Preparaty dojelitowe stosowane w OIT, wybór diety dla pacjenta w OIT.

Transkrypt

1 Preparaty dojelitowe stosowane w OIT, wybór diety dla pacjenta w OIT. Katedra i Klinika Gastroenterologii, Żywienia Człowieka i Chorób Wewnętrznych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik Kliniki Prof. dr hab.med. Krzysztof Linke Dr n. med. Dorota Mańkowska-Wierzbicka

2 Zadanie OIT Leczenie chorych w stanie bezpośredniego zagrożenia życia Zapewnienie sprawnego: krążenia wentylacji wydalania Wyrównanie zaburzeń metabolicznych

3 Następstwa głodzenia Ujemny bilans białkowo-kaloryczny Niewydolność oddechowa Niewydolność nerek Sepsa Powikłania septyczne Bakteriemia Wydłużenie czasu sztucznej wentylacji Wydłużenie czasu hospitalizacji Większa śmiertelność

4

5 Leczenie żywieniowe uważa się za standardowe postępowanie w czasie leczenia w Oddziałach Intensywnej Terapii

6 Leczenie żywieniowe algorytm postępowania

7 Wskazania do żywienia dojelitowego Wszystkie stany chorobowe, w których żywienie doustne z wykorzystaniem normalnego pokarmu jest niemożliwe, niewystarczające lub przeciwwskazane. Warunek!!! Sprawny przewód pokarmowy

8 Żywienie drogą przewodu pokarmowego jest najbardziej fizjologiczną metodą podaży składników pokarmowych. Jeśli przewód pokarmowy chorego funkcjonuje prawidłowo należy dążyć do utrzymania żywienia doustnego lub przez zgłębnik.

9 ŻYWIENIE DOJELITOWE ŻYWIENIE PRZEZ ZGŁĘBNIK DOŻOŁĄDKOWE NOSOWO-ŻOŁĄDKOWE FARYNGOSTOMIA EZOFAGOSTOMIA GASTROSTOMIA DODWUNASTNICZE NOSOWO-DWUNASTNICZE ROZSZERZONA GASTROSTOMIA DO JELITA CIENKIEGO NOSOWO-CZCZE ROZSZERZONA GASTROSTOMIA JEJUNOSTOMIA OPERACYJNA

10 Diety przemysłowe To specjalne preparaty żywieniowe stosowane w celach leczniczych, przeznaczone do podawania przez zgłębnik lub jako doustny suplement pokarmowy (DSP) Dzielą się na : Kompletne pod względem odżywczym używane jako jedyne źródło pożywienia lub jako uzupełnienie zwykłej diety pacjenta Niekompletne pod względem odżywczym-stosowane tylko w celu uzupełnienia diety pacjenta, a nie jako wyłączne żródło składników pokarmowych.

11 błonnik bez błonnika PEŁNE BIAŁKO Polimeryczna BIAŁKO ZMODYFIKOWANE Oligomeryczna Monomeryczna DIETA PRZEMYSŁOWA Specjalna dostosowana do choroby Modułowa

12 Diety przemysłowe Diety standardowe Diety specjalistyczne

13 Dieta standardowa to dieta przemysłowa o składzie odzwierciedlającym normalne zapotrzebowanie na makro i mikroskładniki odżywcze w zdrowej populacji referencyjnej Większość diet standardowych zawiera niezmienione cząsteczki białka, tłuszcz w postaci triglicerydów zawierających kwasy tłuszczowe LCT oraz błonnik. Większość diet standardowych nie zawiera glutenu i laktozy

14 Diety specjalistyczne to takie diety przemysłowe, w których skład podstawowych substratów został dopasowany do potrzeb pacjentów z określoną chorobą lub z określonymi zaburzeniami trawienia, wchłaniania lub metabolicznymi.

15 Podział diet przemysłowych w zależności od: Zawartości energii Zawartości włókien pokarmowych Zastosowanego białka Zawartości węglowodanów Zawartości tłuszczów

16 Dieta przemysłowa W zależności od energii: Dieta ubogokaloryczna dostarcza < 0.9 kcal/ml Dieta normokaloryczna dostarcza od kcal/ml Dieta bogatokaloryczna dostarcza >1.2 kcal/ml

17 Diety przemysłowe bogatokaloryczne Nutrison Energy (Nutricia) Fresubin Hp Energy (Fresenius Kabi) Ensure Plus (Abbot Laboratories) Nutricomp Energy (BBraun) Nutricomp Energy Fibre (BBraun)

18 Podział diet przemysłowych w zależności od: Zawartości energii Zawartości włókien pokarmowych Zastosowanego białka Zawartości węglowodanów Zawartości tłuszczów

19 Diety przemysłowe Zawartość włókien pokarmowych bezresztkowe ubogoresztkowe bogatoresztkowe

20 Włókna pokarmowe Różnice chemiczne oraz właściwości fizjologiczne Nie są trawione przez enzymy jelita cienkiego Włókna nierozpuszczalne lignina, celuloza Włókna rozpuszczalne gumy, pektyny

21 Włókna nierozpuszczalne - hydrofobowe Zwiększają masę stolca Zwalniają opróżnianie żołądka Wydłużają wchłanianie węglowodanów spłaszczenie poposiłkowej krzywej cukrowej zapobieganie hipoglikemii poposiłkowej

22 Włókna rozpuszczalne - hydrofilne Zwiększenie gazów w okrężnicy Zwiększenie ilości krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) w okrężnicy Wpływają na odpowiedź fizjologiczna poprzez modulacje procesu trawienia i wchłaniania Właściwości probiotyczne z silnym wpływem stymulującym wzrost Bifidobacterii i Lactobacillus

23 Działanie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych Główne źródło energii dla błony śluzowej okrężnicy Pobudzenie proliferacji komórek błony śluzowej i ich różnicowania Zwiększenie śluzówkowego przepływu krwi Zwiększenie wytwarzania śluzu Zmniejszenie ph w świetle jelita Utrzymanie integralności błon śluzowych

24 Diety bogatoresztkowe Wszystkie preparaty są kompletne, płynne, polimeryczne i zawierają włókna pokarmowe Wskazania : cukrzyca, zaparcia, czynnościowe choroby jelita grubego, zła tolerancja diety ubogo- lub bezresztkowej Droga podaży: doustnie lub przez zgłębnik

25 Diety polimeryczne z błonnikiem Nutrison Multi Fibre (Nutricia) 1.5g/100 ml Nutrison 1000 Complete Multi Fibre (Nutricia) 2g/100 ml Fresubin Original Fibre (Fresenius Kabi) 1.5g/100 ml Enrich (Abbot Laboratories) 1.36g/100 ml Jevity (Abbot Laboratories) 1.44g/100 ml Nutricomp Standard Fiber (BBraun) 2g/100 ml

27 Dieta polimeryczna Wielkocząsteczkowa, odżywczo określona Odżywczo kompletna 95% zastosowania 1.0 kcal/ml 85% wody 1.5 kcal/ml 70% wody Wytworzona w większości z nieprzetworzonych składników odżywczych Kompletne białko jako źródło azotu (15-25%) Węglowodany z oligosacharydów, maltodekstryn lub skrobi (40-60%) Lipidy z tłuszczów roślinnych (25-40%) Minerały, witaminy i pierwiastki śladowe Stosowana w sprawnym przewodzie pokarmowym

28 Diety polimeryczne - przykłady Nutridrink (Nutricia) Nutrison (Nutricia) Fresubin Original (Fresenius Kabi) Ensure Plus (Abbot Laboratories) Ensure (Abbot Laboratories) Nutricomp Standard (BBraun) Nutricomp Drink Plus (BBraun)

30 Diety oligomeryczne Drobnocząsteczkowa, chemicznie określona Odżywczo kompletna Białko w postaci peptydów (łańcuchy 2-50 aminokwasów) dipeptydy i tripeptydy oraz wolnych aminokwasów Węglowodany w postaci dwucukrów i maltodekstryn Triglicerydy LCT (źródło niezbędnych kwasów tłuszczowych), MCT. Minerały, witaminy i pierwiastki śladowe Mniejsza osmolarność, ławiejsze do przyswajania Wskazane u chorych z zaburzeniami trawienia i wchłaniania lub z niewydolnością zewnątrzwydzielniczą trzustki.

31 Diety monomeryczne Elementarna, drobnocząsteczkowa, chemicznie określona 1% Makroskładniki odżywcze w różnym stopniu zhydrolizowane enzymatycznie Dieta kompletna Białko pod postacią wolnych aminokwasów Węglowodany w postaci glukozy i oligosacharydów Tłuszcze zwykle MCT i (lub) niezbędne kwasy tłuszczowe Niezbędne elektrolity, witaminy, pierwiastki śladowe Niska zawartość sodu Duża osmolarność ( mosmol/l) Stosowane w zaburzeniach wchłaniania, działanie lecznicze w zaostrzeniach choroby Crohna.

32 Diety oligomeryczne i monomeryczne Nutrison Advanced Peptisorb (Nutricia) Peptisorb proszek (Nutricia) Survimed OPD (Fresenius Kabi) Perative (Abbot Laboratories) Nutricomp Peptid (BBraun)

34 Diety specjalne swoiste dla choroby lub swoiste dla narządu. Choroby wątroby Choroby nerek Cukrzyca Niewydolność oddechowa Niewydolność krążenia Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego Stres metaboliczny uraz, posocznica

35 Diety stosowane w chorobach wątroby Niewydolność wątroby i encefalopatii wątrobowej Zwiększona ilość aminokwasów rozgałęzionych (BCAA) Zmniejszona ilość aminokwasów aromatycznych (AAA) i metioniny Niska zawartość białka i elektrolitów Podwyższona gęstość kaloryczna > 1kcal/ml z powodu ograniczenia płynów

36 Diety stosowane w chorobach wątroby Fresubin Hepa (Fresenius Kabi) Nutricomp Hepa (BBraun)

37 Diety stosowane w chorobach nerek Cel zmniejszenie zawartości azotu mocznika we krwi oraz ograniczenie gromadzenia produktów toksycznych, przy utrzymaniu równowagi wodnoelektrolitowej i stanu odżywienia Chorzy w okresie przeddializacyjnym diety niskobiałkowe, wysokoenergetyczne, wzbogacone w aminokwasy niezbędne Chorzy dializowani dieta wysokobiałkowa i wysokoenergetyczna.

38 Diety stosowane w chorobach nerek Kompletna Hyperkaloryczna 2 kcal/ml Obniżony poziom składników mineralnych: K, Na, P, Ca, Mg Renilon 4.0 (Nutricia) - niskobiałkowa Renilon 7.5 (Nutricia) - wysokobiałkowa

39 Cukrzyca Dieta normalizująca glikemię, kompletna, normokaloryczna, bogatoresztkowa Wysoka zawartość jednonienasyconych kwasów tłuszczowych. Tłuszcze 30% (1/3 wielo -, 2/3 jednonienasycone) Zwiększona zawartość przeciwutleniaczy (witaminy C, E, karotenoidy,selen) oraz witaminy z grupy B mieszanina błonnika, Wolno wchłaniane maltodekstryny zapobiega wahaniom glikemii i zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę węglowodany 55% Lepsza kontrola glikemii podczas żywienia dietą ubogowęglowodanową bogatą w MUFA w porównaniu z dietą standardową. Garg A, Grundy S.M. Diabetes Care, 1992;15:

40 Diety stosowane w cukrzycy: Diasip (Nutricia) Nutrison Advanced Diason (Nutricia) Diben (Fresenius Kabi) Glucerna (Abbot Laboratories) Nutricomp Diabetes (BBraun)

41 Diety w niewydolności oddechowej Preparaty pokrywają zapotrzebowanie energetyczne głównie tłuszczem, co prowadzi do zmniejszenie wytwarzania dwutlenku węgla obniżenia współczynnika oddechowego, ułatwiając utrzymanie pacjenta z przewleką niewydolnością oddechową na oddechu własnym.

42 Diety stosowane w niewydolności oddechowej Kompletna Hiperkaloryczna Normobiałkowa Bezresztkowa Pulmocare (Abbot Laboratories) Wysokotłuszczowa 55.5% energii Nutricomp Intensiv (BBraun) Wysokotłuszczowa 40% energii

43 Diety stosowane w dysfunkcji przewodu pokarmowego Korzyści z diety zawierającej zhydrolizowane białko lub peptydy Wzbogacenie diety w glutaminę proliferacja i różnicowanie enterocytów, poprawa bariery jelitowej Włókna rozpuszczalne (poddające się fermentacji) są prekursorami SCFA podtrzymują i wspomagają funkcjonowanie błony śluzowej jelita grubego

44 Diety stosowane w dysfunkcji przewodu pokarmowego Nutrison Advanced Peptisorb (Nutricia) Peptisorb proszek (Nutricia) Nutrison Advanced Cubison (Nutricia) Survimed OPD (Fresenius Kabi) Intestamin (Fresenius Kabi) Perative (Abbot Laboratories) Alitraq (Abbot Laboratories) Nutricomp Peptid (BBraun) Nutricomp Immun (BBraun)

45 Diety immunomodulujące oraz diety przeznaczone do stosowanie w stresie metabolicznym Wpływ na odpowiedź zapalną Wzmaga odporność na zakażenia przez zmniejszenie translokacji bakteryjnej oraz wspomaganie czynności chłonnej związanej z jelitem Wzbogacona w specyficzne składniki odżywcze: Glutamina Arginina Kwasy tłuszczowe omega-3 Nukleotydy BCAA

46 Diety immunomodulujące zawierające glutaminę i argininę Nutrison Advanced Cubison (Nutricia) Cubitan (Nutricia) Glutamine Plus (Fresenius Kabi) Intestamin (Fresenius Kabi) Alitraq(Abbot Laboratories) Perative (Abbot Laboratories) Nutricomp Immune (BBraun)

47 Składnik odżywczy wpływający na odporność Wpływ na proces zapalny oraz na odporność Możliwe mechanizmy działania Wynik działania Kwasy tłuszczowe omega-3 Hamują zapalenie, zwiększają czynność limfocytów T Zmiany fosfolipidów błony komórkowej Zmiany wytwarzania cytokin oraz lipidowych mediatorów zapalnych Nukleotydy Hamuja zapalenie, zwiększają czynność limfocytów T Zmniejszenie działań oksydantów Utrzymanie zasobów glutationu Arginina Zwiększa czynność limfocytów T Pobudzenie wytwarzania hormonu wzrostu Zmienione wytwarzanie tlenku azotu? Glutamina Stymuluje czynność limfocytów T, hamuje zapalenie? Pobudzenie produkcji glutationu Zwiększenie proliferacji komórek

48 błonnik bez błonnika PEŁNE BIAŁKO Polimeryczna BIAŁKO ZMODYFIKOWANE Oligomeryczna Monomeryczna DIETA PRZEMYSŁOWA Specjalna dostosowana do choroby modułowa

49 Diety modułowa Cząstkowe, zmodyfikowane Zawierają tylko jeden składnik odżywczy Służą do uzupełniania stwierdzonych niedoborów Moduły węglowodanowe poprawa smaku i gęstości kalorycznej (Fantomalt) Moduły białkowe do zwiększenia podaży azotu (Protifar) Moduły tłuszczowe różne emulsje tłuszczowe lub oleje w tym MCT do zwiększenia energii i niezbędnych kwasów tłuszczowych (Calogen)

50 Wybór preparatu odżywczego Czy czynność przewodu pokarmowego jest prawidłowa? TAK wybierz dietę pełnobiałkową NIE rozważ dietę półelementarną lub elementarną Czy pacjent wymaga ograniczenia płynów i/lub diety o większej zawartości energii? TAK wybierz dietę wysokokaloryczną i rozważ potrzebę zastosowania diety dostosowanej do choroby NIE wybierz dietę standardowa

51 Wybór preparatu odżywczego Czy chory ma zaparcie? TAK wybierz dietę zawierającą włókna rozpuszczalne NIE rozważ dietę standardową lub dietę zawierającą włókna rozpuszczalne Czy pacjent wymaga specjalnych ograniczeń dietetycznych lub ma inne potrzeby żywieniowe? TAK rozważ zastosowanie diety dostosowanej do choroby NIE wybierz dietę standardową

52 ICU patients are not all created equal should we expect the impact of nutrition therapy to be the same across all patients?

53 Żywienie enteralne w intensywnej terapii Jaką ilość pokarmu chorzy w ciężkim stanie powinni otrzymać w ŻE? ŻE musi być odpowiednio dopasowane do zaawansowania i przebiegu choroby oraz tolerancji przewodu pokarmowego. W ostrej i początkowej fazie ciężkiej choroby podaż energii nie powinna przekraczać kcal/kg m.c/d. Podczas rekonwalescencji kcal/kg m.c/d (C) ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition: Intensive Care, Clinical Nutrition, 2006;25:

54 Żywienie immunomodulujace Czy dieta wzbogacona argininą, nukleotydami i kwasami tłuszczowymi omega 3 ma przewagę nad standardową dietą przemysłową w którejś grupie chorych w ciężkim stanie? ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition: Intensive Care, Clinical Nutrition, 2006;25:

55 Żywienie immunomodulujace U chorych poddawanych planowym operacjom górnego odcinka przewodu pokarmowego TAK (A) Chorzy z łagodną sepsą (APACHE II <15) Powinni otrzymywać ŻE dietą immunomodulującą (B). Nie ma dowodów na jej stosowanie u chorych z ciężką sepsą, u których może być szkodliwa i dlatego nie jest zalecana (B) ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition: Intensive Care, Clinical Nutrition, 2006;25:

56 Żywienie immunomodulujace Uraz TAK (A) Oparzenia z powodu braku dostatecznych danych nie można sformułować zaleceń odnośnie wzbogacania diety o preparaty immunomodulujące. Pierwiastki śladowe (Cu, Se, Zn) powinno się podawać w dawkach większych niż standardowe (A) ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition: Intensive Care, Clinical Nutrition, 2006;25:

57 Żywienie immunomodulujace ARDS: chorzy powinni otrzymywać ŻE wzbogacone w kwasy tłuszczowe omega 3 i antyoksydanty (B) Chorzy na OIT w bardzo ciężkim stanie, którzy nie tolerują ŻE w ilości <700 ml/d, nie powinni otrzymywać diet wzbogacanych w argininę, nukleotydy i kwasy tłuszczowe omega 3 (B) ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition: Intensive Care, Clinical Nutrition, 2006;25:

58 Czy w ŻE należy stosować suplementację glutaminy? Standardową dietę przemysłową powinno się uzupełniać glutaminą u chorych z oparzeniami (A) lub po urazach (A) ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition: Intensive Care, Clinical Nutrition, 2006;25:

59 U pacjentów leczonych na oddziałach intensywnej terapii zaleca się: wczesne rozpoczynanie żywienia dojelitowego przez zgłębnik nosowo-żołądkowy dietą standardową WARUNEK!!! chory stabilny hemodynamicznie funkcjonujący przewód pokarmowy

60 [...] śmierć z powodu wyniszczenia towarzyszącego różnym chorobom nie powinna mieć więcej miejsca, ponieważ odkryto nowe drogi podania składników odżywczych [...]. J.T. Whittaker, 1876