Miło mi powitać Państwa i zaproponować lekturę

Transkrypt

1 Tadeusz Żurowski Redaktor naczelny Miło mi powitać Państwa i zaproponować lekturę kolejnego numeru RNW. Mogę to zrobić, ponieważ niezbadane wyroki Niebios rzuciły mnie w fotel redaktora naczelnego. Wyrok ten przyjąłem z pokorą, bo nie jest to pierwsza dziwna przygoda w moim życiu. Za to zespół redakcyjny nerwowo przebiera nogami, nie wiedząc, czego może się spodziewać po jeźdźcu znikąd, który dotychczas zapełniał zaledwie jedną z ostatnich stron felietonami pisanymi tak, że lepiej było pozostawiać je jedynie w polskiej wersji językowej. Ale do rzeczy. Proponuję zacząć lekturę od smakowitego opisu najciekawszych restauracji w galeriach handlowych, a zaraz potem poczytać o cudownym dziecku polskiego rynku nieruchomości, jakim w powszechnej opinii staje się Łódź jeszcze do niedawna symbol bezrobocia i stagnacji. Warto poznać też nasz najnowszy raport biurowy, dowiedzieć się o pozycji spółek deweloperskich na giełdzie, a także przeczytać bardzo interesujący artykuł Krzysztofa Czerkasa, który z charakterystyczną dla siebie erudycją opisuje tajniki funduszy inwestycyjnych. Mam jednak nadzieję, że profesjonalistów zainteresuje najbardziej rozmowa, jaką przeprowadziłem z Paulem Hardingiem, nadzorującym w DTZ zarządzanie nieruchomościami na obszarze Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki oraz z prezesem DTZ Retail Polska Grzegorzem Dudziakiem. Życzę Państwu przyjemnej lektury. Rafał Cygal Prezes zarzadu INFO PRESS Sp. z o.o. Zprawdziwą przyjemnością przedstawiam Państwu nowego redaktora naczelnego, Tadeusza Żurowskiego. Nasi czytelnicy znali go dotychczas jako autora felietonów z cyklu Kup pan cegłę. Nie jest dziennikarzem i z tego punktu widzenia moja decyzja może być uznana za niekonwencjonalną. Jednak redakcja RNW ma wystarczająco dużo doskonałych dziennikarzy; odczuwaliśmy natomiast potrzebę wzbogacenia zespołu o osobę dobrze znającą rynek nieruchomości. Myślę, że trudno byłoby mi znaleźć kogoś lepszego. Tadeusz Żurowski, absolwent Politechniki Warszawskiej, zajmuje się zawodowo rynkiem nieruchomości od 18 lat. Jest wybitnym rzeczoznawcą majątkowym, zarządcą nieruchomości i doradcą rynku nieruchomości. W roku 1991, wspólnie z grupą międzynarodowych specjalistów założył w Warszawie firmę PSI, znaną potem jako Healey & Baker, a obecnie Cushman & Wakefield, która prowadziła pierwsze w Polsce kursy wyceny nieruchomości metodami rynkowymi, które jeszcze wówczas były w Polsce nielegalne. W latach 90. wprowadzał do Polski inwestorów przemysłowych, takich jak Lucas, Armstrong, czy Ford, wynajdując im grunty i budując fabryki. Jednocześnie zajmował się wyceną nieruchomości i nadzorował pracę całego biura. W latach był prezydentem Polskiej Federacji Stowarzyszeń Zarządców Nieruchomości. Jego osiągnięcia zawodowe można by jeszcze wyliczać, jednak na mojej decyzji zaważyło przede wszystkim uznanie, jakim Tadeusz Żurowski cieszy się w środowisku związanym z rynkiem nieruchomości. Głęboko wierzę, że przy jego pomocy nasze czasopismo osiągnie jeszcze wyższy poziom i powiększy grono czytelników

2 Tadeusz Żurowski Editor in chief have the pleasure to welcome you and to invite you to I read the next issue of RNW. I am doing it because ordained by heaven I am unexpectedly the editor in chief of the monthly. I humbly accepted this decision, as this is not the first strange coincidence in my life. On the other hand, the editorial staff are stamping their feet because they don t know what can be expected from this rider from nowhere who so far was only writing features to fill one of the last pages of the magazine and I did it in such a way that it was better to leave them in the Polish version only. But let s get up to the point. I suggest you begin your reading with tasty description of the most interesting restaurants in retail galleries, followed by our report on the magnificent child of Polish real estate market, which Łódź becomes in general opinion not long ago a symbol of unemployment and stagnation. It is also worthwhile to get familiar with our latest office report, to learn about position of developer companies on the stock exchange and to read very interesting article of Krzysztof Czerkas, who with erudition typical for him described the secrets of investment funds. I hope, however, that professionals will be most interested in the talk I had with Paul Harding supervising for DTZ property management in Europe, Middle East and Africa and with Grzegorz Dudziak, president of DTZ Retail Polska. I wish you pleasant reading Rafał Cygal President of the Management Board INFO PRESS Sp. z o.o. It is my great pleasure to present to you the new editor in chief, Tadeusz Żurowski. Our readers have already known him as the author of the column Buy this brick, Mister! He is not a journalist and from this point of view my decision may be considered as unconventional. But the editorial board of RNW has several excellent journalists and we wanted to enrich our team by a person with a very good knowledge of the real estate market. I believe it would be difficult to find somebody better suited for this post. Tadeusz Żurowski, graduate of the Warsaw University of Technology has been professionally involved in the real estate market for 18 years. He is an outstanding property expert, property manager and adviser on real estate market. In 1991, together with a group of international specialists he established in Warsaw PSI company, later on known as Healey & Baker, and presently as Cushman & Wakefield, which was conducting first courses in this country about property valuation with market methods, at that time still illegal in Poland. In 1990s, Tadeusz Żurowki introduced industrial investors to Poland such as Lucas, Armstrong, or Ford, finding plots and building factories for them. At the same time he was engaged in property valuation and in running the whole company. In the years he was the President of the Polish Federation of Property Management Associations. I could mention his other professional achievements, but what weighted the most on my decisions was the recognition Tadeusz Żurowski gained in the community connected with the real estate market. I am deeply convinced that with his assistance our magazine will reach still higher professional level and will enjoy still wider readership. RNW MIESIĘCZNIK RYNKU NIERUCHOMOŚCI Warszawa, Adres redakcji: Warszawa, Al. Jerozolimskie 44 lok , tel./fax , , redakcja@rnw.pl, Redakcja: Redaktor naczelny: Tadeusz Żurowski, Redaktor prowadząca: Agnieszka Janas, Sekretarz redakcji: Mariusz Kalata, pracownicy/współpracownicy: Beata Ulatowska, Dorota Sobczyk, Aneta Wójcik, Ewelina Duczkowska, Marek Bryx, Grzegorz Buczek, Krzysztof Czerkas, Maciej Pawlak, Jacek Łaszek, Michał Sztabler, Barbara Warpechowska; Tłumaczenie: Maciej Tekielski, Layout, DTP: Mediakoncept, druk: KENGRAF, Wydawca: INFO PRESS Sp. z o.o., Al. Jerozolimskie 44, Warszawa, prezes zarządu Rafał Cygal, biuro@infopress.pl. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania i adjustowania nadesłanych tekstów, nie odpowiada za treść zamieszczanych reklam i ogłoszeń, ma prawo do odmowy publikacji bez podania przyczyn. Zabrania się sprzedaży czasopisma po cenie niższej od ceny detalicznej ustalonej przez wydawcę. Sprzedaż numerów aktualnych i archiwalnych po innej cenie jest nielegalna i grozi odpowiedzialnością karną. Jakiekolwiek materiały redakcyjne zawarte w niniejszym wydaniu, zawierające analizy, prognozy, opinie dotyczące papierów wartościowych, nie stanowią rekomendacji w rozumieniu odpowiednich przepisów prawa.

3 06/ Spis treści 6 Info Regiony / Info Regions 14 Info Kraj / Info Poland 22 Rynki Regionalne / Regional Markets Łódź pełne ręce roboty Łódź Hands fulle 32 Rynki Regionalne / Regional Markets Ziemia Obiecana po rewitalizacji The Promised Land after revitalisation 98 Turyści lubią Śląsk 22 Łódź pełne ręce roboty 114 Wycena liderów poszła w dół Content 92 Gość miesiąca / Guest on the month Czas przełamać niemoc It s time to overcome weakness 98 Turystyka / Tourism Turyści lubią Śląsk Tourists like Silesia 108 Prawo / Law Zapłata się należy, ale od kogo? The payment is due, but from whom? 112 Prawo Nie takie znowu dobre obyczaje 40 Debata RNW Podniebna Warszawa 114 Giełda Wycena liderów poszła w dół 50 Debata RNW - komentarze Plany, plany i jeszcze raz plany 58 Rynek Mieszkaniowy / Residential Market Zamieszkać między niebem a ziemią To live between the earth and the sky 69 Prezentacja / Presentation Rewitalizacja w sercu Kujaw Revitalisation in the heart of Kujawy region 70 Gość specjalny / Special Guest Międzynarodowi inwestorzy narzucają wysoki poziom International investors impose high standards 76 Rynek komercyjny / Commercial market Nietuzinkowe sposoby nakarmienia gości Uncommon ways to feed visitors 82 Rynek komercyjny / Commercial market Na rynku królują deweloperzy Developers reign supreme in the market 91 Patronat RNW Długa lista obecności 70 Międzynarodowi inwestorzy narzucają wysoki poziom 58 Zamieszkać między niebem a ziemią 76 Nietuzinkowe sposoby nakarmienia gości 116 Giełda Wrocławskie domy na parkiecie w Warszawie 117 Giełda Hotele to lwia część inwestycji 118 Finanse / Finances Wehikuł dla inwestora Vehicles for investors 126 Finanse Żółtka kartka dla bankowców 128 Finanse Uczymy się od siebie 13o Rynek Wtórny Zdążyć przed urlopem 133 Kup Pan cegłę Czy Łódź popłynie? 134 Widziane z boku Pójdziemy Aleją Gwiazd 136 Mówi się w branży 138 RNW bije brawo! 140 Formularz prenumeraty 4 5

4 Info Regiony...Wiele wskazuje na to, że ceny działek budowlanych nie będą już rosł Info Regiony Panattoni w akcji Panattoni Europe, deweloper powierzchni przemysłowych w Polsce i w Europie Środkowej poinformował o podpisaniu kilku umów najmu oraz podjęciu decyzji w sprawie nowych inwestycji. Nowe parki magazynowe powstają w Krakowie, Czeladzi i Gliwicach. Panattoni Park Kraków będzie miał powierzchnię 17 tys. mkw. W Gliwicach centrum będzie liczyło 28 tys. mkw. Ostatnią z nowych inwestycji na południu Polski jest Panattoni Park Czeladź o powierzchni 44 tys. mkw. Deweloper rozbudowuje także istniejące centra dystrybucyjne w Mysłowicach powstaje jeden z największych parków w Polsce. Ze względu na swoją lokalizację i rozmiary (190 tys. mkw., Panattoni Park Mysłowice będzie flagową inwestycją Panattoni Europe. Oprócz rozbudowy Mysłowic firma realizuje także nowe fazy parków w Błoniu, Wrocławiu i Łodzi. Jednocześnie buduje nowe centra logistyczne w Garwolinie, Strykowie, Ołtarzewie i Ożarowie. Równocześnie trwa wynajem obiektów. W Panattoni Park Poznań II deweloper podpisał umowę najmu 12,6 tys. mkw. powierzchni magazynowo-biurowej firmie outsourcingowej arvato services Polska. zarządzania bazami danych, korespondencji masowej, wysyłki i dystrybucji produktów, telefonicznej obsługi klientów, prowadzenia programów lojalnościowych, oraz usług finansowych Natomiast w Panattoni Park Wrocław wynajął ponad 2 tys. mkw. na magazyn oraz biuro firmie Dorado (artykuły zoologiczne). Warszawa i Łódź chcą lotniska Samorządy województw mazowieckiego oraz łódzkiego, a także Miasta Łodzi, podpisały Porozumienie w sprawie konieczności budowy Centralnego Portu dla Polski. Porozumienie wyraża stanowisko władz regionów mazowieckiego i łódzkiego oraz miasta Łodzi, dotyczące konieczności podjęcia w najbliższym czasie przez władze rządowe decyzji o lokalizacji nowego Centralnego Portu Lotniczego dla Polski. Zdaniem sygnatariuszy lotnisko powinno powstać pomiędzy Warszawą a Łodzią. Ich zdaniem tylko takie położenie jest w stanie generować na tyle duży ruch osób i towarów, aby przedsięwzięcie było ekonomicznie opłacalne. Prognozy na najbliższe lat wyraźnie mówią o znacznym rozwoju ruchu lotniczego. Jeśli dziś nie będziemy myśleć i działać perspektywicznie, za kilka lat staniemy przed poważnym problemem. Jedyną rozsądną lokalizacją Centralnego Portu Lotniczego jest bowiem przestrzeń pomiędzy Łodzią a Warszawą. Mamy nadzieję, że strona rządowa przychyli się do naszej wizji podkreślił Adam Struzik Marszałek Województwa Mazowieckiego. Oszklone Sea Towers Zakończony został montaż okien na dwóch wieżach obiektu apartamentowousługowego Sea Towers w Gdyni. Za dostarczenie stolarki oraz jej montaż, odpowiedzialna była firma Adpol., producent stolarki okiennej drewnianej i drewniano-aluminiowej. Adpol rozpoczął montaż stolarki otworowej w Sea Towers w sierpniu 2007r. Wyzwaniem był jednak ostatni etap montażu, który przypadł na okres zimowy. Prace dodatkowo utrudniała wysokość na której była wykonywana ponad 100 m nad poziomem morza. W okresie najszybciej postępujących prac zatrudnialiśmy ponad 70 wykwalifikowanych członków załogi informuje Waldemar Pawłowski, kierownik kontraktu Adpol. IIG buduje dla gigantów Immo Industry Group (IIG), deweloper nieruchomości logistycznych i przemysłowych, budowanych pod konkretne potrzeby odbiorców, zbuduje w Polsce zakłady produkcyjne dla klientów ze Skandynawii. Zakład dla firmy Outokumpu, globalnego producenta wyrobów ze stali nierdzewnej z siedzibą w Finlandii, powstanie Gant Development w dziesiątce Gant Development zajęła 8 miejsce wśród najlepszych pracodawców w tegorocznym ogólnopolskim badaniu przeprowadzonym przez firmę Hewitt Associates Najlepsi Pracodawcy W tegorocznej edycji udział wzięły 102 firmy reprezentujące różne branże, skale działania i regiony. Łącznie przebadano grupę ponad 21,5 tys. pracowników. W polskiej edycji badania może wziąć udział każda firma, która zatrudnia co najmniej 50 pracowników i działa na rynku polskim od minimum 2 lat. W badaniu pracownicy oceniali swoich pracodawców m.in. pod kątem możliwości rozwoju, praktyk organizacyjnych, relacji panujących między pracownikami, a także równowagi między życiem osobistym a pracą. w parku przemysłowym IIG Industrial Park Katowice. Zakład, w którym znajdzie zatrudnienie około 100 pracowników, rozpocznie produkcję w pierwszej połowie 2009 roku. Z kolei dla firmy Plastal, dostawcy tworzyw sztucznych dla przemysłu motoryzacyjnego, m.in. dla marek, Volkswagen, Fiat i Ford, grupa IIG zbuduje montażownię w Swarzędzu koło Poznania. Zakład Glivia jak nowa ING Real Estate Development rozpoczyna realizację nowego osiedla mieszkaniowego na Śląsku. Blisko 600 komfortowych mieszkań o podwyższonym standardzie powstaje w Gliwicach. Osiedle Glivia zostało zaprojektowane przez architektów z pracowni medusa group z Gliwic. Na obszarze 4 hektarów powstanie w sumie 14 czteropiętrowych budynków mieszkalnych, w trzech fazach realizacji. W I etapie powstanie sześć domów mieszkalnych w sumie 295 mieszkań. Kolejne etapy będą następowały sukcesywnie. Punktem wyjścia do tworzenia koncepcji architektonicznej osiedla Glivia są zabytkowe budynki dawnych koszar, powstałe pod koniec XIX wieku. Obok budynków z historycznymi elewacjami powstanie dwanaście nowoczesnych domów mieszkalnych. Twórcy osiedla zapewniają, że przykładają wagę do rewitalizacji. Zachowano zabytkowe części budynków, będzie gotowy do rozpoczęcia produkcji w styczniu 2009 roku. To nie wszystko. Trzeci obiekt IIG zbuduje dla Keiper, dostawcy z branży motoryzacyjnej. Nowy zakład produkcyjny powstanie w Skarbimierzu pod Wrocławiem. Będą tu produkowane fotele samochodowe na potrzeby General Motors. Zakład będzie gotowy do rozpoczęcia produkcji w ostatnim kwartale tego roku. wpisano budynki i trakty komunikacyjne osiedla w historyczny układ przestrzenny. Ceglany mur okalający teren Glivii zostanie poddany gruntownej renowacji. Fragmenty dziewiętnastowiecznej kostki brukowej zostały zabezpieczone i wrócą na osiedlowe aleje

5 Info Regiony Info Regiony Stan surowy Malta Office Park Rusza budowa Felicity Rośnie lista najemców Pomorska Park Przedstawiciele agencji King Sturge poinformowali o podpisaniu kolejnej umowy najmu w parku handlowym Pomorska Park w Bydgoszczy. Do grona najemców dołączyła firma Komfort, która wynajęła 870 mkw. Otwarcie parku zaplanowano na jesień 2008 roku. Pomorska Park to obiekt o powierzchni 7 tys. mkw. Przedstawiciele giełdowej spółki Echo Investment poinformowali o zakończeniu realizacji stanu surowego pierwszego etapu zespołu biurowego Malta Office Park w Poznaniu. W kwietniu zaczęła się też realizacja drugiego etapu inwestycji. Pierwszy etap projektu to dwa budynki o łącznej powierzchni najmu Park handlowy powstaje naprzeciwko Galerii Pomorskiej. Dotychczas umowy najmu powierzchni podpisały: supermarket Piotr i Paweł oraz Carpertight. Inwestorem parku jest irlandzki deweloper Jermon Group, który koncentruje się na inwestycjach w obiekty handlowe, zarówno w Irlandii jak i w Polsce. Kuchnia włoska dla mas dominować będzie kuchnia włoska. Pierwszy lokal znajduje się w Krakowie, przy ulicy Krupniczej 7, niedaleko Teatru Bagatela. W 2008 roku planowane jest otwarcie 5-6 restauracji Invito. Harmonogram zakłada otwieranie lokali w Krakowie (kwiecień 2008), w Gdyni (maj/czerwiec 2008), następnie we Wrocławiu i Warszawie. ponad 7 tys. mkw. Do tej pory wynajęto 70 proc. oferowanej powierzchni. Na liście najemców Malta Office Park znajdują się już: BP Polsoft, Océ, Raiffeisen Bank Polska, Martela, Axa Polska, Intermedica, Medicover i Inotel. Stan surowy pierwszego etapu Malta Office Park w Poznaniu zrealizowała kielecka firma budowlana Fakt Budownictwo. Ekspansja Cinema City W Bydgoszczy Cinema City otworzyło swój 24-ty multipleks w Polsce. Kino znajduje się w centrum handlowym Focus Park i oferuje 13 ekranów. Filmu na raz może oglądać 2,3 tys. widzów. Polska jest najważniejszym rynkiem dla Cinema City. To największy kraj, z tych, w których działamy i wciąż realizujemy tutaj intensywny plan inwestycyjny mówi Nisan Cohen, zastępca dyrektora finansowego Cinema City International. Spółka rozpoczęła działalność w Polsce osiem lat temu. W tej chwili posiada: 269 ekranów w 24 multipleksach. W budowie mamy jeszcze około 100 ekranów w 8 kinach i wciąż pracujemy nad kolejnymi projektami zapewnia Nisan Cohen. Ekrany zlokalizowane w Polsce stanowią 48 proc. wszystkich ekranów Cinema City, a Polska przynosi 53 proc. przychodów ogółem Cinema City International. W 2007 przychody spółki wypracowane w Polsce wyniosły 85,5 mln EUR i wzrosły o 23,8 proc. (rok do roku). Spółka C. H. Felin podpisała kontrakt z pierwszym wykonawcą prac budowlanych Centrum Handlowo-Rozrywkowego Felicity w Lublinie. Przetarg na wykonanie budynków hipermarketu Real oraz Leroy Merlin wygrała firma Warbud. Budynki o łącznej powierzchni około 30 tys. mkw. zostaną wykonane w ciągu 12 miesięcy za cenę 75 mln zł. Ostrobramska na starcie Pirelli Pekao Real Estate, spółka należąca do Pirelli RE (75 proc. udziałów) oraz Banku Pekao (25 proc. udziałów) będzie realizować projekt mieszkaniowy przy ul. Ostrobramskiej w Warszawie. Nowy kompleks mieszkaniowo usługowy o będzie miał 150 tys. mkw. powierzchni użytkowej mieszkań. Projektowany kompleks położony jest wśród istniejącej zabudowy handlowo usługowej w sąsiedztwie m.in. galerii handlowej Promenda czy wielko-powierzchniowych sklepów Media Markt oraz Conforama. W ramach realizacji pierwszego etapu inwestycji zostanie wybudowanych 431 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej ponad 28,5 tys. mkw. Deweloper zapewnia, że kompleks Ostrobramska 75 będzie stanowić osiedle mieszkalne z własnymi ulicami, placami, zabudową mieszkaniową i usługową oraz niezbędną infrastrukturą. Uwzględniając potrzeby przyszłych mieszkańców, projekt obejmuje również tereny zielone i place zabaw. GTC realizuje biura w Łodzi Gray International, deweloper Centrum Felicity planuje wyłonienie pozostałych wykonawców w ciągu najbliższych dwóch miesięcy. Ze względu na skalę przedsięwzięcia (powierzchnia całkowita centrum wraz z podziemnymi parkingami wyniesie ok. 250 tys. mkw.) w ramach negocjacji inwestora z wykonawcami został urealniony termin ukończenia realizacji. Firma Bovis Land Lease, pełniąca rolę Construction Managera, określiła termin otwarcia Felicity na wiosnę 2010 r. Jedenastka EM&F Grupa EM&F prowadzi ekspansję i otwiera nowe punkty w Polsce, Rosji, na Ukrainie, w Niemczech i Kazachstanie. W nowym centrum handlowym Focus Park w Bydgoszczy uruchomiła 11 nowych sklepów reprezentowanych przez siebie marek : Empik, Smyk, Hugo Boss, Esprit, Mexx, Mango, Aldo, Wallis, Cortefiel, Pedro Del Hierro, Palmers. W Focus Parku znalazła się także ZARA. Siecią Zara w Polsce zarządza spółka Zara Polska, w której Grupa EM&F posiada mniejszościowe udziały. Łączna powierzchnia sklepów Grupy EM&F otwartych w centrum handlowym Focus Park w Bydgoszczy wyniosła ponad 4,4 tys. mkw. PolRest zainaugurowała nową sieć restauracji Invito. Lokale będą należały do sektora casual dining ich oferta skierowana jest głównie do ludzi młodych i młodych rodzin, które chcą szybko i dobrze zjeść oraz nie wydawać wielu pieniędzy na posiłek. W Invito Do roku 2010 spółka zamierza zarządzać siecią restauracji Invito. Strategia rozwoju zakłada także otwieranie restauracji Invito w mniejszych miejscowościach niż do tej pory, w galeriach handlowych, przy dużych osiedlach mieszkaniowych, gdzie oferta gastronomiczna jest skromna lub nie ma jej wcale. Globe Trade Centre (GTC) rozpoczęła budowę University Business Park. Nowoczesny park biznesowy powstaje w ścisłym centrum Łodzi i będzie liczył ok. 37 tys. mkw. powierzchni biurowej klasy A. Pierwszy budynek będzie oddany do użytku w IV kwartale 2009 roku. W skład kompleksu wejdą dwa siedmiokondygnacyjne budynki biurowe (budynek A i budynek B) o łącznej powierzchni biurowej 36,8 tys. mkw. Pierwszy budynek zostanie oddany do użytku w IV kw roku, a drugi w I Projekt University BP powstał w łódzkiej pracowni NOW Biuro Architektoniczne. Ciemno grafitowa elewacja wykonana z wysokiej jakości materiałów i symetryczne wysokie przeszklenia, ma nadać budynkom atrakcyjny wygląd. Specjalnie dla najemców University Business Park na jego terenie powstanie kiosk i restauracja. Generalnym wykonawcą obiektu jest Strabag, a za wynajem powierzchni w budynku odpowiadają agencje King Sturge i Ober Haus. Opr. red

6 Info Regions...Wiele wskazuje na to, że ceny działek budowlanych nie będą już rosł Info Regions Panattoni in action Panattoni Europe, the developer of industrial space in Poland and in Central Europe informed about signing a few lease contracts and taking decision about new investments. New warehouse parks will be built in Cracow, Czeladź and Gliwice. Panattoni Park Cracow will have an area of 17,000 sq.m. The center in Gliwice will have 28,000 sq.m. The third of new investments in Southern Poland is Panattoni Park Czeladź with an area of 44,000 sq.m. The developer also extends existing distribution centers one of the biggest parks in Poland is built in Mysłowice. Due to its location and size (190,000 sq.m), Panattoni Park Mysłowice will be the flagship investment of Panattoni Europe. Except the extension of Mysłowice the company also realizes new stages of the parks in Błonie, Wrocław and Łódź. At the same time the company builds new logistic centers in Garwolin, Stryków, Ołtarzew and Ożarów. Simultaneously, the space in the parks is leased out. In Panattoni Park Poznań II the developer signed lease contract for 12,600 sq.m of warehouse and office space to outsourcing company arvato services Polska offering managing databases, mass correspondence, dispatch and distribution of products, telephone services for clients, conducting loyalty programs and financial services. On the other hand, Panattoni Park Wrocław leased out more than 2,000 sq.m to Dorado (zoological articles) for a warehouse and office. Warszawa and Łódź want airports Self governments of Mazowieckie Voivodship and Łódzkie Voivodship and the self government of the City of Łódź signed Agreement on the need to build Central Airport for Poland. The agreement expressed the position of the authorities of Mazovian and Łódzki regions and of the City of Łódź concerning the need for the government to take decision in the near future on location of a new Central Airport for Poland. In the opinion of the signatories, the airport should be located between Warsaw and Łódź. In their opinion, only such location may generate big enough traffic of passengers and goods for the undertaking to be profitable. - Forecasts for the coming years clearly indicate significant development of air traffic. If we do not think and act today with the view of the future, we shall face a serious problem in a few years. For the only reasonable location of the Central Airport is between Warsaw and Łódź. We hope that the government will accede to our vision Adam Struzik, the Marshall of Mazowieckie Voivodship stressed. Glazed Sea Towers Window assemblage on two apartment and service high-rises Sea Towers in Gdynia was completed. Adpol, manufacturer of wooden and wooden-aluminum window frames was responsible for supplying and assembling the windows. Adpol began assemblage of window frames in Sea Towers in August The last stage of assemblage taking place in winter time was a real challenge for the company. Works were the more difficult that they were performed at the height of more than 100 meters above the sea level. - When works were conducted at a fast pace we employed more than 70 members of our qualified staff - Waldemar Pawłowski, head of assemblage in Adpol informed. IIG builds for giants Immo Industry Group (IIG), the developer of logistic and industrial real estate built for specific needs of its clients, will construct industrial plants in Poland for Scandinavian clients. The plant for Outokumpu, global manufacturer of products made of stainless steel with its seat in Finland, will be built in IIG Industrial Gant Development in top 10 Gant Development took 8th place among the best employers in nationwide study conducted by Hewitt Associates Best Employers In the research this year 102 companies took part representing various sectors, scale of operation and regions. On the whole a group of more than 21,500 employees was examined. Any company with at least 50 employees and operating in the Polish market for at least 2 years may take part in the research. Employees were assessing their employers i.a. in the aspect of development opportunities, organizational practices, relationships between employees and the balance between private life and work. Park Katowice. The factory will employ 100 workers and will start production in the first half of In turn, for Plastal, supplier of plastics for automotive industry, i.a. for such brands as Volkswagen, Fiat and Ford, IIG group will construct an assemblage plant in Swarzędz near Poznań. The plant will be ready to start production in January Glivia as a new one ING Real Estate Development begins realization of a new residential estate in Silesia. Nearly 600 comfortable apartments in raised standard will be built in Gliwice. The Glivia estate was designed by architects from the studio medusa group from Gliwice. On the area of 4 hectares in total 14 four-storey residential buildings will be constructed in three stages. In the first stage six houses will be raised 295 apartments in total. Next stages will successively follow. The starting point for the architectural concept of the Glivia estate were monumental buildings of former barracks, built at the and of 19th century. Next to the buildings with historical elevations twelve modern residential houses will be erected. The authors of the estate assure that they pay much attention to revitalization. Monumental parts of buildings will be preserved, the That s not all. IIG will build third facility for Keiper, a supplier in automotive sector. The new manufacturing plant will be situated in Skarbimierz near Wrocław. Car seats will be manufactured for the needs of General Motors. The plant will be ready to start production in the last quarter this year. buildings and traffic routes of the estate were integrated with historical spatial arrangement. The brick wall surrounding the area of Glivia will be thoroughly renovated. Fragments of 19th century cobbles will be used for alleys in the estate

7 Info Regions Info Regions PolRest launched a new network of restaurants Invito. The outlets will belong to the sector of casual dining their offer is addressed mostly to young people and young families who want to eat well and fast and not to spend much money for the meal. Malta Office Park in raw state Representatives of the listed company Echo Investment informed about finishing the first stage of the office complex Malta Office Park in Poznań in raw state. In April realization of the second stage began. The first stage of the project included two buildings with total lease area of more than 7,000 sq.m. Up till now 70 per cent of the space offered was leased out. List of tenants in Pomorska Park is growing Representatives of King Sturge agency informed about signing next lease contract in the retail park Pomorska Park in Bydgoszcz. The company Komfort joined the group of occupiers of the park leasing 870 sq.m. Opening of the park is planned in the autumn Pomorska Park is a facility with the area of 7,000 sq.m. The retail park is situated opposite Galeria Pomorska. Other companies that signed lease agreements are Piotr i Paweł supermarket and Carpertight. The irish developer Jermon Group, which concentrates on investments in retail facilities, both in Ireland and in Poland, is the investor in the park. Italian kitchen for everybody In Invito Italian kitchen will predominate. The first restaurant is in Cracow at ul. Krupnicza 7, near Bagatela Theatre. In 2008 opening of 5-6 Invito restaurants is planned. The schedule provides for opening of restaurants in Cracow (April 2008), Gdynia (May/June 2008), then in Wrocław and Warsaw. By 2010 the company intends to manage a network of Invito restaurants. Development strategy also assumes opening Invito restaurants in smaller towns, in retail galleries, in big residential estates, where catering offer is modest or does not exist at all. On the list of tenants of Malta Office Park there are: BP Polsoft, Océ, Raiffeisen Bank Polska, Martela, Axa Polska, Intermedica, Medicover and Inotel. The raw state of the first stage of Malta Office Park in Poznań was realized by the company Fakt Budownictwo from Kielce. Expansion of Cinema City Cinema City opened in Bydgoszcz its 24th multiplex in Poland. The cinema is in the shopping center Focus Park and offers 13 screens. 2,300 spectators may see films at the same time. - Poland is the most important market for Cinema City. This is the biggest country where we operate and still realize an intensive investment plan - Nisan Cohen, deputy financial director of Cinema City International said. The company began its activity in Poland eight years ago. At the moment it has 269 screens in 24 multiplexes. - We have another about 100 screens in 8 cinemas under construction and we still work on next projects Nisan Cohen added. The screens in Poland constitute 48 per cent of all screens of Cinema City and Poland generates 53 per cent of total revenue of Cinema City International. In 2007 the revenue of the company generated in Poland amounted to EUR 85.5 million and increased by 23.8 per cent (year to year). Construction of Felicity started The company C. H. Felin signed contract with the first contractor of building works at Centrum Handlowo-Rozrywkowego Felicity in Lublin. The tender for buildings of Real hypermarket and Leroy Merlin was won by Warbud. Buildings with total area of about 30,000 sq.m will be executed in 12 months at the price of PLN 75 million. Gray International, developer of Centrum Felicity plans to select other contractors in the next two months. In view of the scale of undertaking (total area of the center together with underground parking will amount to ca 250,000 sq.m) the term of completing it was specified in negotiations between the investors and contractors. Bovis Land Lease, functioning as construction manager specified the term of opening Felicity as spring Ostrobramska at the start Pirelli Pekao Real Estate, subsidiary of Pirelli RE (75 per cent share) and of Bank Pekao (25 per cent share), will realize residential project at ul. Ostrobramska in Warsaw. The new residential and service complex will have 150,000 sq.m of usable floor space. The planned complex is situated among existing retail and service developments in the neighbourhood, i.a. retail gallery Promenda or large-area stores Media Markt and Conforama. Within the framework of the first stage of the investment 431 apartments with total useful floor area of more than 28,500 sq.m will be built. The developer assured that the Ostrobramska 75 complex will constitute a residential estate with its own streets, squares, residential and service development and necessary infrastructure. Taking into account the needs of future inhabitants, the project will also cover green areas and playgrounds. GTC realizes offices in Łódź Globe Trade Centre (GTC) began construction of University Business Park. Modern business park will be in the strict center of Łódź and will have ca 37,000 sq.m of class A office space. (building A and building B) with total office space of sq.m. The first building will be completed in 4th quarter The design The Eleven of EM&F EM&F Group is expanding and opens new outlets in Poland, Russia, Ukraine, Germany and Kazakhstan. In the new shopping center Focus Park in Bydgoszcz it launched 11 new stores of the brands represented by the Group: Empik, Smyk, Hugo Boss, Esprit, Mexx, Mango, Aldo, Wallis, Cortefiel, Pedro Del Hierro, Palmers. Also ZARA has its store in Focus Park. Zara network in Poland is managed by the company Zara Polska, in which EM&F Group has minority stake. Total area of the stores of EM&F Group opened in the shopping center Focus Park in Bydgoszcz amounted to more than 4,400 sq.m of University BP was prepared by the studio NOW Biuro Architektoniczne from Łódź. Dark graphite elevation is made of high quality materials and symmetrical high glass surfaces will give the buildings attractive look. A restaurant and a kiosk will be located in the building specially for the tenants of University Business Park. Strabag is the general contractor of the project and King Sturge and Ober-Haus are responsible for leasing the space in the buildings. Pirelli RE, Ostrobramska

8 Info Kraj...Wiele wskazuje na to, że ceny działek budowlanych nie będą już rosł Info Kraj Polskie drogi Aby zdążyć z planami przygotowania dróg krajowych i autostrad na Euro 2012, musimy budować 1 km drogi dziennie, a wkrótce, przy dalszych opóźnieniach, 1,5 km. A tego nie udało się dokonać nikomu na świecie mówi prezes Polskiego Stowarzyszenia Wykonawców Nawierzchni Asfaltowych Dariusz Słotwiński. Rada Ministrów we wrześniu ub.r. zaplanowała na ten rok rozpoczęcie prac na odcinkach autostrad o długości 625 km i dróg ekspresowych o długości blisko 615 km. Roboty podzielono na ok. 500 odcinków, z których już 45 ma opóźnienie. Ponad połowa z nich czeka na decyzje środowiskowe, które miały być wydane w marcu. Przemysł budowlany od lat czeka na zmiany w prawie, które mają ułatwić budowę dróg, tymczasem od posła i wiceprzewodniczącego Sejmowej Komisji Infrastruktury Janusza Piechocińskiego Rzeczpospolita dowiedziała się, że jego komisja oraz rząd dopiero przygotowują pakiet dziewięciu proinwestycyjnych ustaw. Skrócą okres przygotowania inwestycji z siedmiu dziewięciu lat do trzech czterech tłumaczy Piechociński. Przyznaje jednocześnie, że ten etap powinien być zakończony w ubiegłym roku, który z powodu wyborów został stracony. Inwestorzy pytani o największe absurdy aktualnych przepisów, mówią najczęściej o odległościach między budynkami, szerokościach klatek schodowych, oknach od strony sąsiada czy wysokościach budynków i pomieszczeń. Efekt jest bowiem taki, że mamy przepisy, które co roku w tysiącach przypadków zmienia się indywidualną decyzją ministra. Metro po Euro Już na pewno nie będzie drugiej linii metra przed Euro Większość firm startujących w przetargu oprotestowała zbyt wyśrubowany termin zgłaszania ofert. Choć wielu specjalistów twierdzi, że nie ma już szans na to, by centralny odcinek drugiej linii metra z ronda Daszyńskiego do Dworca Wileńskiego powstał przed czerwcem 2012 r., to Metro Warszawskie wciąż upiera się, że to jest realne. Teraz okazuje się, że trzeba będzie zweryfikować już i tak bardzo napięty harmonogram prac. Cztery z pięciu startujących w przetargu europejskich konsorcjów właśnie go oprotestowały. Przyjazna Ukraina Dobra wiadomość dla polskich producentów glazury, cegieł czy styropianu. Ukraina zliberalizowała dostęp do swojego rynku materiałów budowlanych, co znacznie ułatwi eksport do tego kraju. Od 2003 roku Ukraina zmienia stare, jeszcze radzieckie normy dotyczące dopuszczenia na tutejszy rynek materiałów budowlanych. Zastępuje je normami zgodnymi z przepisami unijnymi. Wcześniej energia była tam tak tania, że nie opłacało się inwestować w dobre materiały izolacyjne. Wzrost cen energii spowodował radykalną zmianę podejścia tamtejszych władz. Te nowe zasady nie obowiązują wyłącznie w stosunku do polskich firm. W protestach przesłanych Metru znalazło się więcej zarzutów. Dwa konsorcja uznały, że stolica żąda zbyt dużego tzw. zabezpieczenia finansowego budowy. Jedna z firm twierdzi zaś, że nierealny jest jej harmonogram obliczony na maksymalnie 45 miesięcy i chce go wydłużyć o rok. Przypomnijmy, że inwestora punktuje w przetargu skrócenie robót do 42 miesięcy. Nie ma już szans na podpisanie umowy z wykonawcą pod koniec czerwca, co jeszcze kilka tygodni temu na posiedzeniu komisji Rady Warszawy poświęconej przygotowaniom do Euro 2012 planował szef Metra Jerzy Lejk. Jeśli rzeczywiście swoje oferty cenowe firmy przekażą w lipcu, to w optymistycznym wariancie umowę Podlegają nim eksporterzy z wszystkich krajów Unii Europejskiej. Na tej podstawie będzie możliwy eksport polskich produktów na Ukrainę przez trzy lata. Dla polskich producentów, którzy mają wolne moce produkcyjne, Ukraina staje się prawdziwym eldorado. Dostęp do tego rynku jest coraz prostszy, a ceny podstawowych materiałów są nawet o 30 proc. wyższe niż w Polsce. W ubiegłym roku nasze inwestycje na Ukrainie wyniosły 300 mln dolarów, czyli były takie same jak w czterech poprzednich latach łącznie. Nie można też wykluczyć, że gdy zmienią się relacje kursowe, dałoby się podpisać we wrześniu. Przy założonym 45-miesięcznym okresie robót finiszu można by się spodziewać w czerwcu 2012 r., czyli w czasie mistrzostw w piłce nożnej. tańsza produkcja z Ukrainy zacznie trafiać na polski rynek. Na razie jest to całkowicie nieopłacalne. Prostsze przepisy budowlane Najdalej w 2010 roku znikną przepisy komplikujące budowy. Ministerstwo Infrastruktury pracuje nad zmianą warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich lokalizacja. Ma być prościej i taniej. Problem wreszcie zauważył resort infrastruktury. Zleciliśmy Instytutowi Techniki Budowlanej przegląd światowych rozwiązań w zakresie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie potwierdza Olgierd Dziekoński, wiceminister infrastruktury odpowiedzialny za budownictwo. To będzie zmiana nie tylko samych warunków, ale i ich filozofii. Zmiana warunków technicznych to nie tylko ułatwienie, ale i spore oszczędności dla budujących. Na nowe przepisy trzeba będzie jednak poczekać. Chcemy poddać projekty pod konsultację środowiskową w grudniu zapowiada Dziekoński. Najwcześniej w połowie 2009 r. rozporządzenie mogłoby wejść w życie. Trzeba dać czas na przyjrzenie się przepisom, zrozumienie ich i dostosowanie się. Bo to będzie spora zmiana. Jak zaznacza, nowe zasady powinny obowiązywać od 1 stycznia 2010 r. Instytut zadba o rozwój miast Architekci, urbaniści oraz artyści z Katowic powołali Instytut Współczesnego Miasta. Jest to pierwsza taka inicjatywa w Polsce. Zadaniem Instytutu jest podejmowanie dyskusji na temat rozwoju aglomeracji miejskiej w kontekście problemów współczesnego miasta. Instytut Współczesnego Miasta będzie poruszał tematy związane z rozwojem Katowic. Ma też edukować społeczeństwo przez cykle wykładów i wystaw. Do śląskiego Instytutu zaproszono wiele znanych osób, między innymi artystów, w tym w tym słynnego rzeźbiarza Jarosława Kozakiewicza, autora Parku Pojednania Narodów powstającego niedaleko obozu w Auschwitz, oraz Magdalenę Piekorz, reżysera filmu Pręgi, Mariana Oslislo, rektora Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach oraz socjologów, psychologów i naukowców

9 Info Kraj Info Kraj Będzie wykaz nieuregulowanych nieruchomości Do 19 sierpnia 2008 r. powstanie zestawienie nieruchomości, których stan własnościowy nie jest uregulowany w księgach wieczystych zapowiedział w Sejmie wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Tomasz Siemoniak. Zestawienie będzie dotyczyć całego kraju, ale przede wszystkim chodzi o nieruchomości na tzw. ziemiach odzyskanych, które są zagrożone roszczeniami dawnych właścicieli. Obowiązek przygotowania takiego wykazu wynika z ustawy o ujawnieniu w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości skarbu państwa oraz samorządu terytorialnego. Problem dotyczy w szczególności północnych i zachodnich ziem Polski. Zestawienie przygotuje minister spraw wewnętrznych i administracji na podstawie informacji przekazanych mu przez wojewodów). Wojewodowie mają zaś dostać te dane od starostów. Wiceminister odparł, że w budżecie na 2008 roku, który przygotował poprzedni rząd, nie przewidziano funduszy na tę sprawę, a obecne ekipa uznała, że nie potrzeby korygowania tego na pierwszym etapie realizacji ustawy. Ustawa zobowiązuje nie tylko do przedstawienia danych o nieruchomościach skarbu państwa i samorządu terytorialnego, ale też do zmiany wpisów w księgach wieczystych tak by odpowiadały stanowi faktycznemu. Starostowie mają 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy na złożenie we właściwych sądach rejonowych wniosków o ujawnieniu w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości skarbu państwa. Ten termin upływa w listopadzie. Komu dworce, komu Polskie Koleje Państwowe S.A. w 2007 roku sprzedały i wydzierżawiły dwadzieścia trzy średnie i małe dworce kolejowe samorządom oraz inwestorom prywatnym. Do tej pory nowych właścicieli znalazło już ponad sto dworców kolejowych W zeszłym roku w ręce samorządów przekazano między innymi dworce w: Mechowie, Trzebnicy, Pasikurowicach, Brochocinie Trzebnickim, Siedlcach Trzebnickich czy Świdnicy Kraszowicach. Inwestorzy prywatni nabyli dworce między innymi w: Lubaczu, Gródku, Szczawnie Zdroju, Wiślicy, Kruklanach, Kisielicach, Słobitach, Panience, czy Stożnie. Współpraca z samorządami gmin dotycząca wspólnych modernizacji małych i średnich dworców kolejowych oraz ich przekazywania samorządom trwa od 2006 roku. Małe dworce kolejowe są atrakcyjną ofertą ze względu na swoje położenie w centrach miast, wielofunkcyjność i duże możliwości adaptacji na różne cele: zakłady opieki zdrowotnej, domy kultury, supermarkety, restauracje, posterunki straży miejskiej. W całym kraju PKP S.A. dysponuje ponad dwoma tysiącami małych i średnich dworców kolejowych. Spółka oferuje je podmiotom prywatnym oraz instytucjonalnym. Ze swoimi partnerami PKP S.A. kontaktuje się i prowadzi negocjacje poprzez jedenaście jednostek regionalnych. Zwiększony nadzór na budowach Kontrola jakości materiałów na budowach, wprowadzenie instytucji kontrolowanego zakupu oraz kontrolowanie wyrobu, a nie producenta, to propozycje zmian w ustawie o materiałach budowlanych Zdaniem producentów cegieł i glazury oraz Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego niezbędna jest nowelizacja ustawy o wyrobach budowlanych, gdyż część producentów i importerów nadal oferuje konsumentom produkty o zaniżonych parametrach. Priorytetem dla nowelizacji ma być kontrola wyrobu, a nie producenta, dokonywana nie tylko w handlu, ale także na budowach, wreszcie wprowadzenie zakupów kontrolnych u sprzedawców. Przedsiębiorcy apelują o zmiany, gdyż na rynku rośnie udział wyrobów posiadających wymagane papiery, ale ich prawdziwe parametry nie odpowiadają deklarowanym. Zdaniem urzędu obecna ustawa nie daje organom nadzoru odpowiednich instrumentów dla sprawnej ochrony konsumentów. Nadzór skupia się głównie na sprawdzaniu, czy wszystkie dokumenty dotyczące wyrobu są prawidłowe. Zdaniem związku dostęp do dużej liczby nierzetelnych producentów mogłyby zapewnić konsekwentne kontrole u sprzedawców. Z powodu łatwości uzyskania certyfikatów producenci wskazują na konieczność kontroli wyrobów także na budowach i wprowadzenie zakupów kontrolnych. Przejęcie kontrolowane Prezes UOKiK Marek Niechciał wydał zgodę na przejęcie przez Leroy-Merlin Inwestycje kontroli nad Conforamą. Przedsiębiorcy posiadają w Polsce sieć sklepów wielkopowierzchniowych Postępowanie zostało wszczęte na wniosek spółki Leroy-Merlin Inwestycje. Należy ona do grupy kapitałowej ADEO. Na terytorium Polski holding prowadzi działalność za pośrednictwem m.in. marketów Leroy-Merlin, Bricoman, Auchan i Decathlon. Decyzją prezesa urzędu spółka będzie mogła przejąć sklepy wielkopowierzchniowe Conforama, które oferują artykuły dekoracyjne i zagospodarowania wnętrz. Po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego M. Niechciał uznał, że koncentracja nie przyczyni się do istotnego ograniczenia konkurencji, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku. Opr: red

10 Info Poland...Wiele wskazuje na to, że ceny działek budowlanych nie będą już rosł Info Poland Polish roads To have national roads and motorways ready for Euro 2012, we must build 1 km of roads per day and soon, due to delays, 1.5 km per day. And nobody in the world was able to do it Dariusz Słotwiński, president of the Polish Association of Asphalt Surface Contractors said. In September last year the Council of Ministers made plans to begin works in motorway sections 625 km long and express roads nearly 615 km long. The works were divided into ca 500 sections and 45 of them are delayed. More then half of them still waits for environment decisions which were to be issued in March. Construction industry is waiting for changes in the law which should facilitate road construction. Rzeczpospolita daily learned from Janusz Piechociński, the deputy and vice chairman of the Sejm Infrastructure Commission that the commission and the government prepare a package of nine laws favourable for investments. The time necessary for investment preparation will be shortened from seven-nine years to three-four years Piechociński explained. He admitted at the same time that this stage of parliamentary works should have been finished last year, but due to elections this term could not be maintained. Metro after Euro It is already certain that there will be no second metro line before Euro Most companies taking part in the tender protested against too short term for submitting offers. Though in the opinion of many specialists there are no chances that the central section of the second metro line from Daszyńskiego roundabout to Wileński railway station is ready by June 2012, Metro Warszawskie stubbornly stated that the deadline is realistic. It turns out that already increased to the limit schedule of works will have to be verified, because four out of five European consortia Friendly Ukraine Good news for Polish manufacturers of tiles, bricks and polystyrene foam. Ukraine liberalized access to its market of building materials, which will make exports to this country much easier. starting in the tender filed protests against this term. In the protests filed with Metro Warszawskie there are more charges. According to two consortia, so called financial security for the construction is too high. One company considered the time schedule of 45 months too short and wanted to prolong it by one year. Let us remind that the investor grants additional points for shortening this schedule to 42 months. There is no chance to sign agreement with the contractor by the end of June as it was planned by Jerzy Lejk, director general of Metro Warszawskie a few weeks ago on the meeting of the Council of Warsaw The new rules do not apply to Polish companies only, but to exporters from all countries of the European Union. Exports of Polish products to Ukraine on this basis will be possible for three years. devoted to preparations to Euro If the companies will present their price offers in July, in an optimistic variant the agreement can be signed in September. Assuming 45 month for works their finish may be expected in June 2012, or during the football championship. Investors asked about the biggest absurd in the present regulations, most often mentioned the distance between buildings, width of staircases, windows on the side of buildings neighbouring other buildings and height of buildings and rooms. In effect, we have regulations, which in thousands cases are changed by individual decisions of the minister. Since 2003 Ukraine has been changing old Soviet norms concerning access of building materials to the market. They are replaced by the standards compatible with EU regulations. In the past, energy was so cheap that there was no use to invest in good isolation materials. The increase in energy prices entailed a radical change in the approach of local authorities. Ukraine becomes a real El Dorado for Polish manufacturers who have unused production capacities. Access to this market is ever more easy and the prices of basic materials are even by 30% higher than in Poland. Our investments in Ukraine amounted to USD 300 million last year, or they were at the same level as during the four preceding years jointly. So it cannot be excluded that when foreign exchange rates change cheaper production from Ukraine will find its way to the Polish market. So far this it entirely unprofitable. More simple building regulations The regulations complicating building works should disappear in 2010 at the latest. The Ministry of Infrastructure works on changes in technical conditions for buildings and their location. It should be more simple and cheaper. The problem was finally noticed by the Ministry of Infrastructure. We requested the Institute of Building Technology to make a review of world solutions concerning technical conditions to which buildings and their location should comply Olgierd Dziekoński, deputy minister of infrastructure responsible for construction industry confirmed. This is going to be a change not only of the conditions but of their philosophy as well. The change in technical conditions brings not only easier but also cheaper conditions for building. But the new regulations will only come later. We want to ask the construction community about their opinion on draft regulations in December Dziekoński announced. The ordinance could be issued in middle of 2009 at the earliest. Time is needed to have a look at the regulations, to understand them and to adapt to them, because they are going to be considerably changed. New rules should come in force on 1 January The Institute will care about urban development Architects, urban development experts and artists from Katowice called to being the Institute of Contemporary City. This is the first such initiative in Poland The objective of the Institute is to open discussion on development of urban agglomerations within the context of the problems of contemporary cities. The Institute of Contemporary City will take up subjects connected with development of Katowice. Its goal is also to educate the society by means of a series of lectures and exhibitions. Many well known persons were invited to the Silesian Institute, including artists and among them the famous sculptor Jarosław Kozakiewicz, the author of the Park of Reconciliation of Nations near the camp in Auschwitz, and Magdalena Piekorz, director of the film The Welts (Pręgi), Mariana Oslislo, president of the Academy of Fine Arts in Katowice and sociologists, psychologists and scientists

11 Info Poland Info Poland The list of real estate with not regulated status The list of real estate, which ownership status is not regulated in land and mortgage registers will be established by 19 August 2008 Tomasz Siemoniak, deputy minister of internal affairs and administration announced in Sejm. The list will cover the whole country, but first of all so called regained territories which are threatened with claims of former owners. The obligation to prepare such a list results from the Law on revealing in land and mortgage registers ownership rights of real estate belonging to the State Treasury or self governments. The problem concerns in particular Northern and Western regions of Poland. The list is prepared by the Minister of Interior and Administration based on information provided by voievods who should get these data from starosts. Deputy minister informed that in the budget there are no funds assigned for this action, but the government considered it not necessary to make adjustments on the first stage of realization of this Law. The Law imposes obligation not only to present data about real state of State Treasury and self governments but also to make entries in land and mortgages register in accordance with actual legal status of the real estate. The starosts have 12 months from the day the Law becomes effective to submit in competent district courts applications to reveal in the land and mortgage registers ownership rights of the State Treasury. The deadline is this November. Who wants railway stations In 2007 Polskie Koleje Państwowe S.A. sold or leased to self governments or private investors twenty three medium-sized and small railway stations. So far, more than one hundred railway stations have found new owners. Last year the following railway stations, among others, were transferred to self governments: Mechów, Trzebnica, Pasikurowice, Brochocin Trzebnicki, Siedlce Trzebnickie or Świdnica and Kraszowice. Private investors purchased, among others, railway stations in Lubacz, Gródek, Szczawno Zdrój, Wiślica, Kruklany, Kisielice, Słobity, Panienka or Stożno. Cooperation with self governments concerning joint modernization of small and medium-sized railway stations and transferring them to the self governments has lasted since Small railway stations are attractive because of their location in town centers, multi-functionality and possibility to adapt them for various purposes such as health centers, cultural facilities, supermarkets, restaurants or city guard posts. PKP S.A. has more than two thousand small and medium-sized railway stations all over the country. The company offers them to private or institutional entities. PKP S.A. gets in touch and conducts negotiations through its eleven regional units. Increased control on building sites In the draft law on building materials some changes are proposed such as introduction of control of building materials on building sites and the institution of controlled purchases and control of products and not of manufacturers. In the opinion of bricks and tiles manufacturers and of the General Office of Building Control, amendment of law on building materials is necessary because some manufacturers and importers still offer consumers materials of lower parameters. In the amended law priority is given to control the products and not the manufacturers and to conduct controls not only in the commerce but also on building sites, and finally to introduce the institution of controlled purchase. Entrepreneurs are in favour of these changes, because the share of products which have required documents but their real parameters does not correspond with the declared ones has grown on the market. In the opinion of the General Office of Building Control, the present law does not provide control bodies with proper instruments for efficient protection of consumers. The control is focused on checking whether documents concerning products are correct. In the opinion of branch association, constant controls in commercial facilities could assure access to unreliable manufacturers. As it is easy to get necessary certificates, manufacturers point out to the necessity to control materials on building sites and to introduce controlled purchases. Controlled acquisition President of Competition and Consumer Protection Office UOKiK, Marek Niechciał gave consent for acquisition of Conforama by Leroy-Merlin Inwestycje. The companies have networks of largearea shops in Poland. The proceedings were initiated by Leroy- Merlin Inwestycje, which belongs to a capital group ADEO. The holding conducts business activity on the territory of Poland by means of Leroy-Merlin, Bricoman, Auchan and Decathlon markets. Based on the decision of the President of UOKiK the company will be able to take over large-area Conforama stores offering decorative and interior arrangement articles. Having conducted antimonopoly proceedings, the president of UOKiK decided that the concentration will not bring a significant restraining of competition and in particular a dominant position in the market will neither arise nor becomes strengthened

12 Rynki regionalne Regional markets U Scheiblera Centrum Biznesu U Scheiblera Pełne ręce roboty Jeszcze nie tak dawno temu o Łodzi pisało się głównie w kontekście bezrobocia będącego wynikiem upadku przemysłu tekstylnego, obracających się w perzynę historycznych postindustrialnych zakładów oraz osiągnięć Łódzkiej Szkoły Filmowej Hands full Up till quite recent times, Łódź was subject of reports about vast unemployment resulting from the collapse of textile industry, about dilapidated postindustrial buildings and about the achievements of the Łódz Film School Agnieszka Janas RNW Na początku 2008 r. została podjęta decyzja o wsparciu przez rząd budowy trzeciego terminala. Zwiększy to przepustowość lotniska do 1 mln pasażerów rocznie. Od dwóch, trzech lat miasto stało się placem budowy. Skąd ta zmiana? Łódź to miasto z dużym potencjałem. Wprawdzie utraciło drugie miejsce na rzecz Krakowa, pod względem liczby mieszkańców, ale to wciąż jedno z najludniejszych miast Polski. Uczy się tutaj 115 tys. studentów, którzy mogą stanowić kadrę dla lokowanych w mieście centrów outsourcingu usług (BPO). Stosunkowo wysokie bezrobocie także może być postrzegane jako szansa na znalezienie pracowników przez wchodzących na rynek pracodawców. Przeciętne wynagrodzenie wynosi tu ponad 2,5 tys. zł. Dla porównania średnia ogólnopolska to blisko 2,9 tys. zł. wymienia Ewa Derlatka, starszy analityk DTZ. Nieocenione dla rozwoju miasta jest lotnisko. Dzięki takim operatorom, jak LOT czy Ryanair Łódź posiada bezpośrednie połączenie z: Warszawą, Dublinem, Nottingham, Rzymem, Paryżem i Liverpoolem. Na początku 2008 roku została podjęta decyzja o wsparciu przez rząd budowy trzeciego terminala. Zwiększy to przepustowość lotniska do 1 mln pasażerów rocznie. Nie można także zapomnieć o pracodawcach i ich aktywności w mieście. Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna jest najszybciej rozwijająca się strefą w Polsce. Całkowita powierzchnia (obejmująca 29 podstref ) to 897,4 ha. Natomiast BPO w Łodzi to: General Electric Power Control (centrum finansowoksięgowe), Hewlett Packard; Accenture; Citigroup (centrum finansowo-księgowe), Ceri (centrum finansowo-księgowe); Indesit; Ericpol Telecom; IBM; Teleca; Microsoft (R&D centre); Bosh Siemens (R&D centre). SWS Group podkreśla Ewa Derlatka. Taniej niż w Warszawie. Analitycy i praktycy rynku mówią zgodnym chórem: Łódź znajduje się u progu boomu na powierzchnie biurowe. W tej chwili rynek nowoczesnej powierzchni biurowej to 106 tys. mkw. Oznacza to, że jest on stosunkowo mało rozwinięty. W budowie znajduje się Since two, three years the city has become a big building site. Why such a change? Łódź is a city with great potential. Though it lost the second place with regard to the number of inhabitants in favour of Cracow, but it is still one of the most populous cities of Poland. There are 115,000 students who constitute personnel for BPO located in the city. Relatively high unemployment may be also perceived as a chance for the employers entering the market to find workers. Average salary amounts here to PLN 2,500. For the sake of comparison, average salary in Poland is close to PLN 2900 Ewa Derlatka, senior analyst at DTZ explained. The airport is invaluable for development of the city. Thanks to such operators as LOT or Ryanair, Łódź has direct connections with Warsaw, Dublin, Nottingham, Rome, Paris and Liverpool. In the beginning of 2008 the government decided to support construction of third terminal. This will increase capacity of the airport to 1 million passengers annually. We cannot forget the activities of employers in the city. Łódzka Special Economic Zone is the fastest growing zone in Poland. Its total area (it covers 29 sub-zones) amounts to ha. On the other hand, in Łódź there are the following BPO: General Electric Power Control (financial and accounting center), Hewlett Packard; Accenture; Citigroup (financial and accounting center), Ceri (financial and accounting center); Indesit; Ericpol Telecom; IBM; Teleca; Microsoft (R&D center); Bosh Siemens (R&D center). SWS Group Ewa Derlatka stressed. Cheaper than in Warsaw. Analysts and operators speak in chorus: Łódź is on the threshold of boom for office space. At the moment, the market of modern office space amounts to 106,000 sq.m. This means that the market is relatively underdeveloped. There are nearly 55,000 sq.m of office space under construction, among others Textorial Park (St. Paul s Developments Polska), Synergia and Red Tower. The total planned investments amount to about In the beginning of 2008 the government decided to support construction of third terminal. This will increase capacity of the airport to 1 million passengers annually. 230,000 sq.m. Lease rates are still low in the city and in the best locations they amount on average to EUR 15 per sq.m monthly Krzysztof Misiak from Cushman & Wakefield (C&W) said. The listed company from Kielce Echo Investment was one of the first developers of class A office buildings. So far the company realized four investments in retail, office and hotel sectors. Total leased out area in these building amounts to 25,000 sq.m; the hotel has 212 rooms

13 Rynki regionalne Pełne ręce roboty Hands full Regional markets Niższe niż w Warszawie koszty prowadzenia działalności oraz duża liczba studentów zachęcają firmy do lokowania tu biur i centrów usługowych. prawie 55 tys. mkw. powierzchni m.in.: Textorial Park (St. Paul s Developments Polska), Synergia i Red Tower. Łączna wielkość planowanych inwestycji to około 230 tys. mkw. W mieście są jeszcze niskie czynsze. W najlepszych lokalizacjach wynoszą one średnio 15 euro za mkw. miesięcznie wymienia Krzysztof Misiak z Cushman & Wakefield (C&W). Jednym z pierwszych deweloperów biurowców klasy A była notowana na giełdzie kielecka spółka Echo Investment. Do tej pory firma zrealizowała tu cztery inwestycje w branżach: handlowej, biurowej i hotelowej. Łączna powierzchnia wynajmowana w tych obiektach wynosi 25 tys. mkw.; hotel liczy 212 pokoi. Na portfel biurowców spółki składają się: oddane w 2001 roku Centrum Biznesu (7,4 tys. mkw. powierzchni) oraz budynek Orion ukończony w czerwcu Te dwie nieruchomości wraz ze zbudowanym przez dewelopera Centrum Rozrywki zostały sprzedane w 2007 roku za 138 mln zł grupie inwestycyjnej Catalyst Capital. Środki pochodzące z tej transakcji zamierzamy przeznaczyć na dalsze inwestycje także w Łodzi. To istotne miasto na mapie planowanego rozwoju spółki. W najbliższych latach chcemy zrealizować trzy inwestycje: jedną w sektorze biurowym oraz dwie w mieszkaniowym mówi Rafał Mazurczak, dyrektor ds. komercjalizacji biur i hoteli Echo Investment. Zdaniem przedstawiciela kieleckiego dewelopera rynek biurowy w Łodzi ma przed sobą bardzo dużą przyszłość. Niższe niż w Warszawie koszty prowadzenia działalności oraz duża liczba studentów zachęcają firmy do lokowania tu biur i centrów usługowych. Na rozwój miasta istotny wpływ będą miały także prowadzone obecnie lub zapowiadane w niedalekiej przyszłości inwestycje w zakresie infrastruktury uzasadnia dyrektor Mazurczak. Echo rozpoczęło przygotowania do realizacji Aurusa, biurowca klasy A. Jego powierzchnia wyniesie 26,4 tys. mkw. Rozpoczęcie inwestycji planowane jeszcze w tym roku, a jej zakończenie na koniec 2009 r. Projekt przygotowany został przez warszawskie Biuro projektowe B art Pracownia Architektury, Urbanistyki i Wnętrz Bartłomiej Biełyszew. Rewitalizacji fabryki Próchnika podjął się deweloper Mermaid Properties. W 2006 roku kupiliśmy na licytacji komorniczej nieruchomość po dawnych zakładach odzieżowych. Inwestycje na tym terenie realizujemy w III fazach informuje Anna Rajchert Wicedyrektor Regionu Łódzkiego Mermaid Properties. Pierwsza część inwestycji zakłada stworzenie centrum biurowego Cross Point poprzez przebudowę i rewitalizację budynku poprodukcyjnego. W jej wyniku powstanie ponad 18 tys. mkw. powierzchni biurowej klasy A/B+. Termin zakończenia budowy planowany jest na II kwartał przyszłego roku. W kolejnej części inwestycji wybudowane zostaną domy mieszkalne i mieszkania. Natomiast w ostatniej zbudowany zostanie nowy budynek biurowy klasy A o powierzchni łącznej 17 tys. mkw. W tej chwili przewiduje się, że uda się zakończyć prace w 2011 roku. Budowę biurowca rozpoczęła też spółka GTC. Będzie to Univesity Business Park. Rozstaje dróg. Magazyny w Polsce Central nej koncentrują się głównie w trzech lokalizacjach: Łodzi, Piotrkowie Trybunalskim oraz Strykowie. Analitycy C&W policzyli, że zasoby tej powierz chni wynoszą w tym regionie łącznie 477 tys.mkw. Potencjał gruntów w tej części Polski pozwala na kilkunastokrotny wzrost podaży. O ile pojawią się klienci. W 2007 roku zawarto umowy najmu na 222 tys. mkw. powierzchni. Najwięcej wynajęły firmy z branży elektronicznej oraz operatorzy logistyczni. Ci ostatni wybierają obiekty w okolicach Łodzi ze względu na idealne Sprzedaż detaliczna w Polsce sprzedaż detaliczna, średnioroczny wzrost w proc, dane za VI 2007 retail sales, average annual increase in per cent, data for June 2007 wielkopolskie 24,3 lubuskie 22,8 dolnośląskie 20,4 pomorskie 19,6 mazowieckie 17,7 kujawsko-pomorskie 16,7 świętokrzyskie 16,5 łódzkie 16,3 małopolskie 13,8 opolskie 13,6 Nasycenie powierzchnią handlową na 1 tys. mieszkańców Miasto - nasycenie City saturation stan na / as in IV 2008 stan na koniec / at the end of 2010 Poznań Lower than in Warsaw costs to conduct business activity and a great number of students encourage companies to locate their office and service centers here. Office portfolio of the company is composed of Centrum Biznesu completed in 2001 (7,400 sq.m) and Orion completed in June These two properties Echo Aurus together with Centrum Rozrywki constructed by the developer were sold in 2007 to the investment group Catalyst Capital for PLN 138 million. We intend to designate the funds from this transaction for next investments also in Łódź. This is an important city on the planned development map of our company. In the coming years we want to realize three investments: one in office sector and two in residential sector Rafał Mazurczak, director of office and hotels commercialization in Echo Investment said. In the opinion of the representative of the developer from Kielce, there is a very big future in front of the office market in Łódź. U Scheiblera Lower than in Warsaw costs to conduct business activity and a great number of students encourage companies to locate their office and service centers here. Also, currently carried out and announced investments in infrastructure in near future will have an important impact on the development of the city director Mazurczak reasoned. Echo began preparations for realization of class A building Aurus. Its area will amount to 26,400 sq.m. The investment is planned to begin this year and to be completed by the end of The design was elaborated by design studio B art Pracownia Architektury, Urbanistyki i Wnętrz Bartłomiej Biełyszew from Warsaw. Developer Mermaid Properties undertook to revitalize Próchnik factory. In 2006, we purchased the real estate of former clothing factory on the auction organized by court enforcement officer. We realize the investment on this area in three stages Anna Rajchert, Deputy Director of Łódz Region of Mermaid Properties informed. The first part of the investment consists in creation of an office center Cross Point by means of conversion and revitalization of former production building. This will provide 18,000 sq.m of office space class A/B+. Construction works are scheduled to be completed in the 2 nd quarter next year. In the next stage of the investment residential buildings and apartments will be built. Finally, in the last stage a new class A office building with total area of 17,000 sq.m will be raised. At the moment we plan to finish works in Crossroads. Warehouses in Central Poland are concentrated in three locations: Łódź, Piotrków Trybunalski and Stryków. According to analysts from C&W warehouse resources in the region amount to 477,000 sq.m Land potential in this part of Poland allow to increase supply several times. When clients show up. In 2007 lease contracts signed covered 222,000 sq.m. Most space was leased by companies in electronics sector and logistic operators. The latter select facilities in the vicinity of Łódź because of central location suitable for a nationwide distribution centers. And electronics companies usually have manufacturing facilities in the region. With regard to lease rates the most attractive is Piotrków Trybunalski Malwina Walkiewicz from C&W informed. Central Poland, and particularly Stryków, attract developers and tenants because here the junction of motorways A1 and A2 is planned. In 2007 in Stryków 51,000 sq.m of warehouse space was leased out, which constituted 23 per cent of all lease contracts in the region and the supply amounted to 127,000 sq.m, or 27 per cent of total supply in the region. Rzeszów Warszawa Wrocław Trójmiasto Bydgoszcz Łódź Szczecin Lublin Kraków Białystok Górny Śląsk POLSKA / POLAND Źródło / Source: DTZ

14 Rynki regionalne Pełne ręce roboty Hands full Regional markets Potencjał gruntów w tej części Polski pozwala na kilkunastokrotny wzrost podaży. O ile pojawią się klienci. położenie dla ogólnokrajowego centrum dystrybucyjnego. A firmy z branży elektronicznej przeważnie mają zakłady produkcyjne w tym regionie. Pod względem stawek czynszowych najbardziej atrakcyjny jest Piotrków Trybunalski przedstawia Malwina Walkiewicz z C&W. Polska Centralna, a szczególnie Stryków, przyciąga deweloperów i najemców ze względu na planowany węzeł łączący autostrady A1 i A2. W Strykowie wynajęto w 2007 roku 51 tys. mkw. powierzchni. Stanowiło to 23 proc. wszystkich umów najmu w tym regionie. Podaż wynosiła zaś 127 tys. mkw. czyli 27 proc. łącznej podaży w tym regionie. Jedną z firm inwestujących tu jest ProLogis. Deweloper posiada dwa obiekty w Piotrkowie. Pierwszy ProLogis Park Piotrków składa się z 3 budynków o łącznej powierzchni magazynowej 83,5 tys. mkw. Czwarty budynek jest w trakcie budowy i będzie liczył blisko 13,7 tys. mkw. W ProLogis Park Piotrków powierzchnię wynajmują takie firmy jak Carrefour, Unilever i NOMI. Drugie centrum dystrybucyjne ProLogis Park Piotrków II (planowane otwarcie na 2009 rok) docelowo będzie się składał z 6 budynków o łącznej powierzchni prawie 130 tys. mkw. Jeszcze w tym kwartale br. rozpocznie się budowa obiektu magazynowego dla firmy Vobis o powierzchni 17,2 tys. mkw. Do portfolio firmy w środkowej części Polski należy także działka w okolicach Strykowa. Docelowo mają na niej powstać 3 budynki o łącznej powierzchni 115,5 tys. mkw. Centrum Polski, czyli okolice Łodzi, Strykowa i Piotrkowa to bardzo interesujący dla nas region. Swoją dystrybucję lokują tu głównie bardzo duże sieci handlowe. Jest to bardzo chłonny rynek w zakresie popytu na nowoczesną powierzchnię magazynową ocenia Maciej Madejak, Wiceprezes ProLogis Legenda to nie wszystko. Aż trudno uwierzyć w to, że położone w centrum kraju miasto nie jest ośrodkiem hotelarskim oferującym noclegi w różnych kategoriach. Baza jest nader uboga. Łódź jest jednym z miast o najniższej podaży hoteli. Obecnie istnieje tu 16 hoteli o łącznej liczbie pokoi 1330 z 2510 miejscami noclegowymi. Większość hoteli należy do kategorii 3-gwiazdek. Średnie obłożenie pokoi hotelowych na koniec 2007 r. wyniosło 54,5 proc. Prognozy mówią, że na koniec 2008 r. może osiągnąć poziom 56 proc. Średnia cena pokoju kształtuje się na poziomie 42 Euro za pokój za dobę wylicza Dominiki Jędrak z działu analiz i wycen z C&W. Jednym z hoteli w Łodzi jest hotel Ibis otwarty w 2000 roku przez giełdową spółkę Orbis. Ten liczący 212 pokoi obiekt zrealizowany został przez Echo Investment.Orbis sprzedał w grudniu 2007 roku legendarny hotel Grand Łódź za 73,48 mln zł. Choć zbywca nie poinformował o tym, kto jest nowym właścicielem Gazecie Wyborczej udało się ustalić, że zabytkowy obiekt poszedł w ręce rodziny Likusów, znanych krakowskich hotelarzy. Jednak jeszcze przez 2 lata będzie prowadzony przez Orbis. W grudniu 2010 r. ma nastąpić otwarcie hotelu Novotel wchodzącego w skład sieci Orbisu. Grand wybudowany został przy ulicy Piotrkowskiej w 1888 roku. W obiekcie znajdują się m.in. 160 pokoi, restauracja Malinowa oraz trzy sale konferencyjne, które mogą pomieścić 240 osób. Patrząc na dokonania w Krakowie, istnieje duże prawdopodobieństwo, że hotel który w gościł pisarzy, gwiazdy kina, polityków odzyska swoją świetność. Transakcja inwestycyjna na rynku hotelarskim to wyraźny sygnał wzrostu zainteresowania deweloperów i sieci Handel w Łodzi Istniejąca podaż nowoczesnych powierzchni handlowych: 444 tys. mkw. Stopa pustostanów 0.4 % w połowie 2007 r. Planowane obiekty: Port Łódź - IKEA (ok. 80 tys. Pow. Handlowej) Rynek pow. handl. w Łodzi charakteryzuje się dość niskim zróżnicowaniem formatów, istnieją tu tylko cantra handlowe i magazyny handlowe (retail warehouse). Brakuje parku handlowego (inwestycja IKEA częściowo będzie takim parkiem), brak centrum wyprzedażowego (factory outlet) czy mniejszych centrów osiedlowych (convenience) Commerce in Łódź Cross Point ProLogis Park Piotrków Existing supply of modern retail space: 444,000 sq.m. Vacancy ratio 0.4 % in the middle of 2007 Planed facilities: Port Łódź - IKEA (ca 80,000 sq.m of retail space) Echo Hotel Ibis Retail space market. In ódê there is little diversification of retal forms, there are only shopping centers and retail warehouses. There is no retail park ( IKEA investment will be partly such a park), there is no factory outlet or convenience centers Land potential in this part of Poland allow to increase supply several times. When clients show up. ProLogis is one of the companies investing here. The developer has two complexes in Piotrków. ProLogis Park Piotrków is composed of 3 buildings with total warehouse area of 83,500 sq.m. The fourth building is under construction and will have 13,700 sq.m. Space in ProLogis Park Piotrków is leased by such companies as Carrefour, Unilever and NOMI. The second distribution center ProLogis Park Piotrków II (planned opening in 2009) will finally be composed of 6 buildings with total area of nearly 130,000 sq.m. Construction of a warehouse for Vobis with the area of 17,200 sq.m will start in this quarter. The portfolio of the company also contains a plot in the area of Stryków. Their target is to construct 3 buildings with total area of 115,500 sq.m. The Center of Poland, or the area of Łódź, Stryków and Piotrków is very interesting for us. Mainly big retail networks locate their distribution here. This is a very absorptive market with regard to demand for modern warehouse space Maciej Madejak, Vice President of ProLogis assessed. The legend is not enough. It is difficult to believe that a city situated in the centre of the country is not a hotel center offering accommodation in various categories. The accommodation base is poor. Łódź is a city with one of the smallest hotel resources. Presently, there are 16 hotels with total number of 1330 rooms and 2510 beds. Most hotels are in 3-star category. Average room occupancy rate amounted to 54.5 per cent at the end of It is forecasted that by the end of 2008 it may reach 56 per cent. Average room price is on the level of EUR 42 per day Dominiki Jędrak from analysis and valuation section of C&W informed. One of the hotels in Łódź is Ibis hotel opened in 2000 by the listed company Orbis. This hotel with 212 rooms was realized by Echo Investment. Orbis sold the legendary Grand Hotel Łódź for PLN 73,48 million in December Though the seller did not inform who the new owner was, Gazeta Wyborcza succeeded to learn that the monumental building was taken over by famous Likus family of hotel owners from Cracow. But it will be run for another two years by Orbis. Novotel hotel being a part of Orbis network will be opened in December Grand Hotel was built at ul. Piotrkowska in In the hotel there are, among others, 160 rooms, Malinowa restaurant and three conference halls for 240 persons. Looking at the achievements in Cracow, it is highly probable that the hotel which hosted writers, film stars and politicians will regain its splendour. Investment transaction in the hotel market is a clear signal of growing interest of developers and hotel networks in Łódź. Attractiveness of the city is emphasized e.g. by representatives of Europejski Fundusz Hipoteczny. They note significant shortage in accommodation base, particularly in high standard sector. Filling this gap provides a chance for entrepreneurs. At the moment there are 5 hotels under construction and modernization. Four of them will apply for four stars. These hotels will jointly have about 900 rooms with nearly 1640 beds. These Źródło / Source: DTZ Rynek hotelowy w Łodzi Mazowieckie Małopolskie Dolno Śląskie Śląskie Wielkopolskie Pomorskie Zachodniopomorskie Warmińsko-Mazurskie Kujawsko-Pomorskie Łódzkie Podkarpackie Źródło /Source: Cushman & Wakefield Lubuskie Świętokrzyskie Lubelskie Podlaskie Opolskie

15 Rynki regionalne Pełne ręce roboty Hands full Regional markets Mermaid, Aleksandrów Transakcja inwestycyjna na rynku hotelarskim to wyraźny sygnał wzrostu zainteresowania deweloperów i sieci hotelarskich Łodzią. hotelarskich Łodzią. Atrakcyjność miasta podkreślają np. przedstawiciele Europejskiego Funduszu Hipotecznego. Wyraźnie widzą duże braki w bazie noclegowej zwłaszcza wielogwiazdkowej, których uzupełnianie jest szansą dla przedsiębiorców. W chwili obecnej w fazie budowy i modernizacji jest 5 hoteli. Cztery z nich będą ubiegać się o przyznanie czterech gwiazdek. Obiekty te będą dysponować około 900 pokojami z blisko 1640 miejscami noclegowymi. Inwestycje zostaną oddane do użytku pomiędzy 3 kwartałem 2008 i 2009 roku. Ponadto do 2012 roku, planowane jest oddanie do użytku kolejnych 6 hoteli, których łączna liczba pokoi i miejsc noclegowych wyniesie odpowiednio około 1060 i Planowane inwestycje należą głównie do najwyższego segmentu rynku, zarządzanych przez znane sieci hotelowe. Biorąc pod uwagę obecną oraz planowaną podaż do końca 2012 r. w Łodzi może działać 26 hoteli. Wśród nich: trzy 5-gwiazdkowe, sześć 4-gwiazdkowych, osiem 3-gwiazdkowych oraz dziewięć 2 i 1-gwiazdkowych podaje Dominika Jędrak. Wśród wymienionych obiektów jest m.in. czterogwiazdkowy hotel Andel s, powstający w Manufakturze. Deweloperem obiektu jest giełdowa spółka Warimpex. W pierwszym kwartale 2009 roku oddamy do użytku obiekt liczący 278 pokoi. Będzie on wzorowany na otwartym w 2007 roku hotelu Andel s w Krakowie zapewnia Alexander Jurkowitsch z Warim - pex Finanz-und Beteiligungs. Dach na głową. Wyraźnie niedocenianą do tej pory branżą jest mieszkaniówka. W dużej mierze niewielkie zainteresowanie deweloperów tłumaczyła niska siła nabywcza ludności. Wraz z napływem inwestycji zagranicznych tworzących miejsca pracy sytuacja uległa poprawie. To ważne ponieważ miasto cechuje niekorzystny stan techniczny i wiek mieszkań. Aż 75 proc. lokali powstało przed 1978 rokiem. W Łodzi deficyt mieszkań szacuje się na około 36 tys. jednostek mieszkalnych. Z powodu wieku istniejących zasobów niedobór Łódź kontra reszta Polski Miasto City Ludność Population Stan bezrobocia luty 2008 Unemployment rate February 2008 mieszkań w dobrym stanie technicznym jest jeszcze wyższy ocenia Maciej Dymkowski, dyrektor serwisu tabelaofert.pl. Z danych zebranych przez Dymkowskiego widać niewielką dotychczas aktywność rynku mieszkaniowego w Łodzi. W latach oddawano średnio 1,2-1,4 tys. jednostek rocznie. Dopiero w ostatnim roku widać poprawę. Liczba oddanych lokali przekroczyła 1,55 tys. Zwiększyła się też liczba pozwoleń wydanych na budowę mieszkań deweloperskich i spółdzielczych,. Część z nich przeznaczona PKB per capita GDP per capita PKB województwo GDP voivodship W Łodzi deficyt mieszkań szacuje się na około 36 tys. jednostek mieszkalnych. Z powodu wieku istniejących zasobów niedobór mieszkań w dobrym stanie technicznym jest jeszcze wyższy. Przeciętne mies. wynagrodzenie sektor przedsięb. Average monthly salary enterprise sector Dochód rozporządzalny na osobę Disposable income per capita Wydatki na osobę w gospodarstwie domowym Household expenditures per capita Q miasto wojew POLSKA , n/a 2.888,20 802,45 744,81 Warszawa , , ,80 901,75 Investment transaction in the hotel market is a clear signal of growing interest of developers and hotel networks in Łódź. investments will be completed between 3 rd quarter 2008 and In addition, it is planned to complete next 6 hotels with total number of about 1060 rooms and 1990 beds by Planned investments are mostly in the highest market segment managed by renown hotel networks. Taking into account the existing and planned supply, probably 26 hotels will be in Łódź by 2012, including three 5-star, six 4-star, eight 3-star and nine 2-star and 1-star hotels Dominika Jędrak informed. Among these hotels there is, among others, 4-star Andel s hotel in Manufaktura. Listed Warimpex company is the developer of this facility. In the first quarter 2009 we shall complete this hotel with 278 rooms. It will be modelled on Andel s hotel in Cracow opened in 2007 Alexander Jurkowitsch from Warimpex Finanz-und Beteiligungs assured. Roof over the head. So far the residential sector is distinctly undervalued. Limited interest of developers resulted to much extent from low purchase power of the population. The situation has improved with inflow of foreign investments offering new jobs. This is important because technical condition and the age of apartments is disadvantageous. As many as 75 per cent of dwellings were built before Deficit of apartments in Łódź is estimated at about 36,000 dwellings. Because of the age of existing residential resources, the shortage of apartments in good technical conditions is still larger Maciej Dymkowski, director of tabelaofert.pl service assessed. Small activity in the residential market in Łódź is clearly visible from the data collected by Dymkowski. In the years on average 1,200-1,400 dwellings were completed annually. Only in the last year an improvement was visible. The number of dwellings completed surpassed 1,550. Also the number of building permits for construction of developer apartments and co-operative apartments increased. Kraków ,90 8, ,83 842,29 771,91 Łódź ,70 11, ,95 836,90 774,12 Wrocław ,60 12, ,25 852,98 759,21 Poznań ,10 7, ,01 814,16 705,45 Gdańsk ,50 10, ,60 910,51 785,06 A part of them is designated for investments and for lease. Also, activity of private persons building houses for themselves increased Maciej Dymkowski informed. Apartment price fever has missed Łódź up till By the end of last year average price of an apartment amounted to more than PLN 6,200. This was an increase of 42 per cent in comparison with previous year. By the end of 1 st quarter 2008 the average price exceeded 6,300 and stabilization came. In my opinion, prices are overvalued in relation to purchasers possibilities. Well known and expensive investments, e.g. lofts in Scheibler factory overvalue the average price. They had a high share in the supply in the primary market. We except a decline in prices, which may reach even 5 per cent over the year. I also expect a diversification of the market into segments with various standards and prices Maciej Dymkowski summed up. Developers present in Łódź are optimistic. Łódź is an important cultural center. Its charm and, what is still more important, new jobs keep students in the city. Many of those who left begin to come back. And this is only the beginning. I hope that fast rail connection with the capital will raise attractiveness of the city. Thanks to that it will be worthwhile for the inhabitants of Łódź to commute to work in Warsaw. Therefore, we expect stable growth of residential sector. Presently Echo is preparing to realize two residential investments. Piotr Laszkiewicz, Director of the Section of Residential Projects in Echo Investment said. Źródło / Source: DTZ Deficit of apartments in Łódź is estimated at about 36,000 dwellings. Because of the age of existing residential resources, the shortage of apartments in good technical conditions is still larger

16 Rynki regionalne Pełne ręce roboty Hands full Regional markets Echo Centrum Rozrywki jest na inwestycje lub pod wynajem. Wzrosła też aktywność osób prywatnych budujących dla siebie wylicza Maciej Dymkowski. Łódź długo omijała gorączka cen mieszkań. Do roku Pod koniec ubiegłego roku średnia cena lokalu wyniosła ponad 6,2 tys. zł. Oznaczało to wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 42 proc. Pod koniec I kwartału br. średnia cena przekroczyła 6,3 tys. zł. I nastąpiła stabilizacja. Moim zdaniem średnie ceny są przeszacowane w stosunku do możliwości nabywców. Zawyżają je znane i drogie inwestycje np. lofty w fabryce Scheiblera. Miały one wysoki udział w podaży na rynku pierwotnym. Spodziewamy się spadku ceny. W skali roku może ona sięgnąć nawet 5 proc. Przewiduje też rozwarstwienie rynku na segmenty o różnym Echo Orion standardzie i cenie podsumowuje Maciej Dymkowski. Deweloperzy obecni w Łodzi prezentują optymizm. Łódź to ważny ośrodek kulturalny. Jego urok oraz, co ważniejsze, nowe miejsca pracy zatrzymują studentów. Wielu tych, którzy wyjechali, zaczyna wracać. A to dopiero początek. Mam nadzieję, że atrakcyjność miasta podniesie szybkie połączenie kolejowe ze stolicą. Dzięki niemu mieszkańcom Łodzi będzie się opłacało dojeżdżać do pracy do Warszawy. Dlatego spodziewamy się stabilnego rozwoju segmentu mieszkaniowego. Obecnie Echo prowadzi przygotowania do realizacji dwóch inwestycji mieszkaniowych podkreśla Piotr Laszkiewicz, dyrektor działu projektów mieszkaniowych Echo Investment. Przy ul. Wodnej spółka chce wybudować budynki mieszkalne w których znajdzie się 320 lokali (19 tys. mkw. powierzchni mieszkań). Początek prac planowany jest na II połowe br, a zakończenie inwestycji na I połowę 2011 roku. Drugim projektem jest zespół mieszkalny przy Okopowej i Górniczej. Znajdzie się w nim około 800 lokali (łącznie 53 tys. mkw. powierzchni). Budowa rozpocznie się w II połowie Br. Planowany termin oddania wszystkich mieszkań do użytku to I połowa 2013 roku. Gruszek w popiele nie zasypia także Mermaid Properites. W ramach drugiej fazy rewitalizacji byłych zakładów Próchnika powstanie zespół czterech domów. Znajdzie się w nich około 190 mieszkań (14 tys. mkw. powierzchni łącznej) oraz powierzchnia na lokale użytkowe w parterach budynków (500 mkw.). Planowany termin zakończenia inwestycji to czwarty kwartał 2011 roku przedstawia projekt Anna Rajchert. Deweloper zdecydował się na realizowanie kompleksu mieszkaniowego także poza Łodzią w Aleksandrowie Łódzkim. Projekt Aleksandria przewiduje budowę 9 wielorodzinnych domów. Powierzchni lokali wahać się będzie od 34 do 124 mkw. Przestrzeń pomiędzy budynkami wypełni dziedziniec pełen zieleni i małej architektury. Projekt będzie realizowany w dwóch fazach dodaje Anna Rajchert. W pierwszym etapie powstaną 4 do my, w których znajdzie się 86 lokali o powierzchni łącznej ponad 4,4 tys. mkw. W przypadku drugiej części inwestycji istniej projekt zakładający budowę około 252 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej ponad 12,4 tys. mkw. Mermaid zainwestował w Łodzi 32 mln zł. Z sumy tej 25 mln zł pochłonął Cross Point, a 7 mln zł Aleksandria. Pozostałe koszty realizacji inwestycji deweloper uzyskuje finansowanie z banków komercyjnych. Wartość planowanych obecnie in westy cji Grupy Mermaid w regionie wynosi 107 mln EUR w cenach zakupu, a 134 mln EUR w cenach sprzedaży. Dzięki wzrostowi wartości posiadanych nieruchomości, rozłożenia ich na fazy oraz kredytowaniu bankowemu zaangażowanie kapitałowe nie powinno ulec zwiększeniu wyjaśnia przedstawicielka ProLogis Park Piotrków Mermaid. Kolejnym deweloperem zaangażowanym w sektorze mieszkaniowym jest Opal Property Developments. Prowadzimy trzy inwestycje: dwie o nazwie U Scheiblera oraz Słoneczne Tarasy. Pierwsza inwestycja obejmuje rewitalizację historycznej fabryki Karola Scheiblera i przekształcenie jej na luksusowe lofty. Termin zakończenia prac to koniec br. U Scheiblera 2 to także apartamenty zlokalizowane w postindustrialnych zabudowaniach. Zakończenie projektu przewidywane jest na 2010 rok. Natomiast Słoneczne Tarasy to apartamentowiec wkomponowany w zabytkową pofabryczna zabudowę Księżego Młyna. Inwestycja powinna zostać ukończona w tym roku omawia Dorota Urawska, manager ds. marketingu i PR Opal Properties Developments. Sprzedaż 427 mieszkań U Scheiblera deweloper rozpoczął w lipcu 2006 roku. Wszystkie bardzo szybko znalazły nabywców. Mermaid Aleksandrów Największym powodzeniem cieszyły się lokale o powierzchni mkw. Najdroższe apartamenty tej inwestycji kosztowały powyżej 1 mln zł. Wszystkie te lofty o powierzchni przekraczającej 160 mkw. zostały sprzedane. Nabywcami byli głównie Łodzianie oraz ci, którzy wyjechali z miasta. Dużą grupę stanowili mieszkańcy innych miast Polski oraz obcokrajowcy. W tej chwili trwa sprzedaż U Scheiblera 2. Prawie połowa apartamentów znalazła już właścicieli. Atrakcją jest zainstalowanie w lokalach kominków. Jestem przekonana, że wkrótce najbardziej poszukiwane będą nowoczesne mieszkania w zrewitalizowanych kamienicach i budynkach zabytkowych. Ich liczba jest ograniczona a więc zawsze znajda się chętni, nawet jeśli jest to droga oferta. Dlatego inwestycja w lofty to lokata kapitału dziś i perspektywa mieszkaniowa na przyszłość ocenia Dorota Urawska. The company wants to build residential buildings at ul. Wodna with 320 apartments (19,000 sq.m of usable floor space). The beginning of works is scheduled in the 2 nd half 2008 and the end of the investment in the 1 st half of The second project is a residential complex at ul. Okopowa and ul. Górnicza. It will have about 800 apartments (53,000 sq.m in total). The construction will start in the second half of All apartments are scheduled to be completed in the 1 st half of Mermaid Properites also does not let the grass grow under its feet. A complex of four buildings will be raised within the second stage of revitalization of the former Próchnik factory. They will have about 190 apartments (14,000 sq.m of space in total) and commercial establishments on the ground floor of buildings (500 sq.m). The investment is scheduled to be completed in 4 th quarter 2011 r Anna Rajchert presented the project. The developer decided to realize a residential complex also outside Łódź in Aleksandrów Łódzki. Aleksandria project covers construction of 9 multi-family houses. The area of apartments will be between 34 sq.m and 124 sq.m. The space between buildings will be full of greenery and small architecture. The project will be realized in two stages Anna Rajchert added. In the first stage 4 houses will be constructed with 86 apartments with total area of 4,400 sq.m. In the second stage the design assumes construction of ca 252 apartments with total usable floor space of more than 12,400 sq.m. Mermaid invested PLN 32 million in Łódź. Of this sum Cross Point accounted for PLN 25 million and Aleksandria for PLN 7 million. Other costs of realization of the investments the developer financed with bank loans. The presently planned value of investments of the Mermaid Group in the region amount to EUR 107 million in purchase prices and to EUR 134 million in sale prices. Thanks to the increase in value of the real estate held, to realization of investments in stages and to bank loans the equity engagement of the company should not increase the representative of Mermaid explained. Another developer engaged in residential sector is Opal Property Developments. We are conducting three investments: two of them under the name of U Scheiblera and Słoneczne Tarasy. The first investment covers revitalization of historical factory of Karol Scheibler and its transformation into luxury lofts. The investment will be completed by the end of U Scheiblera 2 project also concerns apartments located in post-industrial buildings. The project is scheduled to be completed in On the other hand, Słoneczne Tarasy is a luxury apartment building integrated into monumental postindustrial building of Księży Młyn. The investment should be completed this year Dorota Urawska, Marketingu and PR Manager in Opal Properties Developments informed. The developer began the sale of 427 apartments U Scheiblera in July All apartments were quickly purchased. Apartments with an area of sq.m were most popular. The most expensive apartments in this investment cost more than PLN 1 million. All lofts with the area surpassing 160 sq.m were sold. Most buyers were inhabitants of Łódź and those who left the city. Inhabitants of other Polish cities and foreigners constituted a big group. At the moment the sale of apartment in U Scheiblera 2 is proceeding. More than half of apartments were already sold. Chimneys in the apartments are an additional attraction. I am convinced that soon modern apartments in revitalized tenement buildings and monumental buildings will be the most popular. Their number is limited and there are always people interested in them though such an offer is expensive. For this reason the purchase of lofts is a good investment for today and residential perspective for the future Dorota Urawska assessed

17 Rynki regionalne Ziemia Obiecana po rewitalizacji The Promised Land after revitalization Regional markets Lokalizacja projektów mieszkaniowych w zależności od segmentu cenowego Location of residential project depending on the price segment do zł/1 mkw / to PLN per 1 sq.m Manufaktura - Łódź Manufaktura - Łódź Fabryka Biznesu - Łódź zł/1 mkw / PLN per sq.m powyżej zł/1 mkw / over PLN per sq.m Ziemia Obiecana po rewitalizacji W szczytowym punkcie boomu na rynku nieruchomości ostatnich lat Łódź jawiła się niemal, jak Ziemia Obiecana nie trzeba było bowiem wiele zachodu, żeby w mieście tym zrobić szybko duże pieniądze Marek Wełk Home Consulting Do Łodzi późno dotarła fala wzrostów cenowych, ale kiedy już się to stało, ceny wywindowane zostały z dnia na dzień, urastając do niebotycznych rozmiarów, niedostępnych przeciętnie zarabiającym łodzianom. To w Łodzi na taką skalę inwestorzy, w zdecydowanej większości spoza miasta, odkryli uroki drugiej młodości byłych obiektów fabrycznych i zlokalizowanych w nich loftów, które stały się nie tylko modnym i pożądanym kaprysem, ale wręcz synonimem luksusu. Najbliższa przyszłość może przynieść korekty cenowe, bo lofty stracą na swojej niepowtarzalności (deweloperzy we wszystkich większych miastach oferują podobne postindustrialne lokale), a inwestorzy zechcą dyskontować zyski nawet kosztem mniejszej marży. Pierwotny rynek mieszkaniowy. W chwili obecnej w Łodzi na etapie sprzedaży znajduje się ponad 20 projektów mieszkaniowych około 80% z nich stanowią inwestycje wielorodzinne. Dostępna na rynku łódzkim oferta pozwala wyróżnić trzy segmenty cenowe: Mieszkania popularne w cenach nie przekraczających zł/mkw. Projekty tego typu powstają w większej odległości od centrum miasta, charakteryzują się mniejszą kameralnością. Wyznacznikiem segmentu popularnego jest niski standard materiałów wykończeniowych oraz niskie walory architektoniczne. Mieszkania w cenach od zł/mkw do 7.500zł/mkw. Lokale w tym segmencie cenowym powstają w głównej mierze w lokalizacjach centralnych miasta. Należy jednak pamiętać, że o cenie decyduje przede wszystkim odległość od centrum miasta, bardzo często niezależnie od standardu budynku i jakości użytych materiałów. Segment mieszkań o podwyższonym standardzie na rynku łódzkim jest niezwykle trudny do zdefiniowania z uwagi na początkową fazę rozwoju rynku projekty nie spełniające wymagań typowych dla tego segmentu (wyższy standard użytych materiałów wykończeniowych np. elementy kamienia na elewacji czy powierzchniach wspólnych, drewniana stolarka okienna) pretendują do tego typu projektów ze względu na atrakcyjną lokalizację. Segment apartamentów lokale w projektach, których średnia cena przekracza mkw realizowane w najwyższym standardzie wykończenia oraz reprezentujące wyjątkowy charakter projektu. Segment ten charakteryzuje się stosunkowo wysokim udziałem (8%) w ofercie sprzedaży na rynku Łódzkim. Zgodnie z danymi publikowanymi przez portal tabelaofert.pl w Łodzi średnie ceny oferowanych na rynku pierwotnym lokali mieszkalnych w pierwszym kwartale The Promised Land after revitalization At the peak of boom in the real estate market during the last years Łódź appeared as nearly the Promised Land a little effort was enough to make quickly big money in the city The wave of price increases reached Łódź late, but when it came the prices sky-rocketed from day to day to the level unattainable for average-salaried inhabitants of the city. This was in Łódź that investors discovered on such a scale the charms of the second youth of former factory buildings and located lofts there which became not only fashionable and desirable whims but synonyms of luxury. The nearest future may bring price adjustments, because lofts lose their unique character (developers in all bigger cities offer similar postindustrial dwellings) and investors will want to discount profits even at the expense of lower margins. Primary residential market. At the moment in Łódź there are more than 20 residential projects at the stage of sale about 80% of them are multi-family investments. In the offer available in the Łódź market three price ranges may be distinguished: Popular apartments at prices not surpassing PLN 6,000 per sq.m. Projects of this type are developed at a longer distance from the city center and are featured with less cosy character. Low standard of finishing materials and low architectural merits are indicators of the popular segment. Apartments at prices from PLN 6,000 per sq.m to PLN 7,500 per sq.m. Dwellings in this price segment are mostly built in the central locations in the city. However, we should remember that the price is influenced first of all by the distance to the city center and it is quite often independent from the standard of the building and quality of materials used. The segment of apartment in higher standard in the Łódź market is very difficult to define. Due to initial stage of market development, projects do not Udział poszczególnych segmentów cenowych w ogóle rynku Share of specified price segments in total market 42% 8% Przedział cenowy doby hotelowej dla najbardziej popularnych pokoi 2-osobowych w PLN Price range for hotel accomodation for the most popular double rosom in PLN Źródło / Source: Home Consulting 50% segment popularny / popular segment wyższy standard / higher standard apartamenty / apartments Liczba gwiazdek Number of stars Przedział cenowy Price range ** 80 zł 320 zł *** 190 zł 350 zł

18 Rynki regionalne Ziemia Obiecana po rewitalizacji The Promised Land after revitalization Regional markets Cross Point - Łódź Biurowiec Opus - Łódź Textorial - Łódź Orion - Łódź 2008 roku nieznacznie przekroczyły poziom 6.350zł/1mkw, co oznacza 1% wzrost w stosunku do cen z końca 2007 r. W najbliższym czasie można spodziewać się krótkotrwałych korekt cenowych (na poziomie 1-2%), jednakże w średniej perspektywie (1 1,5 roku) należy oczekiwać umiarkowanych wzrostów cen lokali mieszkalnych na poziomie zbliżonym do stopy inflacji. Powierzchnia biurowa. Pod względem obecnych zasobów nowoczesnej powierzchni biurowej miasto Łódź charakteryzuje najniższa podaż na tle innych porównywanych ośrodków regionalnych. Z około 250 tys. mkw. powierzchni biurowych dostępnych w Łodzi, tylko około 40% stanowią budynki klasyfikowane jako nowoczesne, przy czym jedynie 1/3 z tego odsetka to budynki, które można sklasyfikować jako budynki klasy A i B (ok tys. mkw). Obecnie wywoławcze stawki czynszów w najlepszych biurowcach kształtują się na poziomie euro/mkw/miesiąc. W budynkach klasy B czynsze sięgają 9-12 euro/mkw/miesiąc. Należy oczekiwać, iż ceny wynajmu powierzchni biurowych w nowo oddawanych obiektach klasy A ukształtują się na poziomie wyższym o 2 4 euro/mkw/miesiąc w stosunku do cen obecnych. Spośród dostępnej podaży większość budynków biurowych usytuowanych jest w centrum miasta: Śródmieściu i jego najbliższum sąsiedztwie ze szczególnym uwzględnieniem Al. Piłsudskiego i stanowiącej jej przedłużenie Al. Mickiewicza. Dominują obiekty wybudowane w latach 60 i 70-tych zeszłego stulecia i zaadoptowane dla potrzeb biurowych, przedwojenne i powojenne kamienice oraz pofabryczne budynki administracyjne. Planowane w najbliższych latach ( ) inwestycje z sektora budynków biurowych powinny wzmocnić podaż w tym sektorze o około tys. mkw nowoczesnej powierzchni najwyższej klasy, której w mieście brakuje najbardziej. Nowopowstające budynki biurowe skoncentrowane będą w centrum miasta oraz na obrzeżach centrum wzdłuż ul. Piotrkowskiej, Piłsudskiego i Al. Politechniki. Duża część planowanej powierzchni biurowej to inwestycje polegające na gruntownej modernizacji i rewitalizacji starej zabudowy, często poprzemysłowej (stare budynki fabryczne), która w połączeniu ze wznoszeniem nowych budynków będzie przekształcana w biura o wysokim standardzie wykończenia z uwzględnieniem najnowszych rozwiązań technicznych. Do takich inwestycji zaliczyć należy projekt przy ul. Tymienieckiego, na terenie dawnych zakładów Próchnika, czy też Zakładów Kunickiego przy Al. Politechniki. Biorąc pod uwagę charakterystykę miasta i możliwości jego rozwoju, a także charakter lokowanych w Łodzi inwestycji i firm otwierających tutaj swoje przedstawicielstwa wydaje się, że pomimo intensywnego w najbliższych latach napływu na lokalny rynek nowoczesnej powierzchni biurowej, miasto nadal dysponuje rezerwami pod nowe projekty. Warto przyjrzeć się zwłaszcza rynkowi nowoczesnych powierzchni o nieco niższym standardzie, które umieszczone w dobrej komunikacyjnie lokalizacji powinna cechować szybka komercjalizacja. Rynek hotelowy. Ze względu na wzrastającą rolę Łodzi jako ośrodka biznesu odczuwalny jest przede wszystkim wzrost tzw. turystyki biznesowej. W zeszłym roku Łódź odwiedziła rekordowa liczba turystów ponad 306 tys. o 8,1% więcej niż rok wcześniej i blisko 55% więcej niż w roku Aktualnie w Łodzi dostępnych jest 16 sklasyfikowanych obiektów hotelowych, gwarantujących zakwaterowanie dla około turystów. Są to głównie obiekty ** i *** gwiazdkowe. Spośród istniejących marek w Łodzi znajdują się hotele Campanile, Ibis, Kacperski oraz Qubus. Stopień wykorzystania miejsc noclegowych we wszystkich obiektach zbiorowego zakwaterowania w Łodzi wynosił w ubiegłym roku 43,8% i był wyższy o 1,5 pkt niż w 2006 r. meet typical requirements of this segment (higher standard of finishing materials used e.g. stone elements for elevations or common space, wooden window frames) and they are included to this segment due to their attractive location. Segment of luxury apartments dwellings in the projects with average prices exceeding PLN 7,500 per sq.m are realized in the highest standard of finishing and represent exceptional character. This segment has a relatively high share in the sale offer (8%) in the Łódź market. According to the data published by the web tabelaofert.pl, average offered prices of dwellings in the primary market in Łódź in the 1st quarter 2008 slightly surpassed the level of PLN 6,350 per sq.m, which represented an increase by 1% in relation to the end of In the near future a shortterm price adjustment may be expected (within the range of 1-2%), but in a middle term perspective (1 1.5 year) modest growth in prices of dwellings comparable to the inflation rate should be expected. Office space. With regard to the resources of modern office space, the city of Łódź has the lowest supply in comparison with similar regional centers. Of the total of about 250,000 sq.m of office space available in Łódź, only about 40% are building qualified as modern and just one third of them may be classified as buildings of class A and B (ca 40,000 50,000 sq.m). At present, starting lease rates in the best office buildings are on the level of EUR per sq.m monthly. In class B buildings, the rates reach EUR 9-12 per sq.m monthly. It should be expected that lease rates of office space in newly completed class A buildings will be by EUR 2 4 per sq.m monthly higher in relation to the present prices. Most of available office buildings are situated in the city center: Śródmieście and its close vicinity, including in particular Al. Piłsudskiego and its extension Al. Mickiewicza. Buildings constructed in 1960s and 1970s and adapted for office requirements predominate as well as tenament houses built before and after the war and postindustrial administrative buildings. In the coming years ( ) investments in the sector of office buildings are planned and they should enhance the supply in this sector by about 150, ,000 sq.m of modern space of the highest class, which the city missed the most. New office buildings will be concentrated in the city center and on its outskirts along ul. Piotrkowska, ul. Piłsudskiego and Al. Politechniki. A large part of planned office space constitute investments consisting in fundamental modernization and revitalization of old buildings, often old factory buildings and turning them into offices of high standard of finishing with the use of the most up to date solutions combined with raising of new buildings. The project at ul. Tymienieckiego, at the area of former Próchnik factory may be included to such projects as well as Zakłady Kunickiego at Al. Politechniki. Taking into account characteristic features of the city and its development opportunities as well as the nature of investments and companies opening their offices here, it seems that in spite of the increase of supply of modern office space in the coming years, the city still has reserves for new projects. The market of modern office space at a little lower standard may enjoy quick commericalization, especially for buildings situated in the area with good public transport connection with the city center. Hotel market. Due to growing role of Łódź as a business center, an increase in so called business tourism is discernable. Last year Łódź was visted by the recond number of more than 306,000 tourists, or by 8,1% more than a year earlier and nearly by 55% more than in At present in Łódź there are 16 classified hotel facilities, providing accomodation for about 2,300 tourists. These are mosty ** and *** star hotels. Campanile, Ibis, Kacperski and Qubus are among hotel brands existing in Łódź. The occupancy rate in all collective accomodation facilities in Łódź amounted to 43,8% last year and was by 1.5 point higher than in On the other hand, lack of **** and ***** star facilities with the highest level of services is discernable. And the hotel market in the city will be developing in this direction. Among others, modernization of an old factory in the city center at ul. Wierzba is planed. This facility will be classified as *** star hotel with ca 100 rooms, a restaurant, cafe, fitness and SPA as well as 3 conference halls. Luxury **** star hotel is raised by Warimpex in old Poznański weaving plant at ul. Ogrodowa. The Andels hotel will have 183 rooms and 72 suites and, in addition, view terraces and comfortable SPA. A glass aquarium will be situated on the roof with a swimming pool for hotel guests. Also in the highest ***** star standard Hilton hotel is planned between ul. Piotrkowska and al. Mickiewicza and ul. Kościuszki. Hilton in Łódz will be composed of 7-storey hotel with 200 rooms and 27-storey tower with office space and luxury apartments, conference center and retail gallery

19 Rynki regionalne Ziemia Obiecana po rewitalizacji The Promised Land after revitalization Regional markets Dostrzegalny jest natomiast brak oferty **** i ***** obiektów na najwyższym poziomie świadczonych usług. I właśnie w tym kierunku rozwijać się będzie rynek hotelowy w mieście. Planowana jest między innymi modernizacja starej fabryki w centrum miasta przy ulicy Wierzbowej. Obiekt będzie sklasyfikowany jako hotel *** z ok. 100 pokojami, restauracją, kawiarnią, fitness oraz SPA, powstaną w nim również 3 sale konferencyjne. Luksusowy hotel**** wznoszony przez Warimpex, powstaje w łódzkiej przędzalni Poznańskiego przy ulicy Ogrodowej. Hotel Andels będzie miał 183 pokoje i 72 apartamenty, a ponadto tarasy widokowe oraz komfortowe SPA. Na dachu powstanie szklane akwarium, a w nim basen dla gości hotelowych. W najwyższym standardzie, pretendujący do miana ***** gwiazdek planowany jest hotel sieci Hilton, który powstać ma pomiędzy ulicą Piotrkowską a alejami Mickiewicza i Kościuszki. Łódzki Hilton będzie składać się z siedmiopiętrowego hotelu z 200 pokojami oraz 27-piętrowego wieżowca, w którym znajdą się biura i apartamenty, centrum konferencyjne oraz pasaż handlowy. Powierzchnie logistyczno-magazynowe. Łódź pod względem rynku magazynowo-logistycznego należy do dynamicznie rozwijającego się obszaru Centralnego Polskiego. Atrakcyjność regionu wynika przede wszystkim z dobrego zaplecza infrastruktury komunikacyjnej, autostrada A1 oraz A2, jak również centralnego położenia w obrębie kraju co pozwala na rozwój centrów dystrybucyjnych obejmujących zasięgiem cały kraj. Dlatego też Regionem Centralnym Polskim zainteresowane są przede wszystkim firmy z branży elektronicznej oraz operatorzy logistyczni. Spośród największych operatorów wyróżniają się tutaj głównie firmy Panattoni, Segro oraz Prologis. Bieżąca podaż powierzchni, w blisko 12 parkach magazynowych wynosi 525 tys. mkw. W budowie znajduje się kolejnych 306,5 tys. mkw. powierzchni. Nowoczesne powierzchnie magazynowe koncentrują się w tym obszarze głównie w Łodzi (Tulipan Park Łódź, Panattoni Park Łódź, Panattoni Park Łódź South oraz Diamond Business Park Łódź), Piotrkowie Trybunalskim (Prologis Park Piotrków Trybunalski, Prologis Park Piotrków Trybunalski II, Logistic City oraz Poland Center) oraz najbardziej popularnym Strykowie (Tulipan Park Stryków, Prologis Park Stryków, Panattoni Park Stryków oraz Dimond Business Park Stryków). Stryków cieszy się największym uznaniem ze względu na dostępność komunikacyjną, z kolei Piotrków Trybunalski przyciąga najniższymi cenami w regionie. Poziom czynszów nominalnych w całym regionie kształtuje porównywalnie do głównych centrów logistycznych w kraju i oscylują w przedziale od 3,0 do 3,5 euro miesięcznie za mkw. powierzchni. Według danych firmy Cushman&Wakefield w 2007 r. w regionie Centralnym Polskim zgłoszono popyt na 222 tys. mkw. powierzchni magazynowej. W porównaniu do 2006 r. kiedy to wysokość popytu wynosiła nieco ponad 123 tys. mkw. powierzchni, zainteresowanie regionem wzrosło o blisko 80%. Atrakcyjność regionu łódzkiego potwierdzają również dane dotyczące pustostanu, który aktualnie szacowany jest na zaledwie 6%. Retail. W Łodzi, drugim co do wielkości mieście Polski pod względem liczby mieszkańców, podaż nowoczesnej powierzchni handlowej stanowi 6,6% ogółu tego typu dostępnych zasobów w kraju, tj. około mkw. czym otwarcie Manufaktury miało w pewnym zakresie negatywny wpływ na handel w tej lokalizacji: wiele marek przeniosło swoje sklepy do nowego centrum handlowego, w konsekwencji czego niektóre powierzchnie zmieniły swój profil jak na przykład Orange Plaza przy skrzyżowaniu ul. Piotrkowskiej z Al. Piłsudskiego. Popularnością cieszą się także sklepy w hali targowej w Rzgowie (Centrum Handlowe Ptak ), gdzie na ok mkw. znajduje się ponad 3,5 tys. sklepów, głównie z branży tekstylnej (odzież, obuwie, galanteria). Wskaźnik saturacji rynku, liczony jako liczba mkw powierzchni handlowej na mieszkańców i pokazujący nasycenie lokalnego rynku nowoczesną powierzchnią handlową, dla Łodzi wynosi około 550 mkw/1.000, co plasuje miasto na jednym z ostatnich miejsc wśród największych regionalnych miast Polski. Aktualnie czynsze za najlepsze sklepy w łódzkich centrach handlowych kształtują się w przedziale euro/mkw. miesięcznie. Dane odnośnie planowanych w najbliższych 2 latach inwestycji z segmentu nowoczesnych powierzchni handlowych w największych miastach Polski wskazują, że obecny poziom nasycenia rynku w Łodzi zostanie w tym czasie (do końca 2009 r.) utrzymany na podobnym poziomie, gdyż w przeciwieństwie do innych miast regionalnych, w Łodzi oprócz zapowiadanej od lat inwestycji IKEA obecnie właściwie nie są realizowane ani planowane żadne większe nowe projekty w tym segmencie rynku. Logistic and warehouse space. With regard to warehouse and logistic market Łódź is a part of fast growing area of Central Poland. The attractiveness of the region results first of all from good transport infrastructure, A1 and A2 motorways and central location in the country which favours development of distribution centers servicing the whole country. Therefore, first of all electronics companies and logistic operators are interested in the region of Central Poland. Among the biggest operators there are Panattoni, Sergo and ProLogis. Current supply of space in nearly 12 warehouse parks amounts to 525,000 sq.m. Next 306,500 sq.m are under construction. Pasaż - Łódź Modern warehouse space in this region is concentrated mostly in Łódź (Tulipan Park Łódź, Panattoni Park Łódź, Panattoni Park Łódź South and Diamond Business Park Łódź), in Piotrków Trybunalski (Prologis Park Piotrków Trybunalski, Prologis Park Piotrków Trybunalski II, Logistic City and Poland Center) and ever more popular Stryków (Tulipan Park Stryków, Prologis Park Stryków, Panattoni Park Stryków oraz Dimond Business Park Stryków). Stryków enjoys the greatest interest due to easy access by motorways, in turn Piotrków Trybunalski attracts by the lowest rates in the region. Nominal rates in the whole region are comparable to their level in the main logistic centers in the country and they are within the range from EUR 3.0 to EUR 3.5 per sq.m monthly. According to Cushman&Weakfield data, in the region of Central Poland demand for 222,000 sq.m of warehouse space was recorded in This represents an increase by 80% in comparison with 2006, when demand for a little more than 123,000 sq.m was recorded. Attractiveness of the Łódź region is confirmed by low vacancy rato now amounting to only 6%. Retail. In Łódź, the second city in Poland as regards the number of inhabitants, supply of modern retail space amounted to about 420,000 sq.m, which constituted 6.6% of total available resources of the country. In most hypermarkets there are retail galleries with space for lease and this type of shopping centers predominates as the most popular form of retail commerce in the market. Before the opening of Manufaktura (Apsys, 2006), one of the biggest third generation shopping centers in the country, Galeria Łódzka, Pasaż Łódzki and CH Tulipan (former King Cross) were most popular in Łódź. Ul. Piotrkowska, the longest shopping street in Europe is eagerly visited by the inhabitants of the city and the opening W większości hipermarketów znajdują się galerie handlowe z powierzchniami na wynajem, a tego typu centra stanowią większość obecnych na rynku form handlu. Do czasu otwarcia Manufaktury (Apsys, 2006r.), jednego z największych centrów handlowych trzeciej generacji w kraju, największą popularnością w Łodzi cieszyły się Galeria Łódzka, Pasaż Łódzki i CH Tulipan (wcześniej King Cross). Miejscem chętnie odwiedzanym przez mieszkańców jest też ul. Piotrkowska, najdłuższa ulica handlowa Europy, przy of Manufaktura had to some extent negative impact on commerce in this location: many brands moved their stores to the new shopping center and, consequently, some outlets changed their profile, for instance Orange Plaza at the crossing of ul. Piotrkowska and Al. Piłsudskiego. Also shops in the retail hall in Rzgów (Centrum Handlowe Ptak ), where on the area of 90,000 sq.m there are more than 3,500 shops, mostly from textile sector (clothes, shoes, haberdashery) has enjoyed great popularity. Market saturation index, calculated as the retail area (number of sq.m) per 1,000 inhabitants and showing saturation of local market with modern retail space amounts to about 550 sq.m per 1,000 inhabitants, which puts the city on one of the last places among the biggest regional cities in Poland. At present, lease rates for the best stores in shopping centers in Łódź are in the range of EUR per sq.m monthly. Galeria - Łódź Data regarding investments planned in the next 2 years in the segment of modern retail space in the biggest cities of Poland indicate the market saturation in Łódź till the end of 2009 will remain at a similar level, because contrary to other regional cities, except announced IKEA investment no other major new projects are currently realized in this market segment in Łódź

20 ARTYKUŁ SPONSOROWANY Nowy system okien aluminiowych Schüco AWS Wzrost znaczenia parametrów energetycznych w projektowaniu oraz na rynku nieruchomości motywuje producentów do opracowywania produktów sprzyjających oszczędzaniu i pozyskiwaniu energii. Program Energy 2 firmy Schüco obejmuje całą powłokę budynku, uwzględniając nowe koncepcje energetyczne w budownictwie, względy ekonomiczne, a także kompleksowe wymagania stawiane przez projektantów i inwestorów. Nowa generacja okien aluminiowych Schüco AWS stanowi centralny punkt składowy tego projektu. Najnowsze okna Schüco osiągają wartości współczynnika przenikania ciepła U f od 0,9 W/m 2 K. Są to wartości, które nadają nowy wymiar pojęciom oszczędności energii oraz efektywności pod względem ekonomicznym. Okna AWS charakteryzują się wieloma wariantami ukształtowania skrzydła od klasycznego, po kontury Capricorn Haus, Düsseldorf Fot. 1. Fot. 2. dopasowane do różnych stylów budownictwa mieszkaniowego i użyteczności publicznej. Oprócz okien z widocznym skrzydłem system obejmuje również okna blokowe ze skrzydłem ukrytym oraz okna zespolone ze skrzydłem ukrytym lub widocznym. System wyróżniają wąskie lub bardzo wąskie, widoczne części profili, które zwiększają dostęp światła i jednocześnie pozwalają na wykonywanie okien nawet o bardzo dużych wymiarach. Energooszczędne okna AWS spełniają wyśrubowane kryteria również w zakresie innych parametrów, takich jak izolacyjność akustyczna czy np. wodoszczelność. Uzyskiwane tu wyniki pozwalają na budowę okien o współczynniku izolacyjności akustycznej Rw do 51 db, przy zachowaniu odporności na przenikanie wody opadowej do 1050 Pa. Projektanci i inwestorzy postrzegają zagadnienie energooszczędności szerzej, poszukując dalszych korzyści w procesach automatyzacji. Zastosowanie ukrytego okucia Schüco AvanTec sprawia, że okna AWS cechuje klarowny wygląd i odporność na włamanie, w zależności od wyposażenia nawet do klasy WK3. AvanTec to okucie mechaniczne, które może być wyposażone w funkcję elektrycznego sterowania naświetlem (fot. 1). Funkcje otwierania i zamykania naświetla mogą być realizowane poprzez naciśnięcie przycisku: w klamce ze sterowaniem radiowym (fot. 2), w pilocie, na ścianie lub poprzez system centralnego sterowania budynkiem. Brak widocznych zawiasów, mechanicznych napędów naświetli, ergonomiczność, wygoda oraz możliwość zdalnego sterowania klimatem pomieszczenia i budynku czyni to rozwiązanie bardzo atrakcyjnym. Alternatywnie okna AWS mogą być wyposażone w ukryte okucia mechatroniczne Schüco TipTronic, które umożliwiają centralne lub decentralne sterowanie różnymi funkcjami okien. Rozwiązania Schüco umożliwiają elektryczne połączenie wszystkich aktywnych elementów elewacji budynku, tak aby można było nimi sterować automatycznie. Liczne funkcje takie jak wentylacja, bezpieczeństwo, wytwarzanie energii oraz regulacja klimatu pomieszczeń mogą być wzajemnie dopasowane pod kątem optymalnego zużycia energii. Zapewniają to automatyczne systemy otwierające i zamykające okna, które sterują naturalnym cyklem wentylacji oraz jeśli istnieje taka potrzeba, również systemami zacienienia w zależności od natężenia światła dziennego oraz promieniowania słonecznego. Okna Schüco AWS wpisują się doskonale w program Energy 2 inteligentnej powłoki budynku, która z jednej strony zapewnia oszczędność energii, z drugiej zaś dzięki zintegrowanym systemom solarnym, dba o jej pozyskiwanie. Dr inż. Andrzej Polijaniuk Schüco International Polska Sp. z o.o