IV Wiz /14. Pani dr hab. Monika Zbrój ewska Podsekretarz Stanu Ministerstwa Sprawiedliwości w Warszawie (> ^ /

Transkrypt

1 ul. Nowe Ogrody 28/ GDAŃSK tel.:(58) ,506,718 fax: (58) gdansk.sa.gov.pl G dańsk, dnia 8 grudnia 2014 roku IV Wiz /14 Pani dr hab. Monika Zbrój ewska Podsekretarz Stanu Ministerstwa Sprawiedliwości w Warszawie (> ^ / W odpowiedzi na pismo z dnia 4 grudnia 2014 roku nr DPrC-IV /14/17 dotyczące projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia w roku 2015 wysokości zwrotu kosztów przejazdu sędziego z miejsca zamieszkania do siedziby sądu uprzejmie informuję, iż Prezesi Sądów Okręgowych w Bydgoszczy, w Toruniu, w Elblągu, w Słupsku i w Gdańsku negatywnie opiniują powyższy projekt. Art ustawy z dnia 27 lipca 200lr. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 427 ze zm.) stanowi, iż w razie uzyskania zgody, o której mowa w 2 (tj. na zamieszkanie w innej miejscowości aniżeli miejsce służbowe sędziego), sędziemu przysługuje zwrot kosztów przejazdu z miejsca zamieszkania do siedziby sądu, ustalonych na zasadach obowiązujących przy ustalaniu wysokości należności przysługujących pracownikom z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju. Jak wskazuje się w orzecznictwie oraz doktrynie (vide: wyrok NSA w Gdańsku z dnia 4 sierpnia 1999 r., sygn. I SA/Gd 1291/98 oraz Katarzyna Gonera, Antoni Górski, Stanisław Dąbrowski i inni: Komentarz do Prawo o ustroju sądów powszechnych, Wydanie 1, LEX, 2013r., komentarz do art dalej: komentarz do IV Wydział Wizytacji Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

2 - 2 - ustawy o usp) zgoda prezesa właściwego sądu na zamieszkiwanie sędziego w miejscowości niebędącej siedzibą sądu powoduje powstanie ustawowego obowiązku ponoszenia przez sąd zatrudniający sędziego kosztów jego przejazdów z miejsca zamieszkania do miejsca pełnienia służby. Kwestię warunków zwracania sędziemu kosztów przejazdu doprecyzowuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz. U. Nr 236, poz ze. zm.), który stanowi w 3, że z tytułu podróży odbywanej w terminie i miejscu określonym przez pracodawcę pracownikowi przysługuje m.in. zwrot kosztów m.in. przejazdów (pkt 1). Jak wskazują autorzy powołanego wyżej Komentarza do ustawy o usp odesłanie do zasad obowiązujących przy ustalaniu wysokości należności przysługujących pracownikom z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oznacza, że zgodnie z 5 ust. 1 rozporządzenia środek transportu właściwy do odbywania przez sędziego stałych (codziennych) przejazdów z miejsca zamieszkania do siedziby sądu określa pracodawca (prezes sądu). Może to być dowolny środek transportu publicznego ( 5 ust. 2 rozporządzenia) albo prywatny samochód osobowy, motocykl lub motorower sędziego ( 5 ust. 3 rozporządzenia). Na wniosek sędziego prezes sądu może wyrazić zgodę na przejazdy samochodem osobowym, motocyklem lub motorowerem niebędącym własnością pracodawcy (najczęściej - prywatnym samochodem sędziego). W takim przypadku sędziemu przysługuje zwrot kosztów przejazdu w wysokości stanowiącej iloczyn przejechanych kilometrów i stawki za jeden kilometr przebiegu, ustalonej przez pracodawcę (prezesa sądu), która nie może być wyższa niż określona w przepisach wydanych na podstawie art. 34a ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz ze zm.). Oznacza to,

3 - 3 - że do sędziego odpowiednie zastosowanie mają przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27, poz. 271 z późn. zm.). Przywołane w 2 powołanego rozporządzenia koszty używania pojazdów do celów służbowych pokrywa pracodawca według stawek za 1 kilometr przebiegu pojazdu, które nie mogą być wyższe niż: 1) dla samochodu osobowego: o pojemności skokowej silnika do 900 cm3-0,5214 zł, 'i o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm - 0,8358 zł. Oznaczone są w tych aktach prawnych maksymalne koszty podlegające zwrotowi dla pracownika w przypadku używania pojazdów do celów służbowych, które pokrywa pracodawca, według stawek za 1 kilometr przebiegu pojazdu, to jednakże powinny one stanowić punkt wyjścia dla ustalenia wysokości stawek kosztu przejazdu sędziego z miejsca zamieszkania do siedziby sądu. Wskazać należy na artykuł 95 3 Ustawy z dnia 27 lipca 200lr. Prawo o ustroju sądów powszechnych, który przewiduje, że sędziemu, który za zgodą prezesa sądu okręgowego zamieszkuje w innej miejscowości niż siedziba sądu, przysługuje zwrot kosztów przejazdu z miejsca zamieszkania do siedziby sądu. Uregulowanie to nakłada zatem na Skarb Państwa obowiązek wypłaty sędziemu rekompensaty równoważącej rzeczywiście poniesione przez niego koszty dojazdu. Określone w tym zakresie przez Ministra Sprawiedliwości w piśmie z dnia 18 czerwca 2014r. (DB-III /14/3) ujednolicone w skali kraju stawki, w tym 0,60 złotych za 1 km dla samochodów osobowych o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm3, postulat ten w znacznej mierze realizowały, aczkolwiek i w tym wypadku z całą pewnością nie uwzględniały kosztów amortyzacji prywatnych pojazdów sędziów, na co też należy zwrócić uwagę.

4 - 4 - Konstytucja RP w powiązaniu z ustawą Prawo o ustroju sądów powszechnych ma gwarantować sędziom niezawisłość, której przejawem jest szereg przywilejów, w tym przywilej w postaci obowiązku ponoszenia przez pracodawcę kosztów dojazdu sędziego do pracy. Zmniejszenie przyjętych stawek, a co za tym przerzucenie na sędziego ponoszenia kosztów dojazdu do pracy pozostaje w sprzeczności z art USP oraz przywołaną gwarancją niezawisłości. Wskazać także należy, iż w kontekście wynagrodzeń sędziów, zwłaszcza sądów rejonowych, które znacząco odbiegają od standardów europejskich, do których to Rzeczpospolita Polska zobowiązała się dostosować, proponowana zmiana spowoduje, że budżety domowe sędziów, wskutek przejęcia przez nich obowiązku pracodawcy zostaną dodatkowo obciążone. Koszty dojazdu to nie tylko koszt paliwa, ale także koszty amortyzacji prywatnych samochodów sędziów, które to koszty nie będą w tym momencie pokrywane. Sytuacja budżetowa ministerstwa nie może uzasadniać tego rodzaju zmian, zwłaszcza, że jak wskazano wyżej jest to obowiązek pracodawcy. Zmiana ta nie znajduje poparcia w przepisach, na podstawie których zwrot kosztów dojazdów dla sędziów ma następować. Uzasadnienie przedłożonego projektu rozporządzenia wskazuje na umożliwienie monitorowania limitu wydatków na przejazdy sędziów w miejsce zamieszkania do siedziby sądu, a nie wskazuje na to by koszty te były ustalone w oparciu o faktyczne, ekonomiczne kryteria, związane z wykorzystaniem w tym celu własnego pojazdu. Kwota 0,30 zł za każdy przejechany kilometr jest kwotą w rzeczywistości niższą, aniżeli koszt 1 km przejechanego koleją II klasą pociągiem klasy TLK (koszt przejechania 1 km odległości na trasie liczącej około 50 km wynosi około 0,38 zł, a koszt przejechania I klasą to około 0,58 zł.). W konsekwencji proponowana w projekcie rozporządzenia stawka 0,30 zł w sposób znaczący oraz - co należy podkreślić - całkowicie nieuzasadniony, odbiega od stawek przyjętych przez ustawodawcę dla pozostałych pracowników. W projekcie rozporządzenia nie przytoczono żadnych argumentów

5 - 5 - przemawiających za stosowaniem wobec sędziów zasadniczo odmiennych i niekorzystnych rozliczeń z tytułu zwrotu kosztów przejazdu, dodatkowo w sposób, który nie naruszyłby zasady równości prawa wobec obywateli znajdujących się w takiej samej sytuacji prawnej. Należy również wskazać, że proponowana kwota nie oddaje w żaden sposób realnych kosztów ponoszonych w związku z dojazdami do miejsca siedziby sądu, w której sędzia pełni służbę. Wartość ta nie tylko nie uwzględnia kosztów amortyzacji pojazdu, ale nadto nie gwarantuje zwrotu kosztów paliwa. Przyjęta stawka jest całkowicie arbitralna i nie została też - na co wskazuje uzasadnienie projektu rozporządzenia - w żaden merytoryczny sposób uzasadniona. W opinii sędziów, powinno się przyjąć w rozporządzeniu stawkę na poziomie przynajmniej 0,60 zł za 1 km przebiegu pojazdu. W związku z powyższym godzi się wskazać, iż zwrot kosztów przejazdów z miejsca zamieszkania do siedziby Sądu, w którym sędzia pełni służbę stanowi element składający się na gwarancję niezależności materialnej sędziego oraz powagę pełnionego urzędu. Korzystanie z samochodu przez sędziego jest nie tylko standardem cywilizacyjnym, ale przede wszystkim znajduje uzasadnienie w charakterze służby, którą sędzia pełni. Takie okoliczności jak: przedłużające się sesje sądowe, potrzeba przesłuchiwania osób w ich miejscach zamieszkania, dyżury aresztanckie i rodzinne, stosowanie trybów przyspieszonych, praca w budynku Sądu po zakończeniu czasu urzędowania, zabieranie materiałów służbowych do miejsca zamieszkania w celu pisania uzasadnień orzeczeń - nie mogą być zależne od dostępu do komunikacji publicznej, choć oczywiście wyrażony pogląd nie oznacza forsowania tezy, że sędzia nie może korzystać z takich środków komunikacji, co zresztą niejednokrotnie ma miejsce. Zważyć jednak należy, że chodzi tu o codzienne dojazdy sędziego z miejsca zamieszkania do miejsca urzędowania, a te powinny być jak najmniej czasochłonne. Przykładowo dojazd z Gdańska do Sądu Rejonowego w Wejherowie samochodem zajmuje średnio 1 godzinę w jedną stronę, a środkami

6 - 6 - komunikacji publicznej aż 2 i pół godziny w 1 stronę (łącznie 5 godzin). Tak znaczna różnica czasowa stawia pod znakiem zapytania opłacalność czasową takiego dojazdu. Stawka za 1 km przebiegu pojazdu powinna uwzględniać trzy czynniki: powinna rekompensować zwrot kosztów paliwa, uwzględniać (chociażby częściowo) amortyzację pojazdu wykorzystywanego do celów podróży służbowej, oraz czasochłonność takiego dojazdu. Należy mieć na uwadze i to, że znaczne ograniczenie realnego zwrotu poniesionych kosztów, spowoduje konieczność złożenia przez sędziów wniosków o przeniesienie do sądów właściwych dla miejsca zamieszkania. Nie można bowiem zgodzić się na negatywne skutki proponowanego rozwiązania, stanowiącego de facto obniżenie uposażenia w porównaniu do sędziego mieszkającego w miejscowości, w której ma siedzibę sąd. Zwrócono również uwagę na niewłaściwy tryb konsultacji społecznych narzucony przez Ministerstwo Sprawiedliwości, i zakreślony przez Ministerstwo terminu zgłaszania uwag. Osobną kwestią jest - pozostająca poza sferą konsultacji - sama delegacja upoważniająca Ministra Sprawiedliwości do wprowadzenia incydentalnego uregulowania, uchylającego w praktyce stosowanie przepisu art usp. Wprowadzenia takiej regulacji nie uzasadnia nieprawidłowe przygotowanie budżetu. Jednocześnie wskazuję, iż powyższy projekt również negatywnie został zaopiniowany przez sędziów Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, którzy w swojej argumentacji podtrzymują powyższe stanowisko. Prezes Sąd Okręgowy we Włocławku nie zgłosił żadnych uwag do przedstawionego projektu. WICEPREZES