powinny być zgodne z określonymi w i Tablicy 2 dla odpowiedniej metody NDT, z możliwością ich zmniejszenia, jak określono w Za podstawę ustalenia czasu trwania szkolenia przyjęto założenie, że kandydat posiada odpowiednie umiejętności z zakresu matematyki i wstępną wiedzę dotyczą materiałoznawstwa oraz procesów technologicznych. Jeżeli tak nie jest, to jednostka certyfikująca może wymagać dodatkowych szkoleń. Godziny szkolenia obejmują szkolenia teoretyczne i praktyczne. Podczas tworzenia sektorów przemysłowych określonych w Załączniku A, zalecane jest, aby jednostka certyfikująca rozważyła, czy minimalne wymagania szkoleniowe w Tablicy 2 są wystarczające i czy zalecane jest ich zwiększenie. Tablica 2 Minimalne wymagania w zakresie szkolenia Metoda NDT 1. stopień 2. stopień. stopień h h h AT ET LT B Metoda ciśnieniowa C Metoda znaczników gazowych MT PT ST TT RT UT VT UWAGA Dla RT, godziny szkolenia nie obejmują szkolenia w zakresie bezpieczeństwa prac przy promieniowaniu. Strona 5

6 7.2.4 Bezpośrednie przystąpienie do egzaminu na 2. stopień wymaga sumarycznej liczby godzin określonych dla 1. stopnia i 2. stopnia w Tablicy 2. Bezpośrednie przystąpienie do egzaminu na. stopień wymaga sumarycznej liczby godzin określonych w Tablicy 2 dla 1., 2. i. stopnia. Biorąc pod uwagę odpowiedzialności osoby certyfikowanej na. stopień (patrz 6.) i zawartości Części C egzaminu podstawowego na. stopień (patrz Tablica 6), mogą być konieczne dodatkowe szkolenia w zakresie innych metod NDT Ewentualne zmniejszenie czasu trwania szkolenia jest możliwe w sposób opisany poniżej, pod warunkiem, że gdy stosuje się kilka zmniejszeń, całkowita zmniejszenie nie przekracza 50 % czasu trwania szkolenia. Każde zmniejszenie wymaga akceptacji przez jednostkę certyfikującą. a) dla wszystkich stopni: dla kandydatów ubiegających się o certyfikację w więcej niż jednej metodzie (np. MT, PT) lub dla tych, którzy już są certyfikowani i ubiegają się o certyfikację w innej metodzie, gdy program szkolenia zawiera powtórzenia niektórych tematów (np. technologii wytwarzania), całkowita liczba godzin szkolenia (np. PT, MT, VT) może być zmniejszona zgodnie z programem; dla kandydatów, którzy ukończyli odpowiedni przedmiot w szkole technicznej lub na studiach technicznych, lub ukończyli co najmniej dwa lata odpowiednich studiów technicznych lub przedmioty ścisłe w szkole lub na studiach, całkowita wymagana liczba godzin szkolenia może być zmniejszona do 50 %. UWAGA Właściwym jest, aby przedmiot taki był odpowiedni dla metod NDT (chemia, matematyka czy fizyka) i/lub w sektorze wyrobu lub przemysłu (chemia, metalurgia, inżynieria itd.). dla 1. i 2. stopnia, w przypadku gdy wnioskowana certyfikacja jest ograniczona: w zastosowaniach (np. zautomatyzowane badania ET, UT wałków, rur i prętów albo pomiar grubości oraz wykrywanie rozwarstwień w blachach stalowych walcowanych ultradźwiękową wiązką normalną); w technice (np. RT używając tylko rentgenoskopii); czas trwania szkolenia może być zmniejszony do 50%. b) w przypadku bezpośredniego przystąpienia do certyfikacji na 2. stopień RT, gdy jest ona ograniczona do interpretacji radiogramów i tylko do jednego sektora wyrobu, stosuje się wymagany minimalny czas szkolenia w wymiarze 56 h. 7. Praktyka przemysłowa w NDT 7..1 Postanowienia ogólne Minimalny czas trwania praktyki przemysłowej, zdobywanej w sektorze, w którym kandydat ubiega się o certyfikację, powinna być zgodna z Tablicą, z możliwością zmniejszenia podanego w 7... Gdy kandydat ubiega się o certyfikację w więcej niż jednej metodzie, całkowity czas praktyki powinien być sumą czasu praktyki w poszczególnych metodach. Intencją niniejszej Normy Międzynarodowej jest, aby w przypadku certyfikacji na 2. stopień czas praktyki realizowany był na poziomie 1. stopnia. Jeżeli osoba jest kwalifikowana bezpośrednio na 2. stopień, bez nabycia praktyki na 1. stopnień, to praktyka powinna obejmować sumę czasów wymaganych na 1. stopnień i 2. stopnień. Zmniejszenie czasu praktyki jest niedozwolone. Dla wszystkich stopni minimalny czas praktyki uzyskanej przed egzaminem powinien być określony przez jednostkę certyfikującą (odpowiednio, jako ułamek lub procent z całkowitego wymaganego czasu zgodnie z Tablicą ). W przypadku, gdy część czasu praktyki uzyskano po zdaniu egzaminu z wynikiem pozytywnym, wyniki egzaminu powinny pozostać ważne przez okres dwóch lat lub do chwili uzyskania wymaganego czasu praktyki w określonej metodzie, w zależności od tego, który okres jest dłuższy. Udokumentowane potwierdzenie praktyki powinno być potwierdzone przez pracodawcę i przedłożone jednostce certyfikującej. Tablica Minimalny czas praktyki zawodowej Praktyka [miesiące] a Metoda NDT 1. stopień 2. stopień. stopień AT, ET, LT, RT, UT, TT 9 18 MT, PT, ST, VT 1 12 a Podstawę czasu praktyki stanowi 40 h/tydzień pracy lub ustawowy tydzień. Jeżeli osoba pracuje więcej niż 40 h/tydzień, może być certyfikowana na podstawie łącznej liczby godzin, ale powinna przedstawić potwierdzenie takiej praktyki stopień Odpowiedzialność osoby z. stopniem wymaga wiadomości przekraczających techniczny zakres określonej metody NDT. Taki szeroki zasób wiedzy może zostać uzyskany przez różne kombinacje wykształcenia, szkolenia i praktyki. W Tablicy podano minimalne czasy praktyki kandydatów, którzy ukończyli szkołę techniczną lub co najmniej dwa lata nauki z zakresie przedmiotów ścisłych w szkole lub na studiach. Jeżeli tak nie jest, należy pomnożyć czas trwania praktyki przez współczynnik 2. Intencją niniejszej Normy Międzynarodowej jest, aby w przypadku certyfikacji na. stopień czas praktyki realizowany był na poziomie 2. stopnia. Jeżeli osoba jest kwalifikowana bezpośrednio z 1. stopnia na. stopień bez czasu jak dla 2. stopnia, to praktyka powinna obejmować sumę czasów wymaganych dla 2. i. stopnia. Zmniejszenie czasu praktyki jest niedozwolone. 7.. Możliwe zmniejszenie Możliwości zmniejszenia wymaganego czasu trwania praktyki są takie, jak opisano poniżej, pod warunkiem, że gdy stosuje się kilka zmniejszeń, całkowite zmniejszenie nie przekroczy 50 % wymaganego czasu trwania praktyki. Każde zmniejszenie wymaga akceptacji przez jednostkę certyfikującą. Rozważając możliwe zmniejszenie czasu trwania praktyki, zalecane jest, aby jednostka certyfikująca wzięła pod uwagę następujące elementy: Strona 6

7 jakość praktyki może być różna a umiejętności przyswajane szybciej w środowisku, gdzie praktyka jest ukierunkowana i posiada wysoki poziom w odniesieniu do wnioskowanej certyfikacji. w przypadku, gdy praktyka jest uzyskiwana jednocześnie w dwóch lub więcej metodach powierzchniowych NDT, np. MT, PT i VT, praktyka nabyta w trakcie stosowania jednej metody NDT może być uzupełnieniem praktyk nabytych w jednej lub kilku innych metodach powierzchniowych. praktyka w jednym sektorze metody NDT, dla której jest już wydany certyfikat, może być uzupełnieniem w innym sektorze w tej samej metodzie NDT. zaleca się, aby poziom i jakość wykształcenia posiadanego przez kandydata były uwzględnione. Jest to szczególnie istotne w przypadku kandydata na. stopień, ale może również mieć zastosowanie dla innych stopni Zaliczenie praktyki przemysłowej można uzyskać jednocześnie w dwóch lub więcej metodach NDT objętych niniejszą Normą, ze zmniejszeniem łącznego wymaganego czasu praktyki jak następuje: dwie metody badawcze: zmniejszenie całkowitego wymaganego czasu o 25 %; trzy metody badawcze: zmniejszenie całkowitego wymaganego czasu o %; cztery lub więcej metod badawczych: zmniejszenie całkowitego wymaganego czasu o 50 %. We wszystkich przypadkach kandydat powinien wykazać, że dla każdej z metod, dla których ubiega się o certyfikację, uzyskał co najmniej 50 % czasu wymaganego w Tablicy We wszystkich przypadkach kandydat powinien wykazać, że dla każdej z metod NDT i każdej kombinacji sektorów, dla których ubiega się o certyfikację, uzyskał co najmniej połowę, i nie mniej niż 1 miesiąc, wymaganego czasu trwania praktyki W przypadku wnioskowania o certyfikację w ograniczonych zastosowaniach (np. pomiar grubości lub badania zautomatyzowane), czas trwania praktyki może zostać zmniejszony o 50 %, ale nie powinien być krótszy niż jeden miesiąc Do 50 % wymaganego czasu praktyki można uzyskać na odpowiednim szkoleniu praktycznym, którego czas trwania może być ważony przy maksymalnym współczynniku 5. Ta procedura nie powinna być stosowana w połączeniu z przypadkami podanymi w Szkolenie powinno koncentrować się na praktycznych rozwiązaniach często występujących problemów badawczych; zaleca się, by obejmowało istotne elementy badania próbek ze znanymi nieciągłościami. Program kursu powinien być zatwierdzony przez jednostkę certyfikującą. 7.4 Wymagania dotyczące wzroku wszystkie stopnie Kandydat powinien przedstawić udokumentowane potwierdzenie zadowalającego widzenia zgodnie z podanymi wymaganiami: a) ostrość widzenia bliskiego powinna umożliwiać odczytanie znaku o minimum numerze 1 według skali Jaegera lub N 4.5 skali Times Roman lub równoważnych liter (o wysokości 1,6 mm) z odległości nie mniejszej niż 0 cm, jednym lub dwojgiem oczu, z korekcją lub bez; b) widzenie barw powinno umożliwiać kandydatowi rozpoznanie barw i rozróżnianie kontrastu międzybarwowego lub odcieni szarości stosowanych w określonej metodzie NDT, ustalonej przez pracodawcę. Jednostka certyfikująca może rozważyć zastąpienie wymagań podanych w a) w alternatywny sposób. Po certyfikacji badania zdolności widzenia powinny być przeprowadzane raz w roku i weryfikowane przez pracodawcę. 8 Egzamin kwalifikacyjny 8.1 Postanowienia ogólne Egzamin kwalifikacyjny powinien obejmować daną metodę NDT, jako stosowaną w jednym sektorze przemysłowym lub jednym lub kilku sektorach wyrobów. Jednostka certyfikująca powinna określić i opublikować maksymalny dopuszczalny czas trwania każdego egzaminu, który powinien opierać się na liczbie i trudności pytań. Średni czas przeznaczony na pytania wymagające odpowiedzi opisowej powinien być określony przez jednostkę certyfikującą. 8.2 Zawartość i ocena egzaminu na 1. stopień i 2. stopień Egzamin ogólny Egzamin ogólny powinien obejmować wyłącznie pytania, wybrane w sposób losowy ze zbioru pytań jednostki certyfikującej lub autoryzowanej jednostki kwalifikującej dotyczących wiedzy ogólnej, obowiązujące w dniu przeprowadzania egzaminu. Należy wymagać od kandydata, aby odpowiedział na minimalną liczbę pytań testu wyboru podaną w Tablicy 4. W przypadku badania metodą radiograficzną należy przeprowadzić dodatkowy egzamin z ochrony radiologicznej, chyba że krajowe przepisy prawne stanowią inaczej. Egzaminy z badań metodą radiograficzną mogą obejmować technikę wykorzystującą promieniowanie X lub promieniowanie gamma lub obie techniki jednocześnie, w zależności od procedury jednostki certyfikującej. Tablica 4 Wymagana minimalna liczba pytań Egzamin ogólny Metoda NDT Liczba pytań AT, ET, TT, RT, UT 40 LT, MT, PT, ST, VT Egzamin specjalistyczny Egzamin specjalistyczny powinien obejmować wyłącznie pytania, wybrane z aktualnego zbioru pytań specjalistycznych jednostki certyfikującej lub autoryzowanej jednostki kwalifikującej, dotyczące określonego(-ych) sektora(-ów). Strona 7

8 W czasie egzaminu specjalistycznego kandydat powinien udzielić odpowiedzi na co najmniej 20 pytań testu wyboru, łącznie z pytaniami obejmującymi obliczenia, pisemne procedury NDT i pytaniami dotyczącymi kodeksów, norm i specyfikacji. Jeżeli egzamin specjalistyczny obejmuje dwa lub więcej sektorów, to minimalna liczba pytań równomiernie podzielonych pomiędzy sektor przemysłowy i wyrobów (patrz Załącznik A), powinna wynosić co najmniej Egzamin praktyczny Egzamin praktyczny powinien obejmować badanie wyznaczonych próbek, zapis w wymaganym zakresie (i dla kandydatów na 2. stopień interpretację) oraz protokół wyników badania w wymaganym formacie. Próbki stosowane do celów szkoleniowych nie powinny być stosowane dla celów egzaminacyjnych Każda próbka powinna być jednoznacznie zidentyfikowana przez odpowiednie trwałe oznakowanie w celu zapewnienia ich całkowitej identyfikowalności oraz posiadać wzorcowy protokół badania, który obejmuje wszelkie ustawienia aparatury stosowane do wykrycia określonych nieciągłości zawartych w próbce. Oznakowanie próbki nie powinno kolidować z praktycznymi badaniami lub kontrolami próbki oraz powinno pozostać, w miarę możliwości, niedostępne dla kandydata w czasie używania próbki do egzaminu. Wzorcowy protokół badania powinien być opracowany na podstawie co najmniej dwóch niezależnych badań oraz być zatwierdzony przez osobę certyfikowaną na. stopień, w celu stosowania do oceny egzaminu. Niezależne protokoły badań, z których utworzony jest wzorcowy protokół badania próbki, powinny być przechowywane jako zapisy Próbki powinny być odpowiednie dla sektora, symulując geometrie obszarów i powinny zawierać nieciągłości reprezentatywne dla tych, które występują w czasie wytwarzania lub eksploatacji. Mogą one być naturalne, sztuczne lub implantowane. W ramach zadań na 2. stopnień, zamiast prawdziwych próbek można zastosować zestawy danych lub radiogramów. Próbki używane do wzorcowania i do zadań pomiarowych (np. pomiarów grubości lub powłoki) nie muszą zawierać nieciągłości. W przypadku badań RT próbka nie musi zawierać nieciągłości, jeżeli występują one na radiogramach do interpretacji. Podobnie, nie wymaga się dla AT, TT i ST, aby próbka(-i) zawierała(-y) nieciągłości, ponieważ są one przedstawione w zbiorze danych do interpretacji przez kandydatów na 2. stopień. UWAGA Wytyczne w sprawie rodzajów nieciągłości w próbkach egzaminacyjnych można znaleźć w CEN/TS 1505 [6] lub ISO/TS [1] Jednostka certyfikująca powinna zapewnić, aby liczba obszarów lub objętości badanych była odpowiednia dla stopnia, metody NDT i sektora, oraz aby te obszary lub objętości zawierały możliwe do sprawdzenia nieciągłości. Wymagania dotyczące liczby próbek oraz liczby obszarów lub objętości do zbadania w czasie egzaminu praktycznego na 1. i 2. stopień podane są w Załączniku B Kandydat na 1. stopień powinien postępować zgodnie z instrukcją NDT (jedną lub więcej) dostarczoną(- ymi) przez egzaminatora Kandydat na 2. stopień powinien wybrać odpowiednią technikę NDT i określić warunki wykonania w odniesieniu do kodeksów, norm lub specyfikacji W przypadku egzaminów, gdy nieciągłości są zwykle zastępowane przez wady sztuczne lub dane, kandydat na 1. stopień powinien wykazać umiejętność nastawiania i wzorcowania aparatury, weryfikacji jej czułości i zapisania danych badania; kandydat na 2. stopień. powinien także wykazać umiejętność interpretacji i oceny uprzednio zarejestrowanych danych z badania Dopuszczalny czas egzaminu zależy od liczby próbek egzaminacyjnych i ich złożoności. Przeciętny dopuszczalny czas powinien być określony przez jednostkę certyfikującą. Zalecany maksymalny czas dopuszczalny w przypadku każdego badanego obszaru lub objętości wynosi: a) na 1. stopnień: 2 h; b) na 2. stopnień: h Kandydat na 2. stopień kwalifikacji powinien opracować co najmniej jedną instrukcję NDT jak dla personelu 1. stopnia, dla próbki wybranej przez egzaminatora. Zalecany, maksymalny dopuszczalny czas przeznaczony na tę część egzaminu wynosi 2 h. Tablica 5 Przedmioty i współczynniki wagowe oceny Egzamin praktyczny Element a Współczynnik wagowy[%] Przedmiot 1. stopień 2. stopień Wiedza dotycząca wyposażenia NDT, łącznie z funkcjonowaniem i weryfikacją ustawień wyposażenia. Zastosowanie NDT do próbek egzaminacyjnych. Obejmuje to następujące elementy: dla 2. stopnia, wybór technik i określenie 2 warunków badania; przygotowanie (stan powierzchni) i ocena 5 20 wizualna próbki; nastawianie aparatury; wykonanie badania, oraz operacje po badaniu. Wykrywanie i zapisywane nieciągłości i w przypadku 2. stopnia, ich opis (położenie, orientacja, wymiary i rodzaj) oraz ocena. 4 Dla 2. stopnia, pisemna instrukcja jak dla 1. stopnia. 15 a Tablica D.1 zawiera wytyczne odnośnie dodatkowych szczegółów dotyczących poszczególnych pozycji, które zaleca się, aby były brane pod uwagę przez egzaminatora Ocena egzaminu kwalifikacyjnego na 1. i 2. stopień Egzaminy ogólny, specjalistyczny i praktyczny powinny być oceniane oddzielnie. W przypadku, gdy egzaminy zostały przygotowane konwencjonalnie w formie papierowej, egzaminator powinien być odpowiedzialny Strona 8

9 za ocenę egzaminów przez porównanie z odpowiedziami wzorcowymi. Opcjonalnie jednostka certyfikująca może stosować system e-oceny, który automatycznie porównuje odpowiedzi kandydata z przechowywanymi danymi i ocenia zakończony egzamin pisemny według przygotowanych algorytmów Podstawą oceny egzaminu praktycznego powinny być elementy od 1 do 4 podane w Tablicy 5, z zastosowaniem zalecanych współczynników wagowych odniesionych do stopnia i metody Kandydat, aby ubiegać się o certyfikację, powinien uzyskać minimalną ocenę 70 % z każdej części egzaminu (ogólnej, specjalistycznej i praktycznej). Dodatkowo, w przypadku egzaminu praktycznego, kandydat powinien uzyskać minimalną ocenę 70 % dla każdej próbki egzaminacyjnej oraz odpowiednio dla instrukcji NDT, jeżeli występuje Ogólne i specjalistyczna części egzaminu są oceniane poprzez porównanie odpowiedzi udzielonych przez kandydata z odpowiedziami wzorcowymi zatwierdzonymi przez jednostkę certyfikującą. Każda poprawna odpowiedź daje 1 punkt, a ocena całkowita z egzaminu jest równa sumie uzyskanych punktów. Dla oceny końcowej, ocena z każdej części egzaminu jest wyrażana procentowo Dla kandydatów na 2. stopień, próbka, dla której przygotowuje się instrukcję, powinna być oceniana na 100 punktów, zgodnie z Tablicą D.1. Pozostałe próbki (bez instrukcji) powinny być oceniane na 85 punktów, zgodnie z Tablicą D.1 (patrz ), a ocena końcowa obliczana przez pomnożenie przez 100/85. Instrukcja powinna być oceniana na 15 punktów, zgodnie z Tablicą D.1 (patrz ) oraz, dla porównania z 70 % wymaganymi w , wartość tę należy pomnożyć przez 100/15. W przypadku AT, wymagana instrukcja badania może dotyczyć próbki egzaminacyjnej, która nie jest badana w czasie egzaminu praktycznego. 8. Zawartość i ocena egzaminu na. stopień 8..1 Postanowienia ogólne Wszyscy kandydaci ubiegający się o certyfikację na. stopień, w każdej z metod NDT powinni zdać (z oceną 70 %) egzamin praktyczny na 2. stopień w odpowiednim sektorze i metodzie, z wyłączeniem opracowania instrukcji NDT jak dla 1. stopnia (patrz ). Kandydat posiadający certyfikat 2. stopnia w tej samej metodzie i w tym samym sektorze wyrobu lub który zdał egzamin praktyczny na 2. stopień w metodzie NDT i w sektorze przemysłowym zdefiniowanym w Załączniku A, jest zwolniony z ponownego egzaminu praktycznego na 2. stopień. Takie zwolnienie jest ważne wyłącznie w przypadku sektorów wyrobu objętych określonym sektorem przemysłowym, a w innych przypadkach odpowiedni sektor oznacza sektor, w którym kandydat ubiega się o certyfikację na. stopień Egzamin podstawowy Egzamin pisemny powinien oceniać podstawową wiedzę kandydata z zastosowaniem co najmniej liczby pytań N2) podanych w Tablicy 6. Pytania egzaminacyjne powinny być wybrane w sposób niemożliwy do przewidzenia z aktualnej, w czasie egzaminu, bazy pytań zatwierdzonej przez jednostkę certyfikującą lub uznaną jednostkę kwalifikującą. Tablica 6 Minimalna wymagana liczba pytań na egzaminie podstawowym Część Przedmiot Liczba pytań A Wiedza techniczna o materiałach i technologiach. 25 Wiedza o systemie certyfikacji i kwalifikacji jednostki certyfikującej, której podstawę stanowi niniejsza Norma Międzynarodowa. Może B 10 być to egzamin dopuszczający wykorzystanie dowolnie posiadanych materiałów. C Wiedza ogólna dotycząca co najmniej czterech metod, jaka jest wymagana na 2. stopnień, wybranych przez kandydata spośród metod podanych w Rozdziale 1. Metody te powinny obejmować co najmniej jedną z metod badań objętościowych (RT lub UT). 15 dla każdej metody badań (łącznie 60) Zalecane jest, aby egzamin podstawowy został zdany jako pierwszy i pozostawał ważny pod warunkiem, że egzamin z pierwszej metody głównej zostanie zdany w ciągu pięciu lat po zdaniu egzaminu podstawowego. Kandydat posiadający ważny certyfikat. stopnia jest zwolniony z ponownego zdawania egzaminu podstawowego. 8.. Egzamin w metodzie głównej Egzamin pisemny powinien oceniać wiedzę kandydata w zakresie metody głównej z zastosowaniem minimalnej liczby pytań podanych w Tablicy 7. Pytania egzaminacyjne powinny być wybierane w sposób niemożliwy do przewidzenia z aktualnej, w czasie egzaminu, bazy pytań zatwierdzonej przez jednostkę certyfikującą Ocena egzaminu kwalifikacyjnego na. stopień Postanowienia ogólne Ocena egzaminu podstawowego i metody głównej powinna być dokonywana oddzielnie. Aby uzyskać certyfikat, kandydat powinien zdać oba egzaminy podstawowy i w metodzie głównej. Dla trzech części A, B i C egzaminu podstawowego oraz części D i E egzaminu w metodzie głównej, stosuje się następujące wymagania. Jeżeli egzaminy zostały przygotowane konwencjonalnie na papierze, egzaminator powinien być odpowiedzialny za ocenę egzaminów przez porównanie z odpowiedziami modelowymi zaakceptowanymi przez jednostkę certyfikującą. Każda poprawna odpowiedź daje 1 punkt, a ocena całkowita z egzaminu jest równa sumie uzyskanych punktów. Dla oceny końcowej, ocena z każdej części egzaminu jest wyrażana procentowo. N2) Odsyłacz krajowy: dotyczy pytań egzaminacyjnych typu test wyboru. Strona 9

10 Opcjonalnie jednostka certyfikująca może stosować system e-oceny, który automatycznie porównuje odpowiedzi kandydata z przechowywanymi danymi i ocenia zakończony egzamin pisemny według przygotowanych algorytmów. Tablica 7 Minimalna wymagana liczba pytań na egzaminie w metodzie głównej Część Przedmiot Liczba pytań D Wiedza na poziomie. stopnia w stosowanej metodzie badań. 0 E Stosowanie metody NDT w określonym sektorze, w tym odpowiednich kodeksów, normy, specyfikacji i procedur. Może to być egzamin dopuszczający wykorzystanie dowolnie posiadanych materiałów w nawiązaniu do odpowiednich kodeksów, norm, specyfikacji i procedur. 20 F Opracowanie jednej lub kilku procedur NDT w odpowiednim sektorze związanych z danym sektorem. Odpowiednie kodeksy, normy, specyfikacje i inne procedury powinny być dostępne kandydatowi. W przypadku kandydata, który już opracował procedurę NDT w czasie zdanego egzaminu na. stopień, jednostka certyfikująca może zastąpić opracowanie procedury NDT przez analizę krytyczną istniejącej opracowanej procedury zawierającej błędy i/lub pomyłki i obejmującej odpowiednią metodę i sektor Egzamin podstawowy Dla uzyskania pozytywnego wyniku egzaminu podstawowego kandydat powinien uzyskać minimalną ocenę 70 % z każdej części A, B i C Egzamin w metodzie głównej Dla uzyskania pozytywnego wyniku egzaminu w metodzie głównej kandydat powinien uzyskać minimalną ocenę 70 % z każdej części D, E i F. Zalecane współczynniki wagowe do sprawdzania pisemnych procedur na egzaminie, patrz Tablica D Przeprowadzanie egzaminów Wszystkie egzaminy powinny być przeprowadzone w ośrodkach egzaminacyjnych założonych, zatwierdzonych i nadzorowanych bezpośrednio przez jednostkę certyfikującą lub za pośrednictwem autoryzowanej jednostki kwalifikującej W czasie egzaminu kandydat powinien posiadać dowód tożsamości i oficjalne zawiadomienie o egzaminie, które należy okazać egzaminatorowi lub na żądanie osoby sprawującej nadzór Każdy kandydat, który w czasie trwania egzaminów nie przestrzega przepisów egzaminacyjnych, względnie sam dokonuje lub pomaga w oszukańczych czynnościach, powinien zostać wykluczony z dalszego udziału w egzaminie kwalifikacyjnym na okres przynajmniej jednego roku Pytania egzaminacyjne powinny być aktualizowane przez jednostkę certyfikującą. W przypadku, kiedy materiały egzaminacyjne są przygotowane konwencjonalnie w formie papierowej, egzaminator powinien zaktualizować i zatwierdzić formularze egzaminacyjne a ocena powinna być przeprowadzona zgodnie z procedurą zatwierdzoną przez jednostkę certyfikującą. (patrz i 8..4). W przypadku, kiedy stosowany jest komputerowy system e-oceny, który wybiera pytania na egzamin pisemny i dokonuje oceny kandydata, jednostka certyfikująca powinna aktualizować i zatwierdzać taki system Pisemne (komputerowe lub konwencjonalne) i praktyczne egzaminy kwalifikacje powinny być nadzorowane przez egzaminatora lub przez jedną lub więcej osób wyszkolonych do nadzoru, za których odpowiedzialność bierze egzaminator Egzaminator nie powinien egzaminować kandydata, jeżeli: a) przygotowywał kandydata do egzaminu w okresie 2 lat od momentu zakończenia szkolenia; b) pracuje (na stałe lub tymczasowo) w tym samym miejscu, co egzaminator Za zgodą jednostki certyfikującej kandydat może stosować własną aparaturę w czasie egzaminu praktycznego Nie dopuszcza się, aby kandydaci wnosili na miejsce egzaminu jakiekolwiek przedmioty, o ile nie są upoważnieni przez egzaminatora. 8.5 Powtarzanie egzaminu Kandydat, który nie zdał egzaminu z powodu nieetycznego zachowania, powinien odczekać co najmniej 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o ponowny egzamin (patrz 8.4.) Kandydat, który nie uzyska pozytywnej oceny z jakiejkolwiek części egzaminu, może powtarzać dwukrotnie taką(-ie) część(-ci), w której(-ych) nie uzyskał oceny pozytywnej, pod warunkiem że powtórny egzamin odbędzie się nie wcześniej niż po upływie jednego miesiąca, chyba że ukończył dodatkowe szkolenie, akceptowalne przez jednostkę certyfikującą ani też nie później niż 2 lata od pierwszego egzaminu. UWAGA "Części egzaminu" w tym kontekście odnoszą się: na 1. i 2. stopień do ogólnego, specjalistycznego praktycznego egzaminu; na. stopień do egzaminu podstawowego, części A, B i C; na. stopień do egzaminu w metodzie głównej, części D, E i F Kandydat, który uzyskał negatywną ocenę ze wszystkich dozwolonych egzaminów poprawkowych, powinien złożyć wniosek i przystąpić do egzaminu zgodnie z procedurą ustaloną dla nowych kandydatów. Strona 10

11 8.6 Zwolnienia egzaminacyjne Osoba certyfikowana na 1. lub 2. stopień, ubiegająca się o certyfikację w nowym sektorze w tej samej metodzie NDT, powinna przystąpić wyłącznie do egzaminu specjalistycznego i praktycznego w metodzie dotyczącej nowego sektora Osoba certyfikowana na. stopień zmieniająca lub ubiegająca się o certyfikację w nowym sektorze w tej samej metodzie NDT, jest zwolniona z ponownego przystąpienia do egzaminu podstawowego i części D w głównej metodzie na. stopień (patrz Tablica 7). 9 Certyfikacja 9.1 Zarządzanie Kandydat spełniający wszystkie warunki powinien być certyfikowany, a potwierdzenie tej certyfikacji powinno być dostępne w jednostce certyfikującej. Może to być osiągnięte poprzez wydanie wydruku papierowego certyfikatu (-ów) i/lub legitymacji certyfikacji (patrz 9.2) i/lub poprzez elektroniczne przesyłanie i wyświetlanie istotnych informacji na stronie internetowej jednostki certyfikującej. 9.2 Certyfikaty i/lub legitymacje certyfikacji Certyfikaty i/lub odpowiadające mu legitymacje certyfikacji powinny zawierać, co najmniej: a) imię i nazwisko osoby certyfikowanej; b) datę wydania certyfikacji; c) datę upływu ważności certyfikacji; d) odniesienie do niniejszej Normy Międzynarodowej (ISO 9712:2012); e) stopień certyfikacji; f) nazwę jednostki certyfikującej; g) metodę(-y) NDT; h) odpowiedni(-e) sektor(-y); i) w stosownych przypadkach, zakres ograniczeń do certyfikatów i/lub specjalnych zastosowań; j) niepowtarzalny numer identyfikacyjny osoby; k) podpis osoby certyfikowanej; l) zdjęcie osoby certyfikowanej, w przypadku wydania legitymacji certyfikacji; m) zabezpieczenie utrudniające fałszowaniu legitymacji, np. pieczęć, foliowanie, itp.; n) podpis wyznaczonego przedstawiciela jednostki certyfikującej. Na jednym lub obu dokumentach, na certyfikacie i legitymacji, może być przewidziane miejsce na podpis oraz pieczęć pracodawcy upoważniające osobę certyfikowaną do działania (patrz.21). W ten sposób pracodawca wykazuje, że bierze odpowiedzialność za wyniki badań. 9. Certyfikaty cyfrowe 9..1 Zamiast certyfikatu w postaci fizycznej (wydruku komputerowego) może być wydany certyfikat cyfrowy. W takim przypadku dla zainteresowanych stron są dostępne (online, na stronie internetowej jednostki certyfikującej), bez żądania, następujące dane, z zastrzeżeniem zgodności z przepisami krajowymi: oficjalna nazwa, dane kontaktowe oraz, w stosownych przypadkach, akredytacja jednostki certyfikującej; nazwisko i imię osoby certyfikowanej; niepowtarzalny numer identyfikacyjny osoby certyfikowanej; fotografia certyfikowanej osoby (wykonana w ciągu ostatnich 10 lat); daty wydania i utraty ważności certyfikatu; zakres certyfikacji, w tym stopień, metoda(-y) NDT, i sektora(-y), którego(-ych) dotyczy(-ą); wszelkie ograniczenia certyfikacji, jeżeli występują W przypadku, gdy dane wymienione w 9..1 mogą być drukowane bezpośrednio ze strony internetowej jednostki certyfikującej, wydruk powinien zawierać datę druku oraz oświadczenie, że obecny stan certyfikatu można sprawdzić na odpowiedniej stronie internetowej. 9.4 Ważność Postanowienia ogólne Maksymalny okres ważności certyfikatu wynosi pięć lat. Okres ważności powinien się rozpocząć (data wydania certyfikatu) w chwili spełnienia wszystkich wymagań dotyczących certyfikacji (szkolenie, praktyka, badanie wzroku i zdany egzamin). Certyfikacja staje się nieważna: a) zgodnie z decyzją jednostki certyfikującej, np. po przeglądzie potwierdzeń postępowania niezgodnego z procedurami certyfikacji lub nieprzestrzegania kodeksu etycznego; b) jeżeli na podstawie negatywnego wyniku corocznego badania zdolności widzenia wykonywanego na odpowiedzialność pracodawcy, osoba staje się fizycznie niezdolna do wykonywania swoich obowiązków; c) jeżeli w metodzie, w której dana osoba jest certyfikowana, nastąpi istotna przerwa (patrz.27); d) jeżeli kandydat nie uzyska recertyfikacji w ciągu okresu, w którym spełnia wymagania dotyczące recertyfikacji lub pierwotnej certyfikacji Wznowienie ważności Jednostka certyfikująca powinna określić warunki dotyczące wznowienia ważności w przypadku a) i b). W przypadku wznowienia ważności certyfikacji po istotnej przerwie kandydat powinien przystąpić do egzaminu receryfikacyjnego. W przypadku zdania takiego egzaminu certyfikacja jest wznowiona na nowy pięcioletni okres ważności, począwszy od daty wznowienia. 10 Odnowienie 10.1 Przed zakończeniem pierwszego okresu ważności certyfikatu i po każdych 10 latach certyfikacja może być odnowiona przez jednostkę certyfikującą na nowy pięcioletni okres po przedstawieniu: a) udokumentowanego potwierdzenia badania zadowalającej zdolności widzenia wykonywanego w czasie ostatnich 12 miesięcy; Strona 11

12 b) weryfikowalnego udokumentowanego potwierdzenia ciągłej zadowalającej pracy, bez istotnych przerw (patrz.27) w metodzie oraz sektorze, w których wnioskowane jest odnowienie certyfikatu. Jeżeli kryterium b) nie jest spełnione, powinny został spełnione takie same wymagania jak dla recertyfikacji (patrz Rozdział 11) Odpowiedzialnością osoby certyfikowanej jest rozpoczęcie procedury wymaganej dla odnowienia. Zapisy dotyczące odnowienia powinny być przedstawione w okresie sześciu miesięcy przed datą upływu certyfikacji. Wyjątkowo, na podstawie decyzji jednostki certyfikującej, mogą być rozważone zapisy przedstawione w czasie 12 miesięcy po dacie upływu ważności certyfikacji. Po tym okresie żadne wyłączenia nie są dopuszczalne i powinno być dozwolone przystąpienie kandydata do egzaminu receryfikacyjnego. 11 Recertyfikacja 11.1 Postanowienia ogólne Przed zakończeniem każdego drugiego okresu ważności (co 10 lat), osoba certyfikowana może być recertyfikowana przez jednostkę certyfikującą na nowy okres pięciu lat lub mniej, pod warunkiem, że spełnia kryterium dla odnowienia, określone w 10.1 a) i spełnia obowiązujące warunki opisane poniżej. Odpowiedzialnością osób certyfikowanych jest rozpoczęcie procedur wymaganych do uzyskania recertyfikacji. Jeżeli ubieganie się o recertyfikację ma miejsce po upływie ponad 12 miesięcy od zakończenia okresu ważności certyfikacji, powinny zostać przeprowadzone i ukończone z wynikiem pozytywnym egzaminy (ogólny, specjalistyczny i praktyczny) na 1. i 2. stopnień oraz egzamin w metodzie głównej na. stopień i 2. stopień Osoby certyfikowane na 1. i 2. stopień, ubiegające się o recertyfikację, powinny spełniać wymagania dla odnowienia określone w 10.1b) oraz spełnić Osoba zainteresowana powinna zdać z wynikiem pozytywnym egzamin praktyczny, który wykazuje ciągłość kompetencji do prowadzenia działań w zakresie określonym w certyfikacie. Egzamin powinien obejmować badanie próbek egzaminacyjnych (patrz Tablica B.1) odpowiednich do zakresu recertyfikacji oraz, w przypadku 2. stopnia, opracowanie pisemnej instrukcji badań odpowiedniej do stosowania przez personel 1. stopnia (patrz ). Jeżeli dana osoba nie uzyska wyniku co najmniej 70 % dla każdej badanej próbki (współczynniki wagowe zgodne z wytycznymi podanymi w Tablicy 5) oraz, dla 2. stopnia, z instrukcji, powinno być dozwolone dwukrotne, ponowne przystąpienie do egzaminu recertyfikacyjnego po co najmniej 7 dniach, a przed upływem 6 miesięcy od pierwszej próby. W przypadku niezdania dwóch dozwolonych egzaminów poprawkowych, nie powinien być wydany ponowny certyfikat, a w celu odzyskania certyfikacji w tym stopniu, sektorze i metodzie, kandydat powinien ubiegać się o ponowną certyfikację. W tym przypadku nie należy stosować żadnych zwolnień z egzaminu z tytułu jakiejkolwiek, innej ważnej certyfikacji stopień Osoby certyfikowane na. stopień ubiegające się o recertyfikację, powinny dostarczyć potwierdzenie ciągłości kwalifikacji poprzez: a) spełnienie wymagania dla egzaminu pisemnego na. stopnień; b) spełnienie wymagań systemu uzyskiwania punktów, jak podano w Załączniku C. Osoba może wybrać pomiędzy recertyfikacją za pomocą egzaminu lub systemu uzyskiwania punktów. Jeżeli wybrano system uzyskiwania punktów i wymaga on przedłożenia przez pracodawcę dokumentów lub dostępu do siedziby pracodawcy, osoba recertyfikowana powinna przekazać jednostce certyfikującej w formie pisemnego oświadczenia, zgodę pracodawcy. W obu przypadkach (egzamin pisemny lub system uzyskiwania punktów, osoba powinna albo dostarczyć odpowiednio udokumentowane potwierdzenie akceptowalne przez jednostkę certyfikującą, zaświadczające o ciągłości praktycznego wykonywania badań w danej metodzie, albo zdać egzamin praktyczny na 2. stopień, jak określono w , z wyłączeniem opracowywania instrukcji NDT Osoba powinna zdać egzamin, który obejmuje co najmniej 20 pytań na temat stosowania metody badania w określonym(-ych) sektorze(-ach), co dowodzi zrozumienia aktualnych technik NDT, norm, kodeksów lub specyfikacji oraz zastosowanych technologii, oraz w zależności od wyboru jednostki certyfikującej, pięć dodatkowych pytań na temat wymagań systemu certyfikacji Jeżeli osoba nie osiągnie co najmniej 70 % w egzaminie recertyfikacyjnym, należy pozwolić na maksymalnie dwukrotne, ponowne przystąpienie do egzaminu. Okres, w którym wszystkie egzaminy poprawkowe powinny być podjęte, wynosi 12 miesięcy, chyba że jednostka certyfikująca zezwoli na przedłużenie. W przypadku negatywnego wyniku w dwóch egzaminach poprawkowych certyfikat nie powinien być wydany; aby odzyskać certyfikat w danym sektorze i metodzie, kandydat powinien zdać egzamin właściwy w metodzie głównej Kandydat, który ubiega się o ponowną certyfikację, ale nie spełnia wymagań systemu uzyskiwania punktów, powinien być recertyfikowany zgodnie z W przypadku niepowodzenia w pierwszym egzaminie recertyfikacyjnym należy pozwolić na jednokrotne przystąpienie do ponownego egzaminu recertyfikującego w ciągu 12 miesięcy od daty złożenia wniosku o odnowienie certyfikatu w trybie systemu uzyskiwania punktów. 12 Dokumenty Jednostka certyfikująca lub autoryzowane jednostki kwalifikujące powinny prowadzić: a) aktualną listę lub bazę wszystkich osób certyfikowanych, zestawiony według stopni, metody NDT i sektora; b) odrębne zapisy dla każdego kandydata, który nie uzyskał certyfikacji, przez co najmniej pięć lat od daty złożenia wniosku; c) akta osobowe każdej osoby certyfikowanej i każdej osoby, której certyfikacja została wycofana, zawierające: 1) zdjęcie lub obraz cyfrowy zrobione w ciągu ostatnich 10 lat, 2) wnioski o certyfikację, Strona 12

13 ) dokumenty egzaminacyjne, takie jak formularze, odpowiedzi, opisy próbek, zapisy, wyniki badań, procedury NDT oraz arkusze ocen, 4) dokumenty odnowienia i ponownej certyfikacji, w tym potwierdzenie zdolności widzenia i ciągłości pracy, 5) przyczynę(-y) cofnięcia certyfikacji. Akta osobowe powinny być przechowywane jako poufne i odpowiednio zabezpieczone, tak długo jak certyfikat pozostaje ważny i przez co najmniej jeden pełen cykl certyfikacji po ustaniu ważności certyfikatu. 1 Okres przejściowy 1.1 Celem niniejszego rozdziału jest umożliwienie wdrożenia systemu, jeżeli jednostka certyfikująca stosuje program certyfikacji dla metody NDT, która nie jest jeszcze objęta takim programem lub gdy tworzony jest nowy sektor. Jednostka certyfikująca może tymczasowo wyznaczyć, na okres nie dłuższy niż pięć lat od daty wejścia w życie nowej metody lub sektora, odpowiednio wykwalifikowany personel, taki jak egzaminatorów (patrz.9) w celu prowadzenia, nadzorowania i oceny egzaminów. Nie dopuszcza się, aby pięcioletni okres wdrażania, był stosowany przez jednostkę certyfikującą jako środek w celu certyfikowania kandydatów, którzy nie spełniają wszystkich wymagań kwalifikacyjnych i certyfikacyjnych niniejszej Normy Międzynarodowej. 1.2 Odpowiednio kwalifikowany personel oznacza, że personel taki: a) posiada wiedzę w zakresie zasad NDT i specjalistyczną wiedzę w odpowiednim sektorze; b) nabył praktykę przemysłową w zakresie stosowania metody NDT; c) posiada umiejętność przeprowadzania egzaminów kwalifikacyjnych; d) jest w stanie interpretować formularze i wyniki egzaminów kwalifikacyjnych. 1. W ciągu dwóch lat od daty powołania, egzaminatorzy powinni uzyskać certyfikaty poprzez spełnienie wymagań określonych dla recertyfikacji, jak opisano w Przejście od EN 47:2008, [4] ISO 9712:2005 na niniejszą Normę Międzynarodową Certyfikacja zgodnie z EN 47:2008 [4] i/lub ISO 9712:2005, przyznana przed publikacją niniejszej Normy Międzynarodowej, pozostaje ważna aż do następnego obowiązkowego kroku w procesie certyfikacji, tj. odnowienia lub recertyfikacji, który powinien zostać przeprowadzony zgodnie z niniejszą Normą Międzynarodową. Certyfikacja zgodnie z niniejszą Normą Międzynarodową jest uważana za spełniającą wymagania zarówno EN 47:2008, jak i ISO 9712:2005; konsekwentnie, wszelkie wymagania dotyczące certyfikacji według jednej z tych norm są spełnione przez certyfikację zgodnie z niniejszą Normą Międzynarodową.. Załącznik A (normatywny) Sektory A.1 Postanowienia ogólne Przy tworzeniu sektora, jednostka certyfikująca może ujednolicić go zgodnie z listami sektorów w A.2 i A.. Nie wyklucza to możliwości rozwoju sektorów dodatkowych w celu zaspokojenia potrzeb krajowych. A.2 Sektory wyrobów Należą do nich: a) odlewy (c) N) (materiały żelazne i nieżelazne); b) odkuwki (f) (wszystkie typy odkuwek: materiały żelazne i nieżelazne); c) złącza spawane (w) (wszystkie rodzaje spoin i złącza lutowane z materiałów żelaznych i nieżelaznych); d) rury różnych średnic (t) (bez szwu, spawane, materiały żelazne i nieżelazne, włączając w to wyroby płaskie do produkcji rur spawanych); e) wyroby przerabiane plastycznie (wp), z wyjątkiem odkuwek (np. płyty, wałki, pręty); f) materiały kompozytowe (p). A. Sektory przemysłowe Sektory składające się z kilku sektorów wyrobu, obejmujące wszystkie lub wybrane wyroby lub określone materiały (np.: materiały żelazne i nieżelazne lub niemetaliczne, takie jak ceramika, tworzywa sztuczne i kompozyty): a) wytwarzanie; b) badania przed- i eksploatacyjne, w tym wytwarzanie; c) utrzymanie ruchu kolei; d) lotnictwo. Podczas tworzenia sektora przemysłowego jednostka certyfikująca powinna precyzyjnie określić w swojej opublikowanej dokumentacji zakres nowego sektora odpowiednio do wyrobu, obiektu lub elementu. Osoba certyfikowana w wybranym sektorze przemysłowym powinna być uważana za posiadającą certyfikację w oddzielnych sektorach, z których utworzony jest sektor przemysłowy. Sektor certyfikacji może dotyczyć wszystkich trzech stopni, we wszystkich metodach NDT lub może być ograniczony do poszczególnych metod lub stopni. Zakres certyfikacji niezależnie od sposobu jego określenia powinien być określony na certyfikacie. W przypadku materiałów kompozytowych jednostka certyfikująca powinna określić wymagania dotyczące egzaminu kwalifikacyjnego. N) Odsyłacz krajowy: zastosowane skróty pochodzą od angielskich terminów: c = castings; f = forgings; w = welds; t = tubes and pipes; wp = wrought products; p = composite materials. Strona 1

14 Załącznik B (normatywny) Minimalna liczba i rodzaj próbek egzaminacyjnych w przypadku egzaminu praktycznego na 1. i 2. stopień Tablica B.1 Minimalna liczba i rodzaj próbek egzaminacyjnych w przypadku egzaminu praktycznego na 1. i 2. stopień Sektor wyrobu Odlewy Odkuwki Złącza spawane Rury różnych średnic Wyroby przerabiane plastycznie Sektory przemysłowe (składające się z dwóch lub więcej sektorów produktu) Metoda i stopień UT1 UT2 RT1 RT2 ET1 ET2 MT1 MT2 PT1 PT2 LT1 LT2 VT1 VT2 AT1 AT Wytwarzanie Badanie przedi eksploatacyjne rs rs rs rs rs ds ds ds UT1 UT2 RT1 RT2 ET1 ET2 MT1 MT2 PT1 PT2 LT1 LT2 VT1 VT2 AT1 AT2 c/f w c/f w 2 c w rs 2 cw + 24 rs t w t w c/f w c/f w c/f w c/f w c/f w c/f w 1 c/f t w ds ds ds ds c/f t w Utrzymanie ruchu kolei Lotnictwo rs ds Dla ST, minimalna liczba próbek wynosi 1 dla 1. stopnia i 2 dla 2. stopnia. Dla TT, minimalna liczba okazów to ds dla zastosowania przemysłowego. Jeżeli egzamin praktyczny wymaga badania więcej niż jednej próbki, druga i każde kolejne próbki powinny być różne od tych uprzednio badanych, np. różnego rodzaju wyrobu, specyfikacji materiałowej, kształtu, rodzaju i rozmiaru nieciągłości. Jeżeli po cyfrze oznaczającej wymaganą liczbę próbek występują oznaczenia literowe sektorów wyrobu, oznacza to, że próbki z takich sektorów powinny być włączone do egzaminu praktycznego. Dla badania radiograficznego, kandydaci na 1. i 2. stopień, powinni prześwietlić co najmniej dwa obszary z wyjątkiem kandydatów na 2. stopień, którzy zdali egzamin na 1. stopień i wtedy prześwietlają, co najmniej jeden obszar. W przypadku egzaminu w metodzie badania szczelności obejmującego zarówno zmianę ciśnienia i znacznik gazowy, co najmniej jedna próbka powinna być badana obydwu sposobami. Jeżeli egzamin sektorowy obejmuje badania więcej niż jednego wyrobu, to badane próbki powinny być reprezentatywne dla wszystkich wyrobów lub powinny być losowo wybrane przez egzaminatora z zakresu wyrobów lub materiałów, które składają się na sektor. Zestaw radiogramów (12 lub 24) powinien być traktowany jako jedna próbka. Objaśnienia: c N4) = odlew; f = odkuwka; w = złącze spawane; t = rura; c/f = odlew lub odkuwka, rs =radiogramy; ds = zestawy danych N4) Odsyłacz krajowy: zastosowane skróty pochodzą od angielskich terminów: c = casting; f = forging; w = weld; t = tube; c/f = casting or forging; rs = radiographs; ds = datasets. Strona 14

15 Załącznik C (normatywny) System uzyskiwania punktów do recertyfikacji na. stopień W niniejszym systemie kandydat na. stopień uzyskuje punkty za uczestnictwo w różnego rodzaju działaniach z zakresu NDT przedstawionych w Tablicy C.1, w okresie pięciu lat poprzedzających recertyfikację. Dla zapewnienia równomiernego rozkładu działalności, podane są ograniczenia maksymalnej liczby punktów, które można uzyskać w ciągu roku oraz w każdym rodzaju działalności w okresie pięciu lat. Warunki uzyskania recertyfikacji: a) podczas pięcioletniego okresu ważności certyfikatu należy uzyskać co najmniej 70 punktów; b) akceptowane jest uzyskanie, w ciągu roku, maksimum 25 punktów. Dodatkowo do wniosku o recertyfikację, kandydat powinien przedstawić następujące potwierdzenia spełnienia kryteriów podanych w Tablicy C.1: program i listę uczestników spotkań, zgodnie z pozycjami od 1 do 4; krótki opis badań i prac rozwojowych, zgodnie z pozycją 5; dane o autorskich publikacjach technicznych i naukowych, zgodnie z pozycją 5; ogólne dane o przeprowadzonych szkoleniach, zgodnie z pozycją 6; dla każdego certyfikatu, potwierdzenie corocznej działalności, zgodnie z pozycją 7. Pozycja Tablica C.1 System uzyskiwania punktów do recertyfikacji na. stopień Działalność Punkty za każdy rodzaj działalności (lub funkcje) Maksymalna liczba punktów w danej pozycji i roku Maksymalna liczba punktów w okresie 5 lat dla każdej pozycji 1 Członkostwo w stowarzyszeniu NDT, uczestniczenie w seminariach, sympozjach, konferencjach i/lub szkoleniach dotyczących NDT oraz odpowiednich nauk i technologii 2.1 Uczestniczenie w międzynarodowych i krajowych komitetach normalizacyjnych 1 8 a 1 8 a 2.2 Przewodniczenie komitetom normalizacyjnym 1 8 ab.1 Uczestniczenie w posiedzeniach innych komitetów NDT.2 Przewodniczenie posiedzeniom innych komitetów NDT 1 8 a 1 8 ab 4.1 Uczestniczenie w posiedzeniach grup roboczych a NDT 4.2 Przewodniczenie grupom roboczym NDT ab 5.1 Opracowania lub publikacje techniczne/naukowe 6 20 cd związane z NDT 5.2 Opublikowane prace badawcze w zakresie NDT 6 15 cd 5. Działalność badawcza w zakresie NDT 6 15 cd 6 Instruktor techniczny NDT (za każde 2 h) i/lub d egzaminator NDT (za egzamin) 7 Aktywność zawodowa 7.1 W zakładzie NDT, ośrodku szkoleniowym NDT lub ośrodku egzaminacyjnym NDT lub Inżynierii NDT d (patrz Załącznik E) (za każdy pełny rok) 7.2 Zajmowanie się sporami z klientami d 7. Rozwój zastosowań NDT d a Maksymalna liczba punktów w przypadku pozycji od 1 do 4: 20. b Punkty przydzielane za równoczesny udział i przewodniczenie. c Jeżeli jest więcej niż jeden autor, autor wiodący powinien ustalić liczbę punktów przyznawanych pozostałym autorom. d Maksymalna liczba punktów dla każdej z pozycji 5 i 6 wynosi: 0, oraz 7: 50. Strona 15

16 Załącznik D (normatywny) Ocena egzaminu praktycznego D.1 Ocena egzaminu praktycznego na 1. i 2. stopień wytyczne procentowych współczynników wagowych Tablica D.1 Wytyczne dotyczące procentowych współczynników wagowych egzaminu praktycznego na 1. i 2. stopień Część 1 Wiedza dotycząca aparatury NDT: Przedmiot 1. stopień 2. stopień a) kontrola systemu i sprawdzenie funkcjonalności; 10 5 b) weryfikacja nastaw Suma Część 2 Stosowanie metody NDT: a) przygotowanie próbki egzaminacyjnej (np. stan powierzchni), łącznie z oceną wizualną; b) na 2. stopień, wybór techniki NDT i określenie warunków wykonania badania; 5 2 n/a 7 c) nastawianie aparatury NDT; 15 5 d) wykonanie badania; 10 5 e) procedury po badaniu (np. demagnetyzacja, czyszczenie, zabezpieczanie). 5 1 Suma 5 20 Część Wykrywanie i zapisywanie nieciągłości: a a) wykrywanie nieciągłości, których wykrycie jest obowiązkowe; b) charakteryzowanie (rodzaj, położenie, orientacja, przybliżone wymiary itp.); c) na 2. stopnień, ocena na podstawie kryteriów określonych w kodeksie, normie, specyfikacji lub kryterium procedury n/a 15 d) przygotowanie protokołu badania Suma Część 4 Pisemna instrukcja NDT (kandydaci na 2. stopień): b a) wprowadzenie (zakres, dokumenty odniesienia); 1 b) personel; 1 c) stosowana aparatura, w tym nastawy; d) wyrób (opis lub rysunek, w tym badany obszar i cel badania); 2 e) warunki badania, w tym przygotowania do badania; 2 f) szczegółowe instrukcje wykonania badania; g) zapisywanie i klasyfikacja wyników badania; 2 h) protokołowanie wyników badania; 1 Suma 15 Całkowita ocena egzaminu praktycznego 100 % 100 % Aby zdać egzamin, zaleca się, by kandydat uzyskał nie mniej, niż 70 % z pisemnej części instrukcji NDT, tj. 10,5 punktu na 15,0 możliwych. a Kandydat, który nie wykazał w protokole badania nieciągłości określonej we wzorcowym protokole badania próbki jako obowiązkowej dla kandydata do zapisu, w czasie wykonywania badania w warunkach określonych w takim wzorcowym protokole, powinien otrzymać ocenę zero za część. egzaminu praktycznego, dotyczącą badanej próbki. W przypadku RT, niniejszy warunek ma zastosowanie do interpretacji radiogramów, tj. niewykazanie nieciągłości "obowiązkowej do zapisu" na jednym radiogramie powoduje ocenę zero dla zestawu radiogramów w części. egzaminu. b Kandydat na 2. stopień powinien opracować instrukcję NDT dla próbki wybranej przez egzaminatora, odpowiedniej dla personelu 1. stopnia. Jeżeli kandydat na 2. stopień wykonuje badanie próbki, dla której nie jest wymagana instrukcja NDT, ocena jest obliczana procentowo w stosunku do 85 %. Strona 16

17 D.2 Procentowe współczynniki wagowe egzaminu praktycznego na. stopień Tablica D.2 Wytyczne dotyczące procentowych współczynników wagowych egzaminu praktycznego na. stopień Przedmiot % maximum Część 1 Część ogólna a) zakres (obszar zastosowania, wyrób); 2 b) nadzór nad dokumentem; 2 c) powołania normatywne i informacje uzupełniające. 4 Suma częściowa 8 Część 2 Personel NDT 2 Część : Materiały i wyposażenie : a) aparatura podstawowa NDT (w tym określenie statusu wzorcownia i działania sprawdzające poprzedzające badanie); b) wyposażenie pomocnicze (próbki wzorcowe i odniesienia, materiały dodatkowe, wyposażenie dodatkowe, pomoce wizualne itp.). Suma częściowa 20 Część 4 Próbka egzaminacyjna a) warunki fizyczne i przygotowanie powierzchni (temperatura, dostęp, brak pokryć ochronnych, chropowatość itp.); b) opis badanej obszaru lub objętości, w tym dane odniesienia; 1 c) spodziewane nieciągłości. Suma częściowa 5 Część 5 Wykonanie badania: a) stosowana(-e) metoda(-y) i technika(-i) NDT; 10 b) nastawianie aparatury 10 c) wykonanie badania (w tym zgodność z instrukcją NDT); 10 d) charakteryzowanie nieciągłości. 10 Suma częściowa 40 Część 6 Kryteria akceptacji 7 Część 7 Procedura po zakończeniu badania a) rozporządzanie wyrobem niezgodnym (znakowanie, oddzielanie); 2 b) przywracanie pokryć ochronnych (jeżeli jest wymagane). 1 Suma częściowa Część 8 Przygotowanie protokołu badania 5 Część 9 Prezentacja 10 Łącznie Strona 17

18 Załącznik E (informacyjny) Inżynieria NDT E.1 Definicja Inżynieria NDT obejmuje wszystkie działania związane z NDT, od projektowania urządzeń do odpowiedzialności za przygotowanie, realizację i weryfikację NDT (w wytwarzaniu i eksploatacji) tych urządzeń, należących do instalacji przemysłowych lub technicznych. E.2 Otwarty wykaz działań objętych inżynierią NDT Działania te obejmują: a) określenie wymagań, jakie należy wziąć pod uwagę na etapie projektowania i/lub weryfikację możliwości wykonania badania podczas wytwarzania oraz, w razie potrzeby, w zakresie urządzeń eksploatowanych; b) wybór technik NDT, jakie mają być realizowane podczas wytwarzania i/lub eksploatacji; c) porównanie konkretnych zaleceń różnych kodeksów i norm; d) ustanawianie lub zatwierdzanie procedury NDT e) ocenę techniczną dostawców NDT; f) ocenę technik NDT, w szczególności w zakresie wiedzy specjalistycznej; g) traktowanie (ocena techniczna) niezgodności; h) uzasadnienie, w odpowiednich przypadkach, realizowanych praktyk dla klientów i dla odpowiednich organów do spraw bezpieczeństwa; i) odpowiedzialność za ośrodek NDT; j) koordynację i nadzór nad działalnością personelu NDT; k) kwalifikowanie walidację metod NDT: 1) określanie danych wejściowych, w tym do celów badania; 2) określanie potrzebnych modeli dla otwartych, i jeżeli jest to konieczne, prób ślepych, ) zastosowanie praktycznych badań, 4) przygotowywanie specyfikacji technicznej, w tym w razie potrzeby, modelowanie, 5) przygotowywanie lub walidacja procedur NDT, 6) przygotowywanie lub walidacja dokumentacji kwalifikacyjnej; l) opracowywanie programów kontroli eksploatacji dla instalacji przemysłowych lub definiowanie zasad tworzenia takich programów. Załącznik ZA (informacyjny) Powiązanie niniejszej Normy Europejskiej z zasadniczymi wymaganiami dyrektywy UE 97/2/WE Niniejsza Norma Europejska została opracowana na podstawie mandatu udzielonego CEN przez Komisję Europejską i Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu i jest jednym ze sposobów osiągnięcia zgodności z zasadniczymi wymaganiami dyrektywy nowego podejścia 97/2/WE dotyczącej urządzeń ciśnieniowych. Z chwilą ogłoszenia niniejszej normy w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej jako zgodnej z tą dyrektywą i wprowadzenia jej jako normy krajowej co najmniej w jednym państwie członkowskim, zgodność z rozdziałami niniejszej normy, podanymi w Tablicy ZA, stanowić będzie podstawę, w granicach określonych zakresem niniejszej normy, domniemania zgodności z odpowiednimi zasadniczymi wymaganiami tej dyrektywy i związanymi z nią przepisami EFTA. Tablica ZA Powiązanie niniejszej Normy Europejskiej z Dyrektywą 97/2/WE Rozdział(-y)/podrozdział(-y) niniejszej Normy Europejskiej Zasadnicze wymagania (ER) dyrektywy 97/2/WE 7 Załącznik I,.1. 8 Załącznik I, Załącznik I, Załącznik I, Załącznik I,.1. Komentarze/Uwagi OSTRZEŻENIE W odniesieniu do wyrobów objętych zakresem niniejszej normy mogą mieć zastosowanie inne wymagania i inne dyrektywy UE. Bibliografia [1] ISO/TS 22809, Non-destructive testing Discontinuities in specimens for use in qualification examinations [2] ISO/TR 25107, Non-destructive testing Guidelines for NDT training syllabuses [] ISO/TR 25108, Non-destructive testing Guidelines for NDT personnel training organizations [4] EN 47:2008, Non-destructive testing Qualification and certification of NDT personnel General principles [5] CEN/TR 14748, Non-destructive testing Methodology for qualification of non-destructive tests [6] CEN/TS 1505, Non-destructive testing Recommendations for discontinuities-types in test Strona 18