Wykorzystanie biomasy mikroalg do produkcji biopaliw płynnych
|
|
- Paweł Kubicki
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Magdalena Zabochnicka-Świątek, January Bień, Aleksandra Ligienza*) Instytut Inżynierii Środowiska, Zakład Biologii i Biotechnologii. Politechnika Częstochowska ul. Brzeźnicka 60a, Częstochowa, kola2411@gazeta.pl *) Autor do korespondencji Wykorzystanie biomasy mikroalg do produkcji biopaliw płynnych Streszczenie: Mikroalgi, organizmy tworzące biomasę w procesie fotosyntezy, stały się obecnie jednym z najbardziej obiecujących źródeł odnawialnej energii. Algi są dogodnym źródłem biomasy ze względu na szybkie tempo wzrostu oraz stosunkowo dużą zdolność do wiązania dwutlenku węgla. Ich hodowlę można prowadzić w bioreaktorach lub stawach, gdzie utrzymuje się odpowiednie dla ich wzrostu warunki. Pozyskana w ten sposób biomasa może zostać wykorzystana do produkcji biopaliw płynnych, takich jak biodiesel i bioetanol. W niniejszej pracy przedstawiono najczęściej wykorzystywane sposoby prowadzonych hodowli alg. Zwrócono uwagę na czynniki warunkujące prawidłowy ich wzrost, takie jak: nasłonecznienie, mieszanie zawiesiny czy dobór odpowiedniego podłoża. Ponadto, praca zawiera przegląd najczęściej stosowanych technik otrzymywania biopaliw. Omówiono techniki konwersji biochemicznej, w tym fermentacje prowadzącą do otrzymania bioetanolu i transestryfikację, w procesie której powstaje której produktem jest biodiesel. Scharakteryzowano również metody konwersji termochemicznej, takie jak piroliza, hydrogenacja, gazyfikacja i przeprowadzenie w stan ciekły. Słowa kluczowe: mikroalgi, biomasa, konwersja termochemiczna, konwersja biochemiczna
2 1. Wprowadzenie Najczęściej wykorzystywanym źródłem energii są ropa naftowa, gaz ziemny oraz węgiel. Główną wadą ich stosowania są zanieczyszczenia emitowane do atmosfery (NO x, SO x, CO x ). Stale powiększający się kryzys paliwowy, a także nadmierna emisja gazów cieplarnianych do atmosfery spowodowały konieczność pozyskiwania alternatywnych źródeł energii, kładąc jednocześnie duży nacisk na ekologiczne aspekty jej powstawania i użytkowania. Biomasa stała się zatem dogodnym źródłem pozyskiwania energii, a uzyskiwana z niej bioenergia stała się jednym z kluczowych elementów pozwalających na zmniejszenie ilości gazów cieplarnianych powstających w procesie spalania paliw mineralnych [1]. 2. Produkcja biomasy z alg Biomasa jest jedną z najbardziej obiecujących źródeł energii organicznej, głównie ze względu na fakt, iż jest odnawialna, może być także przekształcana (głównie w procesie spalania) i wykorzystana na różne cele, a także cechuje się neutralną emisją CO 2. Biomasa to materiał pochodzenia organicznego, który w procesie fotosyntezy absorbuje energię słoneczną i przekształca ją w wiązania chemiczne budujące strukturalne komponenty biomasy. W produkcji biomasy wykorzystuje się między innymi mikroalgi, ze względu na szybkie tempo przyrostu biomasy [2]. Algi to eukariotyczne fotosyntetyzujące mikroorganizmy, które szybko rosną, znoszą ostre warunki hodowli, posiadają prostą budowę komórkową [3]. Są grupą organizmów plechowych, najczęściej samożywnych, żyjących w środowisku wodnym lub miejscach wilgotnych. Ciało alg stanowi jednorodna lub zbudowana z mało zróżnicowanych komórek plecha, wielkości od kilku mikrometrów do kilku metrów, mogąca przybierać kształt przypominający liście lub łodygi. Najszersze zastosowanie algi znalazły w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym, rolnictwie oraz jako składnik pokarmowy dla ludzi i zwierząt. Jednak obecnie prowadzone są badania nad wykorzystaniem potencjału mikroalg również w energetyce i przemyśle (produkcja biomasy na cele energetyczne oraz produkcja biopaliw) [4,5,6,7]. Mogą także zostać wykorzystane w procesie bioremediacji środowisk zanieczyszczonych [8,9], czy jako bionawozy [10]. Mikroalgi stanowią bardzo dobry materiał do produkcji biomasy. Substancje zawarte w strukturach komórkowych alg, dają dużą możliwość wykorzystania ich w produkcji bioenergii. W zależności od wykorzystywanych składników komórkowych z mikroalg można otrzymać: biometan produkowany przez beztlenowe trawienie biomasy alg [7], biodiesel powstający z oleju pozyskanego z alg [4,11,12] czy bioetanol produkowany w procesie fermentacji [13].
3 Rys.1. Możliwości wykorzystania składników komórkowych alg w produkcji paliw [14]. Sam pomysł wykorzystanie mikroalg jako źródła pozyskiwania paliw alternatywnych nie jest nowy [15,16], jednakże obecnie technologie ich pozyskiwania stały się bardziej opłacalne. Dostrzeżono również potencjalne korzyści hodowli alg na cele energetyczne, polegające głównie na zmniejszeniu zagrożenia globalnym ociepleniem, poprzez zmniejszenie zużycia paliw kopalnianych oraz wykorzystaniem znacznych ilości CO 2 na swoją produkcję [11]. Z drugiej strony istnieją poważne niedogodności w produkcji biomasy z tych organizmów, np. duża zawartość wody (konieczność jej usunięcia), mała przejrzystość zawiesiny komórek glonów, co powoduje kłopoty z równomiernym docieraniem światła w głąb biomasy [17] Warunki hodowli biomasy Produkcja biomasy z alg wymaga światła, dwutlenku węgla, wody i soli mineralnych, temperatura hodowli musi zaś oscylować w granicach 20-30ºC. Za ważny aspekt produkcji takiej biomasy uważa się minimalizację kosztów jej wytworzenia, zwraca się zatem uwagę na zapewnienie łatwo dostępnego światła słonecznego. Ponadto używa się podłoży do wzrostu alg dostarczających składników mineralnych, głównie azotu, fosforu, żelaza czy krzemu. Minimalne wymagania pokarmowe muszą być określone z wykorzystaniem odpowiedniej formuły cząsteczkowej biomasy mikroorganizmów, która jest następująca: CO-0,48 H-1,83 N-0,11 P-0,01 [18]. Biogeny, takie jak fosfor muszą być dostarczone w istotnym nadmiarze, ponieważ fosfor tworzy kompleksy z jonami żelaza i po dodaniu do podłoża nie jest w całości dostępny dla mikroorganizmów [19]. Biomasa glonów zawiera średnio 50% węgla w suchej masie, który pochodzi z dwutlenku węgla niezbędnego do wzrostu alg [20,21] Rodzaje hodowli alg Na dużą skalę produkcję biomasy z alg przeprowadza się w hodowlach ciągłych stanowiących systemy otwarte - stawy na otwartym powietrzu [19] i zamknięte fotobioreaktory (PBR) [22].
4 Otwarte stawy do hodowli alg mogą mieć formę zamkniętej pętli recyrkulacyjnej tworzącej kanał o niedużej głębokości. Mieszanie i cyrkulację w takim systemie zapewnia turbina. Pracuje ona ciągle zapobiegając sedymentacji alg. Biomasa alg jest odprowadzana za turbiną na końcu pętli recyrkulacyjnej. Stawy są mniej kosztowne niż fotobioreaktory, jednak wydajność produkcji biomasy jest w tych warunkach znacznie niższa niż w fotobioreaktorach [23]. Fotobioreaktory budowane są z materiałów przepuszczających światło [19,24,25]. Zasadniczo wyróżnia się 3 typy fotobioreaktorów: pionowo kolumnowe, cylindryczne, płaskie czyli panelowe. Światło jest podstawowym parametrem warunkującym wzrost mikroalg. Stosuje się zarówno fotobioreaktory z dostępem światła słonecznego, jak i oświetlane źródłami sztucznymi. Wewnątrz fotobioreaktora wyróżnić można strefę jasną blisko źródła światła oraz strefę ciemną daleko od naświetlanej powierzchni. Obecność strefy zmroku jest spowodowana absorpcją światła przez mikroorganizmy i ich samozacienianiem. Takie zjawisko powoduje tworzenie się w reaktorze: zewnętrznej warstwy alg narażonej na zbyt duże natężenia światła, które może powodować fotoinhibicję; środkowej warstwy o idealnym oświetleniu; wewnętrznej warstwy alg z brakiem światła, gdzie procesy oddychania przebiegają z dużą intensywnością [19,21]. Aby zapewnić algom właściwe warunki świetlne, w niektórych bioreaktorach używane są specjalne panele emitujące światło w zakresie czerwieni. Odpowiednia pozycja źródła światła, a także odpowiednia hydrodynamika gazowo cieczowa wpływają zarówno na wzrost mikroorganizmów, jak i produkcję biomasy [22]. Ważne w fotobioreaktorach jest także tempo aeracji lub cyrkulacji medium, zapewniające odpowiednie krążenie komórek między strefą świetlną i strefą zmroku reaktora w pewnej częstotliwości i w regularnych odstępach [26,27]. Sedymentację biomasy w fotobioreaktorach ogranicza się przez ciągły burzliwy przepływ, wykorzystując do tego celu pompy lub napowietrzaniem [21]. Ważnym w hodowli alg w PBR-ach jest dobór odpowiedniego stężenia gazów O 2 i CO 2. Przy zbyt wysokim stężeniu O 2 może dojść do zahamowanie fotosyntezy, natomiast nadmierne zużywanie CO 2 przez algi może doprowadzić do zmian ph, przez co zahamować wzrost biomasy [28]. Kolejnym problemem są straty biomasy spowodowane oddychaniem organizmów w ciągu nocy. Straty te mogłyby być redukowane poprzez kontrolowane obniżenie temperatury w fotobioreaktorze [23]. Hodowla alg w fotobioreaktorach prowadzi do uzyskania większej ilości oleju (o ok. 1/3) w porównaniu do hodowli w stawach [19,6,7]. Oddzielanie biomasy z zawiesiny hodowlanej może przebiegać poprzez jej filtrację lub wirowanie [29,21]. 3. Wykorzystanie biopaliw płynnych z biomasy alg Biopaliwa płynne z alg wytwarza się poddając pozyskaną biomasę procesom: - termochemicznym (piroliza, hydrogenacja, przeprowadzanie w stan ciekły, gazyfikacja), prowadzącym do powstania, np. bioolejów - biochemicznym (fermentacja, transestryfikacja), prowadzącym do powstania biodiesla i bioetanolu [2].
5 3.1. Konwersja termochemiczna Piroliza Piroliza polega na przekształceniu biomasy w biopaliwo, węgiel drzewny oraz frakcję gazową. W reakcji tej powstaje produkt ciekły zwany olejem pirolitycznym (75%), produkt stały węgiel drzewny (12%) oraz mieszanina gazów palnych (13%). Jest to reakcja o chemicznego rozkładu substancji pod wpływem wysokiej temperatury (około 500 C), w środowisku pozbawionym dostępu tlenu czy innych czynników utleniających. Jest to proces wysokotemperaturowy i bezkatalityczny. Piroliza polega zatem na rozkładzie substancji na prostsze związki chemiczne o mniejszej masie cząsteczkowej. Ze względu na charakter zachodzących przemian jest procesem trudnym do zbadania a obecne technologie są jeszcze w fazie rozwoju [30,31] Hydrogenacja Hydrogenacja jest redukcyjną reakcją chemiczną, w rezultacie której do związku organicznego z wiązaniem nienasyconym, przyłączony zostaje wodór (H 2 ). Proces polega na całkowitym lub częściowym wysyceniu podwójnych wiązań pomiędzy cząsteczkami. Reakcja wymaga użycia katalizatora. Najczęściej stosuje się nikiel, platynę, pallad i miedź. Hydrogenacja glonów wymaga użycia autoklawu (w warunkach wysokiego ciśnienia i temperatury), katalizatorów oraz rozpuszczalnika. W rezultacie powstaje paliwo płynne [30] Gazyfikacja Gazyfikacja to proces, w którym biomasa jest przekształcana w reakcji termicznej (podobnie jak spalanie) w produkt gazowy. Różnica pomiędzy tymi procesami polega na tym, iż powstały produkt nie stanowi źródła ciepła a dopiero jego spalenie dostarcza energii. Poza wytwarzaniem ciepła, gaz ten może być wykorzystywany także w kuchenkach gazowych oraz w turbinach, służących do produkcji elektryczności i maszynach, wykonujących pracę mechaniczną. Gazyfikacja przebiega dwuetapowo: w pierwszym etapie stwarza się warunki deficytu tlenowego, a reakcję przeprowadza się w stosunkowo niskiej temperaturze ( o C). Następuje odgazowanie paliwa, w wyniku czego powstaje gaz palny oraz pozostałość mineralna (węgiel drzewny), w drugim etapie procesu gazyfikacji następuje dopalanie w komorze w temperaturze około o C. W etapie tym stosuje się nadmiar tlenu, co prowadzi do spalenia powstałego gazu (www. biomasa.org.pl). Proces gazyfikacji wydaje się być korzystny także ze względu na brak konieczności osuszania biomasy z nadmiaru wody [30] Przeprowadzanie w stan ciekły - liquefaction Zazwyczaj wysoka zawartość wody w biomasie glonów wymusza konieczność użycia dużych nakładów energetycznych, aby usunąć ją z komórek, jednakże opracowano metodę, która minimalizuje te straty, gdyż do tego procesu nie wymaga się suszenia biomasy, a co za tym idzie następuje redukcja kosztów produkcji [32]. Przeprowadzanie w stan ciekły
6 (liquefaction), prowadzone jest w środowisku wodnym w temperaturze około 300 o C i ciśnieniu 10MPa bez redukcji gazów takich jak wodór czy tlenek węgla. Procedura polega na odzyskiwaniu kolejnych faz: gazowej, oleju, fazy wodnej i pozostałości. W procesie używa się CH 2 Cl 2 jako mieszaniny ekstrakcyjnej, przeprowadza się również procesy ewaporacji, filtracji, przemywania i suszenia[30] Konwersja biochemiczna Fermentacja Fermentacja jest procesem, w wyniku którego z biomasy powstaje paliwo płynne bioetanol. Do jego produkcji używa się wielu różnych produktów. Bioetanol pierwszej generacji produkowany jest głównie z monocukrów pochodzących ze zbóż, trzciny czy buraków. Bioetanol drugiej generacji produkowany jest w procesach przekształcenia celulozy. Problemem w produkcji etanolu drugiej generacji jest występowanie ligniny w ścianach komórkowych roślin, która nie jest przekształcana przez drożdże Saccharomyces cerevisie [33]. Istnieje więc konieczność zastosowania innych mikroorganizmów, często genetycznie modyfikowanych, co znacząco podnosi koszty produkcji bioetanolu [13]. Innym rozwiązaniem jest zastosowanie alg, które produkują bioetanol w procesie fermentacji węglowodanów, a jednocześnie nie posiadają ligniny w ścianach komórkowych [34]. Procedura produkcji bioetanolu z mikroalg podzielona jest na dwa etapy. W pierwszym etapie następuje ekstrakcja skrobi. W drugim natomiast inicjuje się właściwy proces fermentacji, przy użyciu drożdży Saccharomyces cerevisie. Powstały bioetanol poddawany jest procesowi destylacji [30]. Innym sposobem powstawania bioetanolu jest zastosowanie fermentacji w warunkach beztlenowych i pozbawionych światła [35]. Ueno i inni [36] zastosowali z powodzeniem do tego procesu Chlorococcum litorale Transestryfikacja Oleje roślinne zawierają zazwyczaj wolne kwasy tłuszczowe, fosfolipidy, sterole, wodę itp. Ze względu na ich zawartość i wysoką lepkość oleje roślinne nie mogą być używane bezpośrednio jako paliwo silnikowe. Wobec tego olej należy poddać transestryfikacji. Główne źródła pochodzenia oleju do tego procesu można podzielić na trzy grupy. Pierwsza z nich to czyste oleje roślinne takie jak olej sojowy, palmowy, słonecznikowy, kokosowy. [37, 38]. Drugą grupą surowców do produkcji biodiesla stanowią tłuszcze i łoje pochodzenia zwierzęcego zawierające jednak duży procent nasyconych kwasów tłuszczowych. Trzecią grupę stanowią oleje poddane recyklingowi czy oleje smażalnicze pochodzące z restauracji wymagające jednak wcześniejszego ich oczyszczenia. Oleje potencjalnie używane w procesie transestryfikacji (alkoholiza) zawierają triglicerydy, w których wolne kwasy tłuszczowe reagują z alkoholem (zwykle używany jest metanol). W wyniku tej reakcji powstają estry metylowe kwasów tłuszczowych (biodiesel) oraz glicerol jako produkt uboczny.
7 CH 2 -OOC-R 1 R 1 -OOC-R CH 2 -OH katalizator CH 2 -OOC-R 2 + 3R OH R 2 -OOC-R + CH-OH CH 2 -OOC-R 3 R 3 -OOC-R CH 2 -OH Triglicerydy Alkohol Estry Estry GliGlicerol Rys.2. Proces transestryfikaji triglicerydów w obecności alkoholu i katalizatora W reakcji tej oprócz biodiesla i glicerolu powstają także monoglicerydy, diglicerydy i triglicerydy. W mieszaninie poreakcyjnej pozostają również alkohol, katalizator, a także powstające mydła [38]. Reakcja transestryfikacji wymaga 3 moli alkoholu na każdy 1 mol triglicerydów, tak aby powstał 1 mol glicerolu i 3 mole estrów metylowych. Nadmiar metanolu gwarantuje, że reakcja przebiega w kierunku powstawania biodiesla [23]. Transestryfikacja katalizowana jest przez kwasy, zasady lub enzymy, jednak użycie katalizatora zasadowego gwarantuje ponad krotnie szybszy przebieg reakcji [39,40,41]. Najczęściej używanymi katalizatorami zasadowymi są wodorotlenki sodu i potasu (najczęściej w stężeniu 1% w stosunku do wagi oleju) [21]. Najczęściej używanymi katalizatorami kwasowymi są kwasy siarkowy, fosforowy, solny. Jednakże reakcja transestryfikacji w obecności katalizatora kwasowego przebiega znacznie wolniej. Inną metodą katalizowania reakcji może być użycie enzymów. Transestryfikaca triglicerydów i metanolu, może być katalizowana przez lipazy. Mechanizm tej reakcji polega na tym, że triglicerydy oraz częściowo glicerydy są najpierw hydrolizowane przez lipazy, a następnie powstałe wolne kwasy tłuszczowe reagują z metanolem tworząc estry metylowe. Reakcja ta jest prosta w realizacji, jednakże koszty użycia enzymów są zbyt wysokie by metoda stała się komercyjna. Chemiczna transestryfikacja przy użyciu katalizatora umożliwia wysoką konwersję triglicerydów do ich estrów metylowych w krótkim czasie, jednakże metoda ma szereg wad [39]. proces wymagający dostarczenia znacznej ilości energii, wykrycie glicerolu jest trudne, konieczne jest usunięcie katalizatora z produktu. 4. Podsumowanie Z przedstawionego przeglądu literatury wynika, iż mikroalgi stanowią dogodne źródło pozyskiwania biomasy do celów energetycznych. 1. Zaletą użycia mikroalg do produkcji biopaliw jest wysoki potencjał wiązania dwutlenku węgla, szybkie tempo wzrostu. 2. Algi mogą rosnąć w fotobioreaktorach lub otwartych zbiornikach. 3. Zawierają wiele składników komórkowych, które mogą zostać wykorzystane do produkcji biopaliw: skrobię (bioetanol), oleje (biodiesel). 4. Zaletą wykorzystania alg jest również fakt, że mikroorganizmy te absorbują i przetwarzają substancje emitowane do atmosfery w tym azotany i fosforany niezbędne do ich rozwoju, co często przyczynia się do ochrony środowiska przed nadmierną ich ilością.
8 5. Biomasa mikroalg może być poddawana konwersji zarówno biochemicznej jak i termochemicznej. Rozwój produkcji alg w pobliżu elektrowni węglowych, które emitują do atmosfery duże ilości CO 2.oczyszczalni ścieków, chlewni czy ferm drobiu mógłby przyczynić się do rozwiązania dwóch kolejnych problemów współczesnego świata zanieczyszczenia atmosfery i środowiska glebowego. Obecne wysiłki powinny być skierowane na poprawę ekonomii produkcji. Zbyt wysokie koszty uzyskania biopaliw powodują niechęć nabywców. Jednakże rozwój biotechnologii, inżynierii genetycznej, a także pogłębiający się kryzys paliwowy powodują, iż tematem tym zainteresowane jest coraz więcej podmiotów. 5. Literatura [1] Hossain A., Salleh A., Biodiesel fuel production from algae as renewable energy. Am J Biochem Biotech; 2008, 4(3): [2] Tsukahara K, Sawayama S., Liquid fuel production using microalgae. J Jpn Petrol Inst; 2005, 48(5): [3] Mata T., Martins A., Caetano N., Microalgae for Biodiesel production and other applications: A review. Renewable and Sustainable Energy Reviews; 2010, 14(2010) [4] Banerjee A., Sharma r., Chisti Y., Banerjee U.C., Botrycoccus braunii: a renewable Source of hydrocarbons and other chemicals. Crit. Rev. Biotechnol.; 2002, 22: [5] Melis A., Green alga hydrogen production: progress, challenges and properties. Int. J. Hydrogen Energy; 2002, 27, [6] Lorenz R.T., Cysewski G.R., Commercial potential for Haematococcus microalga as a natural source of astaxantin. Trends Biotechnol.; 2003, 18, [7] Spolaore P., Joannis-Cassan C., Duran E., Isambert A., Commercial applications of microalgae.; J.Biosci. Bioeng. 2006, 101, [8] Kalin M., Wheeler W.N., Meinrath G., The removal the uranium from mining waste water using algal/microalgal biomass. J. Environ. Radioact., 2005, 78, [9] Munoz R., Guieyesse B., Algal- bacterial process for the treatment of hazardous contaminants: a review. Water Res. 2006, 40, [10] Vaishampayan A., Sinha R.P., Hader D.P., Dey T., Gupta A.K. Bhan U., Cyanobacterial biofertiliziers in rice agriculture. Bot.Rev., 2001, 67, [11] Gavrilescu M., Chisti Y., Biotechnology a sustainable alternative for chemical industry. Biotechnol Adv., 2005, 23, [12] Roessler P.G., Brown L.M., Dunahay T.G., Heacox D.A., Jarvis E.E., Schneider J.C., Genetic engineering approaches for enhanced production of biodiesel fuel from microalgae. ACS Symp. Ser., 1994, 566, [13] Gray K.A., Zhao L., Emptage M., Bioethanol. Current Opinion in Chemical Biology, 2006, 10: [14] Posten C., Shaub G., Microalgae and terrestrial biomass as source for fuel A process review. J. of Biotech., , [15] Chisti Y.,, An unusual hydrocarbon. J Ramsay Soc., , 27-28: [16] Nagle N., Lemke P.,, Production of methyl ester fuel from microalgae. Appl Biochem Biotechnol; , 24-25: [17] Li Y., Horsman M., Wu N., Lan CQ Dubios Calero N., Biofuels from microalgae. Biotech Prog; 24(4): [18] Grobbelar JU. Algal nutrition. In: Richmond A., editor. Handbook of microalgal culture: biotechnology and applied phycology. Blackwell; 2004, p [19] Molina Grima E., Acien Fernandez, Garcia Camacho F., Chisti Y., Photobioreactors: light regime, mass transfer, and scaleup. J. Biotechnol. 1999, 70: [20] Sanchez Miron A., Ceron Garcia M-C, Contreas Gomez A., Garcia Camacho., Molina Grima E. Chisti Y.,, Shear stress tolerance and biochemical characterizations of Phaeodactylum tricomutum in quasi steady state continous culture in outdoor photobioreactors. Biochem Eng. 2003, 16: [21] Frąc M., Jezierska Tys S., Tys J, Algi energia jutra (Biomasa, Biodiesel). Acta Agrophysica; 2009, 13(3),
9 [22]Sanchez Miron A., Contreras Gomez A., Garcia Camacho F., Molina Grima E., Chisti Y., Comparative evaluation of compact photobioreactors for large scale monoculture of microalgae. Journal of Biotechnology 1999, 70, [23] Chisti Y., Biodiesel from microalgae. Biotech Adv; 2007, 25: [24] Carvahlo AP., Meireles LA., Malcat FX., Microalgal reactors: a review of enclosed system designs and performances.; Biotechnol Prog, 2006, 22: [25] Pulz O. Photobioreactors production systems for phototrophic microorganisms. Appl Microbal Biotechnol; 2001, 57: [26] Molina Grima E., Acien Fernandez F.G., Garcia Camacho F., Camacho Rubio F., Chisti Y., Scale-up of tubular photobioreactors. Appl.Phycol., 2000, 12, [27] Molina Grima E., Fernandez J., Acien Fernandez F.G., Chisti Y., Tubular photobioreactor design for algal cultures. J. Biotechnol., 2001, 92, [28] Camacho Rubio F., Acien Fernandrez FG., Garcia Camacho F., Sanchez Perez JA., Molina Grima E., Predictionof dissolved oxygen and carbon dioxide concentration profiles In tubular photobioreactors for microalgl culture. Biotechnol Bioeng. 1999, 62: [29] Molina Grima E., Belarbi E.H., Acien Fernandez F.G., Robles Medina A., Chisti Y.,. Recovery of microalgal biomass and metabolites: process, options and economics. Biotechnol. Adv., 2003, 20, [30] Amin S., Review on biofuel oil and gas production process from microalgae. Energy Conversion and Management 2009,50: [31] www. biomasa.org [32] Minowa T., Yokoya SY., Kishimoto M., Okakura T., Oil production from alga cells of dunaliella Tereiolata by direct termo chemical liquefaction. Fuel 1995,74: [33] Ragauskas A., Williams C., Davison B., Britovsek G., Cairney J., Eckert J., Frederick W., Hallett J., Leak D., Liotta C., Mielenz J., Murphy R., Templer R., Tschaplinski T.; The path forward for biofuel and biomaterials. Science, 2006, 311; [34] Dismukes G.C., Carrieri D., Bennette N., Ananyev G.M., Posewitz M.C., Aquatic phototrophs : efficient alternatives to land-based crops for biofuel. Curr. Opin. Biotechnol. 2008, 19, [35]Hirano A., Ueda R., Hirayama S., CO 2 fixation and ethanol production with microalgal photosynthesis and intercellular anaerobic fermentation. Energy 1997, 22(2/3): [36] Ueno Y., Kurano N., Miyachi S., Ethanol production by dark fermentation In the Marine Green alga, Chlorococcum littorale. J.Ferment Bioeng 1998, 86(1): [37] BarnwalA., Sharma M.P., Prospects of biodiesel production from vegetables oil in India. Renew. Sustain. Energy. Rev., 2005, 9, [38] Huang G., Chen F., Wei D., Zhang X., Chen G., Biodiesel production by microalgal biotechnology. Appl En 2010, 87: [39] Fukuda H., Kondo A., Noda H., Biodiesel fuel production by transestryfication of oils. J Biosci Bioeng. 2001, 92: [40] Meher L.C., Vidya Sagar D., Naik S.N., Technical aspects of biodiesel production by transestryfication - a review. Renew. Sustain Energy Rev., 2006, 10, [41]Sharma R., Chisti Y., Banerjee U.C., Production, purification, characterization and applications of lipases. Biotechnol. Adv., 2001, 19,
Spis treści. Wykaz ważniejszych skrótów i symboli... XIII VII
Spis treści Wykaz ważniejszych skrótów i symboli................... XIII 1. Wprowadzenie............................... 1 1.1. Definicja i rodzaje biopaliw....................... 1 1.2. Definicja biomasy............................
Bardziej szczegółowoKonwersja biomasy do paliw płynnych. Andrzej Myczko. Instytut Technologiczno Przyrodniczy
Konwersja biomasy do paliw płynnych Andrzej Myczko Instytut Technologiczno Przyrodniczy Biopaliwa W biomasie i produktach jej rozkładu zawarta jest energia słoneczna. W wyniku jej: spalania, fermentacji
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz ważniejszych skrótów i symboli
Spis treści Wykaz ważniejszych skrótów i symboli XIII 1. Wprowadzenie 1 1.1. Definicja i rodzaje biopaliw 1 1.2. Definicja biomasy 3 1.3. Metody konwersji biomasy w biopaliwa 3 1.4. Biopaliwa 1. i 2. generacji
Bardziej szczegółowoESTRY METYLOWE POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO JAKO PALIWO ROLNICZE. mgr inż. Renata Golimowska ITP Oddział Poznań
ESTRY METYLOWE POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO JAKO PALIWO ROLNICZE mgr inż. Renata Golimowska ITP Oddział Poznań Początek biodiesla w Polsce 2004/2005 uruchamianie Rafinerii Trzebinia 2006 otwieranie się kolejnych
Bardziej szczegółowoNOWE KIERUNKI ROZWOJU ŹRÓDEŁ BIOPALIW
Mariusz WĄDRZYK, Janina WOLSZCZAK, Janusz JAKÓBIEC NOWE KIERUNKI ROZWOJU ŹRÓDEŁ BIOPALIW Streszczenie W artykule zamieszczono informacje dotyczące kierunku rozwoju źródeł biopaliw pochodzenia roślinnego
Bardziej szczegółowo(86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/AT01/ (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego:
RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 206658 (21) Numer zgłoszenia: 355294 (22) Data zgłoszenia: 05.10.2001 (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego:
Bardziej szczegółowoActa Agrophysica, 2009, 13(3), Artykuł przeglądowy ALGI ENERGIA JUTRA (BIOMASA, BIODIESEL)
Acta Agrophysica, 2009, 13(3), 627-638 Artykuł przeglądowy ALGI ENERGIA JUTRA (BIOMASA, BIODIESEL) Magdalena Frąc 1, Stefania Jezierska-Tys 2, Jerzy Tys 1 1 Instytut Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego
Bardziej szczegółowoPlanowanie Projektów Odnawialnych Źródeł Energii Oleje resztkowe
Slajd 1 Lennart Tyrberg, Energy Agency of Southeast Sweden Planowanie Projektów Odnawialnych Źródeł Energii Oleje resztkowe Przygotowane przez: Mgr inż. Andrzej Michalski Zweryfikowane przez: Dr inż. Andrzej
Bardziej szczegółowoWykorzystanie biomasy. w energetyce
Wykorzystanie biomasy w energetyce BIOMASA Ogół materii organicznej, którą można wykorzystać pod względem energetycznym. Produkty, które są podatne na rozkład biologiczny, ich odpady, frakcje, pozostałości
Bardziej szczegółowoWykorzystanie biogazu jako paliwa transportowego
Wykorzystanie biogazu jako paliwa transportowego dr Tadeusz Zakrzewski Prezes Krajowej Izby Biopaliw 12 marzec 2010 r Kielce. Wykorzystanie biomasy rolniczej do celów energetycznych. Biogazownie rolnicze
Bardziej szczegółowoBIOETANOL Z BIOMASY KONOPNEJ JAKO POLSKI DODATEK DO PALIW PŁYNNYCH
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. INNOWACYJNE ROZWIĄZANIA DLA POLSKIEGO ROLNICTWA Polskie rośliny włókniste i zielarskie dla innowacyjnej
Bardziej szczegółowoWydział Mechaniczno-Energetyczny
Polska Geotermalna Asocjacja im. prof. J. Sokołowskiego Wydział Mechaniczno-Energetyczny Lokalna energetyka geotermalna jako podstawowy składnik OZE w procesie dochodzenia do samowystarczalności energetycznej
Bardziej szczegółowoBiopaliwo do silników z zapłonem samoczynnym i sposób otrzymywania biopaliwa do silników z zapłonem samoczynnym. (74) Pełnomocnik:
RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 197375 (21) Numer zgłoszenia: 356573 (22) Data zgłoszenia: 10.10.2002 (13) B1 (51) Int.Cl. C10L 1/14 (2006.01)
Bardziej szczegółowoBiogaz i biomasa -energetyczna przyszłość Mazowsza
Biogaz i biomasa -energetyczna przyszłość Mazowsza Katarzyna Sobótka Specjalista ds. energii odnawialnej Mazowiecka Agencja Energetyczna Sp. z o.o. k.sobotka@mae.mazovia.pl Biomasa Stałe i ciekłe substancje
Bardziej szczegółowoFESTIWAL NAUKI PYTANIA Z CHEMII ORGANICZNEJ
FESTIWAL NAUKI PYTANIA Z CHEMII ORGANICZNEJ Agata Ołownia-Sarna 1. Chemia organiczna to chemia związków: a) Węgla, b) Tlenu, c) Azotu. 2. Do związków organicznych zaliczamy: a) Metan, b) Kwas węglowy,
Bardziej szczegółowoPodstawowe pojęcia i prawa chemiczne
Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne Pierwiastki, nazewnictwo i symbole. Budowa atomu, izotopy. Przemiany promieniotwórcze, okres półtrwania. Układ okresowy. Właściwości pierwiastków a ich położenie w
Bardziej szczegółowoKrzysztof Stańczyk. CZYSTE TECHNOLOGIE UśYTKOWANIA WĘGLA
Krzysztof Stańczyk CZYSTE TECHNOLOGIE UśYTKOWANIA WĘGLA GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Katowice 2008 Spis treści Wykaz skrótów...7 1. Wprowadzenie...11 1.1. Wytwarzanie i uŝytkowanie energii na świecie...11
Bardziej szczegółowoOtrzymywanie wodoru M
Otrzymywanie wodoru M Własności wodoru Wodór to najlżejszy pierwiastek świata, składa się on tylko z 1 protonu i krążącego wokół niego elektronu. W stanie wolnym występuje jako cząsteczka dwuatomowa H2.
Bardziej szczegółowoPlanowanie Projektów Odnawialnych Źródeł Energii Biomasa (odpady fermentowalne)
Slajd 1 Lennart Tyrberg, Energy Agency of Southeast Sweden Planowanie Projektów Odnawialnych Źródeł Energii Biomasa (odpady fermentowalne) Prepared by: Mgr inż. Andrzej Michalski Verified by: Dr inż. Andrzej
Bardziej szczegółowoCIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego
CIEPŁO, PALIWA, SPALANIE CIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego WYMIANA CIEPŁA. Zmiana energii wewnętrznej
Bardziej szczegółowoPIROLIZA BEZEMISYJNA UTYLIZACJA ODPADÓW
PIROLIZA BEZEMISYJNA UTYLIZACJA ODPADÓW Utylizacja odpadów komunalnych, gumowych oraz przerób biomasy w procesie pirolizy nisko i wysokotemperaturowej. Przygotował: Leszek Borkowski Marzec 2012 Piroliza
Bardziej szczegółowoKażdego roku na całym świecie obserwuje się nieustanny wzrost liczby odpadów tworzyw sztucznych pochodzących z różnych gałęzi gospodarki i przemysłu.
Każdego roku na całym świecie obserwuje się nieustanny wzrost liczby odpadów tworzyw sztucznych pochodzących z różnych gałęzi gospodarki i przemysłu. W większości przypadków trafiają one na wysypiska śmieci,
Bardziej szczegółowoOTRZYMYWANIE BIODIESLA W PROCESIE TRANSESTRYFIKACJI OLEJU ROŚLINNEGO
OTRZYMYWANIE BIODIESLA W PROCESIE TRANSESTRYFIKACJI OLEJU ROŚLINNEGO CEL ĆWICZENIA: Celem ćwiczenia jest przeprowadzenie procesu zasadowej transestryfikacji oleju roślinnego, wstępne oczyszczenie uzyskanych
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie III
WYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie III Nr lekcji Temat lekcji Treści nauczania (pismem pogrubionym zostały zaznaczone treści Podstawy Programowej) Węgiel i jego związki z wodorem Wymagania i kryteria ocen Uczeń:
Bardziej szczegółowoWybrane zagadnienia identyfikacji, wyceny i kalkulacji kosztów produkcji biopaliw trzeciej generacji
Ekonomiczne Problemy Usług nr 2/2017 (127) ISSN: 1896-382X www.wnus.edu.pl/epu DOI: 10.18276/epu.2017.127-21 strony: 229 242 Marzena Rydzewska-Włodarczyk 1, Emilia Drozłowska 2, Marcin Sobieraj 3 1 Zachodniopomorski
Bardziej szczegółowoZagospodarowanie pofermentu z biogazowni rolniczej
Zagospodarowanie pofermentu z biogazowni rolniczej ERANET: SE Bioemethane. Small but efficient Cost and Energy Efficient Biomethane Production. Biogazownie mogą być zarówno źródłem energii odnawialnej
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. 1. Biopaliwa
Wprowadzenie Obecnie ponad 80% zużywanej energii na świecie jest pozyskiwane z paliw kopalnych, z czego ok. 58% tej ilości przypada na transport. Szacuję się, że przy obecnym tempie eksploatacji złóż,
Bardziej szczegółowoPrzejście do biogospodarki z fermentacją beztlenową w Niderlandach. Ir. K.W. Kwant NL Agency
Przejście do biogospodarki z fermentacją beztlenową w Niderlandach Ir. K.W. Kwant NL Agency Zawartość 1. Przejście do biogospodarki 2. Program innowacji 3. Rola fermentacji beztlenowej 4. Podsumowanie
Bardziej szczegółowoSZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA
SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA Zadania dla studentów ze skryptu,,obliczenia z chemii ogólnej Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego 1. Reakcja między substancjami A i B zachodzi według
Bardziej szczegółowoBezemisyjna energetyka węglowa
Bezemisyjna energetyka węglowa Szansa dla Polski? Jan A. Kozubowski Wydział Inżynierii Materiałowej PW Człowiek i energia Jak ludzie zużywali energię w ciągu minionych 150 lat? Energetyczne surowce kopalne:
Bardziej szczegółowogrupa a Człowiek i środowisko
grupa a Człowiek i środowisko................................................. Imię i nazwisko Poniższy test składa się z 18 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową
Bardziej szczegółowoEnergia z odpadów komunalnych. Karina Michalska Radosław Ślęzak Anna Kacprzak
Energia z odpadów komunalnych Karina Michalska Radosław Ślęzak Anna Kacprzak Odpady komunalne Szacuje się, że jeden mieszkaniec miasta wytwarza rocznie ok. 320 kg śmieci. Odpady komunalne rozumie się przez
Bardziej szczegółowoKomórka organizmy beztkankowe
Grupa a Komórka organizmy beztkankowe Poniższy test składa się z 12 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź. Za rozwiązanie całego testu możesz otrzymać
Bardziej szczegółowoEnergetyczne wykorzystanie odpadów z biogazowni
Energetyczne wykorzystanie odpadów z biogazowni Odpady z biogazowni - poferment Poferment obecnie nie spełnia kryterium nawozu organicznego. Spełnia natomiast definicję środka polepszającego właściwości
Bardziej szczegółowoSonochemia. Schemat 1. Strefy reakcji. Rodzaje efektów sonochemicznych. Oscylujący pęcherzyk gazu. Woda w stanie nadkrytycznym?
Schemat 1 Strefy reakcji Rodzaje efektów sonochemicznych Oscylujący pęcherzyk gazu Woda w stanie nadkrytycznym? Roztwór Znaczne gradienty ciśnienia Duże siły hydrodynamiczne Efekty mechanochemiczne Reakcje
Bardziej szczegółowoInstytut Maszyn Przepływowych im. R. Szewalskiego Polskiej Akademii Nauk Wysokotemperaturowe zgazowanie biomasy odpadowej
Instytut Maszyn Przepływowych im. R. Szewalskiego Polskiej Akademii Nauk Wysokotemperaturowe zgazowanie biomasy odpadowej I. Wardach-Święcicka, A. Cenian, S. Polesek-Karczewska, D. Kardaś Plan prezentacji
Bardziej szczegółowoMetan z procesów Power to Gas - ekologiczne paliwo do zasilania silników spalinowych.
XXXII Konferencja - Zagadnienia surowców energetycznych i energii w energetyce krajowej Sektor paliw i energii wobec nowych wyzwań Metan z procesów Power to Gas - ekologiczne paliwo do zasilania silników
Bardziej szczegółowoBioMotion. Wprowadzenie do dyskusji
BioMotion IBMER- Warszawa Wprowadzenie do dyskusji Doc. dr hab. inż. Anna Grzybek Europa weszła w nową erę energetyczną Dostęp do energii ma kluczowe znaczenie dla codziennego życia każdego Europejczyka.
Bardziej szczegółowoBIOPALIWA DRUGIEJ GENERACJI
BIOPALIWA DRUGIEJ GENERACJI dr Magdalena Rogulska mgr inż. Marta Dołęga Instytut Paliw i Energii Odnawialnej Instytucja Wdrażająca działania 9.4-9.6 i 10.3 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko
Bardziej szczegółowoNOWOCZESNE KOMORY SPALANIA BIOMASY - DREWNA DREWNO POLSKIE OZE 2016
NOWOCZESNE KOMORY SPALANIA BIOMASY - DREWNA 2016 OPAŁ STAŁY 2 08-09.12.2017 OPAŁ STAŁY 3 08-09.12.2017 Palenisko to przestrzeń, w której spalane jest paliwo. Jego kształt, konstrukcja i sposób przeprowadzania
Bardziej szczegółowoNazwisko...Imię...Nr albumu... ZGAZOWANIE PALIW V ME/E, Test 11 (dn )
Nazwisko...Imię...Nr albumu... ZGAZOWANIE PALIW V ME/E, Test 11 (dn. 2008.01.25) 1. Co jest pozostałością stałą z węgla po procesie: a) odgazowania:... b) zgazowania... 2. Który w wymienionych rodzajów
Bardziej szczegółowoWĘGLOWODORY. Uczeń: Przykłady wymagań nadobowiązkowych Uczeń:
WĘGLOWODORY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą pisze wzory sumaryczne, zna nazwy czterech początkowych węglowodorów nasyconych; zna pojęcie: szereg homologiczny; zna ogólny
Bardziej szczegółowoR o z p r a w a D o k t o r s k a
AKADEMIA GÓRNICZO - HUTNICZA im. Stanisława Staszica w Krakowie WYDZIAŁ ENERGETYKI I PALIW KATEDRA TECHNOLOGII PALIW R o z p r a w a D o k t o r s k a Imię i nazwisko: Kierunek studiów: Mariusz Wądrzyk
Bardziej szczegółowoMarlena Owczuk Biodiesel, a ochrona środowiska. Studia Ecologiae et Bioethicae 4, 351-356
Biodiesel, a ochrona środowiska Studia Ecologiae et Bioethicae 4, 351-356 2006 Marlena OWCZUK Instytut Paliw i Energii Odnawialnej Warszawa A Studia E cologiae et B ioethicae 4/2006 Biodiesel, a ochrona
Bardziej szczegółowoCIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego
CIEPŁO, PALIWA, SPALANIE CIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego WYMIANA CIEPŁA. Zmiana energii wewnętrznej
Bardziej szczegółowoPOTENCJAŁ WYKORZYSTANIA ODPADÓW BIODEGRADOWALNYCH NA CELE ENERGETYCZNE W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM
DEPARTAMENT ŚRODOWISKA, ROLNICTWA I ZASOBÓW NATURALNYCH POTENCJAŁ WYKORZYSTANIA ODPADÓW BIODEGRADOWALNYCH NA CELE ENERGETYCZNE W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM Anna Grapatyn-Korzeniowska Gdańsk, 16 marca 2010
Bardziej szczegółowoPozyskiwanie biomasy z odpadów komunalnych
Pozyskiwanie biomasy z odpadów komunalnych Dr inż. Lech Magrel Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku Białystok, 12 listopad 2012 r. Definicja biomasy w aktach prawnych Stałe lub ciekłe substancje
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2009/2010
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2009/2010 Instytut: Techniczny Kierunek studiów: Zarządzanie i inżynieria produkcji Kod kierunku: 06.9 Specjalność:
Bardziej szczegółowoKierunki badań nad wytwarzaniem i dystrybucją wodoru jako nośnika energii
ZAKŁAD APARATURY PRZEMYSŁOWEJ CENTRUM DOSKONAŁOŚCI CERED Kierunki badań nad wytwarzaniem i dystrybucją wodoru jako nośnika energii Prof. dr hab. inż. Krzysztof Urbaniec Robert Grabarczyk Wodór w gospodarce
Bardziej szczegółowoBiopaliwa w transporcie
Biopaliwa w transporcie 20.01.2009 Andrzej Szajner Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A. Sytuacja na rynkach światowych Malejące zasoby surowców naturalnych i rosnące ceny!! wzrost cen ropy naftowej
Bardziej szczegółowoEnergia słoneczna docierająca do ziemi ma postać fali elektromagnetycznej o różnej długości. W zależności od długości fali wyróżniamy: Promieniowanie
Energia słoneczna docierająca do ziemi ma postać fali elektromagnetycznej o różnej długości. W zależności od długości fali wyróżniamy: Promieniowanie ultrafioletowe, Promieniowanie widzialne, Promieniowanie
Bardziej szczegółowoPL B BUP 23/12
PL 216725 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 216725 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 394699 (22) Data zgłoszenia: 29.04.2011 (51) Int.Cl.
Bardziej szczegółowo3b Do dwóch probówek, w których znajdowały się olej słonecznikowy i stopione masło, dodano. 2. Zaznacz poprawną odpowiedź.
3b 1 PAWEŁ ZYCH IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUPA A 1. Do dwóch probówek, w których znajdowały się olej słonecznikowy i stopione masło, dodano roztworu manganianu(vii) potasu. Napisz, jakich obserwacji można
Bardziej szczegółowoWykaz ważniejszych oznaczeń, skrótów, jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp 19 1. Charakterystyka biopaliw 21
Wykaz ważniejszych oznaczeń, skrótów, jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp 19 1. Charakterystyka biopaliw 21 1.1. Wprowadzenie 22 1.2. Rola i znaczenie biopaliw po przystąpieniu Polski do UE 26 1.3. Rodzaje
Bardziej szczegółowoFlota samochodów napędzanych biopaliwami Przegląd najnowszych możliwości
Flota samochodów napędzanych biopaliwami Przegląd najnowszych możliwości Wprowadzenie do Przewodnika technicznego Pętla obiegu węgla Czego dotyczy ta broszura? Zagadnienia zrównoważonej mobilności budzą
Bardziej szczegółowoWykład 3. Zielona chemia (część 2)
Wykład 3 Zielona chemia (część 2) Glicerol jako zielony rozpuszczalnik Nietoksyczny, tani, łatwo dostępny, odnawialny, wysoka temp. wrzenia (nie jest klasyfikowany jako LZO/VOC), polarny, może być stosowany
Bardziej szczegółowoCENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII W OBSZARZE OZE. BioProcessLab. Dr inż. Karina Michalska
CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII W OBSZARZE OZE BioProcessLab Dr inż. Karina Michalska PLAN PREZENTACJI 1.Opieka merytoryczna 2.Obszar badawczy 3.Wyposażenie 4.Oferta współpracy OPIEKA MERYTORYCZNA 1. Praca
Bardziej szczegółowoMIKROALGI SUBSTRATEM DO PRODUKCJI BIOPALIW
mikroalgi, biopaliwa, fotobioreaktor Bartłomiej OCH, Grażyna ŁASKA* MIKROALGI SUBSTRATEM DO PRODUKCJI BIOPALIW Niniejsza praca dotyczy otrzymywania biopaliw trzeciej generacji takich jak biodiesel, bioetanol
Bardziej szczegółowoInnowacyjne metody produkcji biopaliw
SEMINARIA Innowacyjne metody produkcji biopaliw IETU Prof. dr hab. Stefan Godzik Współorganizator Przedsiębiorstwo Gospodarki Wodnej i Rekultywacji S.A. z Jastrzębia Zdroju Plan seminarium Biomasa źródłem
Bardziej szczegółowoMagdalena Borzęcka-Walker. Wykorzystanie produktów opartych na biomasie do rozwoju produkcji biopaliw
Magdalena Borzęcka-Walker Wykorzystanie produktów opartych na biomasie do rozwoju produkcji biopaliw Cele Ocena szybkiej pirolizy (FP), pirolizy katalitycznej (CP) oraz hydrotermalnej karbonizacji (HTC),
Bardziej szczegółowoZWIĄZKI WĘGLA Z WODOREM 1) Uzupełnij i uzgodnij równania reakcji spalania całkowitego alkanów, alkenów i alkinów.
Nauczanie domowe WIEM, CO TRZEBA Klasa VIII Chemia od listopada do czerwca aktualizacja 05.10.2018 ZWIĄZKI WĘGLA Z WODOREM 1) Uzupełnij i uzgodnij równania reakcji spalania całkowitego alkanów, alkenów
Bardziej szczegółowogospodarki energetycznej...114 5.4. Cele polityki energetycznej Polski...120 5.5. Działania wspierające rozwój energetyki odnawialnej w Polsce...
SPIS TREŚCI Wstęp... 11 1. Polityka energetyczna Polski w dziedzinie odnawialnych źródeł energii... 15 2. Sytuacja energetyczna świata i Polski u progu XXI wieku... 27 2.1. Wstęp...27 2.2. Energia konwencjonalna
Bardziej szczegółowoTECHNICZNE ASPEKTY WYTWARZANIA BIOPALIW ROLNICZYCH Z UWZGLĘDNIENIEM ZAGOSPODAROWANIA TŁUSZCZÓW ODPADOWYCH
TECHNICZNE ASPEKTY WYTWARZANIA BIOPALIW ROLNICZYCH Z UWZGLĘDNIENIEM ZAGOSPODAROWANIA TŁUSZCZÓW ODPADOWYCH mgr inż. Renata Golimowska ITP Oddział Poznań BIODIESEL Estry metylowe kwasów tłuszczowych (ang.
Bardziej szczegółowoWYSOKOTEMPERATUROWE ZGAZOWANIE BIOMASY. INSTYTUT BADAWCZO-WDROŻENIOWY MASZYN Sp. z o.o.
WYSOKOTEMPERATUROWE ZGAZOWANIE BIOMASY ZASOBY BIOMASY Rys.2. Zalesienie w państwach Unii Europejskiej Potencjał techniczny biopaliw stałych w Polsce oszacowano na ok. 407,5 PJ w skali roku. Składają się
Bardziej szczegółowoUrządzenie do rozkładu termicznego odpadów organicznych WGW-8 EU
GREEN ENERGY POLAND Sp. z o.o. Urządzenie do rozkładu termicznego odpadów organicznych WGW-8 EU dr hab. inż. Andrzej Wojciechowski e-mail: andrzej.wojciechowski@imp.edu.pl www.imp.edu.pl Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowoWYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY
WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY Instrukcja przygotowana w Pracowni Dydaktyki Chemii Zakładu Fizykochemii Roztworów. 1. Zanieczyszczenie wody. Polska nie należy do krajów posiadających znaczne
Bardziej szczegółowoOpracował: Marcin Bąk
PROEKOLOGICZNE TECHNIKI SPALANIA PALIW W ASPEKCIE OCHRONY POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Opracował: Marcin Bąk Spalanie paliw... Przy produkcji energii elektrycznej oraz wtransporcie do atmosfery uwalnia się
Bardziej szczegółowoOdnawialne źródła energii (OZE) a obecna i przyszła Wspólna Polityka Rolna
Odnawialne źródła energii (OZE) a obecna i przyszła Wspólna Polityka Rolna jakie konsekwencje dla rolnictwa? Opole 22. 10. 2009 Wanda Chmielewska - Gill Iwona Pomianek Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa
Bardziej szczegółowoBudowa tłuszczów // // H 2 C O H HO C R 1 H 2 C O C R 1 // // HC O H + HO C R 2 HC - O C R 2 + 3H 2 O
Tłuszcze (glicerydy) - Budowa i podział tłuszczów, - Wyższe kwasy tłuszczowe, - Hydroliza (zmydlanie) tłuszczów - Utwardzanie tłuszczów -Próba akroleinowa -Liczba zmydlania, liczba jodowa Budowa tłuszczów
Bardziej szczegółowoCo możemy zmienić: rola biorafinerii w rozwoju gospodarki cyrkulacyjnej
Co możemy zmienić: rola biorafinerii w rozwoju gospodarki cyrkulacyjnej rozwiązanie problemu lokalnie dostępnych strumieni mokrej biomasy poprzez odzysk energii i cennych pierwiastków przy użyciu koncepcji
Bardziej szczegółowoKrowa sprawca globalnego ocieplenia?
.pl https://www..pl Krowa sprawca globalnego ocieplenia? Autor: mgr inż. Joanna Soraja Tumanowicz Data: 19 czerwca 2018 Liczba ludności na świecie rośnie. Rośnie też potrzeba produkcji żywności, a w związku
Bardziej szczegółowoOferta badawcza. XVI Forum Klastra Bioenergia dla Regionu 20 maja 2015r. dr inż. Anna Zamojska-Jaroszewicz
Oferta badawcza XVI Forum Klastra Bioenergia dla Regionu 20 maja 2015r. dr inż. Anna Zamojska-Jaroszewicz Struktura organizacyjna PIMOT Przemysłowy Instytut Motoryzacji Pion Paliw i Energii Odnawialnej
Bardziej szczegółowoUkład zgazowania RDF
Układ zgazowania RDF Referencje Od 2017, wraz z firmą Modern Technologies and Filtration Sp. z o.o, wykonaliśmy 6 instalacji zgazowania, takich jak: System zgazowania odpadów drzewnych dla Klose Czerska
Bardziej szczegółowoSubstancje o Znaczeniu Biologicznym
Substancje o Znaczeniu Biologicznym Tłuszcze Jadalne są to tłuszcze, które może spożywać człowiek. Stanowią ważny, wysokoenergetyczny składnik diety. Z chemicznego punktu widzenia głównym składnikiem tłuszczów
Bardziej szczegółowoKonferencja NEUF. Jak nie wylać dziecka z kąpielą - zrównoważona polityka w sprawie OZE. 18 czerwca 2010. Warszawa
Jak nie wylać dziecka z kąpielą - zrównoważona polityka w sprawie OZE Konferencja NEUF 18 czerwca 2010 Warszawa Krzysztof Nosal Dyrektor d/s Srodowiska Arizona Chemical Polityka dotycząca odnawialnych
Bardziej szczegółowoPotencjał metanowy wybranych substratów
Nowatorska produkcja energii w biogazowni poprzez utylizację pomiotu drobiowego z zamianą substratu roślinnego na algi Potencjał metanowy wybranych substratów Monika Suchowska-Kisielewicz, Zofia Sadecka
Bardziej szczegółowoBiogazownie w Polsce i UE technologie, opłacalność, realizacje. Anna Kamińska-Bisior
Biogazownie w Polsce i UE technologie, opłacalność, realizacje Anna Kamińska-Bisior Biokonwersja biodiesela uzyskanego z nieprzerobionej gliceryny na wodór i etanol (12 IT 56Z7 3PF3) Włoski instytut badawczy
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA PRAWNE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA W ASPEKCIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ENERGIA BIOMASY. 07.11.2013 r.
ZAGADNIENIA PRAWNE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA W ASPEKCIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ENERGIA BIOMASY 07.11.2013 r. Zamiast wprowadzenia podsumowanie OŹE Dlaczego? Przyczyny: filozoficzno etyczne naukowe
Bardziej szczegółowoOFERTA TEMATÓW PRAC DYPLOMOWYCH dla specjalności/ kierunków dyplomowania do zrealizowania w Katedrze Aparatury i Maszynoznawstwa Chemicznego
dla specjalności/ kierunków TECHNOLOGIE OCHRONY Temat pracy Optymalizacja roztworów chemicznych roztwarzających poszczególne warstwy w fotowoltaicznych ogniwach krzemowych mgr inż. Piotr Ostrowski W technologii
Bardziej szczegółowoOZE - ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII
OZE - ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Powiślańska Regionalna Agencja Zarządzania Energią Kwidzyn 2012 Przyczyny zainteresowania odnawialnymi źródłami energii: powszechny dostęp, oraz bezgraniczne zasoby; znacznie
Bardziej szczegółowoBaza danych do oceny emisji gazów cieplarnianych podczas uprawy roślin na biopaliwa. Magdalena Borzęcka-Walker
Baza danych do oceny emisji gazów cieplarnianych podczas uprawy roślin na biopaliwa Magdalena Borzęcka-Walker Polska, podobnie jak każdy inny kraj UE, zobowiązana jest do redukcji emisji gazów cieplarnianych.
Bardziej szczegółowoTWORZYWA BIODEGRADOWALNE
TWORZYWA BIODEGRADOWALNE Opracowały: Joanna Grzegorzek kl. III a TE Katarzyna Kołdras kl. III a TE Tradycyjne tworzywa sztuczne to materiały składające się z polimerów syntetycznych. Większość z nich nie
Bardziej szczegółowoKondensacja - teoria. Jak ogrzewać oszczędzając energię? Odpowiedź... KONDENSACJA. ... dowody? Podstawy kondensacji
Teoria KONDENSACJI Jak ogrzewać oszczędzając energię? Odpowiedź... KONDENSACJA... dowody? CZYM JEST KONDENSACJA? Ciepło uzyskane w wyniku reakcji spalania gazu ziemnego nazywamy ciepłem jawnym. Istnieje
Bardziej szczegółowoSustainability in commercial laundering processes
Sustainability in commercial laundering processes Module 5 Energy in laundries Chapter 1 Źródła energii Powered by 1 Spis treści Źródła energii przegląd Rodzaje źródeł energii (pierwotne wtórne źródła)
Bardziej szczegółowoI. Węgiel i jego związki z wodorem
NaCoBeZU z chemii dla klasy 3 I. Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów wymieniam kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną wyjaśniam, czym zajmuje się
Bardziej szczegółowo(86) Data 1 numer zgłoszenia międzynarodowego. 08.07.1994, PCT/AT94/00088
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 181344 (21) Numer zgłoszenia: 312565 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia 08.07.1994 (86) Data 1 numer zgłoszenia
Bardziej szczegółowoEnergia słoneczna i cieplna biosfery Pojęcia podstawowe
Dr inż. Mariusz Szewczyk Politechnika Rzeszowska im. I. Łukasiewicza Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa Katedra Termodynamiki 35-959 Rzeszów, ul. W. Pola 2 Energia słoneczna i cieplna biosfery Pojęcia podstawowe
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab CZĄSTECZKA I RÓWNANIE REKCJI CHEMICZNEJ potrafi powiedzieć co to jest: wiązanie chemiczne, wiązanie jonowe, wiązanie
Bardziej szczegółowoPlan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1.
1 Plan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1. Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji podstawowe Węgiel i jego związki z wodorem 1.Omówienie
Bardziej szczegółowo10 dobrych uczynków dla Ziemi. czyli jak na co dzień możemy dbać o przyrodę
10 dobrych uczynków dla Ziemi czyli jak na co dzień możemy dbać o przyrodę Zmniejszenie ilości odpadów Jak to możemy osiągnąć? Korzyści i zalety Korzystanie z tworzyw biodegradowalnych Nie marnujemy miejsca
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z chemii dla klasy VIII
Wymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z chemii dla klasy VIII Temat 1.Wzory i nazwy kwasów. dopuszczająca - zna zasady bezpiecznego posługiwania
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE SUROWCÓW POCHODZENIA ROLNICZEGO DO PRODUKCJI BIOPALIW TRANSPORTOWYCH W POLSCE
Wykorzystanie surowców STOWARZYSZENIE pochodzenia rolniczego EKONOMISTÓW do produkcji ROLNICTWA biopaliw transportowych I AGROBIZNESU w Polsce Roczniki Naukowe tom XVI zeszyt 2 93 Waldemar Izdebski *,
Bardziej szczegółowoBiogospodarka Strategiczny kierunek polityki Unii Europejskiej
Kongres Ekoinwestycje w Przemyśle Spożywczym, 22-23 lutego 2017 r. Warszawa Biogospodarka Strategiczny kierunek polityki Unii Europejskiej dr hab. inż. Monika Żubrowska-Sudoł, prof. nzw.pw Zakład Zaopatrzenia
Bardziej szczegółowo1. Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne
1. PODSTAWOWE PRAWA I POJĘCIA CHEMICZNE 5 1. Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne 1.1. Wyraź w gramach masę: a. jednego atomu żelaza, b. jednej cząsteczki kwasu siarkowego. Odp. 9,3 10 23 g; 1,6 10 22
Bardziej szczegółowoDezintegracja osadów planowane wdrożenia i oczekiwane efekty
Dezintegracja osadów planowane wdrożenia i oczekiwane efekty Poznań, 23-24.10.2012r. Plan prezentacji I. Wstęp II. III. IV. Schemat Wrocławskiej Oczyszczalni Ścieków Gospodarka osadowa Lokalizacja urządzeń
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIA PLAZMOWA W ENERGETYCZNYM ZAGOSPODAROWANIU ODPADÓW
Jerzy Wójcicki Andrzej Zajdel TECHNOLOGIA PLAZMOWA W ENERGETYCZNYM ZAGOSPODAROWANIU ODPADÓW 1. OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA 1.1 Opis instalacji Przedsięwzięcie obejmuje budowę Ekologicznego Zakładu Energetycznego
Bardziej szczegółowoProjekt centrum paliwowoenergetyczno-chemicznego (CPECH) A.Vogt, S.Jabłoński, H.Kołodziej, J.Fałat, S.Strzelecki, M.Łukaszewicz
Projekt centrum paliwowoenergetyczno-chemicznego (CPECH) A.Vogt, S.Jabłoński, H.Kołodziej, J.Fałat, S.Strzelecki, M.Łukaszewicz Koncepcja CPECH Kompletny zespół instalacji oraz urządzeń tworzących funkcjonalną
Bardziej szczegółowoGospodarka odpadami. Wykład Semestr 1 Dr hab. inż. Janusz Sokołowski Dr inż. Zenobia Rżanek-Boroch
Gospodarka odpadami Agnieszka Kelman Aleksandra Karczmarczyk Gospodarka odpadami. Gospodarka odpadami II stopień Wykład Semestr 1 Dr hab. inż. Janusz Sokołowski Dr inż. Zenobia Rżanek-Boroch Godzin 15
Bardziej szczegółowoBiomasa ciekła w energetyce
V Konferencja Ochrona Środowiska w Energetyce, Jaworzno 11-12.02.2010 Biomasa ciekła w energetyce Jarosław Zuwała Kwalifikacja biomasy ciekłej (1) Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sposobu monitorowania
Bardziej szczegółowoGreen University Project
The green way to ensure energy self - sources of UWM Katedra Mechatroniki i Edukacji Techniczno Informatycznej I nicjator: p ro f. d r h a b. R y s za r d G ó r e c k i R e k t o r U W M R e a l i z a
Bardziej szczegółowo