Uregulowania wynikające z Dyrektywy

Transkrypt

1 Warto poznać zmiany, jakie zostaną wprowadzone w polskim prawie wskutek wprowadzenia unijnej dyrektywy w sprawie wykonywania niektórych praw akcjonariuszy spółek notowanych na rynku regulowanym. W dniu 6 stycznia 2009 r. Prezydent RP podpisał ustawę z 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych (dalej: ksh) oraz ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, implementującą do polskiego porządku prawnego w szczególności Dyrektywę 2007/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lipca 2007 r. w sprawie wykonywania niektórych praw akcjonariuszy spółek notowanych na rynku regulowanym (dalej: dyrektywa) opublikowaną w Dz. Urz. UE L 184/17 z Zgodnie z art. 3 nowelizacji, większość przepisów wchodzi w życie od 3 sierpnia 2009 r., a zatem czasu jest jeszcze dużo zanim prawo to zacznie obowiązywać, jednakże warto wcześniej zapoznać się z wprowadzonymi zmianami. Uregulowania wynikające z Dyrektywy Zasadniczym powodem przyjęcia dyrektywy jest dążenie ustawodawcy europejskiego do poprawy ładu korporacyjnego publicznych spółek akcyjnych działających w Unii Europejskiej. Za ład korporacyjny uważa się system instytucji, za pomocą których spółki publiczne są zarządzane i nadzorowane. W ciągu ostatnich kilkunastu lat można zaobserwować na całym świecie dość znaczne zainteresowanie tą problematyką. Należy zwrócić również uwagę na to, że znaczenie zasad ładu korporacyjnego wzrosło z uwagi na kryzysy w spółkach i ich bankructwa, które w pierwszych latach naszego stulecia wstrząsnęły gospodarkami świata, a ich skutki odczuwano globalnie. Jako przykład może posłużyć spektakularny upadek amerykańskiego giganta z branży energetycznej - spółki Enron, natomiast w Europie podobny los spotkał spółki: Parmalat z Włoch i Ahold z Holandii. 1 / 9

2 Nowelizacja wprowadza do kodeksu spółek handlowych m.in. rozwiązania mające ułatwić akcjonariuszom mniejszościowym spółek publicznych wykonywanie przysługujących im praw, w tym uczestnictwa w walnych zgromadzeniach, gdyż zaangażowanie akcjonariuszy jest niezbędną przesłanką poprawy ładu korporacyjnego. Prawidłowe funkcjonowanie spółek będzie zapewnione tylko wówczas, gdy akcjonariusze będą dysponowali instrumentami pozwalającymi na sprawowanie efektywnego nadzoru nad kadrą zarządzającą oraz będą mieli możliwość realnego wpływu na podejmowanie decyzji w sprawach najważniejszych dla działania spółki. Z uwagi na fakt, iż Dyrektywa jest adresowana do ogółu akcjonariuszy, znacznie większą wagę przywiązuje do wzmocnienia pozycji przede wszystkim drobnych inwestorów. Jest to podyktowane tym, że często nie są oni zainteresowani wykonywaniem prawa głosu i pozostają pasywni ze względu na niewielki udział kapitałowy. Panaceum na nieprawidłowości widzą w sprzedaży akcji, co umożliwia publiczny rynek obrotu papierami wartościowymi. Takie postępowanie zagraża funkcjonowaniu spółek i jest niebezpieczne zarówno w spółkach o rozproszonych stosunkach właścicielskich, gdyż nadmierną władzę zyskuje zarząd, jak również w spółkach z akcjonariuszem strategicznym, ponieważ wzrasta ryzyko nadużyć ze strony tego akcjonariusza. Podstaw pasywności akcjonariuszy należy doszukiwać się w istnieniu przeszkód natury prawnej i faktycznej. Na szczególne trudności napotyka transgraniczne wykonywanie uprawnień właścicielskich. Jest 2 / 9

3 to tym bardziej niepokojące, ponieważ obserwujemy postępującą integrację europejskiego rynku, w związku z czym coraz większy odsetek akcji spółek publicznych trafia do rąk zagranicznych inwestorów. Co z kolei przekłada się na wzrost zagrożenia, że kapitał spółek publicznych znajdzie się w znacznej części w posiadaniu akcjonariuszy pasywnych. W Dyrektywie zawarto szereg szczegółowych reguł natury technicznej dotyczących walnych zgromadzeń akcjonariuszy, które winny być zwoływane z wystarczającym wyprzedzeniem, a akcjonariusze powinni dysponować pełnym dostępem do informacji o zgromadzeniach. Akcjonariusze powinni uzyskać prawo wprowadzania określonych spraw do porządku obrad walnego zgromadzenia oraz prawo przedstawiania projektów uchwał. Udział w zgromadzeniach nie może być zależny od blokowania akcji. Państwa członkowskie powinny zezwolić spółkom na umożliwienie akcjonariuszom uczestnictwa w walnych zgromadzeniach za pośrednictwem środków elektronicznych. Zakazane jest ograniczanie prawa akcjonariuszy do ustanawiania pełnomocników, którzy mogą reprezentować ich na zgromadzeniach. Spółki powinny mieć możliwość zaoferowania akcjonariuszom możliwości głosowania drogą korespondencyjną. Podkreślić należy to, że Dyrektywa stanowi odpowiedź tylko na niektóre problemy dotyczące wykonywania praw akcjonariuszy spółek publicznych. Dyrektywa nie pozostawiła państwom członkowskim Unii Europejskiej swobody co do implementacji zawartych w niej reguł, przez co państwa członkowskie zobowiązane są do wprowadzenia standardów przewidzianych Dyrektywą. Regulacje przewidziane Dyrektywą są regulacjami minimalnymi. Zgodnie bowiem z art. 3 Dyrektywy Niniejsza dyrektywa nie uniemożliwia państwom członkowskim nakładania dodatkowych wymogów na spółki ani podejmowania innych działań w celu ułatwienia 3 / 9

4 wykonywania przez akcjonariuszy praw, o których mowa w niniejszej dyrektywie". Z powyższego wynika, że ustawodawca polski może wprowadzić dalej idące instrumenty ochrony praw akcjonariuszy na walnym zgromadzeniu. Ponadto ustawodawca polski zachowuje pełną swobodę kształtowania instytucji dotyczących wykonywania praw akcjonariuszy, które nie zostały uregulowane Dyrektywą. Zaleca się, aby przy implementacji przepisów dyrektywy ustawodawca polski nie wykraczał poza przewidziane nią minimalne standardy. Jak podkreśla się w uzasadnieniu do nowelizacji, w wielu przypadkach wprowadzenie dalej idących instrumentów ułatwiających wykonywanie praw akcjonariuszy wiązałoby się bowiem z obciążeniem spółek nieproporcjonalnymi kosztami oraz wysiłkiem organizacyjnym. Koszty tego rodzaju rozwiązań ponosiliby w ostatecznym rozrachunku sami akcjonariusze, a korzyści mogą być wątpliwe. Biorąc pod uwagę bardzo zróżnicowaną wielkość i potencjał polskich spółek publicznych, zabieg taki byłby niewskazany. Należy zauważyć, że w formie spółek publicznych działają w Polsce nie tylko podmioty prowadzące przedsięwzięcia na wielką skalę, ale także spółki średniej wielkości, zainteresowane pozyskiwaniem funduszy na inwestycje za pośrednictwem publicznego rynku akcji. Nałożenie np. obowiązku organizacji internetowego walnego zgromadzenia czy zapewnienia akcjonariuszom głosowania korespondencyjnego byłoby dla tego rodzaju podmiotów nadmiernym obciążeniem. Dyrektywa jest adresowana wyłącznie do spółek, których akcje zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym (art. 1 ust. 1 Dyrektywy). Dyrektywa obejmuje zatem swoim zakresem publiczne spółki akcyjne oraz spółki komandytowo-akcyjne, których akcje są przedmiotem obrotu na rynku regulowanym. Na polskim rynku kapitałowym nie funkcjonują spółki komandytowo-akcyjne, których akcje byłyby dostępne publicznie, dlatego też zakres stosowania dyrektywy został ograniczony do publicznych spółek akcyjnych. 4 / 9

5 Na gruncie krajowym Jedynym właściwym miejscem implementacji przepisów dyrektywy był Kodeks spółek handlowych. Ksh reguluje bowiem zasady zwoływania i odbywania walnych zgromadzeń spółek akcyjnych, w tym spółek publicznych w artykułach od 395 do 429, czyli kwestie będące przedmiotem unormowań Dyrektywy. Poniżej skrótowo zostały przedstawione najważniejsze zmiany wprowadzone poprzez przyjęcie Dyrektywy w odniesieniu do spółek publicznych. Uprawnienia dotyczące zwołania walnego zgromadzenia, uzupełnienia porządku obrad i przedstawiania projektów uchwał W celu uczestnictwa akcjonariuszy mniejszościowych w walnych zgromadzeniach poszerzono uprawnienia akcjonariuszy mniejszościowych o przyznanie akcjonariuszom reprezentującym co najmniej 1/20 kapitału zakładowego prawa do: - zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia i żądania umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia, zgłoszonego zarządowi spółki na piśmie bądź w postaci elektronicznej, nie później niż na 21 dni przed wyznaczonym terminem zgromadzenia, przy czym żądanie powinno zawierać uzasadnienie lub projekt uchwały dotyczącej proponowanego punktu porządku obrad; - przedstawiania spółce przed terminem walnego zgromadzenia, na piśmie bądź w postaci 5 / 9

6 elektronicznej, projektów uchwał dotyczących spraw wprowadzonych do porządku obrad walnego zgromadzenia lub spraw, które mają zostać wprowadzone do porządku. Przy czym na spółce ciąży obowiązek niezwłocznego ogłoszenia projektów uchwał na stronie internetowej. Terminy i sposób zwołania walnego zgromadzenia W nowo dodanym do ksh art ustawodawca określił, że walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki publicznej zwołuje się przez ogłoszenie dokonywane na stronie internetowej spółki oraz w sposób określony dla przekazywania informacji bieżących zgodnie z przepisami o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych. Tym samym została wprowadzona zasada push towards investors" ( pchnięcie" informacji do inwestorów), zgodnie z którą sposób zwołania walnego zgromadzenia powinien zapewniać skuteczne przekazanie informacji do publicznej wiadomości w całej Unii Europejskiej. Dotychczasowy wymóg publikacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym nie realizuje tej zasady i jest sprzeczny z przepisami Dyrektywy. Należy jednak pamiętać, że ogłoszenie powinno być dokonane co najmniej na dwadzieścia sześć dni przed terminem walnego zgromadzenia. Wśród przyczyn określenia takiego terminu wskazuje się na czynności techniczne, które wiążą się z ustaleniem kręgu osób uprawnionych do udziału w walnym zgromadzeniu w systemie tzw. record date (dzień rejestracji). Przepis art ksh określił treść ogłoszenia o walnym zgromadzeniu spółki publicznej, przy czym podkreśla się znaczenie informacji na temat możliwości uczestniczenia w nim za pomocą środków komunikacji elektronicznej. 6 / 9

7 Na podstawie art ksh wprowadzono obowiązek prowadzenia przez spółkę publiczną strony internetowej, gdyż koresponduje to z zaproponowanymi rozwiązaniami związanymi z organizacją walnego zgromadzenia. Dzień rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu (record date) Przepis art ksh stanowi implementację art. 7 ust. 2 Dyrektywy. W oparciu o brzmienie powyższego przepisu stanowi się, że prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu spółki publicznej mają tylko osoby będące akcjonariuszami spółki na 16 dni przed datą walnego zgromadzenia (dzień rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu). Dzień rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu jest jednolity dla uprawnionych z akcji na okaziciela i akcji imiennych. Termin ten został ustalony po analizie czasu potrzebnego Krajowemu Depozytowi Papierów Wartościowych (dalej: KDPW) i firmom inwestycyjnym na sporządzenie listy osób uprawnionych do udziału w walnym zgromadzeniu oraz po analizie prawnoporównawczej. Konsekwencją regulacji dnia rejestracji są przepisy art i ksh. W praktyce podstawowe znaczenie ma określenie sposobu ustalenia prawa do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu osób uprawnionych z akcji na okaziciela. Ze względu na bezpieczeństwo obrotu i ochronę praw akcjonariuszy wprowadzono dwie zasady: - decyzję o umieszczeniu na liście akcjonariuszy na potrzeby ustalenia listy uczestników 7 / 9

8 walnego zgromadzenia podejmuje - jak obecnie - akcjonariusz, - ostateczna lista będzie sporządzona przez KDPW na podstawie informacji otrzymanych od firm inwestycyjnych. W celu realizacji tego modelu wprowadzono instytucję zaświadczenia o prawie do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu. Z kolei przepis art ksh stanowi implementację art. 7 ust. 1 lit. b Dyrektywy. Zniósł on w odniesieniu do spółek publicznych zasadę zakazu obrotu akcjami przez uczestników walnego zgromadzenia do zakończenia walnego zgromadzenia. Zasada ta zdaniem prawodawcy unijnego ma służyć aktywizacji akcjonariuszy do udziału w walnym zgromadzeniu. Zasady tej nie wprowadzono w odniesieniu do spółek niepublicznych. Udział w walnym zgromadzeniu za pośrednictwem środków elektronicznych Zgodnie z nowym art ksh, spółka będzie mogła zamieścić w swoim statucie postanowienia dopuszczające udział akcjonariuszy w walnym zgromadzeniu przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej. Głosowanie korespondencyjne 8 / 9

9 Według art ksh akcjonariusze spółki publicznej będą mieli prawo oddać głos na walnym zgromadzeniu drogą korespondencyjną, jeżeli taka możliwość zostanie przewidziana w regulaminie walnego zgromadzenia. Spółka publiczna będzie zobowiązana udostępniać formularze do głosowania drogą korespondencyjną na swojej stronie internetowej. Co ważne, głosowanie taką drogą nie będzie pozbawiało akcjonariusza prawa do złożenia korespondencyjnie sprzeciwu, a co za tym idzie do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia. To tylko zarys części wprowadzonych przepisów. Omówienie dalszych regulacji zamieścimy w kolejnym numerze Biuletynu Spółek Giełdowych. Podsumowując tą część należy podkreślić, że wprowadzenie do ksh przepisów umożliwiających akcjonariuszom udział w walnym zgromadzeniu za pośrednictwem internetu oraz korespondencyjnie powinno pozytywnie wpłynąć na decyzję akcjonariuszy mniejszościowych o uczestnictwie w walnych zgromadzeniach. Jednakże wykorzystanie tych przepisów w praktyce pokaże, czy zmiany kodeksu spółek handlowych oraz nowe uprawnienia zaktywizują akcjonariuszy mniejszościowych spółek publicznych, czy też pozostaną jedynie martwą literą prawa. 9 / 9