Quo vadis radiologio stomatologiczna i szczękowo-twarzowa w Europie*

Transkrypt

1 Czas. Stomatol., 2007, LX, 11, Polish Dental Society Quo vadis radiologio stomatologiczna i szczękowo-twarzowa w Europie* Quo vadis dental and maxillofacial radiology in Europe Krystyna Thun-Szretter 1,2 Z Zakładu Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej AM w Warszawie 1 Kierownik: prof. dr hab.med. A.Dowż enko Z Sekcji Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej PTS 2 Summary Introduction: Dental and maxillofacial radiology is a multidisciplinary speciality which deals with imaging stomatognathic disorders for diagnostic purposes. Technological advancement of radiological imaging techniques as well as the dynamic progress in all dental specialities have created a need for consultants, diagnosticians and radiographers to serve in the area of dentistry. European Academy of DentoMaxilloFacial Radiology (EADMFR) which promotes diagnostic advancement and improvement in the area of dental and maxillofacial radiology in Europe encourages the development of DMFR specialist training throughout Europe. Aim of the study: To present the framework for a specialist training programme in DMFR as recommended by EADMFR. The relevant information is also available at Conclusion: In view of the situation in other countries and the inevitable progress in all medical specialities it seems necessary to consult with heads of faculties and research centres the need to introduce dental and maxillofacial radiology as a new speciality. Streszczenie Wprowadzenie: radiologia stomatologiczna i szczękowo-twarzowa jest dziedziną z pogranicza radiologii i stomatologii zajmującą się diagnostyką obrazową chorób układu stomatognatycznego. Postęp techniczny w metodach obrazowania radiologicznego oraz dynamiczny postęp we wszystkich specjalnościach stomatologicznych stwarzają zapotrzebowanie na wyłonienie grupy lekarzy konsultujących i interpretujących oraz wykonujących badania radiologiczne na potrzeby stomatologii. EADMFR inspirująca i wspierająca postęp w diagnostyce, nauczaniu i badaniach naukowych w zakresie radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej w Europie zachęca państwa członkowskie Unii Europejskiej do wprowadzenia specjalizacji z radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej. Cel pracy:omówienie programu specjalizacji z radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej pt.: Framework for Specialist Training in Dental and Maxillofacial Radiology proponowanego przez EADMFR i dostępnego ze strony: Podsumowanie: w świetle doświadczeń innych państw i ciągłego oraz nieuniknionego postępu we wszystkich dziedzinach medycyny wydają się celowe konsultacje z kierownikami katedr i zakładów naukowych oraz z Krajowymi Specjalistami dotyczące potrzeby wprowadzenia specjalizacji w zakresie radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej. KEYWORDS: dental and maxillfacial radiology, specialist training HASŁA INDEKSOWE: radiologia stomatologiczna i szczękowo-twarzowa, specjalizacja * praca prezentowana podczas VI Kongresu Polskiego Towarzystwa Chirurgii Jamy Ustnej i Chirurgii Szczękowo-Twarzowej, Książ k/wałbrzycha wrzesień 2007 r. 752

2 2007, LX, 11 Radiologia stomatologiczna i szczękowo- twarzowa Wprowadzenie Radiologia stomatologiczna i szczękowo- -twarzowa jest dziedziną z pogranicza radiologii i stomatologii zajmującą się diagnostyką obrazową chorób układu stomatognatycznego. W diagnostyce chorób części twarzowej czaszki i szyi są wykorzystywane wszystkie skuteczne i dostępne metody wizualizacji: rentgenodiagnostyka i ultrasonografia oraz technika magnetycznego rezonansu. Rentgenodiagnostyka jest podstawową metodą diagnostyczną stosowaną w medycynie od ponad stu lat. Wykryte przez Wilhelma Konrada Rentgena 8 listopada 1895 r. promienie X już w następnym roku zostały zastosowane do wykonania zdjęcia uzębienia. W kilka lat potem opracowano i wprowadzono do diagnostyki lekarskiej technikę konwencjonalnych zdjęć rentgenowskich, w tym również zdjęć wewnątrzustnych, które są nadal najbardziej rozpowszechnioną i podstawową metodą wizualizacji zębów [3, 7, 10]. W drugiej połowie XX wieku nastąpił bardzo szybki rozwój metod obrazowania radiologicznego, w tym również obszaru części twarzowej czaszki. Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych do diagnostyki w stomatologii wprowadzono pantomografię, a w kolejnych latach badania za pomocą tomografii komputerowej, ultrasonografii i magnetycznego rezonansu. Ostatnie dwie dekady to burzliwy postęp związany z doskonaleniem metodyki badań, aparatury i urządzeń pomocniczych w radiologii lekarskiej, w tym również stomatologicznej. W 1987 roku rozpoczęto stosowanie systemów radiografii cyfrowej w technice wykonania rentgenowskich zdjęć wewnątrzustnych, pantomograficznych oraz cefalometrycznych, a od 2001 roku wdrożono do diagnostyki układu stomatognatycznego tomografię komputerową wiązki stożkowej. W ostatnich latach dokonano także modyfikacji w tradycyjnych badaniach rentgenowskich części twarzowej czaszki owocujących poprawą jakości obrazu przy jednoczesnym zmniejszeniu zbędnego napromieniowania badanych [1, 2, 5, 6]. Postęp techniczny i technologiczny w metodach obrazowania radiologicznego oraz dynamiczny rozwój we wszystkich specjalnościach stomatologicznych stwarzają zapotrzebowanie na wyłonienie grupy lekarzy konsultujących podstawowe badania radiologiczne, tj. zdjęcia wewnątrzustne i pantomograficzne oraz wykonujących i interpretujących specjalistyczne badania radiologiczne na potrzeby stomatologii. Nie bez znaczenia pozostaje konieczność przed oraz podyplomowego kształcenia i szkolenia w zakresie radiologii na kierunkach lekarsko-dentystycznych. Cel pracy Celem pracy było omówienie programu specjalizacji z radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej opracowanego i zalecanego przez European Academy of DentoMaxillofacial Radiology (EADMFR). Kształcenie w zakresie radiologii stomatologicznej i szczękowotwa rzowej w Europie Przez wiele lat wymiana poglądów i doskonalenie się w radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej w krajach europejskich odbywała się w ramach utworzonego w 1968 roku International Association of DentoMaxilloFacial Radiology (IADMFR), kontaktów osobistych oraz kongresów tematycznie związanych z zagadnieniami radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej, organizowanych przez sekcje radiologii sto- 753

3 K. Thun -Szretter Czas. Stomatol., matologicznej i szczękowo-twarzowej stomatologicznych i radiologicznych europejskich towarzystw naukowych, w tym również polskich [9]. Pierwszy Kongres Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej w Europie został zorganizowany z incjatywy profesora Dawida Smitha w Genewie (Szwajcaria) w 1987r. Kolejne odbyły się w: Kuopio (Finlandia) 1989 r., Amsterdam (Holandia) 1990 r., Turyn (Włochy) 1993 r., Kolonii (Niemcy) 1995 r., Oslo (Norwegia) 1998 r., Ateny (Grecja) 2000 r., Kraków (Polska) 2002 r., Malmö (Szwecja) 2004 r., Lueven (Belgia) 2006 r. Europejskie Kongresy Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej do 2004 roku były w zasadzie nieformalnymi spotkaniami lekarzy i nauczycieli akademickich zainteresowanych tą dziedziną stomatologii i medycyny, w większości członków Międzynarodowego Towarzystwa Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej (IADMFR International Association of DentoMaxilloFacial Radiology). W trakcie tych naukowych spotkań organizowanych przez narodowe towarzystwa naukowe wielokrotnie podnoszono i dyskutowano ideę utworzenia formalnego Europejskiego Towarzystwa Radiologii Stomatolgicznej i Szczękowo Twarzowej. Jednak dopiero w 2002 roku, podczas 8 Kongresu Europejskiego DMFR w Krakowie zapadły wiążące decyzje. Dr Lennart Flygare z Szwecji, dr Kostas Tsiklakis z Grecji oraz Mr. Eric Whaites z Wielkiej Brytanii utworzyli grupę roboczą. Zadaniem grupy roboczej było przygotowanie prawnych podstaw do utworzenia i zrejestrowania naukowego towarzystwa reprezentującego problemy i zagadnienia związane z radiologią stomatologiczną i szczękowo-twarzową w krajach należących do Unii Europejskiej. Towarzystwo utworzono formalnie i powołano do życia podczas 9 Europejskiego Kongresu Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo- Twarzowej w Malmö w 2004 roku i nazwano European Academy of DentoMaxilloFacial Radiology (EADMFR). Dnia 17 czerwca 2004 roku w Malmö brałam udział w walnym zebraniu członków założycieli (ryc. 1) z 21 krajów Europy, na którym zaakceptowano wstępny statut EADMFR opracowany przez grupę roboczą (ryc. 2), godło (ryc. 3) oraz wybrano zarząd (ryc. 4), w którego pracach związanych z nauczaniem przeddyplomowym mam zaszczyt uczestniczyć [8]. Ostateczna wersja statutu EADMFR po uwzględnieniu wniesionych poprawek została zaakceptowana przez Walne Zgromadzenie podczas 10 Kongresu EADMFR w Leuven 3 czerwca 2006 roku. W statucie wytyczono między innymi cele działania EADMFR. Ustalono, że celem działania European Academy of DentoMaxilloFacial Radiology(EADMFR) jest przede wszystkim: inspirowanie wysokiego poziomu zawodowego w radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej w krajach Unii Europejskiej, podnoszenie poziomu nauczania przed i podyplomowego w zakresie radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej, opracowanie jednolitego programu nauczania radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej w państwach należących do Unii Europejskiej, opracowanie i wdrożenie algorytmów radiologicznego postępowania diagnostycznego w radiologii stomatologicznej 754

4 2007, LX, 11 Ryc. 1. Certyﬁkat członka założyciela EADMFR. Radiologia stomatologiczna i szczękowo-twarzowa Ryc. 2. Wstępny projekt statutu EADMFR. Ryc. 3. Godło EADMFR. i szczękowo-twarzowej uwzględniającego zasady ochrony radiologicznej, inspirowanie i promowanie badań naukowych w zakresie radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej oraz wprowadzenie specjalizacji w zakresie radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Ryc. 4. Skład zarządu EADMFR. 755

5 K. Thun -Szretter Czas. Stomatol., EADMFR rekomenduje wprowadzenie specjalizacji z radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej w państwach członkowskich Unii Europejskiej, ponieważ w stomatologii istnieje kliniczne zapotrzebowanie na badania obrazowe z zastosowaniem wszystkich metod i technik stosowanych w radiologii lekarskiej. W wielu krajach świata, w tym również w krajach członkowskich Unii Europejskiej wprowadzono lub jest w toku rejestracja specjalizacji w zakresie radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej [4]. Wstępny projekt szkolenia specjalizacyjnego w zakresie radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej opracowanego przez EADMFR pt.: Framework for Specialist Training in Dental and Maxillofacial Radiology jest dostępny z strony internetowej pod adresem: Specjalizacja jest przewidziana dla lekarzy dentystów i lekarz medycyny, po upływie co najmniej dwóch lat od uzyskania dyplomu. Lekarz rozpoczynający specjalizację musi uczestniczyć w szkoleniu w pełnym wymiarze godzin, tzn. 40 godzin tygodniowo przez 3 lata. Zdaniem EADMFR instytucja szkoląca powinna posiadać: akredytację, nowoczesną aparaturę do badania za pomocą Rtg,USG i MR, zapewnić specjalizującym się lekarzom możliwość wykonania odpowiedniej liczby badań, dostęp do naukowej biblioteki i sieci. Zgodnie z zaleceniami EADMFR w programie specjalizacji powinny być uwzględnione zagadnienia dotyczące: fizyki promieniowania jonizującego, radiobiologii, zasad ochrony radiologicznej, podstaw teoretycznych rentgenodiagnostyki, tomografii komputerowej, technik magnetycznego rezonansu jądrowego, ultrasonografii, PET, diagnostyki radiologicznej i procedur interwencyjnych stosowanych w chorobach gruczołów ślinowych, anatomii radiologicznej obszaru głowy i szyi, diagnostyki różnicowej chorób układu stomatognatycznego i przylegających struktur anatomicznych, podstaw neuroradiologii, radiologii klatki piersiowej, angiografii oraz innych technik badania radiologicznego obszaru głowy i szyi. EADMFR jest zdania, że specjalista w zakresie radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej powinien: legitymować się wiedzą i umiejętnością dotyczącą stosowania wszystkich metod obrazowania radiologicznego, znać podstawy fizyczne i techniczne stosowanych metod i technik obrazowania, znać wpływ biologiczny stosowanych technik na tkanki organizmu, znać stosowaną aparaturę i sprzęt, znać fizjologię układu stomatognatycznego, znać procedury stosowane w chirurgii szczękowo-twarzowej i jamy ustnej, znać nieprawidłowości w obszarze głowy i szyi, znać objawy radiologiczne schorzeń układowych manifestujące się w obszarze głowy i szyi, znać przepisy ochrony radiologicznej, jednostki promieniowania i dozymetrię, 756

6 2007, LX, 11 Radiologia stomatologiczna i szczękowo- twarzowa znać ryzyko związane z wykonywanym badaniem, znać wskazania do badania, współpracować w ramach opieki zdrowotnej nie tylko z lekarzami stomatologami, ale również z lekarzami medycyny a w szczególności z specjalistami w dziedzinie medycyny obrazowej. Podsumowanie W świetle doświadczeń innych państw oraz ciągłego i nieuniknionego postępu we wszystkich dziedzinach medycyny wydaje się celowe przeprowadzenie konsultacji z Kierownikami Katedr i Zakładów Akademii Medycznych i Uniwersytetów Medycznych oraz z Krajowymi Specjalistami odnośnie potrzeby wprowadzenia specjalizacji w zakresie radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej. Piśmiennictwo 1. Arai Y, Tammisalo E, Iwai K, Hashimoto K, Shinoda K: Development of Compact computed tomographic apparatus for dental use. Dentomaxillfac Radiol 1999, 28: Cieślińska-Wilk G: Postępy w radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej. Gazeta Lekarska 1995, 58, 11: Cieślińska-Wilk G: Narząd żucia. Red. B. Pruszyński w: Radiologia. Diagnostyka obrazowa. Wydawnictwa Lekarskie PZWL, Warszawa 1999, str Flygare L: Interesting Subjects. EADMFR Newsletter 2007, 3: Markiewicz H: Postępy w diagnostyce radiologicznej czaszki twarzowej i szyi. Mag Stomatol 2004, 4: Marmulla R, Wortche R, Muhling J, Hassefeld S: Geometric accuracy of the NewTom 9000 Cone Beam CT. Dentomaxillofac Radiol 2005, 34, 1: Langland O E,Sippy F H, Langlais R P: Textbook of Dental Radiology. Charles C Thomas, United States of America 1984, str Szymańska J, Markiewicz H: Nowoczesna diagnostyka rentgenowska w stomatologii. Mag Stomatol 2001, 4: Thun-Szretter K: Sprawozdanie z 9 Europejskiego Kongresu Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej w Malmö, czerwiec 2004 r. Czas Stomatol 2004, LVII, 10: Thun-Szretter K, Dowż enko A: Zakład Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo- Twarzowej IS Oddziału Stomatologicznego I Wydziału Lekarskiego AM w Warszawie w latach Med Dydak Wychow 2004, XXXVI, supl. 2: Zgliczyński SzL, Pruszyński B: Zarys dziejów radiologii lekarskiej. Red. B. Pruszyński w: Radiologia. Diagnostyka obrazowa. Wydawnictwa Lekarskie PZWL, Warszawa 1999, str Otrzymano: dnia 12.X.2007 r. Adres autorki: Warszawa, ul.nowogrodzka 59 Tel: Fax: k.thun@wp.pl 757