WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Transkrypt

1 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 7 stycznia 2016 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie: Przewodniczący - Sędzia SA Urszula Wiercińska (spr.) Sędzia SA Sędzia SO (del.) Protokolant: Małgorzata Kuracka Aleksandra Kempczyńska st. sekr. sąd. Beata Pelikańska po rozpoznaniu w dniu 7 stycznia 2016 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa ( ) Spółki Akcyjnej w Rz. przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki o nałożenie kary pieniężnej na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 6 października 2014 r. sygn. akt XVII AmE 126/12 uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. VI ACa 1891/14 UZASADNIENIE Decyzją ( ) z dnia 30 sierpnia 2012 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej Prezes URE) na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 6 i 12, w związku z art. 56 ust. 2 pkt 1, ust. 3 i ust. 6 ustawy Prawo energetyczne oraz w związku z art. 104 k.p.a. po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej, którego stroną jest przedsiębiorstwo energetyczne ( ) S.A. w Rz. (dalej Przedsiębiorstwo) wymierzył Przedsiębiorstwu karę pieniężną w wysokości 0,018% przychodu osiągniętego w 2011 r., tj zł za to, że: 1. naruszyło 5 ust. 5 rozporz. Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną, a tym samym również warunek koncesji na obrót energią elektryczną udzielonej decyzją Prezesa URE z dnia 17 listopada 1998 r. nr ( ), który zobowiązuje Przedsiębiorstwo do prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z obowiązującymi przepisami, przez co wyczerpało znamiona czynu określonego w art. 56 ust. 1 pkt 6 i pkt 12 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne i

2 2. stosowało, w odniesieniu do odbiorców grup taryfowych G, taryfę niezgodnie z określonymi w niej warunkami, tj. niezgodnie z pkt 1.6 oraz taryfy Przedsiębiorstwa zatwierdzonej decyzją Prezesa URE z dnia 16 grudnia 2010 r. nr ( ), przez co wyczerpało znamiona czynu określonego w art. 56 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne. W odwołaniu od przedmiotowej decyzji, powód ( ) S.A. w Rz. zaskarżył decyzję w całości i wniósł o jej uchylenie, ewentualnie o zmianę decyzji przez odstąpienie od wymierzenia kary z uwagi na brak winy, znikomy stopień szkodliwości czynu oraz na fakt, iż podmiot zaprzestał naruszania praw i zrealizował obowiązek. Nadto powód wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów wyszczególnionych w treści odwołania. Powód zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie prawa materialnego: 1. art. 56 ust. 1 pkt 6 ustawy Prawo energetyczne przez jego błędne zastosowanie i uznanie, że naruszenie 5 ust. 5 rozporz. Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną, jak również warunku koncesji na obrót energią elektryczną udzielonej decyzją Prezesa URE z dnia 17 listopada 1998 r. wyczerpuje znamiona czynu określonego w art. 56 ust. 1 pkt 6 ustawy Prawo energetyczne. 2. art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy Prawo energetyczne przez jego błędne zastosowanie i uznanie, że naruszenie 5 ust. 5 rozporz., jak również warunku koncesji wyczerpuje znamiona czynu określonego w art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy Prawo energetyczne. 3. art. 56 ust. 1 pkt 6 i 12 w związku z art. 23 ust. 2 pkt 13 i art. 56 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo energetyczne przez błędne ich zastosowanie polegające na wymierzeniu jednej kary pieniężnej po stwierdzeniu dokonania przez powoda dwóch różnych naruszeń przepisów ustawy. 4. art. 56 ust. 6 w związku z art. 23 ust. 2 pkt 13 i art. 56 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne przez ich błędne zastosowanie polegające na dokonaniu oceny przesłanki stopnia zawinienia, będącej jedną z dyrektyw wymiaru kary pieniężnej zawartych w art. 56 ust. 6 ustawy Prawo energetyczne, wyłącznie w odniesieniu do naruszenia wskazanego w pkt 1 skarżonej decyzji i pominięcie przedmiotowej przesłanki przy dokonywaniu oceny naruszenia wskazanego w pkt 2 decyzji. 5. art. 2 Konstytucji RP w zw. z art. 56 ust. 1 pkt 6 i art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy Prawo energetyczne przez zastosowanie tych przepisów wobec powoda w sposób sprzeczny z prawem, przez nałożenie na powoda kary administracyjnej pomimo faktu, iż podczas postępowania powód wykazał, że uczynił wszystko, aby do naruszenia przepisów nie dopuścić, jak również przez nie wzięcie pod uwagę braku możliwości przypisania winy w odniesieniu do przedmiotowego naruszenia po stronie powoda. W odpowiedzi pozwany Prezes URE wniósł o oddalenie odwołania. Wyrokiem z dnia 6 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uchylił zaskarżoną decyzję i postanowił o kosztach postępowania. Rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia i oceny.

3 Pismem z dnia 19 maja 2011 r. Prezes URE zawiadomił ( ) S.A. w Rz. o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy Prawo energetyczne w związku z prowadzeniem przez powoda koncesjonowanej działalności w zakresie świadczonej usługi kompleksowej niezgodnie z obowiązującymi przepisami, tj. naruszeniem postanowień 5 ust. 5 rozporz. Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczna. Pismem z dnia 10 czerwca 2011 r. powód przedstawił informacje dotyczące postępowania wraz ze swoim stanowiskiem i wniósł o umorzenie wszczętego postępowania. Pismem z dnia 5 kwietnia 2012 r. powód został poinformowany o rozszerzeniu podstawy prowadzonego postępowania o art. 56 ust. 1 pkt 6 ustawy Prawo energetyczne w związku ze stosowaniem taryfy niezgodnie z określonymi w niej warunkami. W odpowiedzi na powyższe pismo powód pismem z dnia 20 kwietnia 2012 r. udzieli wyjaśnień wraz ze wskazaniem okoliczności, które zdaniem powoda umożliwiałyby odstąpienie od wymierzenia kary, nawet w przypadku uznania przez organ zaistnienia podstaw do jej wymierzenia. Pismem z dnia 10 maja 2012 r. pozwany zawiadomił ( ) S.A. o zakończeniu postępowania dowodowego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej oraz poinformował o prawie do zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym oraz złożeniu ewentualnych uwag i wyjaśnień. W dniu 17 maja 2012 r. powód zapoznał się z materiałem dowodowym nie zgłaszając żadnych uwag. W dniu 15 czerwca 2012 r. Prezes URE wezwał powoda do przedstawienia w terminie 7 dni wskazanych w wezwaniu informacji. W nawiązaniu do pisma powoda z dnia 25 czerwca 2012 r. Prezes URE powtórnie wezwał do udzielenia wskazanych informacji. Pismami z: 25 czerwca 2012 r.,4 lipca 2012 r., 6 lipca 2012 r. oraz 18 lipca 2012 r. powód w odpowiedzi udzielił wymaganych przez Prezesa URE informacji. Pismem z dnia 9 sierpnia 2012 r. pozwany zawiadomił ( ) S.A. o zakończeniu postępowania dowodowego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej oraz poinformował o prawie do zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym oraz złożeniu ewentualnych uwag i wyjaśnień. W dniu 18 sierpnia 2012 r. powód zapoznał się z materiałem dowodowym nie zgłaszając żadnych uwag. Decyzją ( ) z dnia 30 sierpnia 2012 r. Prezes URE po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej, wymierzył przedsiębiorstwu energetycznemu ( ) S.A. w Rz. karę pieniężną w wysokości 0,018% przychodu osiągniętego w 2011 r., tj zł, którą powód zaskarżył w całości. Wniesienie do Sądu OKiK odwołania od decyzji administracyjnej wszczyna cywilne, pierwszoinstancyjne postępowanie sądowe, w którym Sąd dokonuje własnych ustaleń, rozważając całokształt materiału dowodowego, na co wielokrotnie wskazywał tak Sąd OKiK, jak też Sąd Apelacyjny oraz Sąd Najwyższy (por.: wyrok SN z dn r., sygn. III CRN 120/91, wyrok SN z dn r., sygn. I CKN 1036/98, wyrok SOKiK z dn r., sygn. XVII AmT 2/03). Celem postępowania nie jest przeprowadzenie kontroli postępowania administracyjnego, ale merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, której przedmiotem jest spór między stronami, powstający po wydaniu decyzji przez Prezesa Urzędu. Postępowanie sądowe przed Sądem OKiK jest postępowaniem kontradyktoryjnym, w którym uwzględnia się materiał dowodowy zebrany w postępowaniu administracyjnym, co nie pozbawia stron możliwości zgłoszenia nowych twierdzeń faktycznych i nowych dowodów,

4 według zasad obowiązujących w postępowaniu cywilnym. Sąd antymonopolowy jest sądem cywilnym a nie sądem legalności decyzji administracyjnej, jak to czynią sądy administracyjne w postępowaniu sądowo-administracyjnym. Tylko takie odczytanie relacji pomiędzy postępowaniem administracyjnym i postępowaniem sądowym może uzasadniać dokonany przez racjonalnego ustawodawcę wybór między drogą postępowania cywilnego i drogą postępowania sądowo-administracyjnego dla wyjaśnienia istoty sprawy. Rolą sądu jest ustalenie w oparciu o argumenty i dowody powołane przez strony, czy doszło do naruszenia przepisów ustawy, w jakim zakresie doszło do takiego naruszenia oraz czy środki zastosowane przez Prezesa Urzędu są zgodne z przepisami ustawy oraz wymogami zasady proporcjonalności. Sąd OKiK zobowiązany jest do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad rozkładu ciężaru dowodu i obowiązku stron w postępowaniu dowodowym. W niniejszej sprawie niemożliwym dla Sądu było zbadanie wszystkich istotnych okoliczności w sprawie, gdyż w prowadzonym przez Prezesa URE postępowaniu nie zaliczono w poczet materiału dowodowego najistotniejszych dla sprawy dokumentów, tj. udzielonej przez Prezesa URE decyzją z dnia 17 listopada 1998 r., nr ( ) koncesji i zatwierdzonej decyzją Prezesa URE z dnia 16 grudnia 2010 r., nr ( ) taryfy wraz z zawartymi w nich postanowieniami, które stanowiły podstawę do nałożenia na powoda kary pieniężnej. Pozwany nie złożył także tych dokumentów w postępowaniu sądowym wraz z wnioskiem o przeprowadzenie dowodu z dokumentów. Należy przy tym zaznaczyć, iż o ile zatwierdzona decyzją Prezesa URE z dnia 16 grudnia 2010 r., nr ( ) taryfa powodowego przedsiębiorstwa została opublikowana na stronie Urzędu Regulacji Energetyki, o tyle sama koncesja nie jest dostępnym dokumentem, zatem niedołączenie jej treści do materiału dowodowego w postępowaniu administracyjnym, bądź do odpowiedzi na odwołanie w toku postępowania sądowego sprawiło, iż niemożliwym było zapoznanie się Sądu z jej treścią, w tym z oryginalną treścią warunku koncesji na obrót energią elektryczną. Pozwany nie złożył wniosku o przeprowadzenie dowodu z dokumentów, a Sąd nie znalazł podstaw do zastępowania strony w tym względzie i przeprowadzania z urzędu dowodu co do treści koncesji, jak i taryfy, mając na względzie kontradyktoryjność toczącego się postępowania cywilnego. Ponadto Sąd I instancji wskazał, że Prezes URE wymierzył karę pieniężną za naruszenie 5 ust. 5 rozporz. Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną, co naruszało również warunek koncesji na obrót energią elektryczną. Podstawą do nałożenia kary pieniężnej dla Prezesa URE jest art. 56 ustawy Prawo energetyczne, w tym ust. 1 pkt 12 powyższego przepisu, zgodnie z którym karze pieniężnej podlega nieprzestrzeganie przez przedsiębiorcę obowiązków wynikających z koncesji. Pozwany w zaskarżonej decyzji dwukrotnie przytaczając treść punktu koncesji zastosował na końcu cytatu wielokropek, co nie występowało w dokonanym przez niego cytacie owego zapisu użytego w odpowiedzi na odwołanie (k. 49). Należy przy tym podkreślić, iż punkt taryfy, który w pkt 2 decyzji również stanowił podstawę do wymierzenia przez Prezesa URE kary pieniężnej został przez powoda przytoczony w zaskarżonej decyzji jedynie w części, przez co Sąd nie był w stanie odnieść się do pełnej treści postanowienia. Ze względu na brak dołączenia do akt administracyjnych treści obu powyższych dokumentów Sąd nie mógł dokonać prawidłowego ustalenia stanu faktycznego sprawy i ocenić czy wskazane przez pozwanego działanie powoda wypełniało znamiona czynu określonego w art. 56 ust. 1 pkt 6 i pkt 12 ustawy Prawo energetyczne.

5 Ponadto Sąd Okręgowy podniósł, że słusznie wskazał powód, iż nie można traktować jako obowiązku wynikającego z koncesji, obowiązku, którego bezpośrednim źródłem jest przepis obowiązującego prawa, określający dany obowiązek w sposób uniemożliwiający jego bezpośrednią realizację bez potrzeby dodatkowej konkretyzacji. Zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy Prawo energetyczne karze pieniężnej podlega nieprzestrzeganie przez przedsiębiorcę obowiązków wynikających z koncesji. Nałożenia zatem kary pieniężnej za naruszenie 5 ust. 5 rozporz. Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną nie można uznać za prawidłowe, gdyż obowiązek wskazany w powyższym przepisie nie wynika z samej koncesji, co przewiduje art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy Prawo energetyczne, lecz akt wykonawczy odnoszący się do działalności koncesjonowanej. Zgodnie z art. 37 ust. 1 pkt 5 prawa energetycznego, koncesja powinna określać szczególne warunki wykonywania działalności objętej koncesją, mające na celu właściwą obsługę odbiorców, w zakresie zapewnienia zdolności do dostarczania paliw lub energii w sposób ciągły i niezawodny oraz powiadamiania Prezesa URE o niepodjęciu lub zaprzestaniu bądź ograniczeniu prowadzenia działalności objętej koncesją, w okresie jej obowiązywania. Ewentualne naruszenie przez przedsiębiorstwo energetyczne, które wyczerpywałoby znamiona czynu określonego w art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy Prawo energetyczne, powinno wynikać z naruszenia szczególnych warunków wykonywania działalności objętej koncesją, gdyż przepis ten powinien być interpretowany wąsko (por. wyrok SN z dn r., sygn. II SK 18/11). Tym samym naruszenie obowiązku wynikającego z aktu wykonawczego nie może stanowić podstawy do nałożenia kary pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy Prawo energetyczne. W związku z powyższą argumentacją Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, na podstawie art k.p.c. uchylił zaskarżoną decyzję. O kosztach postępowania orzeczono stosownie art. 98 k.p.c. Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany Prezes URE, który zarzucił naruszenie: 1. przepisów prawa procesowego, tj.: a b c art. 229 k.p.c. przez nieuwzględnienie, że powód przyznał, że stosował w rozliczeniach z odbiorcami energii elektrycznej okresy rozliczeniowe niezgodne z zapisami pkt 1.6 i taryfy powoda, zatwierdzonej decyzją Prezesa URE z dnia 16 grudnia 2010 r. znak: ( ), która nakazuje w rozliczeniach z odbiorcami stosować stawki opłat oraz warunki ich stosowania wynikające z taryfy operatora sytemu dystrybucyjnego, tj.( ) S.A., jak również niezgodnie z ww. zapisami taryfy rozliczał opłaty stałe z tytułu dystrybucji energii elektrycznej w przypadku zmiany stawek tych opłat w trakcie okresu rozliczeniowego, podczas, gdy taryfa ( ) S.A. nakazywała opłaty te rozliczać stosunkowo do liczby dni obowiązywania starych i nowych stawek; art. 230 k.p.c. przez nieuwzględnienie, że powód nie kwestionował brzmienia warunku koncesji na obrót energią elektryczną, udzielonej powodowi decyzją Prezesa URE z dnia 17 listopada 1998 r., znak: ( ), jak również brzmienia pkt 1.6 i pkt taryfy powoda, a zatem należało okoliczności te potraktować jako przyznane; art. 233 k.p.c. przez przyjęcie, że pozwany nie wykazał naruszenia przez powoda warunku pkt 1.6 i taryfy powoda ani faktu naruszenia przez powoda warunku koncesji, podczas, gdy powód przyznał, że stosował okresy rozliczeniowe niezgodne z taryfą powoda, jak również nieprawidłowo naliczał opłaty stałe z tytułu

6 d dystrybucji energii elektrycznej, w sytuacji zmiany stawek za dystrybucję energii elektrycznej w trakcie okresu rozliczeniowego, ponadto nie kwestionował ani treści warunku udzielonej koncesji, ani brzmienia zapisów 1.6 i ustalonej przez siebie taryfy; art. 232 zd. 2 k.p.c. przez zaniechanie przeprowadzenia z urzędu dowodu z dokumentów, tj. koncesji na obrót energią elektryczną oraz taryfy powoda, skoro Sąd ten uznał, iż do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy niezbędne było zapoznanie się z treścią tych dokumentów, powinien był poinformować o tym strony, a nie wyciągać negatywne konsekwencje związane z rozkładem ciężaru dowodu z pominięciem przekazania takiej informacji; a w konsekwencji naruszenie: e art. 479(53) 2 k.p.c. przez nierozpoznanie istoty sprawy i uchylenie zaskarżonej decyzji pomimo, że postępowanie dowodowe prowadzone przed Prezesem URE nie wymagało uzupełnienia, w szczególności zważywszy na fakt, że treść zapisów koncesji, jak i taryfy powoda nie były między stronami sporne. 2. przepisów prawa materialnego, tj.: a) art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne przez jego błędną interpretację i uznanie, że nie można traktować jako obowiązku wynikającego z koncesji obowiązku, którego źródłem jest przepis prawa; b) art. 56 ust. 1 pkt 6 ustawy - Prawo energetyczne przez jego niezastosowanie, pomimo że powód przyznał, że w rozliczeniach z odbiorcami energii elektrycznej stosował okresy rozliczeniowe inne niż wynikające z taryfy oraz rozliczał opłaty stałe z tytułu dystrybucji energii elektrycznej w przypadku ich zmiany w trakcie okresu rozliczeniowego niezgodnie z taryfą. Powołując powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi OKiK z zasądzeniem kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Sąd Apelacyjny zważył, co następuje: Apelacja zasługuje na uwzględnienie. Zaskarżony wyrok jest wadliwy, mimo prawidłowego wyjaśnienia charakteru postępowania przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jako postępowania pierwszoinstancyjnego, inicjowanego przez odwołanie od decyzji administracyjnej i toczącego się według zasady kontradyktoryjności. Dodać jedynie należy, że postępowanie to ma charakter hybrydalny - łączący w sobie dominujące w nim elementy sądowego postępowania pierwszoinstancyjnego z pewnymi tylko elementami drugoinstancyjnej kontroli decyzji administracyjnej. Z uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia wynika jednak, że Sąd OKiK nie zmierzał do wyjaśnienia, czy zachodzą sporne między stronami okoliczności, w sposób formalistyczny uznał, że dostrzeżonych przez ten Sąd wad postępowania administracyjnego (nie dopuszczono i nie przeprowadzono dowodu z dokumentów: koncesji udzielonej przez Prezesa URE decyzją z dnia 17 listopada 1998 r., nr ( ) oraz zatwierdzonej decyzją Prezesa URE z dnia 16 grudnia 2010 r., nr ( ) taryfy i w konsekwencji wadliwości wydanej decyzji Prezesa URE, nie można było konwalidować w postępowaniu sądowym, ponieważ w zakresie tej wadliwości żadna ze stron nie złożyła wniosków dowodowych.

7 Zatem skoro celem postępowania sądowego jest merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, której przedmiotem jest spór między stronami powstający dopiero po wydaniu decyzji przez Prezesa URE, to do Sądu OKiK ostatecznie należy zastosowanie odpowiedniej normy prawa materialnego, na podstawie wyjaśnienia podstawy faktycznej, obejmującej wszystkie elementy faktyczne przewidziane w hipotezie tej normy. Tym samym Sąd winien poczynić ustalenia, co do okoliczności faktycznych istotnych w kontekście wystąpienia przesłanek prawnomoaterialnych przesądzających o zasadności, bądź jej braku poddanego pod osąd spornego stosunku prawnego. Natomiast Sąd I instancji uchylił się od wyjaśnienia istotnych faktów, koniecznych dla prawidłowego zastosowania w sprawie prawa materialnego. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera części faktycznej, w tym fragmencie Sąd I instancji ograniczył się do przedstawienia sprawozdania z postępowania administracyjnego (przedstawił wymianę pism: organ regulacyjny powodowa Spółka), co już stanowi wystarczającą podstawę do wydania orzeczenia kasatoryjnego, bowiem skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy w rozumieniu art k.p.c. Sąd I instancji wskazał, że nie było możliwe zbadanie wszystkich istotnych okoliczności, gdyż w prowadzonym przez Prezesa URE postępowaniu nie zaliczono w poczet materiału dowodowego najistotniejszych dla rozstrzygnięcia sprawy dokumentów, tj. udzielonej przez Prezesa URE decyzją z dnia 17 listopada 1998 r., nr ( ) koncesji i zatwierdzonej decyzją Prezesa URE z dnia 16 grudnia 2010 r., nr ( ) taryfy wraz z zawartymi w nich postanowieniami, które stanowiły podstawę do nałożenia na powoda kary pieniężnej. Pozwany nie złożył także tych dokumentów w postępowaniu sądowym wraz z wnioskiem o przeprowadzenie dowodu z dokumentów, a Sąd nie znalazł podstaw do podjęcia działań z urzędu. Przy czym Sąd OKiK przyznał, że zatwierdzona decyzją Prezesa URE z dnia 16 grudnia 2010 r., nr ( ) taryfa powodowego Przedsiębiorstwa została opublikowana na stronie internetowej URE, koncesja natomiast nie jest dostępnym dokumentem, co uniemożliwiło zapoznanie się z oryginalną treścią dokumentów. W ocenie Sądu odwoławczego powyższe stanowisko Sądu I instancji, w realiach rozpoznawanej sprawy, jest chybione. Zauważyć bowiem należy, że powodowa Spółka, która jest podmiotem decyzji taryfowej i koncesyjnej oraz regulator rynku wydający przedmiotowe decyzje pozostawali w zgodzie co treści postanowień (wielokrotnie cytowanych przez oba podmioty) istotnych dla oceny zaskarżonej decyzji. Uprawnionym było zatem dokonanie ustaleń w zakresie treści dokumentów, istotnej dla rozstrzygnięcia, na tej podstawie. Żadna ze stron nie kwestionowała prawidłowości treści postanowień powoływanych przez przeciwnika procesowego pochodzących z wyżej wymienionych decyzji. Ponadto, zdaniem Sądu Apelacyjnego, w razie powzięcia przez Sąd I instancji wątpliwości co treści istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy postanowień decyzji taryfowej i koncesyjnej (mimo braku tego rodzaju wątpliwości u stron postępowania), ustalenie tej treści mogło nastąpić również z inicjatywy dowodowej podjętej przez Sąd z urzędu. Zgodnie bowiem z art. 232 zd. 2 k.p.c. sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę. W orzecznictwie Sądu Najwyższego stwierdzono, że dopuszczenie przez sąd dowodu z urzędu nie może być uznane za działanie naruszające zasady bezstronności sądu i równość stron, gdyż sąd korzystając z uprawnienia przewidzianego w art. 232 zd. 2 k.p.c. realizuje cel postępowania cywilnego polegający na dążeniu do wydania słusznego orzeczenia zgodnego z rzeczywistym stanem rzeczy (por. wyrok SN z dn r., IV CK 24/03, OSNC 2005/3/45). W kolejnym orzeczeniu Sąd Najwyższy (wyrok z dn r. I CK 81/02)

8 zwrócił uwagę na to, że możliwość dopuszczenia przez sąd dowodów niewskazanych przez strony winna być szerzej ujmowana, zwłaszcza w sytuacji, gdy brak byłoby ustaleń co do przesłanki, której istnienie warunkuje dokonanie oceny, czy zastosowanie danej normy prawa materialnego było w okolicznościach faktycznych sprawy uzasadnione, czy też normę tę zastosowano niewłaściwie. Nie budzi więc wątpliwości, że Sąd I instancji mógł i powinien był skorzystać z regulacji art. art. 232 zd. 2 k.p.c. Uprawnionym jest więc uznanie, że Sąd OKiK, uchylił się od merytorycznego rozpoznania sprawy, nie dokonał oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, pominął dowody wnioskowane przez powodową Spółkę w odwołaniu, w konsekwencji nie dokonał ustaleń faktycznych i nie przeprowadził analizy podstawy prawnej. Konieczny stało się więc wydanie orzeczenia kasatoryjnego. Merytoryczny charakter postępowania odwoławczego, nie oznacza bowiem, że sąd drugiej instancji pełni taką samą rolę, jak sąd orzekający w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Rozstrzyganie po raz pierwszy określonych kwestii przez sąd apelacyjny, prowadzi do pozbawienia stron możliwości zgłoszenia ewentualnych zarzutów dopuszczalnych tylko w ramach zaskarżenia w toku dwuinstancyjnego postępowania. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy poczyni ustalenia faktyczne, co do okoliczności istotnych w sprawie z uwagi na znajdujące zastosowanie normy prawa materialnego oraz dokona - w tym samym kontekście - oceny prawnej relacji stron. Mając zaś na uwadze wyżej wyjaśnione podstawy uchylenia zaskarżonego orzeczenia, Sąd Apelacyjny nie rozstrzygał o trafności pozostałych zarzutów apelacji, w szczególności podniesionych w zakresie naruszenia prawa materialnego, bowiem skutkowałoby to rozstrzygnięciem po raz pierwszy istoty sprawy przez sąd odwoławczy. Odnosząc się jedynie do poprawności ogólnego wywodu (wobec braku jakichkolwiek ustaleń i ocen) Sądu I instancji w przedmiocie nałożenia na powoda kary pieniężnej za naruszenie warunku koncesji, wymierzonej na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12 prawa energetycznego, zgodnie z którym karze pieniężnej podlega ten, kto nie przestrzega obowiązków wynikających z koncesji. W zakresie tego elementu wskazać należy, na co wielokrotnie już zwracał uwagę Sąd Najwyższy (por. orzeczenia w sprawach: sygn. III SK 18/11, sygn. III SK 29/14, sygn. III SK 2/15), że wykładnia nie może prowadzić do uczynienia z art. 56 ust. 1 pkt 12 prawa energetycznego przepisu uprawniającego do nakładania kar pieniężnych za dowolne uchybienie jakiemukolwiek przepisowi prawa (skoro każda koncesja wydawana przez Prezesa organu regulacyjnego zawiera warunek zobowiązujący koncesjonariusza do przestrzegania przepisów prawa). Przepis art. 56 ust. 1 pkt 12 prawa energetycznego uznaje za czyn podlegający karze pieniężnej zachowanie przedsiębiorstwa energetycznego polegające na nieprzestrzeganiu przez koncesjonariusza obowiązków wynikających z koncesji. W konsekwencji skoro podstawę do nałożenia kary pieniężnej z art. 56 ust. 1 pkt 12 prawa energetycznego stanowi nieprzestrzeganie obowiązków, które wynikają z koncesji, to decyzja o jej udzieleniu musi być autonomicznym źródłem przedmiotowych obowiązków. Natomiast nie można traktować jako wynikającego z koncesji obowiązku, którego bezpośrednim źródłem jest przepis obowiązującego prawa, określający dany obowiązek w sposób umożliwiający jego bezpośrednią realizację bez potrzeby dodatkowej konkretyzacji. Obowiązek taki nie wypływa z samej koncesji, lecz z przepisu ustawy lub aktu wykonawczego, odnoszącego się do działalności koncesjonowanej. Zatem naruszenie warunku koncesji nie może stanowić samodzielnej podstawy do zastosowania art. 56 ust. 1 pkt 12 prawa energetycznego.

9 Rozstrzygając ponownie sprawę Sąd OKiK uwzględni również ten element w swoich ustaleniach i rozważaniach. Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny na podstawie art k.p.c. orzekł ja w sentencji. O kosztach postępowania odwoławczego postanowiono stosownie do treści art k.p.c.