RAZEM NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA Wprowadzenie do zagadnień NATO

Transkrypt

1 RAZEM NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA Wprowadzenie do zagadnień NATO

2

3 RAZEM NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA Wprowadzenie do zagadnień NATO S04 Wstęp S06 Reagowanie na zmianę S14 Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych S22 Rozszerzanie partnerstwa S28 Polityka otwartych drzwi S30 Nowe zdolności na miarę nowych wyzwań S32 Dynamika Sojuszu S35 Przyszłość

4 RAZEM NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA Wprowadzenie do zagadnień NATO Sojusz Północnoatlantycki W ciągu ponad półwiecza, jakie minęło od jego powstania, zarówno Sojusz, jak i szerszy świat obrały ścieżki rozwoju, które były niemożliwe do przewidzenia dla założycieli NATO. Wobec ciągłej ewolucji środowiska strategicznego wzrasta tempo transformacji NATO. Obecnie zajmuje się ono znacznie szerszym niż w przeszłości spektrum wyzwań dla bezpieczeństwa i musi zapewniać ochronę swojej ludności zarówno na terytorium Sojuszu, jak i poza nim. Zagrożenia, takie jak proliferacja broni masowego rażenia i terroryzm nie znają granic, a to oznacza, że NATO musi być w stanie rozmieścić i utrzymać siły w bardzo odległych miejscach, na przykład w Afganistanie. Równolegle, NATO rozwija niezbędne środki i zdolności tak, aby w razie potrzeby sprostać nowym wymogom, a także wnosić wkład do międzynarodowych wysiłków ukierunkowanych na pokonywanie licznych wyzwań. O ile charakter zagrożeń, przed jakimi stają państwa członkowskie oraz metody stosowane przez NATO do ich pokonywania zmieniają się, podstawowe normy współpracy w Sojuszu pozostają zgodne z zasadami Traktatu Waszyngtońskiego. Zasada obrony zbiorowej jest osią traktatu założycielskiego. Pozostaje ona unikalną i trwałą wartością, która spaja państwa członkowskie, zobowiązując je do wzajemnej ochrony każdego z nich. NATO zapewnia polityczno- wojskowe ramy służące do pokonywania wyzwań w dziedzinie bezpieczeństwa. Struktura ta spaja interesy Europy i Ameryki Północnej, a jej celem jest budowanie zrozumienia i współpracy z pożytkiem dla przyszłych pokoleń. S04 Wstęp

5 W niniejszej publikacji wszystkie odwołania do byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii są oznakowane gwiazdką (*), co jest odnośnikiem do następującego przypisu: Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą. Wstęp S05

6 Reagowanie na zmianę 1949 Podpisanie Traktatu Waszyngtońskiego, 4 kwietnia 1961 Budowa Muru Berlińskiego Korzenie Sojuszu W 1949 roku ideologiczne tarcia pomiędzy Wschodem i Zachodem wyraźnie nabierały tempa. 12 państw po obu stronach Oceanu Atlantyckiego utworzyło Organizację Sojuszu Północnoatlantyckiego. Podstawowym celem było stworzenie paktu wzajemnej pomocy w celu przeciwstawienia się zagrożeniu, jakie mogło wynikać z próby rozszerzenia przez ZSRR kontroli sprawowanej nad Europą Wschodnią na inne części kontynentu. S06 Reagowanie na zmianę

7 W tym czasie Europa wciąż z trudem podnosiła się ze zniszczeń spowodowanych przez II wojnę światową. Jednak w latach finansowany przez USA Plan Marshalla zapewnił środki na ustabilizowanie systemów gospodarczych Europy Zachodniej. Poprzez podporządkowanie się zasadzie obrony zbiorowej NATO dopełniło to zadanie, pomagając zapewnić bezpieczne warunki do rozwoju demokracji oraz do wzrostu gospodarczego. Jak powiedział ówczesny prezydent USA Harry S. Truman, Plan Marshalla i NATO były jak dwie połówki orzecha. Dzięki Sojuszowi Europa Zachodnia i Ameryka Północna osiągnęły bezprecedensowy poziom stabilności Już na początku lat wydarzenia, których kulminacją był wybuch wojny koreańskiej zdawały się potwierdzać obawy Zachodu związane z ekspansjonistycznymi ambicjami ZSRR. W związku z tym, państwa członkowskie NATO zintensyfikowały swoje wysiłki ukierunkowane na rozwój wojskowych i cywilnych struktur niezbędnych do realizacji ich zobowiązania do wspólnej obrony. Obecność północnoamerykańskich sił zbrojnych na europejskiej ziemi, wprowadzona na prośbę europejskich rządów, pomagała zniechęcać ZSRR do podejmowania agresji. Co więcej, w miarę czasu rosła liczba państw, które stawały się członkami Sojuszu. Dzięki Sojuszowi Europa Zachodnia i Ameryka Północna osiągnęły bezprecedensowy poziom stabilności, kładąc podstawy pod współpracę i integrację gospodarczą. Na początku lat 90., po zakończeniu zimnej wojny, Sojusz aktywnie przyczynił się do pokonywania podziału Europy na Wschód i Zachód, inicjując stosunki z byłymi wrogami oraz podtrzymując podejście do zagadnień bezpieczeństwa oparte na współpracy. Reagowanie na zmianę S07

8 1989 Upadek Muru Berlińskiego Zakończenie zimnej wojny W czasach zimnej wojny rola i zadanie NATO były jasno określone poprzez istnienie zagrożenia stwarzanego przez Związek Radziecki. Na początku lat 90. Układ Warszawski został rozwiązany, a Związek Radziecki upadł. Niektórzy komentatorzy uważali, że w związku ze zniknięciem tradycyjnych przeciwników, usunięta została potrzeba istnienia NATO, a przyszłe wydatki na obronę oraz inwestycje w siły zbrojne mogą być zasadniczo ograniczone. S08 Reagowanie na zmianę

9 Wiele państw członkowskich zaczęło redukować swoje wydatki na obronę niektóre nawet o 25 procent. Jednak wkrótce okazało się, że chociaż zakończenie zimnej wojny być może odsunęło groźbę inwazji wojskowej, niestabilność w niektórych regionach Europy nawet wzrosła. Wiele konfliktów regionalnych, często podsycanych napięciami o charakterze etnicznym, wybuchło w byłej Jugosławii oraz w częściach byłego ZSRR i istniała groźba ich rozszerzenia się. pomagać zachować pokój i stabilność w Europie oraz zapobiegać eskalacji regionalnych napięć W tej sytuacji konieczne były nowe formy współpracy politycznej i wojskowej, które pomogłyby zachować pokój i stabilność w Europie oraz zapobiegłyby eskalacji regionalnych napięć. NATO nawiązało zinstytucjonalizowane stosunki z byłymi przeciwnikami, stwarzając nowe mechanizmy współpracy. Sojusz przeszedł także potężne reformy wewnętrzne w celu dostosowania struktur i zdolności wojskowych, aby wyposażyć państwa członkowskie do podejmowania zadań, takich jak zarządzanie kryzysowe, misje pokojowe oraz operacje wspierania pokoju, poza gwarantowaniem ich zdolności do wypełniania ich podstawowej roli obronnej. W odpowiedzi na te wyzwania dla bezpieczeństwa, NATO nie tylko pozostało przede wszystkim ściśle zintegrowanym Sojuszem odpowiedzialnym za obronę zbiorową, ale także stało się ośrodkiem współpracy - jednocząc w ramach partnerstwa kulturowo zróżnicowane państwa, ściśle ze sobą współpracujące w dziedzinie bezpieczeństwa NATO angażuje się w pierwszą operację zarządzania kryzysowego MOD UK Reagowanie na zmianę S09

10 9/ Zakrojone na szeroką skalę ataki na Nowy Jork i Waszyngton D.C. NATO po raz pierwszy w historii powołuje się na artykuł września Koncepcja Strategiczna przyjęta na waszyngtońskim szczycie Sojuszu w 1999 roku przedstawiła przyszłe zagrożenia jako wielokierunkowe i często trudne do przewidzenia oraz poświęciła specjalną uwagę zagrożeniom stwarzanym przez proliferację broni masowego rażenia oraz środków jej przenoszenia. Jasno mówiła również o tym, że na interesy bezpieczeństwa Sojuszu mogą wpływać inne zagrożenia o szerszym charakterze, takie jak akty terroryzmu, sabotaż i zorganizowana przestępczość, a także zakłócenia w przepływie żywotnych zasobów. Rozwój wypadków szybko uświadomił wielką zdolność przewidywania państw członkowskich. 11 września 2001 roku terroryści posłużyli się samolotami pasażerskimi, jako bronią masowego rażenia skierowaną na cele w Stanach Zjednoczonych. Szokująca brutalność tych ataków oraz środki wykorzystane do ich przeprowadzenia pokazały podatność otwartych i demokratycznych społeczeństw na nowe formy asymetrycznych działań wojennych. Następnego dnia w akcie solidarności państwa członkowskie powołały się na artykuł 5 Traktatu Waszyngtońskiego to jest na zapis o obronie zbiorowej tym samym potwierdzając, że atak na jedno lub więcej z nich stanowi atak na wszystkich członków Sojuszu. S10 Reagowanie na zmianę

11 Artykuł 5 Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich podjętych w jej wyniku środkach zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Następnie Sojusz podjął działania wspierające USA. Szybko przeszedł do rozmieszczenia na początku października jednostek pływających we wschodniej części Morza Śródziemnego z zadaniem wchodzenia na pokład i przeszukiwania statków podejrzewanych o działalność terrorystyczną. Działanie to jest dziś kontynuowane, jako operacja Active Endeavour, którą obecnie objęty jest cały basen Morza Śródziemnego. Wśród innych podjętych działań było rozmieszczenia przez pojedyncze państwa członkowskie NATO sił zbrojnych w Afganistanie w celu wspierania operacji prowadzonej przez USA przeciwko al-kaidzie ugrupowaniu terrorystycznemu odpowiedzialnemu za ataki z 11 września oraz reżimowi talibów, który zapewniał jej bezpieczne schronienie. Od sierpnia 2003 roku Sojuszu prowadzi misję utrzymania pokoju realizowaną przez Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF), która jest kontynuacją wspomnianych działań. Po atakach z 11 września przyszły następne, skierowane na terytoria innych państw członkowskich, o mniej dramatycznej skali, ale równie wrogim charakterze. Te incydenty oraz kolejne, do których doszło w innych miejscach, potwierdziły przywódcom NATO znaczenie kilku spostrzeżeń, które rodziły się już od pewnego czasu. Reagowanie na zmianę S11

12 przyczyniać się do wypracowywania wszechstronnych rozwiązań o charakterze politycznym, gospodarczym i wojskowym Po pierwsze, zagrożenia dla społeczności transatlantyckiej w XXI wieku będą miały w coraz większym stopniu charakter asymetryczny i będą częściej sponsorowane przez grupy podmiotów niebędących państwami niż przez stałe armie państw o charakterze narodowym. Aby im przeciwdziałać, siły zbrojne państw natowskich muszą być bardziej zdolne do rozmieszczenia, mobilne i skuteczne. Po drugie, zagrożenia te mogą pochodzić spoza obszaru euroatlantyckiego. Dlatego też NATO musi stać się sojuszem wspieranym globalnymi układami partnerstwa, z pełną świadomością tego, że zagrożeniom trzeba się przeciwstawiać wszędzie tam, gdzie mogą się one narodzić. Wreszcie, NATO nie może samodzielnie stawiać czoła tym zagrożeniom. Sojusz transatlantycki musi przyczyniać się do wypracowywania wszechstronnych rozwiązań o charakterze politycznym, gospodarczym i wojskowym dzięki współpracy z organizacjami pozarządowymi i międzynarodowymi, takimi jak ONZ, Unia Europejska oraz Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Jedynie takie podejście umożliwi dotarcie do politycznych i ideologicznych korzeni konfliktu. Uwzględniając te czynniki, przywódcy NATO podjęli analizę działań i funkcjonowania Sojuszu. Zaowocowało to licznymi inicjatywami, do których należą: stworzenie Sił Odpowiedzi NATO technologicznie zaawansowanych, elastycznych, łatwych do rozmieszczenia, interoperacyjnych i możliwych do utrzymania sił zbrojnych obejmujących komponenty lądowe, morskie i powietrzne udoskonalenie zdolności w obszarach kluczowych dla współczesnych operacji wojskowych, takich jak strategiczny transport powietrzny oraz obserwacja obszarów lądowych z powietrza zoptymalizowana pod względem efektywności wojskowa struktura dowodzenia przyjęcie Wszechstronnych Wytycznych Politycznych (Comprehensive Political Guidance), które miały w ramowy sposób naszkicować priorytety strategiczne Sojuszu na następne dziesięć piętnaście lat rozszerzenie działań w Afganistanie tak, aby objęły one swoim zasięgiem cały kraj, jak również udzielanie wsparcia poprzez szkolenie sił bezpieczeństwa oraz odbudowę pomoc udzielana rządowi Iraku poprzez szkolenie irackich sił bezpieczeństwa, jak również wspieranie Unii Afrykańskiej oraz inicjowanie działań przeciwko piratom S12 Reagowanie na zmianę podjęcie zinstytucjonalizowanych stosunków z państwami Bliskiego Wschodu w ramach Stambulskiej Inicjatywy Współpracy Równolegle do tego NATO podejmowało wysiłki na rzecz integracji euroatlantyckiej poprzez wystosowanie zaproszenia do członkostwa w Sojuszu oraz do udziału w jego programach partnerstwa, tak aby pomnażać korzyści płynące z bezpieczeństwa i udostępniać je większej liczbie państw.

13 Samoloty AWACS zapewniają obserwację z powietrza na potrzeby największych imprez oraz w sytuacjach kryzysowych Boeing Reagowanie na zmianę S13

14 Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych 2003 NATO przejmuje odpowiedzialność za ISAF w Afganistanie MOD Canada Afganistan Bezpośrednio po atakach z 11 września Stany Zjednoczone zorganizowały operację Enduring Freedom (Trwała wolność) w celu przeciwstawienia się działaniom terrorystycznym podejmowanym w Afganistanie. Operacja doprowadziła do obalenia represyjnego reżimu talibów. Pojawiły się jednak obawy, że afgańskie siły bezpieczeństwa nie będą mogły samodzielnie stabilizować sytuacji w całym kraju. Dlatego też w grudniu 2001 roku zorganizowano Konferencję Bońską i zwrócono się do ONZ o zaakceptowanie rozmieszczenia sił zbrojnych, które pomogłyby w szkoleniu i tworzeniu sił bezpieczeństwa. Rezolucja Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych nr 1386 z 20 grudnia 2001 roku zezwoliła na stworzenie Międzynarodowych Sił Wspierania Bezpieczeństwa (ISAF) oraz ich rozmieszczenie w Kabulu i na okolicznych terenach. W styczniu 2002 roku ISAF i afgański rząd tymczasowy poprzednik narodowego rządu afgańskiego wynegocjowały Porozumienie Wojskowo-Techniczne, w którym szczegółowo przedstawiono zadania ISAF. S14 Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych

15 Pierwotnie ISAF nie był siłami zbrojnymi ani NATO, ani ONZ, ale koalicji chętnych państw i był rozmieszczony z mandatu Rady Bezpieczeństwa NZ. Państwa dobrowolnie zgłaszające swoją gotowość do tego zadania kierowały ISAF w ramach sześciomiesięcznych zmian (początkowo Wielka Brytania, Turcja, Niemcy i Holandia). Misje te wprawdzie osiągały postęp, ale borykały się z brakiem ciągłości do czasu, gdy ostatecznie w sierpniu 2003 roku Sojusz objął dowodzenie strategiczne, kontrolę i koordynację misji, co pozwoliło na stworzenie stałego dowództwa ISAF w Kabulu. ISAF ściśle koordynuje swoje działania z narodowym rządem afgańskim Początkowo mandat ISAF był ograniczony do Kabulu i otaczających terenów, ale stopniowo był rozszerzany i ostatecznie objął całe terytorium Afganistanu: w pierwszej kolejności został rozszerzony na północ, następnie na zachód, na południe i na koniec na wschodnią część kraju najniebezpieczniejszy i najbardziej niestabilny region Afganistanu. Podstawową rolą ISAF jest wspieranie afgańskiego rządu w rozszerzaniu jego władzy na cały kraj oraz w zaprowadzaniu bezpieczeństwa. W tym celu ISAF pomaga w rozwoju afgańskich sił bezpieczeństwa, organizując szkolenia dla armii i policji; rozpoznaje potrzeby w zakresie odbudowy obiektów cywilnych; wspiera rząd w rozbrajaniu nielegalnych ugrupowań zbrojnych oraz angażuje się w zwalczanie narkotyków; a także wspiera działania związane z pomocą humanitarną. Stara się także zwiększyć współdziałanie pomiędzy podmiotami cywilnymi i wojskowymi oraz wypracowywać bardziej systematyczne podejście do współpracy w terenie. Na przykład niektóre Prowincjonalne Zespoły Odbudowy (PRT) - małe zgrupowania pracowników cywilnych i wojskowych, za które odpowiada ISAF pracują w całym kraju, realizując projekty cywilne, takie jak budowa szkół i sierocińców, naprawa dróg, likwidacja uzbrojenia, rozminowywanie i tym podobne. ISAF ściśle koordynuje swoje działania z narodowym rządem afgańskim. Na przykład w grudniu 2003 i w styczniu 2004 roku siły ISAF pomagały władzom afgańskim w zapewnieniu bezpieczeństwa niezbędnego do zwołania Konstytucyjnej Wielkiej Rady (Loya Jirga), która przyjęła konstytucję Afganistanu. We wrześniu 2006 roku ogłosiły Ramy trwałej współpracy i partnerstwa ( Framework for Enduring Co-operation and Partnership ), w których skoncentrowano się na promowaniu reformy systemu obronnego, budowie instytucji obronnych oraz interoperacyjności Afgańskiej Armii Narodowej z państwami członkowskimi NATO. Ponadto wysoki przedstawiciel cywilny NATO formułuje polityczne i wojskowe cele Sojuszu, współpracując bezpośrednio z afgańskim rządem oraz z innymi organizacjami międzynarodowymi, a także utrzymując kontakt z sąsiednimi państwami. Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych S15

16 NATO kierowało dziesięcioletnią operacją pokojową w Bośni i Hercegowinie Ministère de la Défense de la Belgique Bałkany Bezpośrednio po rozpadzie byłej Jugosławii NATO przeprowadziło interwencję zbrojną, aby powstrzymać konflikt w Bośni i Hercegowinie w 1995 roku, w Kosowie (1999 r.) oraz w byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii (*) w 2001 roku. W sierpniu i wrześniu 1995 roku w Bośni i Hercegowinie NATO przeprowadziło operacje powietrzne przeciwko siłom zbrojnym Serbów Bośniackich. Ta akcja wspomogła zmianę równowagi sił politycznych w tym regionie i przekonała przywódców Serbów Bośniackich do przyjęcia układu pokojowego wynegocjowanego w Dayton (Ohio). Jednostki pokojowe NATO przybyły do Bośni i Hercegowiny w grudniu 1995 roku jako Siły Implementacyjne (IFOR), których misja została z sukcesem doprowadzona do końca dziesięć lat później, w grudniu 2005 roku. Mandat sił pokojowych został wówczas przekazany Unii Europejskiej. S16 Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych

17 stworzenie stabilnych warunków dla przyszłego rozwoju Kosowa Interwencja pokojowa w Kosowie nastąpiła po ponad rocznym okresie, w którym narastała przemoc oraz po powtarzających się przypadkach naruszania przez Belgrad rezolucji Rady Bezpieczeństwa NZ wzywających do zakończenia prowadzonych przez niego represji wobec albańskiej ludności Kosowa. W marcu 1999 roku Sojusz zdecydował się przeprowadzić kampanię powietrzną przeciwko wojskowym i paramilitarnym strukturom jugosłowiańskiego rządu, który był odpowiedzialny za te represje. Decyzję tę podjęto po wyczerpaniu wszystkich innych możliwości oraz po ponownym załamaniu się rozmów pokojowych, aby przezwyciężyć nieprzejednaną postawę Belgradu. Kampania powietrzna miała trwać 78 dni i doprowadziła do zakończenia działań zbrojnych przez wszystkie strony konfliktu oraz do wycofania armii jugosłowiańskiej, policji serbskiej oraz jednostek paramilitarnych z Kosowa; do zawarcia porozumienia o ustanowieniu w Kosowie obecności wielonarodowych sił wojskowych; do zawarcia porozumienia o bezwarunkowym i bezpiecznym powrocie uchodźców i przesiedleńców; a także do zagwarantowania woli wszystkich stron konfliktu odnośnie do osiągnięcia porozumienia politycznego w Kosowie. Mandat dowodzonych przez NATO Sił Kosowskich (KFOR) wynika zarówno z Porozumienia Wojskowo- Technicznego podpisanego przez NATO oraz dowódców jugosłowiańskich, jak i z rezolucji Rady Bezpieczeństwa NZ nr 1244 obie z czerwca 1999 roku. KFOR-owi powierzono odpowiedzialność za zapobieganie wznowieniu aktów przemocy, stwarzanie bezpiecznych warunków oraz rozbrojenie Armii Wyzwolenia Kosowa. Dodatkowo KFOR wspiera międzynarodowe wysiłki humanitarne oraz współpracuje z cywilną wielonarodową misją na tym terenie - Tymczasową Misją Administracyjną ONZ w Kosowie (UNMIK) - w celu stworzenia stabilnych warunków dla przyszłego rozwoju Kosowa. Po ogłoszeniu deklaracji niepodległości Kosowa, do którego doszło 17 lutego 2008 roku, NATO potwierdziło, że pozostanie w Kosowie na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa NZ nr Stanowisko to zostało ponownie wyrażone podczas szczytu przywódców NATO Stanowisko to zostało ponownie wyrażone podczas szczytu przywódców NATO w Strasbourg-Kehl w kwietniu 2009 r. Przywódcy NATO stwierdzili również, że Sojusz nadal w pełni wspiera ustanowienie uzgodnionych wielonarodowych struktur bezpieczeństwa w Kosowie. Z zadowoleniem powitali wdrażanie misji Unii Europejskiej w zakresie praworządności w Kosowie (EULEX) i poczynione dotychczas postępy we wprowadzaniu w życie istniejących zobowiązań do przestrzegania standardów, zwłaszcza powiązanych z praworządnością, ochroną mniejszości narodowych oraz miejsc historycznych i miejsc kultu, a także zwalczaniem przestępczości i korupcji. Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych S17

18 W celu wzmocnienia długotrwałej stabilności na Zachodnich Bałkanach NATO próbuje integrować państwa tego regionu ze strukturami euroatlantyckimi. W sierpniu 2001 roku prezydent byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii (*) zwrócił się do NATO o pomoc przy rozbrajaniu grup miejscowych Albańczyków, które mogły destabilizować kraj. NATO wyraziło zgodę, pod warunkiem, że rząd przywróci pewne prawa mniejszościom. Przedstawiciele miejscowej społeczności Albańczyków oraz rządu osiągnęli polityczne porozumienie, które zostało wynegocjowane przez specjalnych wysłanników różnych organizacji międzynarodowych, w tym NATO, a także wysłannika USA. To otworzyło drzwi do rozmieszczenia przez NATO około 3500 żołnierzy w ramach 30-dniowej misji polegającej na dobrowolnym rozbrajaniu miejscowych Albańczyków. W celu wzmocnienia długotrwałej stabilności na Zachodnich Bałkanach NATO próbuje integrować państwa tego regionu ze strukturami euroatlantyckimi. Albania i Chorwacja 1 kwietnia 2009 r. stały się członkami NATO, była Jugosłowiańska Republika Macedonii (*) jest kandydatem do członkostwa w NATO, a Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra i Serbia stały się instytucjonalnymi partnerami NATO 14 grudnia 2006 roku. Na prośbę Skopje oddziały NATO pozostały w kraju zapewniając ochronę monitorom z Unii Europejskiej i Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie do marca 2003 roku, gdy misja została przejęta przez Unię Europejską. Inicjatywy te pomogły zapobiec konfliktowi oraz przygotować niezbędne podstawy do pojednania i odbudowy kraju. KFOR to obecnie jedyne siły Sojuszu na dużą skalę rozmieszczone na Bałkanach, chociaż NATO utrzymuje dowództwa w Sarajewie i Skopje, aby pomóc goszczącym je rządom w zakresie reformy systemu obronnego. S18 Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych

19 Basen Morza Śródziemnego Uruchomiona tuż po atakach z 11 września operacja Active Endeavour jest morską operacją patrolową dowodzoną przez marynarkę wojenną NATO w celu wykrywania, zapobiegania i ochrony przed działalnością terrorystyczną na Morzu Śródziemnym. Jednostki pływające NATO zostały rozmieszczone we wschodniej części tego basenu i zaczęły patrolowanie już 6 października 2001 roku. Wobec jej sukcesu, na początku 2003 roku została ona rozszerzona na Cieśninę Gibraltarską, a następnie w marcu 2004 roku na cały basen Morza Śródziemnego. Chociaż operacja ta jest ograniczona do działań związanych z terroryzmem, przynosi korzystne skutki dla ogólnego bezpieczeństwa handlu i działalności gospodarczej w basenie Morza Śródziemnego. Zatoka Adeńska Rosnąca liczba piratów w Zatoce Adeńskiej oraz przy brzegach Rogu Afryki może podważyć międzynarodowe wysiłki humanitarne w Afryce oraz, w bardziej ogólnym wymiarze, spowodować zakłócenia na istotnych komunikacyjnych i gospodarczych trasach morskich na tym obszarze. NATO aktywnie pomaga zwiększyć bezpieczeństwo, przeprowadzając na tym terenie operacje przeciwko piratom: Allied Provider (2008), Allied Protector (2009) oraz Ocean Shield (w toku). Rozważana jest możliwość podjęcia długoterminowych działań przeciwko piratom przy pełnej komplementarności z istotnymi Rezolucjami Rady Bezpieczeństwa ONZ oraz akcjami przeciwko piratom innych działaczy, w tym Unii Europejskiej. Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych S19

20 Pomoc dla Iraku NATO ma żywotny interes strategiczny w zapewnieniu stabilności Iraku i od 2004 roku wspiera rząd iracki za pośrednictwem natowskiej Misji Szkoleniowej w Iraku (NTM-I). NATO i Irak zgodziły się także realizować współpracę długoterminową i sformalizowały te stosunki, przyjmując propozycje Ram Strukturalnej Współpracy (Structured Cooperation Framework). NATO pomaga temu krajowi dbać o własne bezpieczeństwo poprzez szkolenie irackiego personelu wojskowego zarówno w Iraku, jak i poza nim; wspieranie tworzenia krajowych sił bezpieczeństwa oraz koordynowanie dostaw sprzętu oferowanego przez poszczególne państwa członkowskie, a ogólniej, poprzez wspieranie reformy systemu obronnego w Iraku. Współpraca z Irakiem odbywa się zgodnie z rezolucją Rady Bezpieczeństwa nr 1546, w której zwrócono się o pomoc do organizacji międzynarodowych i regionalnych, aby sprostać potrzebom mieszkańców Iraku w zakresie bezpieczeństwa i stabilności, a także w odpowiedzi na późniejsze prośby rządu Iraku. EU Darfurscy uchodźcy Wsparcie dla Unii Afrykańskiej Pierwszą z misji NATO na kontynencie afrykańskim było wsparcie Misji Unii Afrykańskiej w Sudanie (AMIS). Od 2003 roku mieszkańcy sudańskiej prowincji Darfur są ofiarami brutalnej wojny domowej. Konflikt ten spowodował kryzys humanitarny i doprowadził do śmierci dziesiątek tysięcy osób oraz skazał miliony na wygnanie. Na prośbę Unii Afrykańskiej (UA) NATO udzielało pomocy AMIS od lipca 2005 roku do zakończenia misji 31 grudnia 2007 roku. Gdy misja znalazła się pod wspólnym kierownictwem ONZ i UA w styczniu 2008 roku NATO wyraziło swoją gotowość do rozważenia wszelkich kolejnych próśb o wsparcie. W czerwcu 2007 roku NATO zgodziło się z prośbą ze strony Unii Afrykańskiej o zapewnienie strategicznego transportu powietrznego dla jej żołnierzy na potrzeby misji w Somalii (AMISOM). Kraj ten pozbawiony jest skutecznego rządu od 1991 roku i od lat cierpi z powodu walk skłóconych miejscowych dowódców wojskowych, a także w wyniku głodu i chorób. NATO wspiera także budowanie potencjału UA z zakresie zdolności niezbędnych do prowadzenia długotrwałych operacji pokojowych, zwłaszcza na potrzeby Afrykańskich Sił Szybkiego Reagowania (Standby African Force) także na prośbę UA. W celu zapewnienia maksymalnej synergii i efektywności, pomoc NATO jest ujednolicana i ściśle koordynowana z innymi organizacjami międzynarodowymi zwłaszcza ONZ i Unią Europejską a także z bilateralnymi partnerami. S20 Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych

21 Szersza działalność NATO Przekazy medialne dotyczące NATO nieuchronnie koncentrują się na dyplomacji prowadzonej na wysokim szczeblu, na szczytach Sojuszu i jego kampaniach wojskowych. Jednak w większości prace Sojuszu odbywają się z daleka od blasku jupiterów. NATO na co dzień zaangażowane jest w szeroki wachlarz projektów, które przyczyniają się do zapewnienia bezpieczeństwa w Europie. Obejmują one reformę wschodnioeuropejskich sił zbrojnych, tworzenie programów przeszkalania byłych oficerów wojska na potrzeby ich dalszego życia w cywilu oraz pomoc w rozminowywaniu i usuwaniu zapasów przestarzałej amunicji. Poza tym NATO aktywnie koordynuje pomoc humanitarną. W 1999 roku otworzyło Centrum Koordynacji Reagowania w Sytuacjach Kryzysowych (EADRCC NATO), za pośrednictwem którego koordynuje wsparcie w sytuacjach nadzwyczajnych oraz pomoc humanitarną ze strony NATO i państw partnerskich w przypadku katastrof spowodowanych zarówno przez człowieka, jak i przez siły natury. Na przykład, we wrześniu 2005 roku NATO udzieliło pomocy ofiarom powodzi, która była następstwem huraganu Katrina w Stanach Zjednoczonych. Miesiąc później dewastujące trzęsienie ziemi w Pakistanie spowodowało śmierć 73 tysięcy osób i pozostawiło cztery miliony bez dachu nad głową. Rada Północnoatlantycka zgodziła się na udzielenie pomocy za pośrednictwem EADRCC. W wielu przypadkach EADRCC mobilizowało środki pomocowe dla państw w obszarze euroatlantyckim, które zostały dotknięte powodziami, pożarami lasów lub trzęsieniami ziemi. NATO prowadzi program naukowy, który sponsoruje praktyczną współpracę w kwestiach związanych z bezpieczeństwem w dziedzinie cywilnych nauk ścisłych, ochrony środowiska i technologii. Natowski program Science for Peace and Security (SPS) stara się wypracowywać zalecenia i konkretne prace Sojuszu odbywają się z daleka od blasku jupiterów rozwiązania w odniesieniu do bardzo różnorodnych problemów, zawsze dążąc do tego, aby odpowiadać na konkretne potrzeby uczestników. W działaniach tych uczestniczą naukowcy z państw członkowskich NATO, państw partnerskich i zrzeszonych w Dialogu Śródziemnomorskim, co skutecznie przyczynia się do ogólnego bezpieczeństwa poprzez promowanie współpracy, nawiązywania kontaktów i wzmacniania potencjału. Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych S21

22 Rozszerzanie partnerstwa Partnerzy NATO instytucjonalizowanie dialogu, budowy zaufania i współpracy Od zakończenia zimnej wojny NATO podejmuje szereg inicjatyw w celu wzmocnienia bezpieczeństwa i stabilności poprzez instytucjonalizowanie dialogu, budowy zaufania i współpracy. Nawiązało stosunki z byłymi przeciwnikami, a także z innymi państwami europejskimi, z państwami sąsiadującymi z Europą w regionie Morza Śródziemnego oraz z państwami na Bliskim Wschodzie. Jednym z pierwszych kroków w tym kierunku było stworzenie w 1991 roku Północnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC). Odkąd jej nazwa została zmieniona na Radę Współpracy Euroatlantyckiej, stała się ona podstawowym forum konsultacji i współpracy pomiędzy NATO a państwami, które nie są jego członkami w regionie euroatlantyckim. uczestniczące w nim państwa w restrukturyzacji ich sił zbrojnych tak, aby umożliwić tym siłom odgrywanie właściwej roli w demokratycznych społeczeństwach oraz uczestniczenie w dowodzonych przez NATO operacjach pokojowych. Program oferuje możliwości praktycznej współpracy w wielu różnych dziedzinach, co pozwala członkom Partnerstwa dla Pokoju indywidualnie dostosowywać swój udział zgodnie z ich konkretnymi potrzebami i interesami. Skala i wachlarz tych działań są ogromne i obejmują takie dziedziny, jak reforma systemu obronnego, zarządzanie kryzysowe, planowanie w sytuacjach nadzwyczajnych, współpracę naukową, edukację i szkolenie, a także bezpieczne niszczenie amunicji oraz broni strzeleckiej i lekkiej. W 1994 roku NATO wprowadziło inicjatywę Partnerstwo dla Pokoju (PdP). Jest to program mający wspomóc S22 Rozszerzanie partnerstwa

23 Stosunki z Rosją i Ukrainą Rosja i Ukraina należały do licznej grupy państw, które od samego początku zobowiązały się do partnerskiego współdziałania z NATO Rosja i Ukraina należały do licznej grupy państw, które od samego początku zobowiązały się do partnerskiego współdziałania z NATO. W 1997 roku współpraca została przeniesiona na nieco bardziej formalny poziom wraz z podpisaniem dwustronnych porozumień pomiędzy tymi państwami a NATO. Stała Wspólna Rada NATO-Rosja oraz Komisja NATO-Ukraina zostały stworzone z myślą o usprawnieniu regularnych konsultacji i dyskusji na temat zagadnień bezpieczeństwa oraz w celu nawiązania praktycznej współpracy w szerokim zakresie spraw. Od tego czasu, w bezpośrednim następstwie wydarzeń z 11 września, które uwypukliły potrzebę skoordynowanych działań międzynarodowych skierowanych przeciwko nowym zagrożeniom, członkowie NATO i Rosja nawiązali głębszą i bliższą współpracę. W 2002 roku stworzyli Radę NATO-Rosja (NRC), której obradom przewodniczy sekretarz generalny i w ramach której wszystkie państwa członkowskie uczestniczą jako równi sobie, a decyzje są podejmowane na zasadzie konsensusu. Instytucja ta zastąpiła dwustronną Stałą Wspólną Radę NATO-Rosja. NRC za kluczowe obszary współpracy obrała walkę z terroryzmem, zarządzanie kryzysowe i nierozprzestrzenianie broni masowego rażenia. Stosunki NATO-Ukraina rozwijały się stopniowo przez te lata. Ich ważnym aspektem jest wsparcie udzielane przez NATO i jego poszczególnych członków dla nadal trwających wysiłków reformatorskich na Ukrainie, zwłaszcza w sektorze obrony i bezpieczeństwa. Reformy te mają kluczowe znaczenie dla demokratycznego rozwoju tego kraju. Rozszerzanie partnerstwa S23

24 Współpraca z państwami Dialogu Śródziemnomorskiego podczas ćwiczeń NATO Dialog Śródziemnomorski budowanie dobrych stosunków oraz poprawa wzajemnego zrozumienia z państwami w obszarze śródziemnomorskim Inicjatywa Partnerstwa dla Pokoju została dopełniona w 1995 roku poprzez utworzenie Dialogu Śródziemnomorskiego skupiającego sześć państw: Egipt, Izrael, Jordanię, Mauretanię, Maroko i Tunezję w rozszerzonym obszarze śródziemnomorskim. Program, do którego w 2000 roku dołączyła Algieria, ma na celu budowanie dobrych stosunków oraz poprawę wzajemnego zrozumienia z państwami w obszarze śródziemnomorskim, a także promowanie bezpieczeństwa i stabilności regionu. W roku 2004 Dialog został podniesiony do rangi rzeczywistego partnerstwa w celu promowania większej, praktycznej współpracy poprzez wpieranie reform sektorów obronnych, współdziałanie w dziedzinie szeroko pojętego bezpieczeństwa, podejmowanie środków w celu zwiększenia interoperacyjności i tym podobne. Wzmocnione partnerstwo skoncentrowało się również na walce z terroryzmem. Niektóre państwa zaangażowane w Dialogu wysłały kontyngenty na potrzeby operacji pokojowych prowadzonych przez NATO na Bałkanach oraz biorą udział w operacji Active Endeavour. S24 Rozszerzanie partnerstwa

25 Stambulska Inicjatywa Współpracy Celem inicjatywy jest także promowanie dwustronnej praktycznej współpracy z zainteresowanymi państwami w tym regionie Uruchomienie w 2004 roku Stambulskiej Inicjatywy Współpracy (ICI) wyrażało wolę Sojuszu, aby inicjować kontakty z państwami bliskowschodnimi, które nie są włączone w Dialog Śródziemnomorski. Celem inicjatywy jest także promowanie dwustronnej praktycznej współpracy z zainteresowanymi państwami w tym regionie w dziedzinach takich, jak walka z terroryzmem, zarządzanie kryzysowe, planowanie cywilne na wypadek sytuacji nadzwyczajnych oraz kontrola granic. Do chwili obecnej do Inicjatywy przystąpiły Bahrajn, Katar, Kuwejt i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Rozszerzanie partnerstwa S25

26 Wiele tak zwanych państw kontaktowych, takich jak Nowa Zelandia, wnosi wkład do ISAF Współpraca z globalnymi partnerami oraz innymi organizacjami międzynarodowymi Jako że charakter, skala i pochodzenie zagrożeń dla bezpieczeństwa stają się coraz bardziej nieprzewidywalne, NATO rozszerzyło zakres swoich układów partnerskich. Zaapelowało do globalnych partnerów o pomoc z pokonywaniu globalnych zagrożeń, które ujawniły się już w obecnym stuleciu. Te tak zwane państwa kontaktowe, które nie są ani członkami, ani instytucjonalnymi partnerami Sojuszu, to między innymi Japonia, Nowa Zelandia, Australia i Południowa Korea. NATO zaangażowało się także w kontakty z innymi organizacjami międzynarodowymi, które pełnią komplementarną rolę w promowaniu pokoju i bezpieczeństwa. W kontekście zarządzania kryzysowego NATO współdziała z organizacjami, które mają narzędzia umożliwiające zapewnienie trwałego pokoju poprzez promowanie rozwoju politycznego, gospodarczego i społecznego. Do nich należą ONZ, Unia Europejska, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, a także instytucje, takie jak EUROCONTROL oraz Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża. S26 Rozszerzanie partnerstwa

27 komplementarna rola w promowaniu pokoju i bezpieczeństwa Poza i ponad tymi powiązaniami instytucjonalnymi, transatlantyckie więzi pomiędzy europejskimi członkami NATO a Stanami Zjednoczonymi nadają szczególny charakter stosunkom Sojuszu z Unią Europejską. Podobnie jak każdy konstruktywny związek, kształtowały się one w reakcji na zmieniające się warunki zewnętrzne. Bez analizowania historii tych stosunków od zakończenia II wojny światowej, warto jednak podkreślić, że w okresie bezpośrednio powojennym europejscy członkowie NATO byli w dużym stopniu uzależnieni od USA zarówno pod względem bezpieczeństwa, jak i rozwoju gospodarczego. W kolejnych latach Europa stała się silniejsza i bardziej zjednoczona. Na początku lat 90. Unia Europejska zaczęła tworzyć wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa, a obecnie stopniowo umacnia pozycję Europy jako bardziej znaczącego podmiotu w dziedzinie stosunków międzynarodowych. W grudniu 1999 roku Unia Europejska zdecydowała się rozwijać swój potencjał niezbędny do podejmowania zadań w dziedzinie zarządzania kryzysowego oraz przedsięwzięła kroki w kierunku stworzenia wymaganych struktur politycznych i wojskowych. To utorowało drogę Unii Europejskiej do przejęcia kilka lat później dwu natowskich misji na Bałkanach. Proces ten został ułatwiony poprzez porozumienia Berlin plus, które umożliwiły Unii Europejskiej dostęp do zasobów i zdolności NATO na potrzeby operacji kierowanych przez UE w przypadkach, gdy NATO, jako całość, nie jest zaangażowane. Jest to obecnie fundamentem współpracy pomiędzy Unią Europejską i NATO, a przyjęte rozwiązania doprowadziły do przekazania Unii natowskiej misji w byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii (*) pod koniec marca 2003 roku oraz w Bośni i Hercegowinie w grudniu 2004 roku. Rozszerzanie partnerstwa S27

28 Polityka otwartych drzwi Ciągły proces Stosunkowo wcześnie członkowie założyciele Sojuszu Belgia, Kanada, Dania, Francja, Islandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Portugalia i Wielka Brytania oraz Stany Zjednoczone - otworzyły drzwi do członkostwa w Organizacji Grecji i Turcji (1952) oraz Niemcom (1955). Kilka dziesięcioleci później, w 1982 roku do Sojuszu przystąpiła Hiszpania. Kolejna runda rozszerzenia nastąpiła po zakończeniu zimnej wojny, gdy kilka państw w Europie Środkowej zdecydowało, że ich przyszłym interesom bezpieczeństwa lepiej przysłuży się członkowstwo w NATO i wyraziły swoją wolę ubiegania się o nie. Trzy byłe państwa partnerskie Republika Czech, Węgry i Polska przystąpiły do NATO w marcu 1999, co podniosło liczbę jego członków do 19. Pod koniec marca 2004 roku, w ramach najszerszej rundy rozszerzenia, kolejnych siedem państw wstąpiło do Sojuszu Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia. Ostatnio, w kwietniu 2009 r. roku Albania i Chorwacja stały się członkami. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii (*) zostanie również zaproszona do zgłoszenia akcesu do Organizacji, gdy tylko rozwiązana zostanie kwestia nazwy tego kraju. Drzwi do NATO pozostają otwarte dla każdego europejskiego kraju, który zechce podjąć zobowiązania i zaangażować się w członkostwo, by przyczynić się do bezpieczeństwa obszaru euroatlantyckiego. S28 Polityka otwartych drzwi

29 Plan Działań na rzecz Członkostwa (MAP) Siedem państw, które przystąpiło do NATO w 2004 roku oraz te, które później poszły w ich ślady korzystały z Planu Działań na rzecz Członkostwa (MAP), który został stworzony w 1999 roku, aby pomóc zainteresowanym państwom partnerskim przygotować się do członkostwa w Sojuszu. Plan oferuje państwom aspirującym do członkostwa praktyczne doradztwo i ukierunkowaną pomoc. Z kolei, od państw aspirujących oczekuje się spełnienia pewnych kluczowych wymogów, w tym funkcjonowania demokratycznego systemu politycznego opartego na gospodarce rynkowej, właściwego traktowania mniejszości etnicznych, zobowiązania się do pokojowego rozstrzygania sporów z sąsiadami, zdolności i chęci do wniesienia wojskowego wkładu do Sojuszu, a także zobowiązania się do demokratycznej kontroli nad siłami zbrojnymi. Uczestnictwo w tym planie nie oferuje żadnych gwarancji przyszłego członkostwa, ale rzeczywiście pomaga państwom w dostosowywaniu swoich sił zbrojnych oraz w przygotowaniach do przyjęcia na siebie zobowiązań i zakresu odpowiedzialności, które przyniosłoby ze sobą członkowstwo w Sojuszu. NATO nie zajmuje się rekrutacją nowych członków, ale państwa natowskie są zobowiązane do rozważania wniosków o członkostwo napływających z państw demokratycznych, które podzielają wartości Sojuszu i mogłyby przyczynić się do realizacji jego fundamentalnych celów. Rządy NATO jasno stwierdziły, że rozszerzenie Sojuszu nie jest celem samym w sobie, ale środkiem do dalszego rozszerzania bezpieczeństwa w sensie geograficznym oraz wzmacniania całości i stabilności Europy. Proces rozszerzenia pomaga uniknąć konfliktów, ponieważ już sama perspektywa członkostwa działa jako zachęta dla państw aspirujących do rozwiązywania sporów z sąsiadami oraz do forsowania reform i demokracji. Co więcej, nowe państwa powinny nie tylko cieszyć się korzyściami zarówno zapewniać, jak i konsumować bezpieczeństwo z członkostwa, ale także winny być w stanie przyczyniać się do ogólnego bezpieczeństwa wszystkich państw członkowskich. Innymi słowy, powinny zarówno zapewniać, jak i konsumować bezpieczeństwo. Polityka otwartych drzwi S29

30 Nowe zdolności na miarę nowych zagrożeń S30 Nowe zdolności na miarę nowych wyzwań przywódcy NATO wprowadzili poważne reformy, które miały drastycznie przekształcić zasoby wojskowe NATO Wyzwania dla bezpieczeństwa, przed którymi obecnie stają nasze społeczeństwa wymagają sił wyposażonych i ustrukturyzowanych przede wszystkim z uwzględnieniem konieczności pokonywania takich zagrożeń, jak terroryzm, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia oraz niestabilność emanująca z upadłych lub upadających państw. Na początku lat 90. NATO zaczęło już przegląd swoich zdolności wojskowych w celu odchodzenia od statycznych formacji z czasów zimnej wojny na rzecz bardziej mobilnych sił potrzebnych do przeprowadzania operacji zarządzania kryzysowego. Wydarzenia z 11 września przyspieszyły ten proces. Podczas szczytu Sojuszu w Pradze w 2002 roku przywódcy NATO wprowadzili poważne reformy, które miały drastycznie przekształcić zasoby wojskowe NATO. Określili konkretne dziedziny wymagające poprawy, stworzyli Siły Odpowiedzi NATO oraz udoskonalili strukturę dowodzenia NATO pod kątem jej efektywności, podejmując wysiłek uzyskania lepszej zdolności do reagowania na rozmaite zagrożenia dla bezpieczeństwa zarówno w obszarze euroatlantyckim, jak i poza nim.

31 Unowocześnienie zdolności wojskowych W Pradze określono osiem obszarów, w których występowały niedociągnięcia najpilniej wymagające przezwyciężenia. Był wśród nich strategiczny transport powietrzny i morski, obrona chemiczna, biologiczna i radiologiczna oraz obserwacja obszarów lądowych z powietrza. Państwa członkowskie zobowiązały się do pozyskania tych zdolności, kluczowych dla umożliwienia Sojuszowi reagowania na nowe zagrożenia. Od szczytu w Pradze NATO bada inne obszary, które wymagają modernizacji, zwłaszcza w kontekście obrony przed terroryzmem. Siły Odpowiedzi NATO Celem Sił Odpowiedzi NATO (NRF) jest zapewnienie zdolności do niezwłocznego reagowania na rozmaite typy sytuacji kryzysowych na całym świecie i działania jako siły wyprzedzające, które na późniejszym etapie mogą być wzmocnione przez dodatkowe jednostki. Te siły wielonarodowe są oparte na stanie podstawowym, który może być w razie potrzeby uzupełniony i składają się z komponentów: lądowego, powietrznego, morskiego oraz sił specjalnych, które mogą rozpocząć rozmieszczanie w ciągu zaledwie 5 dni od ich zawiadomienia oraz utrzymywać swoje działania przez 30 dni lub więcej pod warunkiem uzupełnienia zasobów. Elementy NRF były już rozmieszczone w USA po tym, jak huragan Katrina uderzył w Nowy Orlean i okoliczne tereny we wrześniu 2005 roku oraz w Pakistanie, po dewastującym trzęsieniu ziemi, do którego doszło 8 października tego samego roku. Poza zdolnością do rozmieszczenia oraz wysoką gotowością bojową, zaletą NRF jest to, że są one skuteczną awangardą transformacji NATO. Szkolą personel do funkcjonowania w bardzo wymagającym środowisku, z wykorzystaniem dopiero rodzących się technologii oraz z kontekście wielonarodowym. Ta jakość szkolenia jest doświadczana przez każdego, kto się przez nie przewinął, co katalizuje zmiany wewnątrz narodowych sił zbrojnych, a także w ramach formacji wielonarodowych. Racjonalizacja struktury dowodzenia Dostosowując się do warunków postzimnowojennych, NATO zrewidowało swoją strukturę dowodzenia tak, aby wspierać mniejsze, bardziej elastyczne i mobilne siły zbrojne. Radykalnie zmniejszona została liczba dowództw, a - co ważniejsze zadanie kierowania transformacją NATO powierzono zlokalizowanemu w USA Sojuszniczemu Dowództwu Transformacyjnemu (ACT Allied Command Transformation) dawniej Sojuszniczemu Dowództwu Atlantyku (Allied Command Atlantic) Zlokalizowane w Europie dowództwo strategiczne obarczono odpowiedzialnością za wszystkie operacje NATO i obecnie nazywa się ono: Dowództwo Sił Sojuszniczych ds. Operacji (ACO). Optymalizacja wojskowej struktury dowodzenia nadal trwa, a NATO regularnie dokonuje przeglądu tego procesu. Nowe zdolności na miarę nowych wyzwań S31

32 Dynamika Sojuszu Podejmowanie decyzji na zasadzie konsensusu Jednym z podstawowych czynników decydujących o trwałości Sojuszu jest jego proces podejmowania decyzji oparty na zasadzie konsensusu. To oznacza, że decyzje muszą być jednomyślne. W wyniku tego często przed podjęciem ważnej decyzji niezbędne są przeciągające się konsultacje i dyskusje. Chociaż ten system zewnętrznemu obserwatorowi może się wydawać powolny i niewydolny, ma on dwie podstawowe zalety. Po pierwsze, szanowana jest suwerenność i niepodległość każdego z członków. Po drugie, kiedy decyzja zostanie podjęta ma ona pełne poparcie wszystkich państw członkowskich oraz powstaje zobowiązanie z ich strony do jej realizacji. W niektórych przypadkach brakuje zgody, jak zdarzyło się wiosną 2003 roku, gdy państwa różniły się między sobą w ocenach zagrożenia, jakie stwarzał reżim Saddama Husajna w Iraku. Chociaż różniące się stanowiska poszczególnych państw oznaczają, że członkowie Sojuszu nie zawsze mogą zdecydować się na działanie, celem NATO jest ułatwiać konsultacje i dyskusje w ich gronie tak, aby konsensus mógł być osiągany wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. S32 Dynamika Sojuszu

33 Postawowi rozgrywający Podstawowym organem decyzyjnym NATO jest Rada Północnoatlantycka Najważniejszymi rozgrywającymi w NATO są same państwa członkowskie, które jako takie tworzą Organizację. Są one reprezentowane na każdym szczeblu komitetów. W tym celu w kwaterze NATO w Brukseli każde państwo ma stałego przedstawiciela w randze ambasadora, wpieranego przez narodową delegację składającą się z personelu dyplomatycznego oraz doradców ds. obrony, którzy uczestniczą w posiedzeniach komitetów lub zapewniają obecność na posiedzeniach swoich narodowych ekspertów. Podstawowym organem decyzyjnym NATO jest Rada Północnoatlantycka, która obraduje na szczeblu ambasadorów przynajmniej raz w tygodniu. Odbywają się regularne spotkania Rady na szczeblu ministrów spraw zagranicznych, ministrów obrony oraz od czasu do czasu szefów państw i rządów. Rada Północnoatlantycka wspólnie z dwoma organami związanymi z obroną Komitetem Planowania Obrony i Grupą Planowania Nuklearnego stoją na czele złożonego systemu komitetów. W ramach tego systemu Komitet Wojskowy odpowiada za zapewnienie tym trzem organom doradztwa wojskowego oraz udziela dowódcom strategicznym wytycznych w sprawach wojskowych. Z tego względu, Komitet ma specjalny status najwyższej władzy wojskowej w NATO. (lub ona) wysokiej rangi mężem stanu wyspecjalizowanym z sprawach międzynarodowych z jednego z państw członkowskich. Sekretarz generalny przewodniczy posiedzeniom Rady Północnoatlantyckiej oraz innych ważnych organów NATO oraz pomaga budować konsensus w gronie państw członkowskich. W zarządzaniu codzienną działalnością Sojuszu, jest on (lub ona) wspierany przez personel międzynarodowy złożony z ekspertów i urzędników ze wszystkich państw członkowskich NATO. NATO nie ma swoich własnych sił zbrojnych. Większość sił udostępnionych NATO pozostaje pod pełnym dowództwem i kontrolą państw do czasu ich przydzielenia przez państwa członkowskie do realizacji zadań, które sięgają od obrony zbiorowej po nowe misje, takie jak utrzymywanie pokoju. Jednym słowem, NATO jest forum, które skupia państwa gotowe do zintegrowania swoich sił zbrojnych oraz angażowania ich w określonym okresie w działania międzynarodowe. Polityczne i wojskowe struktury Sojuszu zapewniają zaawansowane planowanie niezbędne do umożliwienia siłom zbrojnym poszczególnych państw realizacji tych zadań oraz gwarantują rozwiązania organizacyjne na potrzeby wspólnego dowodzenia, kontroli, szkolenia i ćwiczeń. NATO ma sekretarza generalnego, który jest mianowany na okres około czterech lat. Jest on Dynamika Sojuszu S33

34

35 Przyszłość Sojusz, który pierwotnie był tworem zimnej wojny, od czasu, gdy usunięty został podział Europy przyjął na siebie nowe, fundamentalne zadania. Otworzył się na Europę Wschodnią, przyjmując nowych członków i tworząc sieć powiązań partnerskich rozciągającą się aż do Azji Środkowej. Zaangażował się także w operacje zarządzania kryzysowego, aby powstrzymać przemoc powodowaną przez konflikty regionalne i etniczne w Europie, a w ostatnim okresie - poza obszarem euroatlantyckim. Postzimnowojenny świat okazuje się być bardziej złożonym środowiskiem bezpieczeństwa i ta tendencja zapewne utrzyma się w XXI wieku. Koncepcja Strategiczna Sojuszu, uzgodniona w 1999 roku, przewidziała wiele z tych zagrożeń i wyzwań dla nowych warunków bezpieczeństwa. Od ataków terrorystycznych z 11 września 2001 roku Sojusz na nowo zogniskował swoje działania tak, aby dostosować się do realiów zagrożeń asymetrycznych. Przyjmuje szersze i bardziej ambitne podejście do zagadnień bezpieczeństwa poprzez dalsze pogłębienie i rozszerzenie swoich układów partnerstwa, modernizację sił zbrojnych oraz udzielanie pomocy w regionach objętych kryzysem, które są nowe dla Organizacji. Jednym słowem, Sojusz przyspiesza transformację, aby budować nowe stosunki polityczne oraz rozwijać silniejsze zdolności operacyjne w odpowiedzi na coraz bardziej zglobalizowany świat, który stwarza coraz większe wyzwania, z korzyścią dla obronności oraz pokoju i bezpieczeństwa państw członkowskich. Przyszłość S35

36 RAZEM NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA 07/ POL NATO Public Diplomacy Division 1110 Brussels - Belgium Website: distribution@hq.nato.int NATO Public Diplomacy Division 1110 Bruksela Belgia Website: distribution@hq.nato.int