INSTYTUT EKONOMICZNY. Rewizja miar inflacji bazowej w 2009 r. Biuro Cen i Inflacji Instytut Ekonomiczny Narodowy Bank Polski

Transkrypt

1 Rewizja miar inflacji bazowej w 2009 r. Biuro Cen i Inflacji Instytut Ekonomiczny Narodowy Bank Polski Zespół: Aleksandra Hałka, Katarzyna Hertel, Ewa Huszczonek, Jarosław aw T. Jakubik, Danuta Kołodziejczyk odziejczyk

2 Struktura prezentacji Cele i załoŝenia projektu «Bazowa 2009» Dotychczasowe miary Ceny najbardziej zmienne Ceny administrowane Podsumowanie 2

3 Projekt «Bazowa 2009» Cele Kontynuacja procesu zmian miar inflacji bazowej, zapoczątkowanego w czerwcu 2008 r. wprowadzenie inflacji po wyłączeniu cen Ŝywności i energii zaprzestanie publikacji inflacji netto po 2008 r. Aktualizacja (rewizja) tych miar, które mogą nie podąŝać za zmianami w gospodarce wynik przeglądu tych miar Zidentyfikowane obszary: ceny najbardziej zmienne ceny administrowane ZałoŜenia Zachowanie podobnego charakteru i koncepcji rewidowanych miar ewolucja, a nie rewolucja MoŜliwość wyznaczenia odpowiednio długich szeregów historycznych Czytelna i jasna metodologia ceny administrowane: definicja ECB ceny najbardziej zmienne: metoda empiryczna MoŜliwie niski wkład uznaniowości 3

4 Dotychczasowe miary inflacji bazowej Miary mechaniczne po wyłączeniu cen kontrolowanych po wyłączeniu cen o największej zmienności po wyłączeniu cen o największej zmienności i cen paliw po wyłączeniu cen Ŝywności i energii (od 2008 r.) Miary statystyczne 15% średnia obcięta Do końca 2008 r. po wyłączeniu cen Ŝywności i cen paliw (inflacja netto ) 4

5 I. Ceny najbardziej zmienne

6 Ceny najbardziej zmienne dotychczas Koszyk cen najbardziej zmiennych do 2008 r. wyznaczony na podstawie szeregów czasowych z pierwszej połowy lat 90-tych kryterium progowego odchylenia standardowego stały (niezmienny) w czasie skład koszyka (grupy towarów i usług) mimo to: wagi koszyka zmienne w czasie wynikające ze zmian struktury konsumpcji Dwie miary niedogodność per se i cen paliw, podczas gdy od wielu lat ceny paliw silnie zmienne Nie ma gwarancji, Ŝe ceny zidentyfikowane jako zmienne wiele lat temu nadal są zmienne obliczenia wskazują, Ŝe część nie (np. usługi pocztowe) W koszyku CPI pojawiają się nowe towary i usługi część z nich jest silnie zmienna (np. usługi dostępu do internetu) 6

7 Ceny najbardziej zmienne rewizja ZałoŜenia zmienny w czasie skład koszyka cen najbardziej zmiennych rewizja koszyka: raz w roku, po zakończeniu roku kalendarzowego składniki koszyka identyfikowane empirycznie szeregi historyczne uzyskane na podstawie obserwacji dostępnych w danej chwili w przeszłości (real-time data) Metoda obliczenia na podstawie bazy danych grup elementarnych wskaźnika CPI ok. 320 szeregów dane oficjalne statystyki publicznej Metoda (c.d.) pomiar zmienności w trzyletnim okresie poprzedzającym szeregi indywidualnych dynamik cen w ujęciu rok do roku miara: odchylenie standardowe z próby przykładowo: koszyk na rok 2009 wyznaczony na podstawie szeregów z lat procedura: dla kaŝdego roku obliczenie miary zmienności ranking szeregów wg uzyskanego poziomu zmienności wyłączanie kolejnych grup cen z łącznego wskaźnika inflacji procedura stopuje, gdy łączny udział wyłączanych grup przekroczy 20% 7

8 Ceny najbardziej zmienne zakres Zmienny w czasie zakres koszyka cen najbardziej zmiennych W róŝnych latach wyłączane jest grup elementarnych (z ok. 320 w całej bazie) Typowy skład koszyka: znaczna część produktów Ŝywnościowych głównie nie- i nisko-przetworzone: owoce, warzywa, mięso, cukier produkty energetyczne: paliwa, gaz, opał usługi dostępu do internetu usługi administracji państwowej i prawne W 2009 wyłączany będzie koszyk 58 grup cen towarów i usług 41 grup towarów Ŝywnościowych (waga 10,5%) 8 grup nośników energii (7,7%) 8 grup usługowych (1,6%) 1 grupa towarowa (0,5%) kod n naz std wagi typ % skumulowane c0117_066 1 Ziemniaki 45,8 0,53 0,53 Ż c0116_056 2 Śliwki 40,7 0,03 0,56 Ż c0830_534 3 Usługi internetowe (przez telefon stacjonarny) 33,9 0,31 0,87 U c0942_631 4 Opłaty internetowe (poza telefonem) 33,9 0,48 1,35 U c0116_054 5 Jabłka 31,5 0,34 1,68 Ż c0943_634 6 Gry hazardowe 28,1 0,05 1,74 U c0117_070 7 Kapusta 23,6 0,10 1,84 Ż c0116_057 8 Pozostałe owoce pestkowe 23,2 0,09 1,93 Ż c0117_073 9 Ogórki 21,8 0,14 2,07 Ż c0454_ Koks 21,5 0,04 2,11 E c0117_ Buraki 21,5 0,02 2,13 Ż c0117_ Pomidory 18,4 0,37 2,50 Ż c0117_ Cebula 17,9 0,09 2,58 Ż c0117_ Pozostałe warzywa o jadalnych owocach 17,6 0,09 2,68 Ż c0442_ Wywóz nieczystości (śmieci) 16,3 0,49 3,17 U c0112_ Kury, koguty, kurczęta 15,8 1,06 4,23 Ż c0117_ Sałata 15,5 0,04 4,27 Ż c0733_ Pasażerski transport powietrzny 15,1 0,12 4,39 U c0117_ Pozostałe warzywa korzeniowe i bulwiaste 14,0 0,11 4,50 Ż c0111_ Ryż 12,9 0,08 4,58 Ż c0116_ Owoce jagodowe 12,6 0,20 4,79 Ż c1270_ Usługi sądowe i adwokackie 12,3 0,11 4,90 U c0111_ Mąka 12,2 0,18 5,08 Ż c0115_ Pozostałe tłuszcze zwierzęce 11,6 0,10 5,18 Ż c0117_ Marchew 11,3 0,08 5,26 Ż c0115_ Masło 11,1 0,53 5,78 Ż c0116_ Banany 10,9 0,18 5,96 Ż c0117_ Kalafiorowate 10,5 0,05 6,01 Ż c0116_ Owoce cytrusowe 10,4 0,32 6,33 Ż c0115_ Oleje roślinne 10,3 0,26 6,59 Ż c0453_ Paliwa płynne (opałowe) 10,2 0,04 6,63 E c0114_ Sery dojrzewające i topione 10,1 0,78 7,41 Ż c0116_ Pozostałe owoce 9,9 0,05 7,47 Ż c0722_ Olej napędowy 9,8 0,49 7,95 E c0722_ Gaz ciekły 9,5 0,61 8,56 E c0117_ Kapusta kwaszona 9,4 0,07 8,63 Ż c0452_ Gaz ziemny 9,3 1,65 10,28 E c0116_ Gruszki 9,1 0,02 10,31 Ż c0112_ Pozostały drób 8,3 0,12 10,43 Ż c0112_ Podroby 7,8 0,09 10,52 Ż c0722_ Benzyny silnikowe 7,4 3,07 13,58 E c0454_ Węgiel kamienny (wszystkie rodzaje i gatunki) 7,1 1,75 15,34 E c0118_ Cukier 7,0 0,52 15,86 Ż c0734_ Pasażerski transport morski i śródlądowy 6,9 0,01 15,87 U c0722_ Pozostałe paliwa (silnikowe) 6,8 0,00 15,87 E c0116_ Mieszanki owocowe 6,6 0,00 15,88 Ż c0114_ Mleko pełne 6,6 0,39 16,27 Ż c0952_ Gazety i czasopisma 6,6 0,46 16,73 T c0114_ Mleko o niskiej zawartości tłuszczu (poniżej 3,2%) 6,5 0,38 17,11 Ż c0111_ Pieczywo mieszane i pozostałe 6,3 1,47 18,58 Ż c0111_ Kasza 6,3 0,06 18,64 Ż c1270_ Usługi administracji państwowej 6,2 0,08 18,72 U c0114_ Śmietana i śmietanka 6,0 0,30 19,01 Ż c0111_ Pieczywo żytnie 5,9 0,14 19,16 Ż c0117_ Grzyby 5,9 0,08 19,24 Ż c0114_ Sery twarogowe 5,6 0,62 19,85 Ż c0114_ Desery mleczne mieszane 5,6 0,04 19,90 Ż c0115_ Margaryna i inne tłuszcze roślinne 5,5 0,37 20,27 Ż 8

9 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Ceny najbardziej zmienne: porównanie wyników CPI i inflacja bazowa (r/r, w proc.) najb. zm. nowa najb. zm. najb. zm. i pal. CPI 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1, ,0 9

10 II. Ceny administrowane

11 Ceny kontrolowane dotychczas Koszyk cen kontrolowanych Wyznaczony na podstawie ram instytucjonalnych gospodarki w pierwszej połowie lat 90-tych Stały (niezmienny) w czasie skład koszyka (zaliczone grupy towarów i usług) Zawiera wyroby akcyzowe: paliwa, alkohol, tytoń Zawiera usługi dawnych państwowych monopoli: telekomunikacja, transport, ubezpieczenia Mimo to: wagi koszyka zmienne w czasie wynikające ze zmian struktury konsumpcji Problemy Zmiany podatków pośrednich wpływają na ceny wszystkich dóbr w koszyku CPI gdy nie ma zmian akcyzy, ceny wyrobów akcyzowych kształtowane są rynkowo Nie zawiera usług komunalnych, kontrolowanych głównie przez samorządy, ale i przez prawo czynsze (prawo ochrony lokatorów) wodociągi, kanalizacja Zawiera usługi, których zaliczenie do kontrolowanych moŝe być wątpliwe: usługi telekomunikacyjne ubezpieczenia 11

12 Ceny administrowane Zgodnie z definicją Administered Prices Europejskiego Banku Centralnego Obejmuje towary i usługi konsumpcyjne, których ceny finalne znajdują się w pełni lub w znacznym stopniu pod wpływem instytucji rządowych, samorządowych i regulatorów Definicja obejmuje ceny, które: wynikają wprost z aktów prawnych lub decyzji administracyjnych, są przedmiotem zatwierdzenia lub nie mogą zostać zmienione bez zgody odpowiednich instytucji państwowych (np. regulatorów) poziom lub dynamika zmian cen są prawnie ograniczone Nie obejmuje cen kontrolowanych pośrednio poprzez: zmiany stawek podatków pośrednich podatków i opłat ekologicznych regulacji w zakresie bezpieczeństwa produktów wpływu Wspólnej Polityki Rolnej Identyfikacja grup cen administrowanych następuje przy dezagregacji na poziomie czterocyfrowej klasyfikacji COICOP podział na działy, grupy, klasy Dana grupa zostaje zaliczona do zbioru cen administrowanych, gdy udział cen administrowanych wewnątrz grupy przekracza 50% zobacz definicję ECB: 12

13 Ceny administrowane zakres COICOP Nazwa Zakres czasowy 0411 Czynsze mieszkaniowe (pierwszy dom) 0412 Czynsze mieszkaniowe (drugi i następne domy) 0441 Zaopatrywanie w wodę 0443 Usługi kanalizacyjne 0451 Energia elektryczna 0452 Gaz 0455 Energia cieplna 0731 PasaŜerski transport szynowy 0732 PasaŜerski transport drogowy 0735 Transport pasaŝerski mieszany 0810 Usługi pocztowe 0830 Usługi telekomunikacyjne 1010 Szkolnictwo podstawowe 1240 Opieka społeczna 1270 Pozostałe usługi, gdzie indziej nie sklasyfikowane Zacienione wiersze dotyczą grup, które obecnie (2009 r.) nie wchodzą w zakres cen administrowanych. do 2003 do 2006 od

14 Ceny administrowane vs. kontrolowane Do zakresu cen administrowanych, w stosunku do cen kontrolowanych: włączono czynsze mieszkaniowe zaopatrywanie w wodę usługi kanalizacyjne szkolnictwo podstawowe wyłączono wyroby akcyzowe (paliwa, alkohol, tytoń) usługi ubezpieczeniowe transport drogowy (od 2004) usługi telekomunikacyjne (od 2007) RóŜnice w wagach wynikają z przyjętych odmiennych definicji cen administrowanych i kontrolowanych Waga cen administrowanych niŝsza niŝ cen kontrolowanych we wszystkich latach Zmian wag cen administrowanych w ostatnich latach nie naleŝy bezpośrednio wiązać ze zmianami zakresu regulacji w gospodarce Udział (waga) w % Ceny Administrowane Ceny Kontrolowane ,6 25, ,0 27, ,6 27, ,8 27, ,1 26, ,5 27, ,1 27, ,4 26,5 14

15 Ceny kontrolowane i administrowane: inflacja bazowa CPI i inflacja bazowa (r/r, w %) 7,0 5,0 po wyłączeniu cen KONTROLOWANYCH po wyłączeniu cen ADMINISTROWANYCH CPI 7,0 5,0 3,0 3,0 1,0 1,0-1, ,0 15

16 Podsumowanie Od marca 2009 r. Narodowy Bank Polski będzie publikował następujące cztery miary inflacji bazowej: po wyłączeniu cen Ŝywności i energii, po wyłączeniu cen administrowanych po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych 15% średnia obcięta Dwie zrewidowane miary będą przedstawione w postaci szeregów czasowych od 2001 r. Dotychczasowe miary wyłączające wpływ cen najbardziej zmiennych i cen kontrolowanych nie będą obliczane publikacja zakończona na danych za grudzień 2008 r. 16

17 Rewizja miar inflacji bazowej w 2009 r. Dziękujemy za uwagę! Biuro Cen i Inflacji Instytut Ekonomiczny Narodowy Bank Polski Zespół: Aleksandra Hałka, Katarzyna Hertel, Ewa Huszczonek, Jarosław aw T. Jakubik, Danuta Kołodziejczyk odziejczyk