WYCHOWANIE PATRIOTYCZNE. dr hab. Kazimiera Jaworska, prof. PWT

Transkrypt

1 WYCHOWANIE PATRIOTYCZNE dr hab. Kazimiera Jaworska, prof. PWT 1

2 Prawdziwy patriotyzm nie tylko polega na tym, ażeby kochać jakąś idealną ojczyznę, ale - ażeby kochać, badać i pracować dla realnych składników tej ojczyzny, którymi są ziemia, społeczeństwo, ludzie i wszelkie ich bogactwa - Bolesław Prus 2

3 Patriotyzm jest zjawiskiem obecnym w życiu i rozwoju człowieka od wieków. Pojęcie patriotyzmu na przestrzeni wieków było uzależnione od panującej ówczesnej sytuacji politycznej, ustroju prawnego państwa. Stan zagrożenia wojną zmuszał ludzi do głębszego zastanowienia się nad swoim stosunkiem Ojczyzny. W czasach współczesnych to pojęcie jest różnie rozumiane w różnych środowiskach. W imię patriotyzmu organizuje się różne uroczystości, obchody, manifestacje upamiętniające ważne wydarzenia historyczne. 3

4 Patriotyzm nie jest pojęciem obcym dla młodego pokolenia. Młodzież również uczestniczy i podejmuje się organizacji inicjatyw patriotycznych. W 215 r. Piotr Kramarz - student pedagogiki na PWT na seminarium dyplomowym u dr hab. Kazimiery Jaworskiej - postanowił zbadać jak młodzi ludzie w wieku licealnym rozumieją zjawisko patriotyzmu. Przeprowadził badania ankietowe wśród uczniów Liceum Ogólnokształcącego nr IX im. Juliusza Słowackiego we Wrocławiu: 84 ankietowanych I i II klasa LO. Badania określiły czym dla licealistów jest patriotyzm, czy jest on dla nich ważny, jak go rozumieją oraz czego oczekują od szkoły. Co ono dla nich oznacza, skąd czerpali wzorce. 4

5 Pytanie 1 Czy uważasz, że obecnie wiedza o patriotyzmie jest istotna dla wszechstronnego rozwoju człowieka? Pytanie to, miało na celu zbadanie czy licealiści widzą potrzebę kształcenia patriotycznego. Spośród 84 przebadanych uczniów: 37 odpowiedziało tak, 34 osoby uznały, że tak, ale w umiarkowanym zakresie, 9 uznało, że raczej nie, natomiast 3 stwierdziło wcale. Wywnioskować z tego można, iż zdecydowana większość badanych widzi potrzebę w kształceniu patriotycznym i jest ona niezbędna dla dobra rozwoju człowieka. 5

6 Czy uważasz, że obecnie wiedza o patriotyzmie jest istotna dla wszechstronnego rozwoju człowieka? tak 9 tak, z umiarem raczej nie wcale 3 tak tak, z umiarem raczej nie wcale 6

7 Pytanie numer 2 Kto Twoim zdaniem ukształtował Twoje rozumienie patriotyzmu? Pytanie to, miało na celu wykazanie kto lub co najbardziej w życiu licealistów ukształtowało ich rozumienie zjawiska patriotyzmu. W tym wypadku uczniowie mieli osiem możliwych wariantów do wyboru. Było to pytanie wielokrotnej odpowiedzi. Wyniki przedstawiają się w następujący sposób: Spośród 84 przebadanych: 66 - poczucie patriotyzmu ukształtowała rodzina 34 - szkoła, publikacje (prasa, literatura) oraz świętowanie uroczystości patriotycznych 1 - Kościół, 8 - różne organizacje ( m.in. harcerstwo, kibice Wojskowego Klubu Sportowego we Wrocławiu, młodzieżowe duszpasterstwa parafialne) 5 - koledzy, koleżanki, a więc środowisko rówieśnicze 2 inne możliwości, ale uczniowie ich nie uszczegółowili 7

8 Pytanie numer 2 WNIOSEK W zdecydowanej większości to rodzina odpowiadała za ukształtowanie rozumienia patriotyzmu wśród młodych. Jako drugim najczęstszym miejscem oddziałującym poznanie tego zjawiska jest zarówno szkoła, publikacje, uczestnictwo w obchodach świąt narodowych. Pewien wpływ, choć zdecydowanie mniejszy wywiera Kościół, różne organizacje oraz środowisko rówieśnicze. 8

9 Kto Twoim zdaniem - ukształtował Twoje rozumienie patriotyzmu? Tabela nr rodzina szkoła Kościół organizacja koleżeństwo publikacje uroczystości inne 9

10 Pytanie numer 3 Czy uważasz, że twoja wiedza na temat patriotyzmu jest już wystarczająca? Pytanie to miało na celu określenie czy licealiści czują się już świadomymi patriotami. Spośród wariantów wyboru tak lub nie wynik jest całkiem wyrównany: 49 uczniów odpowiedziało TAK (58%) 33 NIE (42%) WNIOSEK Chociaż tradycje patriotyczne są nadal przekazywane z pokolenia na pokolenie i na etapie edukacji podstawowej, to ponad 4 % posiada niedosyt w tym zakresie. 1

11 Czy uważasz, że twoja wiedza na temat patriotyzmu jest już wystarczająca? Tabela nr 3: tak nie 5 tak nie 11

12 Pytanie numer 4 Czy uważasz, że znajomość historii jest niezbędna, żeby być patriotą? To pytanie miało na celu zbadanie czy licealiści dostrzegają powiązanie pomiędzy patriotyzmem a znajomością historii oraz czy według nich patriota to osoba posiadającą świadomość historyczną. 72 uczniów odpowiedział TAK 86% 11 NIE 14% WNIOSEK: Prawie wszyscy przebadani uznali powiązanie patriotyzmu ze znajomością historii. 12

13 Czy uważasz, że znajomość historii jest niezbędna, żeby być patriotą? Tabela nr 4: tak nie tak nie 13

14 Pytanie numer 5 Jak rozumiesz pojęcie patriotyzmu? Krótko wyjaśnij. Jest to pytanie otwarte, mające na celu zbadanie jak uczniowie zrozumieli pojęcie patriotyzm. 49 osób wskazało na miłość i szacunek do Ojczyzny 34 gotowość do obrony Ojczyzny w przypadku ataku na jej dobro 19 uznało, że wiedza historyczna i ogólna edukacja są fundamentem patriotyzmu,, gdyż siła tkwi w świadomych obywatelach. 13 uznało, że patriotyzm to także aktywność w życiu narodu tj. udział w głosowaniu, udział w obchodach świąt narodowych, płacenie podatków 11 tolerancja to przejaw patriotyzmu 4 - nie odpowiedziało na to pytanie. 14

15 Pytanie numer 5 Jak rozumiesz pojęcie patriotyzmu? Krótko wyjaśnij. WNIOSEK: Zdaniem ankietowanych patriotyzm to przede wszystkim miłość do własnej Ojczyzny, która objawia się m.in. poświęceniem dla jej dobra, znajomość jej historii, aktywność w życiu społecznym i utożsamianie się ze swoim pochodzeniem przy jednoczesnym poszanowaniu innych nacji. 15

16 Jak rozumiesz pojęcie patriotyzmu? Krótko wyjaśnij Tabela nr miłość ojczyzny ofiarność świadomość aktywność szacunek duma tolerancja tradycje przywiązanie 16

17 Pytanie numer 6 Jakimi cechami według Ciebie powinien odznaczać się patriota? Jego celem było sprawdzenie z jaką osobą licealiści utożsamiają patriotę. Wyniki pomogą zbadać wyobrażenie uczniów liceum o modelu patrioty. 32 uznały że patriota to osoba miłująca swoją Ojczyznę 29 - szanująca innych ludzi i ich odmienność kulturową, 35 - zgłębiająca swoją świadomość historyczną, 26 - ofiarna, gotowa bronić swojego kraju w razie napaści wrogich państw, 17 - tolerancyjna wobec innych narodowości 14 - wierna obowiązującemu prawu i tradycjom. Wśród rzadziej wymienianych cech znalazły się m.in. 6 - otwartość na innych ludzi 8 - kultura osobista 8 odpowiedzialność 11 - uczynność 6 - pewność swoich przekonań 1 - szlachetność, pracowitość, sprawiedliwość 17

18 Pytanie numer 6 Jakimi cechami według Ciebie powinien odznaczać się patriota? Wniosek: Według licealistów patriota powinien się odznaczać przede wszystkim umiłowaniem Ojczyzny, poszanowaniem i tolerancją innych ludzi oraz ich tradycji, wiedzą historyczną, gotowością do poświęceń na rzecz kraju, aktywnością, odpowiedzialnością, pracowitością. Podsumowując, jest to osoba społeczna, godna naśladowania. 18

19 Jakimi cechami według Ciebie powinien odznaczać się patriota? Tabela nr miłująca ojczyznę szanująca 2 17 świadoma ofiarna tolerancyjna wierna prawu otwarta kulturalna odpowiedzialna uczynna pewna 19

20 Pytanie numer 7 Czy przypominasz sobie jakąś dyskusję w szkole na temat patriotyzmu? Pytanie to miało na celu zbadanie czy licealiści mieli okazję poznania elementów wychowania patriotycznego zawartego w szkolnych programach wychowawczych. 56 pamiętała zajęcia poświęcone tematyce patriotycznej (66%) 27 - takich lekcji nie pamiętało (34%) WNIOSEK: W większości szkół, z których pochodzą badani, uskutecznia się praktyki wychowawcze pod kątem kształtowania postaw patriotycznych wśród młodzieży. 2

21 Czy przypominasz sobie jakąś dyskusję w szkole na temat patriotyzmu? Tabela nr tak nie 27 tak nie 21

22 Pytanie numer 8 Czy zajęcia lekcyjne w Twojej szkole umożliwiają Ci rozwój wiedzy na temat patriotycznych zachowań Polaków? Pytanie to miało na celu określenie w jakim stopniu szkoła umożliwia licealistom pogłębienie wiedzy historycznej dotyczącej gestów patriotycznych Polaków żyjących dawniej potwierdziło że szkoła umożliwia zdobycie takiej wiedzy (65%) 26 - zaznaczyła, że niezbyt (3%) 2 odpowiedziało NIE (5%) WNIOSEK: Zajęcia lekcyjne w szkole zawierają treści patriotyczne. Przekazują wiedzę na temat bohaterów narodowych i ich dzieł. 22

23 Czy zajęcia lekcyjne w Twojej szkole umożliwiają Ci rozwój wiedzy na temat patriotycznych zachowań Polaków? Tabela nr tak niezbyt wcale 1 tak niezbyt 2 wcale 23

24 Pytanie numer 9 Według Ciebie, podczas jakich lekcji można przekazywać wiedzę o patriotyzmie? Było to pytanie otwarte mające na celu zbadanie czy licealiści dostrzegają związek wychowania obywatelskiego i wiedzy ogólnej z patriotyzmem. Miało również na celu określenie jakie przedmioty według uczniów kształcą prawdziwych patriotów. 76 historia 56 - wiedza o społeczeństwie 55 - język polski 14 - religia 9 - godzina wychowawcza 3 - podstawy przedsiębiorczości (tłumaczyli, iż patriota, to także osoba zaradna i przyczynia się do wzrostu gospodarczego państwa) 2 etyka 2 - wszystkie przedmioty. 24

25 Pytanie numer 9 Według Ciebie, podczas jakich lekcji można przekazywać wiedzę o patriotyzmie? WNIOSEK: według licealistów przede wszystkim na lekcjach historii, języka polskiego, wiedzy o społeczeństwie i ewentualnie religii możliwe jest przekazywanie wiedzy o patriotyzmie. 25

26 Według Ciebie, podczas jakich lekcji można przekazywać wiedzę o patriotyzmie? Tabela nr wiedza o społeczeństwie język polski historia godzina wychowawcza religia podstawy przedsiębiorczości etyka 26

27 Pytanie numer 1 Według Ciebie, jakie przedsięwzięcia powinna organizować szkoła dla rozwoju wiedzy o patriotyzmie? To pytanie miało na celu określenie czy przedsięwzięcia, które organizuje szkoła wystarczają licealistom do pogłębienia wiedzy o patriotyzmie oraz w jaki inny sposób można rozbudzić w uczniach patriotyzm. Spośród 8 możliwych do wyboru wariantów: 74 uczniów zaznaczyło - spotkania z zasłużonymi dla historii ludźmi bądź świadkami dawnych ważnych wydarzeń 49 - wycieczki do muzeów narodowych 33 - udział Szkoły w oficjalnych obchodach świąt narodowych 3 - więcej szkolnych uroczystości patriotycznych 19 - koła zainteresowań o charakterze patriotycznym 9 - więcej lekcji historii 4 inne niż wyżej wymienione możliwości np. organizowanie akcji promujących patriotyzm 4 - uczniów uznało, iż ilość aktualnie organizowanych przez szkołę przedsięwzięć jest wystarczająca dla rozwoju wiedzy o patriotyzmie. 27

28 Pytanie numer 1 Według Ciebie, jakie przedsięwzięcia powinna podejmować szkoła dla rozwoju wiedzy o patriotyzmie? WNIOSKI: Według licealistów ilość aktualnie organizowanych przez szkołę przedsięwzięć patriotycznych nie wystarcza do urozmaicenia możliwości pogłębiania wiedzy o patriotyzmie. Szkoła powinna aranżować więcej spotkań z bohaterami bądź świadkami dawnych ważnych wydarzeń, którzy z własnego doświadczenia przedstawią młodzieży nie tylko historyczne fakty, ale zapewne również ich interpretację. Szkoła nie powinna również szczędzić czasu na wycieczki klasowe do muzeów narodowych oraz dobrym pomysłem byłaby również obecność licealistów na oficjalnych obchodach świąt narodowych, które organizują np. przez środowiska kombatanckie lub nawet Garnizon Wrocław. 28

29 Według Ciebie, jakie przedsięwzięcia powinna organizować szkoła, dla rozwoju wiedzy o patriotyzmie? Tabela nr więcej historii koła zainteresowań szkolne uroczystości spotkania wycieczki do muzeów udział w obchodach świąt inne aktualna ilość wystarczy 29

30 Wyżej przedstawioną ankietę uczniowie rozwiązali chętnie i szczerze odpowiadali na pytania zarówno otwarte jak i zamknięte. Dojrzałe podejście z ich strony poskutkowało interesującymi wnioskami. 3

31 WNIOSKI KOŃCOWE Analiza odpowiedzi młodzieży na pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety wskazuje że: wiedza o patriotyzmie była przekazywana jej od najmłodszych lat (domu rodzinny, szkoła, inne organizacje np. harcerstwo) całe bogactwo wiedzy przyniesione z poprzednich środowisk wychowawczych spowodowało, iż pojmowanie patriotyzmu przez licealistów jest niemalże zgodne z opracowanymi definicjami tego zjawiska przedstawionymi w wielu publikacjach Autorzy najczęściej wyraźnie podkreślają, że patriotyzm jest umiłowaniem Ojczyzny, poszanowaniem dziedzictwa kulturowego oraz przejawia się w tolerancji do innych narodowości. 31

32 WNIOSKI KOŃCOWE Uczniowie nie tylko dali dowód na to, że rozumieją to pojęcie. Również byli w stanie odpowiedzieć na bardziej problematyczne pytania, wymagające chwili zastanowienia się, zagłębienia we własne wspomnienia i dojścia do sedna problemu po czym przełożenie go na kartkę papieru. Licealiści dostrzegają także potrzebę dalszego kształcenia się w zakresie patriotyzmu. Wiedzą czego oczekują od szkoły i od organizowanych zajęć. Potrafią dokładnie wskazać jakie przedsięwzięcia są przydatne dla rozwoju wiedzy o patriotyzmie i co mogłoby im pomóc w ciągłym jej pogłębianiu. 32