Bezzałogowce. made in Gliwice. przemysł. Flytronic z garażu na światowe rynki

Transkrypt

1 Flytronic z garażu na światowe rynki FlySAR od przodu. Napędza go silnik spalinowy i śmigło ciągnące [Fot. Flytronic] Bezzałogowce made in Gliwice Spółkę Flytronic, będącą ośrodkiem badawczo-rozwojowym oraz producentem systemów bezzałogowych, mogliśmy widzieć na tegorocznym MSPO w Kielcach. Działając w ramach WB Group, wspólnie z WB Electronics, począwszy od 2010 r. wdraża w Siłach Zbrojnych RP systemy obserwacyjne oparte o bezzałogowiec FlyEye. Aktualnie prowadzi ponadto zaawansowane prace badawcze nad kolejnymi systemami bezzałogowymi, w tym systemem obserwacyjnym klasy taktycznej oraz platformą latającą przeznaczoną do przenoszenia radaru SAR. Szczególnie interesujące jest to, że wszystkie technologie używane w wymienionych systemach są polską myślą techniczną powstałą we Flytronic oraz innych przedsiębiorstwach Grupy WB. Maciej Ługowski Początki Flytronic Sp. z o.o. to działający w ramach Grupy WB ośrodek badawczo-rozwojowy, którego działalność koncentruje się wokół systemów rozpoznawczo-obserwacyjnych w obszarze lotnictwa bezzałogowego. Historia przedsiębiorstwa sięga początków 2008 roku, jednak już znacznie wcześniej rozpoczęte zostały prace przygotowawcze zmierzające do jego powołania. Spółka założona została przez dwóch inżynierów Bezzałogowiec FlySAR [Fot. Flytronic] 14

2 Bezzałogowiec Manta podczas testów [Fot. Flytronic] wywodzących się z Politechniki Śląskiej: Grzegorza Krupę i Wojciecha Szumińskiego. Od początku kluczowe znaczenie dla rozwoju Flytronic miało wsparcie inwestora, WB Electronics, obecnie większościowego udziałowca spółki. Rozwój Charakterystyczną cechą Flytronic jest jej szybki rozwój. W 2008 roku firma zatrudniała osiem osób, obecnie ponad 80. Wraz z dynamicznym rozwojem zespołu następowała rozbudowa zaplecza technicznego niezbędnego dla zapewnienia właściwych warunków do prowadzenia prac badawczo- -rozwojowych. Początkowo firma mieściła się w jednym wynajętym pomieszczeniu biurowym, a rolę zbudowanego później laboratorium lotniczego musiał spełniać niewielki kontener na sprzęt ulokowany przy gliwickim lotnisku. Interesującym wydarzaniem z początkowych lat istnienia firmy jest pierwsza misja wyjazdowa zawiązana z użyciem bsl FlyEye w realnych warunkach. W październiku 2010 roku do Flytronic dotarła informacja o poszukiwaniach dziewczynki, która zaginęła w lasach w okolicach Augustowa. W uzgodnieniu ze sztabem kryzysowym, z Gliwic wyruszyła czteroosobowa ekipa, wioząc ze sobą najnowszą wersję prototypu FlyEye wyposażonego w kamerę termowizyjną. W trakcie poszukiwań samolot wspierał ekipy poszukiwawcze w zbadaniu ponad 100 kilometrów kwadratowych trudno dostępnego terenu. Ostatecznie dziewczynkę odnaleziono w innym regionie niż prowadzone były poszukiwania, jednak dzięki udziałowi w akcji poszukiwawczej system miał okazję wykazać swoją przydatność jeszcze przed pełnym wdrożeniem do Sił Zbrojnych RP. Akcja poszukiwawcza koło Augustowa, jak również inne wspólne wyjazdy, sprzyjały budowie dobrej atmosfery wśród pracowników. Miało to swój wyraz w trakcie testów związanych z prowadzonym przez Siły Zbrojnie Finlandii wyborem dostawcy systemów bezzałogowych. Ekipę Flytronic uznano za najlepiej zintegrowaną i najbardziej zgraną grupę spośród wszystkich zespołów biorących udział w procedurze testowej. Pomimo skromnego początkowo zaplecza i związanych z tym niedogodności wczesny okres rozwoju firmy jest wspominany przez pracowników z największym sentymentem, często określany jest żartobliwie jako etap romantyczny i pionierski. Jednym z przełomowych w historii spółki przedsięwzięć była budowa własnej, w pełni wyposażonej siedziby, zrealizowanego w toku projektu Przekształcenie przedsiębiorstwa w centrum badawczo-rozwojowe w zakresie lotnictwa w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Ze względu na charakter prowadzonych prac w pierwszej kolejności oddano do użytku budynek laboratorium w bezpośrednim sąsiedztwie gliwickiego lotniska, co miało miejsce w maju 2011 roku. Po upływie niespełna pół roku została oddana do użytku siedziba główna Flytronic mieszcząca się na Manta gotowa do startu [Fot. Flytronic] terenie Centrum Edukacji i Biznesu Nowe Gliwice. W ten sposób zakończył się wspomniany powyżej pionierski okres rozwoju firmy. Nadal jednak, szczególnie w relacjach międzyludzkich, pozostał swobodny duch firmy garażowej, który sprzyja kreatywności załogi. Producent i centrum badawczo-rozwojowe w jednym Dzięki opisanym inwestycjom przedsiębiorstwo posiada pełną infrastrukturę, w tym własny park maszynowy, niezbędną dla zabezpieczenia realizacji dowolnej liczby zamówień w ramach kooperacji z Grupą WB. Kluczowym czynnikiem sukcesu dla Flytronic są zatrudnieni w spółce ludzie stanowiący profesjonalną kadrę inżynieryjno- -techniczną. Wśród pracowników znajdują się wybitni konstruktorzy, elektronicy, informatycy oraz piloci samolotowi i szybowcowi, jak również doświadczeni operatorzy bezzałogowców. Ze względu na innowacyjność prowadzonej działalności, konieczne jest niestandardowe podejście do zarządzania realizacją wykonywanych zadań. Pracowni- Manta na podwójne usterzenie pionowe i rozpięte, pomiędzy nimi usterzenie poziome [Fot. Flytronic] ARMIA 11 (73) LISTOPAD

3 Manta dobrze widoczne usytuowania śmigieł pchających [Fot. Flytronic] Komora klimatyczna [Fot. Maciej Ługowski] cy zorganizowani są w zespoły projektowe działające w oparciu o zintegrowany system zarządzania projektami. Zarządzanie projektowe godzi swobodę działania, jakiej wymagają zatrudnieni we Flytronic pracownicy, nierzadko osoby o charakterze szalonego naukowca biegającego w klapkach z obłędem w oczach z wymogami związanymi z potencjalnie militarnym zastosowaniem projektowanych systemów. Dla firmowych szalonych naukowców tworzone są wydzielone projekty badawcze, których rezultaty i przebieg bywają niejednokrotnie zadziwiające. Co prawda nie zawsze przynoszą one przewidywane wyniki, lecz pozwalają na pełne wykorzystanie potencjału zespołu badawczego, a niejednokrotnie ich rezultaty otwierają nowe, zaskakujące obszary badań, stanowiąc punkt wyjścia do projektów produkcyjnych. Odmienny przebieg mają przedsięwzięcia produkcyjne oraz projekty o bezpośrednim zastosowaniu militarnym. Tu nawet najbardziej zapaleni badacze muszą ulec sztywnym ramom procedur i przepisów. Ze względu na charakter prowadzonych prac spółka posiada Koncesję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu wyrobami o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym. Od 2012 roku firma utrzymuje System Zarządzania Jakością zgodny z normą ISO 9001 i AQAP oraz posiada Świadectwo Bezpieczeństwa Przemysłowego. Zachowanie pełnej zgodności ze wspomnianymi wymaganiami, jako mające charakter nadrzędny, nieodwracalnie wpłynęło na sposób funkcjonowania przedsiębiorstwa. Pracownicy Flytronic starają się jednak, aby potrzeba spełnienia wymagań norm i procedur nie zniszczyła dotychczasowych wewnętrznych relacji oraz kreatywności tak potrzebnej w prowadzeniu badań i wdrażaniu innowacji. Dotychczasowe osiągnięcia stanowią punkt wyjścia do dalszego rozwoju przedsiębiorstwa, miejmy nadzieję, że pomimo nadchodzących wyzwań nie zaginie dotychczasowa atmosfera pracy, czyli tak zwany firmowy folklor wewnętrzny. Jak mówi Grzegorz Krupa, prezes Flytronic: Celem pracowników, zarządu i właścicieli firmy Flytronic jest utworzenie na jego bazie narodowego centrum badań i rozwoju systemów obserwacyjnych opartych o platformy bezzałogowe. Nasze działania charakteryzują się innowacyjnością na skalę międzynarodową. Po zapoznaniu się ze specyfiką firmy oraz jej historią przejdźmy do opisu efektów prac przez nią prowadzonych. Flagowe produkty W trakcie dotychczasowej działalności spółki zaprojektowano i wytworzono ponad 100 platform latających. Wśród dokonań zespołu przedsiębiorstwa należy szczególnie wyróżnić następujące produkty. FlyEye bezzałogowy system powietrzny (bsp) klasy mini Głównym produktem firmy Flytronic, integrowanym i dostarczanym do Sił Zbrojnych RP przez WB Electronics, jest system obserwacyjny oparty na platformie FlyEye. System jest używany z powodzeniem w misjach rozpoznawczych, w tym na potrzeby wsparcia działań ogniowych artylerii, prezentowany oraz testowany na całym świecie. Chrzest bojowy platforma przeszła podczas zadań prowadzonych przez Wojska Specjalne Polskich Sił Zbrojnych w kraju i za granicą. Platforma bazuje na najnowocześniejszych rozwiązaniach z zakresu technologii kompozytowych, systemów napędowych oraz transmisji danych. Płatowiec został wyposażony w autorskie rozwiązania awioniczne firmy Flytronic, w tym opracowany od podstaw system autopilota wraz z algorytmami sterowania oraz kompletny zestaw czujników parametrów ruchu, co pozwala na ponad dwugodzinne misje obserwacyjne 16

4 Maciej Ługowski Bezzałogowce made in Gliwice Urządzenie do testowania autopilota [Fot. Maciej Ługowski] Nowoczesne urządzenie do wycinania form [Fot. Maciej Ługowski] w prawie każdych warunkach pogodowych. Opracowane algorytmy sterowania i kontroli płatowca zapewniają bezpieczny lot podczas trwania całej misji, wliczając w to sytuacje awaryjne, takie jak wpadnięcie platformy w korkociąg, przerwanie startu lub awaryjne lądowanie. FlyEye jest zintegrowany z systemami C4ISR firmy WB Electronics (ZZKO Topaz, SKO-M). W przypadku FlyEye a, gdyż wybrano start z ręki, brak podwozia kołowego. Ponieważ głowica zlokalizowana jest pod kadłubem, FlyEye musi wylądować tak, aby wyposażenie nie ulegało uszkodzeniu. Rozwiązano to w ten sposób, że przed lądowaniem głowica wraz z zewnętrznym wyposażeniem oddziela się w powietrzu od nosiciela i opada ze spadochronem. Nie jest to zrzut przypadkowy, ponieważ komputer określa czas i parametry zrzutu tak, że spadochron z podwieszonym wyposażeniem ląduje w określonym miejscu, żeby można je było bez problemu odzyskać. Uwolniony od wyposażenia bezzałogowiec ląduje na brzuchu. Manta system rozpoznawczoobserwacyjny oparty na latających platformach bezzałogowych średniej wielkości Bazując na doświadczeniach systemu FlyEye, firma Flytronic przystąpiła do projektu stworzenia systemu obserwacyjno-rozpoznawczego opartego o bezzałogowe środki latające średniego zasięgu pod wspólną nazwą Manta. Projekt ten, współfinansowany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), realizowany jest od 2011 roku i zakończy się w roku Efektem projektu będzie innowacyjny na skalę światową system charakteryzujący się możliwością prowadzenia długotrwałych obserwacji w miejscach odległych od punktu startu. Powstający system przeznaczony jest do rekonesansu terenu z automatycznym wykrywaniem obiektów. W zależności od wyposażenia będzie umożliwiał namierzanie celów oraz współpracę z systemami kierowania ognia, rozpoznawanie i śledzenie celów ruchomych, weryfikację zniszczeń oraz automatyczną obserwację konwojów lądowych i morskich. Ponadto będzie mógł wspomagać systemy łączności i transmisji danych pola walki, jako latająca stacja przekaźnikowa. Przy realizacji projektu kładzie się również nacisk na przyszłą współpracę systemu z innymi systemami, w szczególności C4l. Powstała w ramach projektu platforma latająca, w zależności od wersji, zdolna będzie do prowadzenia długotrwałych misji rozpoznawczych (6 20 godzin). Jedna z wersji platformy latającej, charakteryzująca się możliwością pionowego startu i lądowania, pozwoli na operowanie w ograniczonym terenie. Głównym napędem platformy są jednostki elektryczne zasilane w układzie hybrydowym (z pokładowym generatorem prądotwórczym z czterosuwowym silnikiem spalinowym). FlySAR bezzałogowa platforma latająca o klasycznym układzie napędowym FlySAR to samolot bezzałogowy charakteryzujący się relatywnie dużym udźwigiem oraz przestrzenią ładunkową do umieszczenia obszernego zestawu sensorów obserwacyjnych. Głównym zadaniem platformy powietrznej jest przenoszenie kompletnego radaru z syntetyczną aperturą (SAR), umożliwiającego obserwację obiektów naziemnych z bardzo dużą rozdzielczością przestrzenną, niezależnie od warunków atmosferycznych (deszcz, zachmurzenie). Bsp FlySAR jest platformą służącą głównie do celów eksperymentalnych, jakkolwiek z powodzeniem może stanowić podstawę taktycznego bsp krótkiego zasięgu po wyposażeniu go w głowicę optoelektroniczną. System FlySAR powstaje we współpracy z WB Electronics oraz Wojskową Akademią Techniczną w ramach projektu dofinansowanego przez NCBiR w ramach Programu Badań Stosowanych. SkyRanger bezzałogowa platforma latająca oparta na konstrukcji aerostatycznej SkyRANGER to aerostat służący do prowadzenia długotrwałej obserwacji z dużej wysokości. System może być również wykorzystany jako mobilny maszt pozwalający na błyskawiczne wyniesienie retransmitera radiowego na wysokość do 300 metrów. Sterowiec może pozostawać w powietrzu do trzech dni bez konieczności uzupełniania gazów technicznych. Obraz jest rejestrowany przez kamerę umieszczoną w stabilizowanej głowicy, a następnie drogą radiową trafia do stacji monitoringu. Sys- ARMIA 11 (73) LISTOPAD

5 Elementy FlyEye a gotowe do montażu [Fot. Maciej Ługowski] Montaż zasobnika z wyposażeniem [Fot. Maciej Ługowski] tem pozwala na skuteczne wykrycie człowieka w promieniu czterech kilometrów oraz rozpoznanie w promieniu 1,5 km. SkyRANGER dostępny jest także w wersji z bezbarwną powłoką utrudniającą jego wykrycie na niebie. Poza pracami badawczo-rozwojowymi Flytronic świadczy również usługi szkoleniowe, jako jedyna w Polsce posiada status Certyfikowanego Ośrodka Szkoleniowego Operatorów Bezzałogowych Systemów Latających nadany przez Urząd Lotnictwa Cywilnego (ULC). Pracownicy firmy są pierwszymi w Polsce certyfikowanymi operatorami samolotów bezzałogowych. Uzyskali oni również pierwsze w Polsce certyfikaty instruktorskie i ostatecznie państwowe uprawnienia do nadawania uprawnień operatorskich bezzałogowych statków powietrznych. Dostawy dla polskiej armii i eksport Głównym użytkownikiem bezzałogowego systemu klasy mini (FlyEye), będącego podstawowym produktem przedsiębiorstwa, są wojska specjalne oraz jednostki artyleryjskie Wojska Polskiego. Pierwsza dostawa nastąpiła w grudniu 2010 roku, obejmowała ona dwa zestawy po trzy samoloty wraz z dodatkowym wyposażeniem. W 2013 roku dostarczono 12 kolejnych zestawów. Opracowane w Gliwicach bezpilotowce znalazły uznanie również na rynkach światowych, czego przykładem jest realizowany aktualnie transfer technologii do dalekowschodniego kontrahenta, będącego wiodącym producentem bezzałogowców w swoim regionie świata. Flytronic jako ośrodek badawczo-rozwojowy nie jest samodzielną stroną kontraktów z odbiorcami platform latających. Dostarczaniem zaprojektowanych przez Flytronic bezzałogowców zajmuje się WB Electronics jako spółka-matka Grupy WB. Tego rodzaju podział obowiązków pozwala gliwickim specjalistom w pełni poświęcić się podstawowej działalności, czyli pracom badawczo-rozwojowym, których efekty są unikatowe nie tylko na rynku krajowym, lecz również wyjątkowe w skali globalnej. Będziemy śledzić dalsze losy firmy i z pewnością nie raz jeszcze na naszych łamach zagoszczą artykuły na temat jej osiągnięć. Maciej Ługowski Ekspert z dziedziny historii, budowy i technologii statków powietrznych cywilnych i wojskowych. Napisz do autora: m.lugowski@kagero.pl Biuro konstrukcyjne [Fot. Maciej Ługowski] Sala montażowa [Fot. Maciej Ługowski] 18