Piotr Podemski Prywatne Gimnazjum nr 2 Poziomy wymagań z przedmiotu Historia dla klasy II. Poziom podstawowy (ocena dopuszczająca i dostateczna):

Transkrypt

1 1 Piotr Podemski Prywatne Gimnazjum nr 2 Poziomy wymagań z przedmiotu Historia dla klasy II. Poziom podstawowy (ocena dopuszczająca i dostateczna): wyjaśnić daty: 1109, 1138, scharakteryzować postacie: Władysława Hermana, Bolesława Krzywoustego, Zbigniewa, Henryka V. wyjaśnić pojęcia: trybut, statut, omówić zasady statutu Bolesława Krzywoustego. wyjaśnić przyczyny i przebieg walk obronnych Polski w 1109 r., wyjaśnić znaczenie Pomorza dla sprawnego funkcjonowania gospodarki państwa polskiego, wyjaśnić datę 1226, scharakteryzować postać Konrada Mazowieckiego. wyjaśnić pojęcia: prawo składu, lokacja, immunitet, sołtys, omówić różnice między lokacją na prawie polskim i niemieckim. opowiedzieć o początkach państwa krzyżackiego, wskazać czynniki jednoczące kraj, daty: 1295, 1300, 1308, 1320, 1331, scharakteryzować postacie: Władysława Łokietka, Przemysła II, Wacława II, Wacława III. wyjaśnić pojęcia: bulla, starosta. lokalizować na osi czasu wydarzenia: koronację Przemysła II i Władysława Łokietka, zajęcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków, bitwę pod Płowcami, wskazać na mapie ziemie zajęte przez Łokietka i pozostające poza granicami państwa, wyjaśnić daty: , 1339, 1343, 1364, scharakteryzować postacie: Kazimierza Wielkiego, Janka z Czarnkowa. wyjaśnić pojęcia: kodyfikacja prawa, monarchia stanowa, przedstawić wpływ Akademii Krakowskiej na rozwój kultury i organizację państwa Kazimierza Wielkiego. ocenić rolę Kazimierza Wielkiego w umacnianiu pozycji Polski w Europie, przedstawić zmiany terytorialne państwa polskiego w X XIV w., porównać organizację państwa pierwszych Piastów z organizacją państwa Kazimierza Wielkiego, ocenić wpływ religii chrześcijańskiej na życie społeczeństwa polskiego w X XIV w., charakteryzować wzorce osobowe człowieka średniowiecza (władca, asceta, rycerz) wyjaśnić daty: 1374, 1386, 1370, omówić treść przywileju koszyckiego, scharakteryzować postanowienia unii polsko- -litewskiej. wyjaśnić pojęcia: unia personalna, przywilej, poradlne, wyjaśnić genezę przejęcia tronu polskiego przez Andegawenów. przedstawić przyczyny i konsekwencje wydania przywileju koszyckiego, wskazać na mapie państwo polsko-węgierskie powstałe w wyniku unii, wymienić przyczyny unii polsko-litewskiej, wskazać na mapie miejsce zawarcia unii oraz państwo polsko-litewskie i jego sąsiadów, wyjaśnić daty: , 1411, 1414, postacie: Władysława Jagiełły, Ulricha von Jungingena, Witolda, Pawła Włodkowica,

2 wymienić postanowienia I pokoju toruńskiego, wyjaśnić pojęcia: kontrybucja, sobór, tolerancja, polonizacja. omówić przyczyny konfliktu polsko-krzyżackiego za panowania Władysława Jagiełły, wyjaśnić ponadczasową wartość zwycięstwa grunwaldzkiego jako źródła tradycji i umacniania tożsamości narodowej Polaków, sytuować na mapie miejsca związane z wojną i postanowieniami I pokoju toruńskiego, wyjaśnić daty: 1444, , 1440, wyjaśnić pojęcia: monarchia elekcyjna, dynastia Jagiellonów, inkorporacja, lenno, pospolite ruszenie, wojsko zaciężne. omówić przebieg wojny trzynastoletniej, wyjaśnić znaczenie odzyskania Pomorza Gdańskiego i ujścia Wisły dla dalszego rozwoju Polski, wskazać na mapie tereny odzyskane przez Polskę w wyniku wojny trzynastoletniej i tereny pozostawione poza granicami Królestwa, omówić treść przywilejów szlacheckich: jedlneńsko- krakowskiego, cerekwickonieszawskiego, scharakteryzować cechy charakterystyczne gospodarki folwarczno- -pańszczyźnianej. omówić proces przekształcania się rycerstwa w szlachtę, przyczyny słabości miast i mieszczaństwa w Polsce, podać cechy charakterystyczne stanu szlacheckiego, scharakteryzować organizację i sposób funkcjonowania folwarku szlacheckiego, dostrzec różnicę między życiem codziennym na wsi i w miesicie, wymienić najważniejsze zabytki Gdańska, wskazać cechy charakterystyczne społeczeństwa polskiego w XV XVI w., określić rolę Kościoła w XV XVI w., rozpoznać i wskazać zabytki architektury i sztuki gotyckiej w Polsce, wymienić przełomowe wydarzenia polityczne i militarne z dziejów Polski i Litwy w XV w.. omówić powiązania między przemianami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi oraz ich skutki dla wizerunku Polski w Europie w XV XVI w.. wyjaśnić pojęcia: renesans, humanizm, teoria heliocentryczna, schizma zachodnia, wskazać cechy charakterystyczne nowej epoki, wymienić głównych twórców europejskiego renesansu. omówić genezę renesansu, wymienić i scharakteryzować najważniejsze osiągnięcia renesansu w dziedzinie sztuki. wyjaśnić daty: 1453, 1492, 1497, wyjaśnić pojęcia: karawela, kompas, Stary i Nowy Świat, kolonie, handel trójkątny. wymienić wielkich XVI-wiecznych podróżników, podać przyczyny i skutki odkryć geograficznych dla Europy i nowo odkrytych terytoriów, wskazać na mapie trasy wielkich podróżników i objaśniać ich dokonania, wyjaśnić pojęcia: rada miejska, patrycjat, pospólstwo, cech, plebs, system nakładczy, manufaktura, bank, gospodarka towarowo-pieniężna i folwarczno-pańszczyźniana, rewolucja cen, kapitalizm, weksel, inflacja, popyt, porównać dwa odrębne systemy ekonomiczne: na wschód i na zachód od Łaby, wyjaśnić daty: 1517, 1534, 1555,, 1572, scharakteryzować postacie reformatorów i ich programy religijne. wyjaśnić pojęcia: reformacja, protestanci, luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, wojny religijne, pokój religijny, ekumenizm, hugenoci. 2

3 omówić przyczyny i skutki reformacji, wskazać na mapie państwa objęte reformacją, wyjaśnić daty: , 1540, 1542, wymienić reformy soboru trydenckiego. wyjaśnić pojęcia: sobór, kontrreformacja, inkwizycja, barok, scharakteryzować rolę Kościoła w dobie kontrreformacji. omówić cele działalności jezuitów i Świętej Inkwizycji, wskazać przyczyny wydania indeksu ksiąg zakazanych, podać cechy charakterystyczne stylu barokowego w architekturze i sztuce, wymienić najsłynniejsze zabytki architektury barokowej scharakteryzować postać Iwana IV Groźnego, wymienić kolejne etapy rozwoju państwa moskiewskiego. wyjaśnić pojęcia: chan, car, samowładztwo, sobór ( świątynia prawosławna), Kreml, opricznina, wskazać cele polityki wewnętrznej i zagranicznej władców Moskwy, omówić życie codzienne w państwie moskiewskim, wyjaśnić daty: 1598, 1685, scharakteryzować postacie: kardynała A. Richelieu, Ludwika XIV, Ludwika XIII, Jana B. Colberta. wyjaśnić pojęcia: monarchia absolutna, racja stanu, stała armia, merkantylizm, podatek pośredni, etykieta, omówić proces budowania monarchii absolutnej na przykładzie Francji, wskazać podstawy państwa absolutnego: centralizację władzy, merkantylizm, silną armię, wymienić przełomowe wydarzenia polityczne oraz przemiany gospodarcze, społeczne i kulturalne Europy w XVI XVII w.. dostrzec powiązania między przemianami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi oraz ich skutki dla Europy w XVI XVII w.. wyjaśnić daty: 1493, wyjaśnić pojęcia: sejmik ziemski, sejm walny, senat, izba poselska, marszałek, kadencja, sesja, demokracja szlachecka, konstytucja (jako ustawa sejmowa), Rzeczpospolita, zasada jedności, zasada jednomyślności, omówić rolę i znaczenie szlachty w kształtowaniu ustroju demokracji szlacheckiej, przedstawić stosunek szlachty do innych stanów, opisać organizację, zasady działania i uprawnienia sejmu walnego, podać uprawnienia trzech stanów sejmujących, wyjaśnić daty: 1525, 1569, scharakteryzować postacie: Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta, Albrechta Hohenzollerna, wymienić postanowienia: traktatu krakowskiego i unii lubelskiej. wyjaśnić pojęcia: unia realna, ruch egzekucyjny, złoty wiek, wojsko kwarciane, omówić przyczyny i następstwa konfliktu polsko-krzyżackiego, ocenić znaczenie hołdu pruskiego, opisać różnice między unią personalną a unią realną, wymienić konsekwencje unii lubelskiej oraz wyjaśnić wynikające z niej korzyści i zagrożenia, wskazać na mapie terytoria obu połączonych państw, wyjaśnić przyczyny tolerancji wyznaniowej w Polsce, scharakteryzować postacie: Bony, Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Jana Zamoyskiego, Marcina Kromera, Bartolomea Berrecciego. 3

4 wyjaśnić pojęcia: arrasy, arkady, ratusz, urbanistyka, wskazać wpływ renesansu na polską oświatę, literaturę i sztukę, rozpoznać i wymienić zabytki architektury i sztuki renesansowej w Polsce, wyjaśnić daty: 1573, 1582, scharakteryzować postacie: Henryka Walezego, Stefana Batorego, wymienić postanowienia artykułów henrykowskich, pacta conventa, konfederacji warszawskiej. wyjaśnić pojęcia: artykuły henrykowskie, pacta conventa, konfederacja, sejm elekcyjny, interrex, wolna elekcja, sądy kapturowe, piechota wybraniecka, opisać przebieg pierwszej wolnej elekcji na przykładzie roku 1573, wskazać na mapie miejsca najważniejszych wydarzeń związanych z wojną o Inflanty za Stefana Batorego, dostrzec wpływ wolnej elekcji na przemiany ustrojowe Rzeczypospolitej, wyjaśnić daty: 1605, 1610, 1620, 1621, 1627, 1635, 1619, 1629, scharakteryzować postacie: Zygmunta III Wazy, Jana Karola Chodkiewicza, Stanisława Żółkiewskiego, Dymitra Samozwańca, Michała Romanowa. wyjaśnić pojęcia: husaria, dymitriada, srebrny wiek, Kozacy, Zaporoże, wielka smuta. podać przyczyny i skutki wojen Polski ze Szwecją, Rosją i Turcją za panowania Zygmunta III Wazy, wskazać na mapie miejsca najważniejszych bitew tych wojen, daty: 1648, 1649, 1654, 1658, 1651, 1667, scharakteryzować postacie: Władysława IV, Bohdana Chmielnickiego, Jana Kazimierza. wyjaśnić pojęcia: rejestr, rebelia, opisać wydarzenia na Ukrainie w latach , ocenić skutki powstania Chmielnickiego dla późniejszej sytuacji społeczno-politycznej Polski, wskazać na mapie miejsca najważniejszych wydarzeń powstania Chmielnickiego, wyjaśnić daty: 1655, 1657, 1660, scharakteryzować postacie: Karola X Gustawa, Stefana Czarnieckiego, Hieronima Radziejowskiego, Janusza Radziwiłła. wyjaśnić pojęcia: potop szwedzki, abdykacja, wojna szarpana, dewaluacja. omówić przyczyny, przebieg i skutki potopu szwedzkiego oraz jego wpływ na późniejszą sytuację gospodarczo-społeczną Polski, wskazać na mapie miejsca najważniejszych wydarzeń z czasów potopu szwedzkiego, wyjaśnić daty: 1652, 1606, 1665, 1666, 1669, wyjaśnić pojęcia: liberum veto, rokosz, sarmatyzm. opisać przejawy anarchizacji życia politycznego Polski w XVII w., scharakteryzować postacie: Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Janusza Radziwiłła, Piotra Skargi, Mikołaja Zebrzydowskiego, Jerzego Lubomirskiego. zinterpretować ideę złotej wolności szlacheckiej, scharakteryzować ideologię polskiego sarmatyzmu, wymienić cechy charakterystyczne kultury polskiego baroku, wyjaśnić daty: 1673, 1683, 1699, scharakteryzować postacie: Jana Sobieskiego, Kara Mustafy. wyjaśnić pojęcia: lew Lechistanu, haracz, giaur, omówić znaczenie Wiktorii wiedeńskiej dla losów Europy w II poł. XVII w.. omówić przebieg konfliktów polsko-tureckich w II poł. XVIII w., 4

5 ocenić znaczenie zwycięstw pod Chocimiem w 1673 r. i pod Wiedniem w 1683 r. dla dalszych losów Rzeczypospolitej, wyjaśnić daty: , 1717, scharakteryzować postacie: Augusta II, Stanisława Leszczyńskiego, Augusta III, Stanisława Konarskiego. stosować określenia: sejm niemy, karczma zajezdna, dostrzec wpływ wydarzeń politycznych na życie społeczno-gospodarcze kraju w czasach saskich, omówić cele polityczne Rosji, Prus i Austrii względem państwa polskiego. omówić okoliczności zawarcia unii polsko-saskiej, dostrzec różne postawy społeczeństwa polskiego w czasach saskich, uzasadnić potrzebę naprawy Rzeczypospolitej w II poł. XVIII w., wyjaśnić pojęcia: oświecenie, prawa człowieka, racjonalizm, trójpodział władzy, deizm, encyklopedyści, umiejscowić epokę oświecenia w czasie i przestrzeni, przedstawić osiągnięcia wybitnych myślicieli oświeceniowych, wskazać te idee oświecenia, które przetrwały do czasów współczesnych, wyjaśnić daty: 1701, 1721, , scharakteryzować postacie: Piotra I Wielkiego, Katarzyny II, Fryderyka I, Fryderyka II Wielkiego, Marii Teresy, Józefa II. wyjaśnić pojęcia: absolutyzm oświecony, germanizacja, militaryzm, dostrzec wpływ idei oświeceniowych na przemiany ustrojowe w XVIII w., umiejscowić omawiane państwa na mapie i wskazać kierunki ich ekspansji, dostrzec rosnącą potęgę sąsiadów Polski i wynikające stąd zagrożenia, wyjaśnić daty: 1776, 1783, 1787, 1775, 1777, 1781, scharakteryzować postacie: Jerzego Waszyngtona, Thomasa Jeffersona, Beniamina Franklina, Kazimierza Pułaskiego, Tadeusza Kościuszki, wymienić podstawowe zasady zawarte w Deklaracji Niepodległości. wyjaśnić pojęcia: konstytucja, system prezydencki, Dzień Dziękczynienia, bostońska herbatka, dostrzec wpływ idei oświeceniowych na kształtowanie się systemu ustrojowego Stanów Zjednoczonych. wskazać na mapie zasięg kolonii angielskich w Ameryce Północnej, dostrzec realizację oświeceniowej idei praw człowieka w Deklaracji Niepodległości i Konstytucji Stanów Zjednoczonych, omówić przyczyny wojny kolonii o niepodległość, wyjaśnić daty: 1789, 1791, scharakteryzować postacie: Ludwika XVI, Emmanuela Siey`esa, wymienić podstawowe zasady zawarte w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, omówić strukturę społeczeństwa francuskiego przed rewolucją. wyjaśnić pojęcia: stan trzeci, burżuazja, Stany Generalne, Zgromadzenie Narodowe, monarchia konstytucyjna, stary ład, czynne i bierne prawo wyborcze, wpływ idei oświeceniowych na wybuch rewolucji francuskiej oraz na treść Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela i konstytucji z 1791 r.. wyjaśnić przyczyny wybuchu rewolucji, wyjaśnić daty: , 1792, wyjaśnić pojęcia: jakobini, sankiuloci 5

6 ocenić postawy społeczne w warunkach zagrożenia, scharakteryzować postacie: Maksymiliana Robespierre a, Jeana Paula Marata, Georges a Dantona. dostrzec różnorodność postaw społecznych w warunkach zagrożenia, dostrzec ponadczasowe wartości, które przyniosła rewolucja francuska, dostrzec wpływ idei oświecenia na przemiany polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturalne w omawianym okresie. wyjaśnić daty: 1768, 1772, 1764, scharakteryzować postać Stanisława Augusta Poniatowskiego, wymienić wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny słabości Rzeczypospolitej, omówić okoliczności wstąpienia na tron Stanisława Augusta Poniatowskiego i jego pierwsze reformy. wyjaśnić pojęcia: prawa kardynalne, dysydenci, Familia. wymienić działania sąsiadów Polski, zmierzające do upadku państwa polskiego, łączyć w związki przyczynowo-skutkowe wydarzenia związane z konfederacja barską i I rozbiorem Polski, przedstawić skutki I rozbioru, wskazać na mapie terytoria oderwane od Polski w I rozbiorze Polski, wyjaśnić daty: 1773, , , scharakteryzować postacie: Hugona Kołłątaja, Ignacego Potockiego, Stanisława Małachowskiego, Tadeusza Rejtana, Stanisława Staszica, Juliana Ursyna Niemcewicza, Ignacego Krasickiego, Marcella Bacciarellego, Canaletta, wymienić najważniejsze reformy Komisji Edukacji Narodowej i Sejmu Wielkiego, wymienić najważniejsze postanowienia Konstytucji 3 maja, dostrzec wpływ idei oświeceniowych na przemiany świadomości Polaków w II poł. XVIII w., zrozumieć znaczenie Konstytucji 3 maja jako próby ratowania państwa polskiego w XVIII w., wskazać osiągnięcia kultury polskiego oświecenia, wymienić jej twórców i ich osiągnięcia, wskazać, które z idei oświeceniowych zostały zrealizowane w Konstytucji 3 maja, wyjaśnić daty: 1792, 1793, , 1794, 1795, scharakteryzować postacie: Wojciecha Bartosza, Jana Kilińskiego, Aleksandra Suworowa, Ksawerego Branickiego, Szczęsnego Potockiego, Seweryna Rzewuskiego, Antoniego Madalińskiego. wyjaśnić pojęcia: targowica, insurekcja, kosynierzy, Uniwersał połaniecki, cele i skutki działalności targowiczan, okoliczności wybuchu powstania kościuszkowskiego. wyjaśnić stosunek państw ościennych do reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 maja, ocenić targowicę jako symbol zdrady narodowej, ocenić postępowanie targowiczan, ocenić postawę Kościuszki w powstaniu, wyjaśnić okoliczności wydania Uniwersału połanieckiego i jego znaczenie, wskazać na mapie ziemie utracone przez Polskę w wyniku II i III rozbioru, dostrzegać mocne i słabe strony wielonarodowościowej Rzeczypospolitej, jej szanse i zagrożenia, wyjaśnić daty: 1804, , , 1805, 1806, scharakteryzować postacie: Napoleona Bonaparte, Aleksandra I, wyjaśnić pojęcia: konkordat, kodeks cywilny, blokada kontynentalna, Dyrektoriat, Konsulat, 6

7 scharakteryzować rządy Dyrektoriatu i Konsulatu, omówić rolę Napoleona w czasie ich trwania, ocenić postać Napoleona, Horacego Nelsona, Józefiny. omówić proces przemian ustrojowych we Francji w latach , wymienić przyczyny, dla których państwa europejskie za wszelką cenę walczyły z Napoleonem, wyjaśnić znaczenie Kodeksu Napoleona dla ówczesnych i przyszłych pokoleń, ocenić znaczenie wojen napoleońskich dla rozprzestrzenienia się idei wolnościowych w Europie, wyjaśnić daty: 1797, 1807, 1808, 1809, scharakteryzować postacie: Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego, Fryderyka Augusta, wymienić postanowienia pokoju w Tylży, omówić okoliczności powstania Legionów Polskich we Włoszech, wyjaśnić pojęcie: Legiony Polskie, wolne miasto, dostrzec wpływ dążeń niepodległościowych Polaków na powstanie Legionów i Księstwa Warszawskiego, wskazać na mapie zasięg terytorialny Księstwa Warszawskiego, uzasadnić ponadczasową wartość pieśni legionowej Jeszcze Polska nie umarła..., wyjaśnić daty: 1812, 1815, 1813, 1814, wyjaśnić pojęcia: nacjonalizm, sto dni Napoleona, uwłaszczenie, Wielka Armia, bitwa narodów, ocenić znaczenie okresu napoleońskiego dla Europy i Polski, dostrzec wpływ wydarzeń historycznych na polski dorobek literacki okresu romantyzmu (na przykładzie Pana Tadeusza A. Mickiewicza), omówić przebieg działań wojennych w latach i ich skutki, wyjaśnić daty: , 1848, 1830, scharakteryzować postacie: Aleksandra I, Franciszka I, Fryderyka Wilhelma III, Napoleona III, Karola X, Ludwika Filipa I, wyjaśnić pojęcia: legitymizm, równowaga sił, konserwatyzm, świadomość narodowa, ruchy narodowe, Święte Przymierze, Wiosna Ludów, zamach stanu, wskazać na mapie zmiany terytorialne po kongresie wiedeńskim, omówić przebieg i skutki rewolucji 1830 i 1848 r., wskazać na mapie państwa ogarnięte ruchami narodowymi w I poł. XIX w., wymienić polityczne i terytorialne postanowienia kongresu wiedeńskiego, omówić przyczyny zwołania kongresu wiedeńskiego i jego konsekwencje doraźne i dalekosiężne, dostrzec ponadczasową wartość idei wolności scharakteryzować postacie: Jamesa Watta, George a Stephensona, wyjaśnić pojęcia: rewolucja agrarna, maszyna parowa, rewolucja przemysłowa, płodozmian, klasa społeczna, związek zawodowy, liberalizm, wiek pary i żelaza, omówić przyczyny rewolucji przemysłowej, dostrzec dalekosiężne skutki rewolucji przemysłowej, ocenić wpływ osiągnięć rewolucji przemysłowej na powstanie nowego podziału społeczeństwa, scharakteryzować postacie: Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Fryderyka Chopina, Ludwiga van Beethovena, George a Byrona, Francisca de Goi, Aleksandra Puszkina, królowej Wiktorii. 7

8 8 wyjaśnić pojęcia: romantyzm, neogotyk, styl wiktoriański, biedermeier. opisać warunki życia różnych klas społecznych w XIX w., wymienić głównych twórców epoki romantyzmu i ich osiągnięcia, wymienić cechy charakterystyczne romantyzmu, wyjaśnić daty: 1815, , 1831, scharakteryzować postacie: wielkiego księcia Konstantego, Waleriana Łukasińskiego, Piotra Wysockiego, Józefa Chłopickiego, Jana Skrzyneckiego, Adama Czartoryskiego, Ksawerego Druckiego- -Lubeckiego, Józefa Sowińskiego, Emilii Plater, wyjaśnić pojęcia: autonomia, noc listopadowa, dyktator, ziemianie, Kongresówka, omówić zewnętrzne i wewnętrzne przyczyny wybuchu powstania listopadowego, opisać przebieg powstania, omówić przyczyny klęski powstania, wyjaśnić związki polskiej literatury romantycznej z historią narodu, ocenić różne postawy Polaków w czasie powstania, wskazać na mapie zmiany terytorialne na ziemiach polskich po kongresie wiedeńskim, zasady ustrojowe Królestwa Polskiego, wyjaśnić daty: 1846, 1848, scharakteryzować postacie: Zygmunta Krasińskiego, Jakuba Szeli. wyjaśnić pojęcia: Wielka Emigracja, mesjanizm, gubernia, rabacja, omówić przyczyny emigracji Polaków, dostrzec znaczenie, jakie dla walki narodowowyzwoleńczej Polaków miała literatura, muzyka i sztuka romantyzmu, omówić sytuację w Królestwie Polskim po upadku powstania listopadowego. Poziom rozszerzony (ocena dobra i bardzo dobra): Uczeń dodatkowo potrafi: omówić przyczyny i skutki rozbicia dzielnicowego w Polsce, dostrzec zmiany terytorialne państwa polskiego w X XII w., ocenić postaci: Henryka V, Władysława Hermana, Zbigniewa, Sieciecha i Bolesława Krzywoustego w historii. wytłumaczyć, jak doszło do powstania gospodarki towarowo-pieniężnej, dostrzec zmiany w składzie narodowościowym, czego konsekwencje były widoczne do połowy XX w. opowiedzieć o rządach Wacława II i Wacława III, omówić drogę Władysława Łokietka do korony. omówić cele polityki wewnętrznej oraz zagranicznej Kazimierza Wielkiego. porównać obszar Polski w XIV w. ze stanem terytorialnym w 1138 r., porównać i ocenić sytuację społeczną, polityczną, gospodarczą i kulturalną Polski z sytuacją na zachodzie Europy. dostrzec zmiany polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturalne oraz ich uwarunkowania w X XIV w., ocenić rolę Kościoła w Polsce w ciągu 400 lat, synchronizować wydarzenia polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturalne w Europie z wydarzeniami w Polsce. rozpoznać na ilustracjach postacie Ludwika Andegaweńskiego i Jadwigi, wyjaśnić okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez Andegawenów,

9 omówić okoliczności koronacji Jadwigi na króla Polski, podać skutki unii dla obydwu narodów i Europy. omówić przebieg bitwy pod Grunwaldem, wymienić różne źródła informacji o bitwie grunwaldzkiej. zanalizować dysproporcje między zwycięstwem grunwaldzkim a postanowieniami I pokoju toruńskiego, ocenić wystąpienie Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji jako zapowiedź tworzenia idei praw człowieka. scharakteryzować postacie: Władysława Warneńczyka, Kazimierza Jagiellończyka. ocenić postacie Władysława Warneńczyka i Kazimierza Jagiellończyka, lokalizować na mapie imperium Turków Osmańskich oraz państwa zagrożone ich najazdem, analizować przyczyny i skutki wystąpienia Związku Pruskiego przeciwko Krzyżakom. omówić rolę Gdańska w Polsce w XV XVI w.. wskazać przyczyny i przejawy dominacji szlachty w polityce i gospodarce, wskazać czynniki, które zadecydowały o znaczącej roli i potędze Gdańska, dostrzec różnicę między życiem codziennym na wsi i w mieście. przedstawić etapy edukacji w Polsce późnego średniowiecza, omówić rolę Akademii Krakowskiej. przedstawić cechy charakterystyczne gospodarki, kultury i polityki państwa pierwszych Jagiellonów. omówić przyczyny kryzysu ideologii średniowiecza. porównać wiedzę ludzi o otaczającym świecie przed odkryciami i po nich. omówić sposób funkcjonowania cechu, systemu nakładczego i manufaktury, omówić rolę pieniądza i systemu bankowego w rozwoju kapitalizmu. dostrzec różnorodne formy aktywizacji ekonomicznej szlachty i mieszczaństwa, wyjaśnić procesy ekonomiczne wywołane rewolucją cen. wymienić różnice między nowymi wyznaniami a katolicyzmem. ocenić działalność Kościoła w dobie kontrreformacji, wyjaśnić datę 1480, scharakteryzować rolę religii prawosławnej w umacnianiu państwa moskiewskiego. ocenić panowanie cara Iwana IV Groźnego, dostrzec rosnącą potęgę państwa leżącego na peryferiach Europy. ocenić rolę jednostki w dziejach państw i narodów. dostrzec w monarchii Ludwika XIV realizację renesansowej myśli absolutnej, zinterpretować powiedzenie Państwo to ja!, dostrzec kulturotwórczą rolę Francji w XVII w., ocenić stosunek Ludwika XIV do hugenotów. przedstawić cechy charakterystyczne ważnych momentów w dziejach Europy, takich jak: odkrycia geograficzne, renesans, reformacja i kontrreformacja, narodziny kapitalizmu, kształtowanie się monarchii absolutnej, wzrost potęgi państwa moskiewskiego. omówić zadania i sposób funkcjonowania sejmików szlacheckich, scharakteryzować proces tworzenia się sejmu walnego wskazać różnice między sejmem dawnej Rzeczypospolitej a współczesnym. dostrzec związek między programem ruchu egzekucyjnego i jego realizacją a rozwojem demokracji szlacheckiej. scharakteryzować program ruchu egzekucyjnego i jego realizację, 9

10 porównać sytuację społeczno-religijną państw Europy Zachodniej z sytuacją w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. omówić wkład Zygmunta Starego i królowej Bony w upowszechnienie renesansu w Polsce. opisać życie codzienne mieszkańców Rzeczypospolitej w XVI w., scharakteryzować położenie ludności żydowskiej w Rzeczypospolitej w XVI w., porównać osiągnięcia renesansu polskiego z europejskim. omówić cele polityki zagranicznej Stefana Batorego i skutki ich realizacji. scharakteryzować podłoże polityczne tolerancji wyznaniowej w Polsce. wyjaśnić okoliczności, w których dynastia Wazów znalazła się na tronie polskim, wymienić dobre i złe strony panowania Zygmunta III Wazy. dostrzec złożoność (ekonomiczną, religijną i narodowościową) przyczyn wystąpień kozackich na Ukrainie, wyjaśnić wpływ powstania Chmielnickiego na stosunki z Rosją i Turcją. omówić przesłanki tworzenia się narodu ukraińskiego. omówić przyczyny i skutki buntów kozackich. scharakteryzować ewolucję postaw Polaków w czasie trwania tej wojny i wymienić jej przyczyny. omówić przyczyny wzrostu znaczenia magnaterii w państwie polskim, ocenić skutki dominacji magnatów w Rzeczypospolitej XVII w., wskazać cele, do których dążyła magnateria polska w XVII w.. ocenić wkład Polski w zwycięstwo chrześcijaństwa nad islamem w Europie w XVII w., dostrzegać związek między wydarzeniami historycznymi a literaturą polską. podać przyczyny i skutki konfliktów związanych z walką o polski tron za panowania Sasów, wyjaśnić okoliczności ingerencji państw ościennych w wewnętrzne sprawy Polski, ocenić panowanie Sasów. scharakteryzować postacie: Immanuela Kanta, Isaaca Newtona, Denisa Diderota, Jeana Jacques a Rousseau, Monteskiusza, Woltera. ocenić proces przemian cywilizacyjnych, które zaszły w epoce oświecenia. omówić nowe idee polityczne epoki oświecenia, dostrzec rodzącą się ideę praw człowieka, porównać renesansowy i oświeceniowy pogląd na świat i człowieka jako element postępu cywilizacyjnego. scharakteryzować proces przemian cywilizacyjnych, które zaszły w Rosji, Austrii i Prusach. ocenić wpływ reform władców Rosji, Prus i Austrii na życie ludzi tamtej epoki, ocenić absolutyzm oświecony z punktu widzenia interesów państwa i społeczeństwa. opisać stosunki między koloniami a Wielką Brytanią, przedstawić ustrój Stanów Zjednoczonych, wyjaśnić, jakie znaczenie dla Amerykanów ma dzień 4 lipca. omówić pierwszy etap rewolucji francuskiej, scharakteryzować zmiany ustrojowe, które zaszły podczas rewolucji. omówić proces przemian świadomości Francuzów w dobie rewolucji. opisać kolejne etapy rewolucji francuskiej, omówić wpływ wojny z Austrią i Prusami na przemiany polityczne we Francji, wskazać dobre i złe strony rewolucji francuskiej, dostrzec, że rewolucja oznacza postęp, ale i niesie ze sobą zagrożenia. hierarchizować fakty i wydarzenia historyczne oraz je ocenić, porównać drogi rozwoju wybranych państw Europy i świata. 10

11 uzasadnić niejednoznaczność ocen konfederacji barskiej. wymienić stronnictwa Sejmu Wielkiego. dostrzec wpływ wydarzeń politycznych na zmiany postaw Polaków w II poł. XVIII w., omówić przyczyny i okoliczności zwołania Sejmu Wielkiego. ocenić dorobek polskiej myśli oświeceniowej w tworzeniu nowego modelu państwa i społeczeństwa, ocenić reformy Sejmu Wielkiego i znaczenie Konstytucji 3 maja dla ówczesnych Polaków, dostrzec złożoność okoliczności, w których Polska weszła w okres oświecenia. omówić stosunek społeczeństwa polskiego do reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 maja, ocenić postawę króla Stanisława Augusta wobec konfederacji targowickiej i wojny polskorosyjskiej, opisać przebieg powstania kościuszkowskiego, przedstawić stosunek chłopów i mieszczan do zrywu narodowego, dostrzec znaczenie insurekcji kościuszkowskiej jako pierwszego powstania narodowego, wskazać na mapie miejsca najważniejszych bitew wojny polsko-rosyjskiej w obronie Konstytucji 3 maja oraz powstania kościuszkowskiego. porównać sytuację Rzeczypospolitej w XVI XVII i XVIII w., ocenić stan państwa polskiego w XVII i XVIII w., wyjaśnić przyczyny zachodzących zmian, podjąć próbę oceny przyczyn upadku państwa polskiego w XVIII w., porządkować i selekcjonować wiedzę w związki przyczynowo-skutkowe, wyciągać wnioski, budować tezy. wyjaśnić przyczyny przywiązania Francuzów do Napoleona. opisać przebieg wojen napoleońskich, dostrzec okrucieństwo wojny dla walczących stron, dostrzec wpływ jednostki na dzieje, wskazać przyczyny sukcesów politycznych i militarnych Francji w okresie wojen napoleońskich. omówić zasady ustrojowe Księstwa Warszawskiego. wskazać na mapie miejsca związane z powstaniem Legionów i walką Polaków u boku Napoleona, omówić organizację Legionów, dostrzec złożoność sprawy polskiej na tle polityki zagranicznej Napoleona, ocenić znaczenie wojen napoleońskich dla rozprzestrzenienia się idei wolnościowych w Europie. scharakteryzować postać Ludwika XVIII. dostrzec złożoność przyczyn upadku Napoleona. wskazać na mapie zasięg podbojów francuskich i miejsca największych bitew. wymienić wydarzenia związane z walką narodów o niepodległość w I poł. XIX w.. dostrzec wpływ wielkich mocarstw na sytuację narodów i państw, omówić przyczyny powołania Świętego Przymierza i jego cele, omówić przyczyny i skutki ruchów narodowych w I poł. XIX w.. ocenić postawy narodów wobec ładu powiedeńskiego, scharakteryzować wpływ Wiosny Ludów na sytuację polityczno-społeczną Europy. wymienić najważniejsze wynalazki z II poł. XVIII i I poł. XIX w. oraz ich zastosowanie omówić przemiany społeczne i gospodarcze, które nastąpiły w wyniku rozwoju kapitalizmu. 11

12 dostrzec powiązania między rewolucją przemysłową, przemianami społecznymi a wykształceniem się nowej ideologii liberalizmu. uzasadnić przyczyny różnic społecznych, wyjaśnić genezę romantyzmu. sporządzić kalendarium wydarzeń powstania listopadowego. dostrzec związek umów międzynarodowych z sytuacją Polaków po kongresie wiedeńskim. ocenić postawę różnych grup ludności podczas nocy listopadowej, ocenić znaczenie powstania listopadowego dla trwania idei niepodległościowej, dostrzec wpływ idei romantycznych na postawę Polaków w omawianym okresie, wskazać na mapie miejsca ważniejszych wydarzeń związanych z powstaniem listopadowym. dostrzec złożoność przyczyn wystąpień chłopskich w Galicji w 1846 r.. porównać programy ugrupowań politycznych Wielkiej Emigracji, wskazać skutki wystąpień szlacheckich oraz chłopskich w latach , porównać poziom rozwoju gospodarczego ziem polskich pod zaborami. 12