Upadłość przedsiębiorcy Kwestie upadłości podmiotów gospodarczych reguluje ustawa z dnia roku Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz U poz.

Transkrypt

1 Upadłość przedsiębiorcy Kwestie upadłości podmiotów gospodarczych reguluje ustawa z dnia roku Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz U poz. 535). Przepisy ustawy stosuje się do dłużników będących przedsiębiorcami, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, czyli do osób fizycznych, osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli prowadzą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową (art.5 ust 1 i 2). Przepisy ustawy stosuje się do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem (wspólnik jawny, komplementariusz) wspólników spółki partnerskiej (adwokaci, radcowie prawni) a także do oddziałów banków zagranicznych w rozumieniu przepisów prawa bankowego (art 5 ust 3). Nie można ogłosić upadłości: Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, publicznych samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej, instytucji i osób prawnych utworzonych w drodze ustawy oraz utworzonych w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą (NBP, Lasy Państwowe, PLL LOT, PKP itp.) (art. 6 ustawy). Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużników, który stał się niewypłacalny (art. 10). Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań (art. 11 ust 1) z tym, że dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majtku, nawet wówczas gdy na bieżąco reguluje te zobowiązania (art. 11 ust 2). Sąd może oddalić wniosek ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10 % wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika (art. 12 ust 1) z tym, że przepisu ust 1 nie stosuje się jeżeli niewykonanie zobowiązań ma charakter trwały albo gdy oddalenie wniosku może spowodować pokrzywdzenie wierzyteli (ust 2). Mimo zaistnienia przesłanek upadłości sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 13 ust 1). Sąd może oddalić wniosek w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym w takim stopniu, że pozostały majątek nie wystarczy na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 13 ust 2).

2 Przepisów ust 2 nie stosuje się, że obciążenie majątku dłużnika są bezskuteczne według przepisów ustawy albo gdy dokonane zostały w celu pokrzywdzenia wierzycieli jak również gdy dłużnik wyzbył się majątku wystarczającego na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 13 ust 3). Postępowanie upadłościowe przewiduje następujące rodzaje upadłości: - Upadłość obejmująca likwidację majątku upadłego - Upadłość z możliwością zawarcia układu z pozbawieniem dłużnika zarządu majątkiem - Upadłość z możliwością zawarcia układu z pozostawieniem dłużnikowi prawa zarządu majątku Przy upadłości układowej możliwa jest forma układu likwidacyjnego (przejęcia składników majątku dłużnika praw wierzycieli). Postępowanie układowe stosuje się, gdy zostanie uprawdopodobnione, że w drodze układu wierzyciele zostaną zaspokojeni w wyższym stopniu, niż zostaliby zaspokojeni po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika (art. 14 ust 1). Postępowania upadłościowego nie prowadzi się, gdy z uwagi na dotychczasowe zachowanie dłużnika nie ma pewności, że układ będzie wykonany, chyba że propozycje układowe przewidują układ likwidacyjny (art. 14 ust 2). Sąd może zmieniać rodzaje postępowań (art. 16 i art. 17) gdy ujawniły się nowe okoliczności w sprawie. Wniosek o ogłoszenie upadłości składa się do sądu rejonowego, gospodarczego, właściwego dla położenia zakładu głównego dłużnika. Sąd bada najpierw wniosek pod względem formalno-prawnym a następnie rozpatruje jego zasadność merytoryczną na posiedzeniu niejawnym lub na rozprawie. Postanowieniu upadłości sąd wydaje w terminie dwóch miesięcy od daty złożenia wniosku. Sąd może dopuścić dowód z opinii biegłego w celu zbadania stanu przedsiębiorstwa oraz zachowania terminu do złożenia wniosku. Jeżeli są widzi możliwość zawarcia układu zwołuje wstępne zgromadzenie wierzycieli, które wypowiada się co do dalszego postępowania, wybiera radę wierzycieli, wypowiada się co do osoby syndyka, nadzorcy sądowego lub zarządcy. Sąd może w razie potrzeby wysłuchać dłużnika i wierzyciela będącego wnioskodawcą, Jeżeli wierzyciel złożył wniosek w złej wierze, sąd oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości obciąży wierzyciela kosztami postępowania. W przypadku oddalenia wniosku

3 złożonego w złej wierze, dłużnikowi a także osobie trzeciej przysługuje przeciwko wierzycielowi roszczenie o naprawie szkody. Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika sąd niezwłocznie dokonuje zabezpieczenia jego majątku przez ustanowienie tymczasowego nadzoru sądowego. Jeżeli dłużnik nie wykonuje poleceń tymczasowego nadzoru lub istnieje obawa, że ukrywał swój majątek lub inaczej działał na szkodę wierzycieli, sąd wyznacza zarządce tymczasowego, kontrolującego czynności dłużnika przekraczającego zwykły zarząd. Wniosek o ogłoszenie upadłości ma inną treść gdy składa go dłużnik a inną treść, gdy składa wierzyciel lub wspólnicy, likwidator, organ założycielski itp. Obowiązek złożenia wniosku ma dłużnik w ciągu dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna lub jednostka posiadająca zdolność prawną, obowiązek powyższy spoczywa na każdym, kto ma prawo ją reprezentować, pod rygorem odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wskutek niezgłoszenia wniosku w terminie. Wniosek zgodnie z treścią art. 22 musi zawierać: oznaczenie dłużnika, oznaczenie miejsca w którym znajduje się przedsiębiorstwo lub inny majątek dłużnika, wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie (art. 22) oraz ew. propozycje układowe (art.24). Jeżeli wniosek składa dłużnik powinien we wniosku określić czy wnosi o ogłoszenie upadłości z możliwości zawarcia układu, czy też o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku i dołączyć do wniosku: aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników, aktualne sprawozdanie finansowe, spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności oraz terminów zapłaty a także zabezpieczeń, oświadczenie o spłatach długów dokonanych w terminie 6 miesięcy od złożenia wniosku, spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec dłużnika, wykaz tytułów egzekucyjnych przeciwko wierzycielowi, informacje o ustanowionych na majątku dłużnika hipotekach, zastawach oraz prowadzonych postępowaniach sądowych i administracyjnych wobec majątkiem dłużnika, adresy reprezentantów dłużnika i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni w razie wniosku o zawarcie układu ponadto propozycje układowe i rachunek przepływów pieniężnych za ostatnie dwanaście miesięcy. Dłużnik musi też wraz z wnioskiem złożyć oświadczenie co do prawdziwości danych zawartych na wniosku (art. 25). Uwzględniając wniosek o ogłoszeniu upadłości sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości w którym (art. 51) wymienia dłużnika, określa sposób prowadzenia postępowania, określa zakres sprawozdania zarządu przez upadłego jeżeli jest możliwość zawarcia układu, wzywa wierzycieli upadłego do zgłoszenia wierzytelności w terminie 1-3 miesięcy, wzywa osoby którym służą prawa i roszczenia osobiste do dłużnika na

4 nieruchomości do ich zgłoszenia w terminie 1-3 miesięcy, wyznacza sędziego-komisarza oraz syndyka albo nadzorcę sądowego i zarządce (gdy układ). Ogłoszeniu o upadłości upublicznia się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz dzienniku o zasięgu lokalnym. O ogłoszeniu upadłości zawiadamia się izbę skarbowa i ZUS. Skutki ogłoszenia upadłości uregulowane są w art ustawy i dotyczą zarówno osoby jak i majątek upadłego. Upadły przede wszystkim w razie likwidacji jego majątku ma obowiązek jego wydania (to samo członek organu osoby prawnej) syndykowi, a w razie układu udzielać sędziemu- komisarzowi i nadzorcy wszelkich wyjaśnień. Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości. Nie wchodzi do masy upadłości (art. 63) mienie wyłączone z egzekucji według przepisów kodeksu cywilnego, wynagrodzenia za pracę upadłego w części nie podlegającej zajęciu, mienie wyłączone uchwałą zgromadzenia wierzycieli, nieściągalne wierzytelności oraz niezbywalne ruchomości wyłączone przez sędziego komisarza. Majątek ustala się przez spis inwentarza i oszacowanie. Domniemywa się, że rzeczy znajdują się w posiadaniu upadłego w dniu ogłoszenia upadłości należą do majątku upadłego jest to domniemanie wzruszalne i można uzyskać wyłączeniu postanowieniem sędziego komisarza, które jest zaskarżone do sądu. Ogłoszenie upadłości powoduje niemożność obciążania majątku hipoteką i ustawami (art. 81). Zestawienia umowne przewidujące na wypadek upadłości zmianę lub rozwiązanie umowy są nieważne (art. 83). Skutki upadłości co do zobowiązań upadłego są inne przy upadłości z możliwością układu (art ) i inne przy likwidacji majątku upadłego (art ). Przy likwidacji zobowiązania pieniężne upadłego, których termin płatności świadczenia jeszcze nie nastąpił, stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości, a niepieniężne zmieniają na pieniężne i wymagalne (art. 91). Z masy upadłości mogą być zaspokajane tylko odsetki na okres do dnia ogłoszenia upadłości (art. 92 ust 1) chyba, że są to odsetki zabezpieczone hipoteką lub zastawami to wtedy wszystkie lecz tylko z przedmiotu zabezpieczenia (art.92 ust 2). Potrącenie wierzytelności jest dopuszczalne, lecz z ograniczeniami (art. 93 do 95). Wykonanie zobowiązań z umów wzajemnych ulegają modyfikacji (art ) przy czym pobranie z góry przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości czynszów najmu i

5 dzierżawy lub rozporządzenia tym organem nie zwalnia najemcy i dzierżawcy od zapłaty tego czynszu jeśli dotyczy on więcej niż 3 lub 6 miesięcy (art. 106 i 107). W razie upadłości ustaje wspólność majątkowa małżonków z dniem ogłoszenia upadłości (art. 124) a zmniejszenie wspólności majątkowej orzeczeniem sądu jest skuteczne gdy wcześniejsze niż rok a umową gdy wcześniej niż dwa lata przed ogłoszeniem upadłości (art. 125 i 126). Bezskuteczne są czynności prawne upadłego rozporządzają majątkiem dokonane w ciągu roku przed ogłoszeniem upadłości (art. 127 ust 1) oraz czynności prawne odpłatne z najbliższymi dokonane w terminie sześciu miesięcy przed ogłoszeniem upadłości (art. 128). Mogą być uznane za bezskuteczne inne obciążenia (art ). Wpływ ogłoszenia upadłości na postępowania sądowe i administracyjne jest inny przy upadłości układowej (art ) a inny przy likwidacji majątku (art. 148). Zgodnie z art. 140 postępowania zabezpieczające i egzekucyjne zarówno sądowe jak i administracyjne przy układzie podlegają zawieszeniu. Zgodnie z art. 146 ust 1 postępowania egzekucyjne sądowe i administracyjne przy likwidacji ulegają umorzeniu a nowych nie można wszczynać (art. 146 ust 4). Problematykę kosztów postępowania upadłościowego regulują przepisy art ustawy. Sprawy dotyczące zgłoszenia i ustalenia wierzytelności uregulowane są w art ustawy. Zgłoszenie wierzytelności dokonuje się sędziemu-komisarzowi na piśmie w dwóch egzemplarzach, załączając oryginał poświadczony przez notariusza lub pełnomocnika wierzyciela (adwokata, radcę prawnego) odpis dokumentu uzasadniającego zgłoszenie (art. 239). W zgłoszeniu należy podać: dane wierzyciela, określenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnej, dowody stwierdzające istnienie wierzytelności, kategorię do której wierzytelność ma być zaliczona, stan sprawy jeżeli co do wierzytelności toczy się postępowanie sądowe lub administracyjne (art. 240). Zgłoszona wierzytelność podlega sprawdzeniu (art ). Po upływie terminu do zgłoszenia wierzytelności następuje ustalenie listy wierzytelności (art ). Zaspokojenie wierzycieli ma inny charakter przy upadłości likwidacyjnej a inny przy upadłości układowej. Sprawy układu uregulowane są w art ustawy.

6 Sposób likwidacji masy upadłości regulują przepisy art ustawy, wyszczególniając zasady ogólne (art ) sprzedaż przedsiębiorstwa jako całości lub zorganizowanej części (art ) sprzedaż ruchomości (art ) likwidację wierzytelności i praw majątkowych (art ). Podział funduszy masy upadłości i sum uzyskanych ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo regulują przepisy art ) ustawy, wyróżniając sumy uzyskane ze sprzedaży rzeczy i praw objętych obciążeniami hipotecznymi i zastawami oraz sumy pozostałe powstałe ze sprzedaży innych rzeczy i praw. Sumy uzyskane ze zbycia rzeczy i praw obciążonych służą do zabezpieczenia wierzycieli posiadających te zabezpieczenia a tylko nadwyżki wchodzą do masy upadłości (art. 336). Są zaspokajane w kolejności pierwszeństwa (art. 345 i 346). Z masy upadłości zaspokaja się następujące kategorie (art. 342): - Pierwsza to kategoria postępowania upadłościowego i inne uprzywilejowane należności - Druga to podatki i inne daniny publiczne oraz składki nie podlegające zaspokojeniu w kat. pierwszej - Trzecia to inne wierzytelności, jeżeli nie podlegają zaspokojeniu w kat. Czwartej, wraz odsetkami za ostatni rok przed datą ogłoszenia upadłości, z odszkodowaniem umownym, kosztami procesu i egzekucji (ta kategoria obejmuje większość wierzycieli) - Czwarta to odsetki, które nie należą do wyższej kategorii a także kary grzywny i należności z tytułu darowizn i zapisów (b. rzadko zaspokajane). Podział funduszy masy upadłości regulują art i obejmuje ustalenie planu podziału, zgłaszaniu i rozpatrywanie zarzutów oraz wykonanie planu podziału. Postępowanie upadłościowe kończy się: - Zawarciem układu (art ) - Likwidacją masy upadłości i podziałem funduszy (art ) - Umorzeniem postępowania, gdy nie dochodzi do zaspokojenia wierzycieli (art ) z tym, że sąd może orzec o umorzeniu w całości lub w części zobowiązań upadłego, które nie zostały zaspokojone, jeżeli upadły jest osoba fizyczną i zachodziły wyjątkowe okoliczności niezależnych od niego (art. 369).

7 Postępowanie upadłościowe może rodzić skutki określone w art oraz w ustawie z dnia roku o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U 121 poz 769 z późn. zmianami). Sąd może orzec na okres od 3-10 lat pozbawienia prawa działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby, które niedopełniły obowiązków wyszczególnionych w art Sąd rejestrowy (KRS) z urzędu wpisuje do rejestru niewypłacalnych dłużników osoby fizyczne w razie okoliczności wymienionych w art. 55 KRS (nie zgłoszenia upadłości w terminie) wspólników ponoszących odpowiedzialność całym majątkiem, osoby pozbawione prawa wykonywania zawodu. Zgodnie z treścią art. 58 o KRS wpisy te nie podlegają publikacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym a wykreśla się je w myśl art. 60 KRS z urzędu po upływie 7 lat od dnia dokonania wpisu Opracował: Andrzej Gensler Łódź, dn r.