Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej

Transkrypt

1 I. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat 1. Biologia jako nauka 2. Jak poznawać biologię? dopuszczająca Uczeń: wskazuje biologię jako naukę o organizmach czynności życiowe podaje przykłady dziedzin biologii wskazuje obserwacje i doświadczenia jako źródła wiedzy źródła wiedzy dostateczna Uczeń: określa przedmiot badań biologii jako nauki opisuje wskazane cechy wyjaśnia, czym zajmuje się wskazana dziedzina biologii porównuje obserwację z m jako źródła wiedzy korzysta ze źródeł wiedzy wskazanych przez z niewielką pomocą Poziom wymagań dobra Uczeń: wykazuje cechy wspólne opisuje czynności życiowe opisu metodą naukową rozróżnia próbę kontrolną i próbę badawczą opisuje źródła wiedzy bardzo dobra Uczeń: wszystkie czynności życiowe hierarchicznie poziomy budowy organizmu nego i organizmu zwierzęcego wybrane dziedziny biologii wykazuje zalety metody naukowej samodzielnie metodą naukową posługuje się właściwymi źródłami wiedzy do rozwiązywania celująca Uczeń: wykazuje jedność budowy porównuje poziomy organizacji u i zwierząt inne niż podane w podręczniku dziedziny biologii planuje i metodą naukową krytycznie analizuje informacje pochodzące z różnych źródeł wiedzy

2 doświadczeni e metodą naukową metodą naukową cechy dobrego badacza wskazanych problemów cechy dobrego badacza analizuje swoją postawę w odniesieniu do cech dobrego badacza 3. Obserwacje mikroskopo we podaje nazwy części mikroskopu optycznego obserwuje pod preparaty przygotowane przez podaje nazwy wskazanych przez części mikroskopu optycznego wykonuje proste preparaty mikroskopowe oblicza powiększenie mikroskopu optycznego samodzielnie opisuje budowę mikroskopu optycznego samodzielnie wykonuje preparaty mikroskopowe z niewielką pomocą nastawia ostrość mikroskopu i wyszukuje obserwowane elementy funkcje wskazywanych części mikroskopu optycznego w kolejności tworzenia się obrazu obiektu wykonuje preparaty mikroskopowe, nastawia ostrość mikroskopu, rysuje obraz widziany pod optycznym sprawnie posługuje się optycznym, samodzielnie wykonuje preparaty, rysuje dokładny obraz obiektu obserwowanego pod wskazuje zalety mikroskopu elektronowego*

3 II. Budowa i czynności życiowe Dział Temat 4. Składniki chemiczne 5. Budowa komórki zwierzęcej dopuszczająca trzy najważniejsze pierwiastki budujące organizm wodę i sole mineralne jako elementy wchodzące w skład organizmu wskazuje białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę życia jednoi wielokomórkowy ch dostateczna sześć najważniejszych pierwiastków budujących organizm produkty spożywcze, w których występują białka, cukry i tłuszcze wyjaśnia, dlaczego komórkę nazywamy podstawową jednostką organizmu organelle komórki zwierzęcej Poziom wymagań dobra wszystkie najważniejsze pierwiastki budujące organizm oraz magnez i wapń wyjaśnia, że woda i sole mineralne są związkami chemicznymi występującymi w organizmie białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu i omawia role dwóch z nich opisuje kształty komórek zwierzęcych opisuje budowę komórki zwierzęcej na podstawie z niewielką pomocą bardzo dobra wyjaśnia role wody i soli mineralnych w organizmie białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu i omawia ich role rozpoznaje na elementy budowy komórki zwierzęcej i omawia ich funkcje wykonuje preparat nabłonka rozpoznaje organelle komórki celująca wykazuje, że związki chemiczne są zbudowane z kilku pierwiastków omawia funkcje białek, cukrów, tłuszczów i kwasów nukleinowych w organizmie i wskazuje produkty spożywcze, w których one występują z dowolnego materiału tworzy model komórki, zachowując cechy organelli sprawnie posługuje się samodzielnie wykonuje preparat

4 obserwuje preparat nabłonka przygotowany przez wykonuje preparat nabłonka wykonuje preparat nabłonka zwierzęcej i rysuje jej obraz mikroskopowy nabłonka i rysuje dokładny obraz widziany pod, z zaznaczeniem widocznych elementów komórki 6. Komórka na. Inne rodzaje komórek obserwacji preparatów, i schematów wnioskuje o komórkowej budowie elementy budowy komórki nej, zwierzęcej, bakteryjnej i grzybowej obserwuje pod preparat moczarki kanadyjskiej przygotowany przez pod opieką rysuje obraz obiektu obserwowanego pod komórki bezjądrowej i jądrowej funkcje elementów komórki nej, zwierzęcej, bakteryjnej i grzybowej wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej obserwuje pod organelle wskazane przez wyjaśnia, czym są komórki jądrowe i bezjądrowe oraz podaje ich przykłady samodzielnie wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej odróżnia pod elementy budowy komórki wyjaśnia rolę elementów komórki z niewielką pomocą rysuje obraz obiektu obserwowanego pod omawia elementy i funkcje budowy komórki analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek, wskazuje cechy umożliwiające rozróżnienie komórek samodzielnie wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej, rozpoznaje elementy budowy komórki nej i rysuje jej obraz mikroskopowy analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek i wykazuje ich związek z pełnionymi funkcjami sprawnie posługuje się, samodzielnie wykonuje preparat nabłonka i rysuje dokładny obraz widziany pod

5 II. Budowa i czynności życiowe Dział Temat dopuszczająca 7. Samożywność wyjaśnia, czym jest odżywianie się wyjaśnia, czym jest samożywno ść samożywnych 8. Cudzożywność wyjaśnia, czym jest cudzożywno ść cudzożywnych rodzaje cudzożywności dostateczna wskazuje fotosyntezę jako sposób odżywiania się wskazuje substancje biorące udział w fotosyntezie i wymienia produkty wpływ dwutlenku węgla na intensywność przebiegu krótko opisuje różne sposoby odżywiania się zwierząt wyjaśnia, w jaki sposób wskazany organizm cudzożywny pobiera pokarm Poziom wymagań dobra czynniki niezbędne do nia wskazuje substraty i produkty omawia sposoby wykorzystania przez ę produktów z niewielką pomocą wpływ dwutlenku węgla na intensywność omawia wybrane sposoby cudzożywności należących do różnych grup cudzożywnych bardzo dobra wyjaśnia, na czym polega fotosynteza omawia zależność przebiegu od obecności wody, dwutlenku węgla i światła schematycznie zapisuje i omawia przebieg opisu wpływ dwutlenku węgla na intensywność rodzaje cudzożywności występujące u różnych grup wykazuje przystosowania do pobierania celująca analizuje przystosowanie do nia planuje i samodzielnie wpływ dwutlenku węgla na intensywność zdobytej wcześniej wiedzy wskazuje w różnych warzywach i owocach materiały zapasowe jako produkty wyjaśnia znaczenie odżywiających się martwą substancją organiczną wyjaśnia, na czym polega cudzożywność pasożytniczych i półpasożytniczych

6 pokarmów występujące u różnych grup cudzożywnych 9. Sposoby oddychania określa, czym jest oddychanie sposoby oddychania wskazuje drożdże jako organizmy jące fermentację wyróżnia oddychanie tlenowe i fermentację wskazuje organizmy uzyskujące energię z oddychania tlenowego i fermentacji wyjaśnia, że produktem fermentacji drożdży jest dwutlenek węgla wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie wyjaśnia znaczenie oddychania komórkowego wskazuje różnice w miejscu przebiegu utleniania i fermentacji w komórce narządy wymiany gazowej zwierząt lądowych i wodnych omawia wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże schematycznie zapisuje przebieg oddychania określa warunki przebiegu oddychania i fermentacji wymianę gazową u i zwierząt wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże porównuje zapis przebiegu oddychania tlenowego z zapisem przebiegu fermentacji analizuje związek budowy narządów wymiany gazowej ze środowiskiem życia samodzielnie wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże

7 III. Wirusy, bakterie, protisty i grzyby Dział Temat 10. Klasyfikacja 11. Wirusy i bakterie dopuszczająca jednostki klasyfikacji nazwy królestw krótko wyjaśnia, dlaczego wirusy nie są organizmami miejsca występowania wirusów i bakterii formy morfologiczne bakterii dostateczna wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka podaje definicję gatunku nazwy królestw i podaje przykłady należących do danego królestwa omawia różnorodność form morfologicznych bakterii opisuje cechy budowy wirusów i bakterii cechy, którymi wirusy różnią się od wirusów i bakterii Poziom wymagań dobra wykazuje hierarchiczną strukturę jednostek klasyfikacji wskazane królestwo przyporządkowuje organizm do królestwa wykazuje, dlaczego wirusy nie są organizmami rozpoznaje formy morfologiczne bakterii widoczne w preparacie mikroskopowym lub na omawia wybrane czynności życiowe bakterii bardzo dobra porównuje wcześniejsze i współczesne zasady klasyfikacji wyjaśnia zasady nadawania nazw gatunkom przedstawia cechy, na podstawie których można je zaklasyfikować do danego królestwa omawia wpływ bakterii na organizm człowieka wskazuje drogi wnikania wirusów i bakterii do organizmu prezentuje wszystkie czynności życiowe bakterii ocenia znaczenie wirusów i celująca uzasadnia konieczność klasyfikacji porównuje jednostki klasyfikacji zwierząt z jednostkami klasyfikacji korzysta z różnych kluczy do oznaczania żyjących w najbliższej okolicy z samodzielnym otrzymywaniem jogurtu omawia choroby wirusowe i bakteryjne, wskazuje drogi ich przenoszenia oraz zasady zapobiegania tym chorobom

8 bakterii w przyrodzie i dla człowieka 12. Różnorodność formy wskazuje miejsca występowania grupy należących do wyszukuje protisty w preparacie obserwowanym pod wykazuje różnorodność przedstawicieli grup czynności życiowe wskazanych grup z niewielką pomocą wyszukuje protisty w preparacie obserwowanym pod wskazane grupy wykazuje chorobotwórcze znaczenie opisuje czynności życiowe oddychanie, odżywianie, rozmnażanie się zakłada hodowlę z niewielką pomocą wyszukuje protisty w preparacie obserwowanym pod porównuje czynności życiowe grup choroby wywoływane przez protisty zakłada hodowlę, rozpoznaje protisty pod, rysuje i z pomocą opisuje budowę wskazuje zagrożenia epidemiologiczne chorobami wywoływanymi przez protisty wskazuje drogi zakażenia chorobami wywoływanymi przez protisty oraz zasady zapobiegania tym chorobom zakłada hodowlę, wyszukuje protisty w obrazie mikroskopowym, rysuje i opisuje budowę

9 IV. Tkanki i organy ne III. Wirusy, bakterie, protisty i grzyby Dział Temat 13. Budowa i różnorodność grzybów. Porosty 14. Tkanki ne dopuszczająca środowiska życia grzybów i porostów podaje przykłady grzybów i porostów okazu naturalnego lub opisuje budowę grzybów sposoby rozmnażania się grzybów rozpoznaje porosty wśród innych wyjaśnia, czym jest tkanka podstawowe rodzaje tkanek nych rozpoznaje na dostateczna cechy pozwalające zaklasyfikować organizm do grzybów omawia wskazaną czynność życiową grzybów znaczenia grzybów w przyrodzie i dla człowieka określa najważniejsze funkcje wskazanych tkanek nych opisuje rozmieszczenie wskazanych tkanek Poziom wymagań dobra wykazuje znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka analizuje różnorodność budowy grzybów wyjaśnia sposoby oddychania i odżywiania się grzybów wykazuje, że porosty są zbudowane z grzybni i glonu wskazuje cechy adaptacyjne tkanek nych do pełnienia określonych funkcji opisu rozpoznaje wskazane tkanki ne bardzo dobra określa znaczenie komponentów w budowie plechy porostu rozpoznaje różne formy morfologiczne porostów i podaje ich nazwy opisuje czynności życiowe grzybów odżywianie, oddychanie i rozmnażanie się rozpoznaje rodzaje tkanek nych obserwowanych pod przyporządkowuje tkanki do organów i wskazuje na hierarchiczną budowę organizmu celująca analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka proponuje sposób badania czystości powietrza na podstawie informacji o wrażliwości porostów na zanieczyszczenia wyjaśnia, dlaczego porosty określa się mianem pionierskich analizuje związek między budową a funkcją tkanek nych, wykazuje przystosowania tkanek do pełnionych

10 15. Korzeń organ podziemny y tkanki ne podstawowe funkcje korzenia rozpoznaje systemy korzeniowe w organizmie nym rozpoznaje na rodzaje tkanek nych rozpoznaje na ilustracjach modyfikacje korzeni omawia budowę zewnętrzną korzenia i jego podział na poszczególne strefy rozpoznaje rodzaje tkanek nych obserwowanych pod wykazuje związek modyfikacji korzenia z adaptacją do środowiska zajmowanego przez ę opisuje przyrost korzenia na długość nego wykorzystuje wiedzę o tkankach do wyjaśnienia sposobu pobierania wody przez ę lub materiału nego klasyfikuje przekształcone korzenie funkcji projektuje świadczące o przewodzeniu wody z korzenia w górę y

11 V. Różnorodność IV. Tkanki i organy ne Dział Temat 16. Pęd. Budowa i funkcje łodygi 17. Liść wytwórnia pokarmu dopuszczająca nazwy elementów budowy zewnętrznej pędu funkcje łodygi funkcje liści rozpoznaje elementy budowy liścia rozpoznaje liście pojedyncze i liście złożone 18. Mchy lub żywych okazów rozpoznaje mchy wśród innych miejsca występowani a mchów dostateczna wyjaśnia różnicę między pędem a łodygą wskazuje części łodygi zielnych na materiale zielnikowym lub wykazuje związek budowy liścia z pełnionymi przez niego funkcjami podaje nazwy elementów budowy mchów zdolność wchłaniania wody przez mchy Poziom wymagań dobra omawia funkcje elementów pędu na okazie nym lub wskazuje i omawia części łodygi materiału zielnikowego lub rozpoznaje różne modyfikacje liści rozróżnia typy ulistnienia łodygi lub żywych okazów rozpoznaje elementy budowy mchów i wyjaśnia ich funkcje analizuje cykl rozwojowy mchów omawia znaczenie mchów w przyrodzie i dla człowieka bardzo dobra okazu nego żywego, zielnikowego lub wykazuje modyfikacje łodygi ze względu na środowisko, w którym żyje a analizuje modyfikacje liści ze względu na środowisko zajmowane przez ę wyjaśnia, dlaczego mchy uważane są za najprostsze y lądowe według opisu zdolność wchłaniania wody przez mchy celująca wykorzystuje wiedzę o tkankach do wyjaśniania budowy i funkcji łodygi wykorzystuje wiedzę o tkankach do wyjaśniania budowy i funkcji liści samodzielnie planuje i zdolność wchłaniania wody przez mchy informacji o budowie mchów wykazuje ich rolę w przyrodzie

12 z niewielką pomocą zdolność wchłaniania wody przez mchy 19. Paprotniki miejsca występowania lub żywych okazów rozpoznaje paprotniki wśród innych podaje nazwy organów paproci wyjaśnia rolę organów rozpoznaje, korzystając z atlasów, trzy gatunki rodzimych wyjaśnia znaczenie w przyrodzie i dla człowieka rozpoznaje, korzystając z atlasów, pięć gatunków rodzimych analizuje cykl rozwojowy lub żywych okazów wykazuje różnorodność zaliczanych do rozpoznaje, korzystając z atlasów, osiem gatunków rodzimych porównuje budowę organów u wykonuje portfolio dotyczące różnorodności

13 V. Różnorodność Dział Temat dopuszczająca 20. Nagonasienne miejsca występowania nagonasiennych lub żywych okazów rozpoznaje y nagonasienne wśród innych 21. Okrytonasienne miejsca występowania lub żywych okazów rozpoznaje y okrytonasienne wśród innych na lub żywym okazie rozpoznaje organy ne i wymienia ich funkcje dostateczna wyjaśnia funkcje kwiatów i nasion omawia budowę y nagonasiennej na przykładzie sosny Poziom wymagań dobra analizuje cykl rozwojowy sosny przystosowania nagonasiennych do warunków życia bardzo dobra wykazuje przystosowania nagonasiennych do środowiska omawia znaczenie nagonasiennych w przyrodzie i dla człowieka celująca rozpoznaje rodzime gatunki nagonasiennych określa, z jakiego gatunku drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka, żywego lub zielnikowego okazu nego wykazuje różnorodność form podaje nazwy elementów budowy kwiatu odróżnia kwiat od kwiatostanu omawia funkcje elementów kwiatu rozpoznaje formy sposoby zapylania kwiatów omawia cykl rozwojowy wyjaśnia, dlaczego kwiatostany ułatwiają zapylanie wykazuje związek budowy kwiatu ze sposobem zapylania

14 22. rodzaje Rozprzestrzenian owoców przedstawia ie się sposoby okrytonasiennyc rozprzestrzenian h ia się owoców elementy łodyg służące do rozmnażania wegetatywnego 23. Znaczenie i przegląd znaczenie okrytonasiennyc h w przyrodzie korzysta z klucza do oznaczania żyjących w najbliższej okolicy lub żywych okazów omawia budowę owoców rodzaje owoców etapy kiełkowania nasion rozpoznaje fragmenty pędów służące do rozmnażania wegetatywnego znaczenia dla człowieka z niewielką pomocą korzysta z klucza do oznaczania żyjących w najbliższej okolicy wykazuje wykazuje adaptacje zmiany budowy owoców zachodzące w do sposobów ich kwiecie po rozprzestrzeniania zapyleniu się określa rolę owocni w klasyfikacji owoców wyjaśnia funkcje lub okazu naturalnego elementów omawia budowę nasienia nasion rozpoznaje na pędzie zakłada hodowlę fragmenty, które mogą posłużyć do za pomocą rozmnażania rozmnażania wegetatywnego wegetatywnego ocenia znaczenie w przyrodzie rozpoznaje na pięć gatunków występujących w Polsce korzysta z prostego klucza do oznaczania żyjących w najbliższej okolicy ocenia znaczenie dla człowieka rozpoznaje na dziesięć gatunków występujących w Polsce sprawnie korzysta z prostego klucza do oznaczania żyjących w najbliższej okolicy wyjaśnia wpływ różnych czynników na kiełkowanie nasion planuje i wpływ wody na kiełkowanie nasion zakłada hodowlę za pomocą rozmnażania wegetatywnego i obserwuje ją rozpoznaje na ilustracjach dwanaście gatunków występujących w Polsce na dowolnych przykładach wykazuje różnorodność i ich znaczenie żywego okazu