WSPÓLNE ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE AKP-UE. Komisja Rozwoju Gospodarczego, Finansów i Handlu DOKUMENT ROBOCZY

Transkrypt

1 WSPÓLNE ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE AKP-UE Komisja Rozwoju Gospodarczego, Finansów i Handlu DOKUMENT ROBOCZY w sprawie Umów o Partnerstwie Gospodarczym dalszych działań Współsprawozdawcy: Edwin Banda (Malawi) i Patrice Tirolien DT\ doc AP v01-00 Zjednoczona w różnorodności

2 I. Wprowadzenie Cele i założenia współpracy gospodarczej i handlowej pomiędzy UE a państwami Azji, Karaibów i Pacyfiku (AKP) oraz cele i założenia negocjacji w sprawie umów o partnerstwie gospodarczym (EPA) określone zostały w art umowy z Kotonu. Współpraca gospodarcza i handlowa ma na celu sprzyjanie sprawnemu włączaniu państw AKP w gospodarkę światową przy należytym uwzględnieniu ich wyborów politycznych i priorytetów rozwoju, a tym samym wspieranie ich stałego rozwoju i przyczynianie się do wyeliminowania ubóstwa w państwach AKP. Współpraca ta jest oparta na rzeczywistym, wzmocnionym i strategicznym partnerstwie i bazuje na inicjatywach państw AKP na rzecz integracji regionalnej, a także uwzględnia różne potrzeby oraz stopień rozwoju państw i regionów AKP. W obliczu przedstawionych wyżej celów i założeń obydwie strony wyraziły zgodę na negocjacje w sprawie nowych porozumień handlowych zgodnych z zasadami WTO, które to porozumienia miały wejść w życie dnia 1 stycznia 2008 r. Z tego względu podczas dauhańskiego posiedzenia WTO w 2001 r. UE i państwa AKP wystąpiły o zwolnienie ich z obowiązku przestrzegania postanowień handlowych przewidzianych w umowie z Kotonu i uzyskały to zwolnienie do 31 grudnia 2007 r. 1 Negocjacje w sprawie umów o partnerstwie gospodarczym rozpoczęły się 27 września 2002 r. Od początku zauważalne było, że obie strony, przystępując do negocjacji, miały odmienne oczekiwania. Celem UE było zawarcie ambitnych i kompleksowych umów o wolnym handlu, obejmujących wzajemną liberalizację handlu towarami, lecz również liberalizację inwestycji, rządowych zamówień publicznych oraz handlu usługami, a także zawierających zobowiązania w zakresie praw własności intelektualnej, ułatwień w handlu, ochrony danych itp. Ze względu na swój charakter uprawnienia negocjacyjne UE znacznie wykraczały poza warunki określone w umowie z Kotonu i wymagania WTO. Wytyczne państw AKP miały na celu liberalizację handlu towarami na rzecz państw, które mogły pozwolić sobie na wprowadzenie taką liberalizację, ale które przede wszystkim skupiłyby się na rozwijaniu współpracy w celu umacniania gospodarczych i handlowych możliwości państw AKP, aby pomóc im promować zrównoważony wzrost, wyeliminować biedę i równocześnie zwiększyć ich udział w handlu światowym. W 2006 r. przeprowadzono kompleksowy przegląd negocjacji mający na celu zakończenie ich przed upływem 2007 r. W przeglądzie zwrócono uwagę na niewielkie postępy negocjacji, a jako ważne przyczyny tego stanu rzeczy wskazano ograniczone możliwości państw i stale występujące rozbieżności. Pomimo niewielkiego postępu prac we wszystkich kwestiach nietowarowych UE i wszystkie regiony AKP potwierdziły na początku 2007 r., że będą kontynuować starania o zawarcie kompleksowych umów przed końcem roku, co było niemożliwe do wykonania, za wyjątkiem Karaibskiego Forum Państw AKP (CARIFORUM), w przypadku którego negocjacje były bardziej 1 WTO WT/MN(01)15 z dnia 14 listopada 2001 r. AP v /7 DT\ doc

3 zaawansowane. Chociaż coraz częściej wzywano do poszukiwania alternatywnych rozwiązań, łącznie z przedłużeniem terminu i okresu obowiązywania zwolnienia wydanego przez WTO, Komisja Europejska przedłożyła jesienią umowy przejściowe, które umożliwiłyby krajom nienależącym do najsłabiej rozwiniętych kontynuowanie eksportu do UE na preferencyjnych warunkach. Dwadzieścia jeden państw AKP parafowało siedem różnych tymczasowych umów o partnerstwie gospodarczym w okresie od listopada do grudnia 2007 r. Dotyczyły one zasadniczo kwestii towarów i kwestii związanych z towarami, przy czym zagadnienia dotyczące usług, inwestycji i kwestie powiązane z handlem miały zostać określone w późniejszych klauzulach rendez-vous. Przejściowe umowy o partnerstwie gospodarczym stały się przyczyną podziałów pomiędzy regionami: w regionie Pacyfiku wyłącznie Papua-Nowa Gwinea i Fidżi parafowały przejściowe umowy; w Afryce Zachodniej uczyniły to wyłącznie Ghana i Wybrzeże Kości Słoniowej; w Afryce Środkowej wyłącznie Kamerun; w regionie Afryki Wschodniej i Południowej jedynie jedenaście z szesnastu państw, w tym cała Wspólnota Wschodnioafrykańska; w Afryce Południowej pięć pozostałych państw Południowoafrykańskiej Wspólnoty Rozwoju (SADC). CARIFORUM jest jedynym regionem, który zawarł kompleksową umowę o partnerstwie gospodarczym w sposób przewidziany w negocjacyjnych uprawnieniach UE. Zakończenie sukcesem negocjacji w sprawie umowy o partnerstwie gospodarczym w przypadku CARIFORUM wynika z regionalnej spójności, ze wspólnego zainteresowania ofertą dostępu do rynków (krajów innych niż kraje najsłabiej rozwinięte), ze znaczenia eksportu cukru i bananów, z zainteresowania regionu liberalizacją usług (w szczególności turystycznych), które postrzegane są jako ważny czynnik rozwoju. Obecnie trwa wdrażanie przez obie strony postanowień umowy o partnerstwie gospodarczym pomiędzy CARIFORUM a UE. W strukturze instytucjonalnej przewidzianej w umowie o partnerstwie gospodarczym zawarto wspólną komisję parlamentarną, której pierwsze posiedzenie odbyło się w dniach czerwca 2011 r. W trakcie tymczasowego stosowania postanowień i do czasu wejścia w życie umów, dnia 20 grudnia 2007 r. Rada przyjęła rozporządzenie MAR1528/2007, zawierające postanowienia dotyczące dostępu do rynku UE bez cła i bez kontyngentów państw AKP, które parafowały (przejściowe) umowy o partnerstwie gospodarczym. II. Bardziej złożony charakter negocjacji w zmieniającej się rzeczywistości po 2007 r. Po 2007 r. kontynuowano negocjacje w sprawie umów o partnerstwie gospodarczym, ale stały się one bardziej złożone. Po pierwsze, negocjacje w sprawie przejściowych umów o partnerstwie gospodarczym prowadzone były w pośpiechu i pod olbrzymią presją czasu, co w odczuciu państw AKP nie odzwierciedlało ich interesów związanych z rozwojem gospodarczym ani faktu, że państwa te wyrażały chęć wprowadzenia zmian do umowy. Pośród wyżej wymienionych kwestii spornych, jak zaczęto je nazywać, znalazły się klauzula zawieszająca, podatki wywozowe, środki ochronne, klauzula najwyższego uprzywilejowania oraz klauzula DT\ doc 3/7 AP v01-00

4 niewykonania. Niemniej jednak, z wyjątkiem pewnych nieznacznych zmian podczas prawnej weryfikacji treści umów, UE nalegała, aby do przejściowych umów o partnerstwie gospodarczym nie można było wprowadzać poprawek. Zamiast poprawki można było negocjować nowe sformułowanie, które byłoby następnie wprowadzone do ostatecznej wersji umowy o partnerstwie gospodarczym, zastępującej przejściowe umowy. Po drugie, ponieważ większość przejściowych umów o partnerstwie gospodarczym została parafowana jedynie przez pojedyncze państwa lub przez podgrupy państw, państwa AKP podejmowały próby negocjowania regionalnych umów, które prowadziłyby do zacieśniania związków między nimi. Po trzecie, przez pewien czas UE nie rezygnowała z obstawania przy kompleksowych umowach oraz przy włączeniu do nich postanowień dotyczących usług i kwestii związanych z handlem. Po czwarte, nie było jeszcze porozumienia co do poruszanych we wcześniejszych negocjacjach innych kwestii objętych umowami, takich jak definicja stron, klauzula niewykonania, rozdział negocjacji poświęcony zrównoważonemu rozwojowi, wparcie UE dla rolnictwa, wymiar rozwoju, a konkretniej rozwojowe punkty odniesienia oraz matryce dla rozwoju i wiążące zobowiązania umowne z zakresu pomocy. W międzyczasie kontekst, w którym odbywały się negocjacje w sprawie umów o partnerstwie gospodarczym, uległ znacznym zmianom, takim jak.: - rozwój krajów wschodzących, ich rosnący udział w handlu światowym i rosnący popyt na surowce i energię; ich nowa rola dawców pomocy; - kryzys finansowy, kryzysy żywnościowe, kryzys energetyczny i kryzys gospodarczy; - narastające negatywne skutki zmian klimatycznych i niezrównoważonej eksploatacji surowców naturalnych; - stagnacja rundy dauhańskiej i upowszechnienie się negocjacji dwustronnych; - reforma ogólnego systemu preferencji UE, w ramach której nie zaproponowano alternatywnych rozwiązań dla państw AKP niebędących w stanie zawrzeć umów o partnerstwie gospodarczym oraz w ramach której z systemu usunięto państwa o średnio-wysokich dochodach, w tym państwa AKP; - przegląd dwustronnych zobowiązań UE z zakresu pomocy, redukujący wymiar pomocy lub kończący zobowiązanie z zakresu pomocy dla kilku państw o średniowysokich dochodach, prawdopodobnie włączając państwa AKP; - propozycja Komisji Europejskiej, aby odebrać do końca 2013 r. preferencyjny dostęp do rynku na mocy rozporządzenia MAR1528/2007 państwom AKP, które nie podjęły koniecznych kroków w celu ratyfikowania umów o partnerstwie gospodarczym. W międzyczasie dziewiętnaście państw, który podpisały (przejściowe) umowy o partnerstwie gospodarczym (piętnaście państw CARIFORUM, Papua-Nowa Gwinea, Mauritius, Madagaskar, Zimbabwe i Seszele) napotyka trudności we wdrażaniu postanowień umów, takich jak: - wskazanie i interpretacja zobowiązań; - koordynacja starań zmierzających do wdrażania postanowień umów; AP v /7 DT\ doc

5 - wskazanie wyzwań i możliwości wynikających z umów, łącznie ze wskazaniem obszarów, które potrzebują wsparcia, aby wykorzystać szanse lub dostosować się do wyzwań; - informowanie zainteresowanych stron o przyszłych wyzwaniach i szansach; - rozwiązywanie problemów związanych z utratą dochodu i znajdowanie źródeł finansowania wdrażania postanowień umów; - negocjowanie poprawek lub zmiana terminów zobowiązań w umowach z UE; - erozja zabezpieczonych preferencji. DT\ doc 5/7 AP v01-00

6 Tabela 1. Bieżący etap podpisywania i ratyfikowania (przejściowych) umów o partnerstwie gospodarczym UMOWA Uwagi Umowy podpisane i zatwierdzone przez PE Pełna Umowa o partnerstwie gospodarczym z państwami Cariforum Antigua i Barbuda, Bahamy, Barbados, Belize, Dominika, Dominikana, Grenada, Gujana, Haiti, Jamajka, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, Saint Kitts i Nevis, Surinam, Trynidad i Tobago. Wybrzeże Kości Słoniowej [Afryka Zachodnia: Benin, Burkina Faso, Republika Zielonego Przylądka, Gambia, Gwinea, Togo, Gwinea Bissau, Mali, Nige Nigeria, Senegal, Sierro Leone, Mauretania, Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghana] Papua-Nowa Gwinea, Fidżi [region Pacyfiku: Papua-Nowa Gwinea, Fidżi, Wyspy Cooka, Timor Wschodni, Kiribati, Wyspy Marshalla, Tonga, Mikronezja, Nauru, Niue, Palau, Samoa, Wyspy Salomona, Tuvalu, Vanuatu] Kamerun [Afryka Środkowa: Kamerun, Republika Środkowoafrykańska, Czad, Kongo-Brazzaville, Demokratyczna Republika Konga, Gwinea Równikowa, Gabon, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca] SADC (Południowoafrykańska Wspólnota Rozwoju) Botswana, Lesotho, Suazi, Mozambik, Angola, Namibia, Republika Południowej Afryki Podpisana w październiku 2008 r. i zatwierdzona prze PE dnia 25 marca 2009 r. Stosowana tymczasowo: proces ratyfikacji w toku. Podpisana dnia 26 listopada 2008 r. i zatwierdzona prze PE dnia 25 marca 2009 r. Papua-Nowa Gwinea podpisała dnia 30 lipca 2009 r., a Fidżi dnia 11 grudnia 2009 r. Ratyfikacja przez PE nastąpiła dnia 19 stycznia 2011 r., a przez Radę dnia 15 lutego 2011 r. Ratyfikacja przez Papuę-Nową Gwineę nastąpiła w maju 2011 r. umowa obowiązywała tymczasowo od 20 grudnia 2009 r. Fidżi nie stosuje umowy. Umowy podpisane Podpisana dnia 15 stycznia 2009 r. Podpisana przez Botswanę, Lesotho i Suazi dnia 4 czerwca 2009 r., a przez Mozambik dnia 15 czerwca 2009 r. Namibia wskazała, że nie jest gotowa do podpisania umowy. ESA (Afryka Południowo-Wschodnia) Mauritius, Madagaskar, Seszele, Zimbabwe, D ibuti, Erytrea, Etiopia, Somalia, Sudan, Malawi, Zambia, Komory Ghana (Zachodnioafrykańska konfiguracja umowy o partnerstwie gospodarczym) Madagaskar, Mauritius, Seszele i Zimbabwe podpisały umowę dnia 29 sierpnia 2009 r. Seszele ratyfikowały umowę. Madagaskar i Mauritius powiadomiły o tymczasowym stosowaniu umowy w lipcu 2011 r. Zimbabwe ukończyło proces ratyfikacji w marcu 2012 r. Umowa stosowana tymczasowo od dnia 14 maja 2012 r. Komory i Zambia nie wykazały chęci podpisania umowy. Podpisanie w toku Ghana: ustalenia w sprawie podpisania umowy w toku EAC (Wspólnota Afryki Wschodniej) Kenia, Uganda, Tanzania, Burundi, Ruanda Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Handlu Podpisanie wstrzymane EAC wskazała, że nie jest gotowa do podpisania umowy. III.Kolejne działania Po dziesięciu latach negocjacji zawarto jedną kompleksową umowę o partnerstwie gospodarczym, a siedem umów przejściowych zostało parafowanych przez dwadzieścia jeden państw (dwadzieścia dwa łącznie z Zambią). Spośród siedemdziesięciu pięciu państw, które zaangażowały się w negocjacje w sprawie umów o partnerstwie gospodarczym, piętnaście ratyfikowało kompleksowe umowy, a pięć przejściowe umowy bez poprawek. AP v /7 DT\ doc

7 Około dwunastu państw wycofało się w międzyczasie z negocjacji, ale inne wciąż wyrażają nadzieję na zawarcie regionalnych umów, które zastąpiłyby niezadowalające przejściowe umowy o partnerstwie gospodarczym parafowane w 2007 r. i które byłyby ratunkiem dla starań w zakresie integracji regionalnej. Propozycja Komisji mająca na celu wprowadzenie poprawek do rozporządzenia MAR1528/2007 ponownie stawia państwa AKP w sytuacji, w której zmuszane są do przyjęcia postanowień umów nie na podstawie osiągnięć rozwojowych, ale w celu uniknięcia przerw w eksporcie do UE. Presja taka nie jest zgodna z zasadami partnerstwa zawartymi w umowie z Kotonu. Krótkie opóźnienie (rok od chwili obecnej) nie pozwala państwom i regionom zakończyć negocjacji w sprawie regionalnych umów. Zamiast tego będą musiały ratyfikować przejściowe umowy o partnerstwie gospodarczym niezależnie od tego, że brzmienie zawartych w nich kwestii spornych w dalszym ciągu nie zostało zmienione, nawet w przypadkach, gdy poprawione wersje zostały uzgodnione, a poprawki zostały włączone do treści projektów umów. Odłożenie terminu w proponowanej poprawce do rozporządzenia MAR1528 na 1 stycznia 2016 r. pozwoliłoby niektórym regionom na zakończenie negocjacji w sprawie umów regionalnych. Mając na uwadze, że wymóg dotyczący zasadniczo całego handlu nie został sprecyzowany w art. 24 Układu Ogólnego w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), UE może i powinna zadowolić się niższym poziomem dostępu do rynku niż poziom 80%, przy którym obstawała. Dla wszystkich państw AKP integracja regionalna oraz rozwój handlu lokalnego i regionalnego pozostają najważniejszą drogą do poprawy sytuacji gospodarczej. Nie powinno się dopuścić do powstania zagrożeń dla integracji regionalnej, lecz powinno się ją promować i wspierać. Zarówno państwa, które podejmują starania, aby wdrożyć postanowienia umów o partnerstwie gospodarczym, jak i te, które nadal prowadzą negocjacje (łącznie z UE), muszą wyciągnąć wnioski z trudności napotkanych podczas tego procesu. Wyjątkowo niekorzystne byłoby stopniowe wycofanie dwustronnej pomocy UE dla państw AKP, które stosują się do postanowień umów o partnerstwie gospodarczym. Po dziesięciu latach negocjacji w sprawie umów o partnerstwie gospodarczym należy podjąć na poziomie politycznym decyzje o szukaniu sposobu na pomyślne zakończenie negocjacji albo o ich przerwaniu. DT\ doc 7/7 AP v01-00