Stadium R3: retinopatia cukrzycowa proliferacyjna i zaawansowana retinopatia cukrzycowa
|
|
- Adam Kowalik
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 9 Stadium R3: retinopatia cukrzycowa proliferacyjna i zaawansowana retinopatia cukrzycowa Peter H. Scanlon ISTOTNE ELEMENTY ANATOMII Nowe naczynia powstające w przebiegu retinopatii cukrzycowej dzieli się na: 1) występujące na lub w pobliżu tarczy n. II; 2) utworzone na pozostałym obszarze siatkówki. Mogą one rozwijać się z krążenia żylnego lub tętniczego i rosnąć w kierunku ciała szklistego. Po pewnym czasie mogą występować włóknienia i obkurczanie zmian proliferacyjnych, co wywołuje trakcje leżącej poniżej siatkówki i może powodować krwotoki. Tylne odłączenie ciała szklistego, u pacjentów z istniejącymi patologicznymi naczyniami, może również prowadzić do krwawień. Jeśli dochodzi do tylnego odłączenia ciała szklistego, usunięte zostaje rusztowanie wykorzystywane przez nowe naczynia do wzrostu w kierunku ciała szklistego. Mimo że może to wywołać krwotok u pacjentów z już istniejącą neowaskularyzacją, to kolejne wylewy są rzadsze, ponieważ naczynia układają się płasko na powierzchni siatkówki. Nowe naczynia na tarczy nerwu wzrokowego (NVD new vessels on the disc), jest to neowaskularyzacja na powierzchni tarczy n. II lub w odległości do jednej średnicy tarczy (1 DD) od granicy tarczy. Ta postać nowotwórstwa naczyniowego powstaje zazwyczaj w wyniku uogólnionego niedokrwienia siatkówki. Nowe naczynia poza tarczą (NVE new vessels elsewhere), to neowaskularyzacja powstająca poza obszarem 1 DD od granicy tarczy n. II. Do rozwoju NVE dochodzi zazwyczaj na granicy strefy niedokrwionej siatkówki, zlokalizowanej obwodowo od NVE. Poronna neowaskularyzacja jest terminem używanym w przeszłości do opisywania małych NVE w kształcie maliny, zlokalizowanych zazwyczaj skroniowo od dołka, któ- re, jak większość NVE, sąsiadują z obszarem pozbawionym perfuzji kapilarnej. Inną konsekwencją uogólnionej ischemii siatkówki, może być neowaskularyzacja w komorze przedniej. Jeśli dojdzie do nowotwórstwa naczyniowego w kącie przesączania, może to spowodować jaskrę neowaskularną. ZMIANY STWIERDZANE NA FOTOGRAFIACH Nowopowstające naczynia przybierają kształt podobny do liści paproci wychodzących z tarczy lub siatkówki. Rozwijając się rosną do góry, w obręb ciała szklistego i obrazuje się to, wykonując fotografie stereoskopowe. Na dwuwymiarowym zdjęciu, przestrzenny układ patologicznych naczyń może być oceniany poprzez struktury pokryte przez neowaskularyzację. ZMIANY STWIERDZANE W ANGIOGRAFII FLUORESCEINOWEJ Nieprawidłowe naczynia mają charakterystyczny obraz na angiogramach fluoresceinowych, gdy przekroczą błonę graniczną wewnętrzną siatkówki; w fazie tętniczo-żylnej angiografii pojawia się przeciek, narastający przez okres badania (ryc. 9.1 a d). W przypadku neowaskularyzacji poronnej, obserwuje się przeciek w fazie żylnej angiografii (ryc. 9.1 e ). Nasilenie przecieku może być różne, ale bardzo mały przeciek, z małej NVE, zazwyczaj oznacza, że zmiany mikronaczyniowe nie przekroczyły jeszcze błony granicznej wewnętrznej siatkówki (ryc. 9.2 a,b). 109
2 110 Rozdział 9 (d) (e) (c) Ryc. 9.1 Zdjęcie kolorowe NVD i NVE u pacjenta, który wcześniej miał wykonaną rozsianą fotokoagulację. AF tego samego pacjenta we wczesnej fazie tętniczo-żylnej nie wykazuje istotnego przecieku. (c) AF tego samego pacjenta w środkowej fazie tętniczo-żylnej ukazuje pojawiający się przeciek z NVE i NVD. (d) AF tego samego pacjenta w późnej fazie żylnej ukazuje przeciek z NVE i NVD. (e) AF w fazie żylnej ukazuje przeciek z NVE w kształcie maliny (poronna neowaskularyzacja) w kwadrancie skroniowym. Obwodowo, w przylegającej siatkówce, występuje u tego pacjenta obszar niedokrwienia.
3 Stadium R3: retinopatia cukrzycowa proliferacyjna i zaawansowana retinopatia cukrzycowa 111 CZAS ROZPOZNANIA Idealnym rozwiązaniem byłoby poddawanie co roku pacjentów z cukrzycą, badaniom przesiewowym w kierunku retinopatii cukrzycowej oraz częstszej ocenie w przypadku pojawienia się objawów retinopatii cukrzycowej. Umożliwiłoby to wykrywać zmiany neowaskularne na wczesnym etapie. Zdarzają się jednak pacjenci, którzy przez wiele lat nie byli badani okulistycznie, u których dochodzi do rozwoju zaawansowanej retinopatii cukrzycowej, zgłaszający się z powodu nagłego zaniewidzenia w wyniku wylewu krwi do komory ciała szklistego z krwawiących, dużych, nowych naczyń. Spadek ostrości wzroku zależy od rozległości wylewu. Rokowanie co do poprawy widzenia uzależnione jest od zaawansowania retinopatii cukrzycowej, stopnia niedokrwienia siatkówki i towarzyszącej makulopatii. ZJAWISKO WCZESNEGO POGORSZENIA W 1998 r. w badaniu Diabetes Control and Complications Trial (DCCT) opisano efekt wczesnego pogorszenia retinopatii cukrzycowej, zaobserowanego na wizycie w szóstym lub dwunastym miesiącu badania u 13,1% spośród 711 pacjentów, u których zastosowano intensywne leczenie. Wczesne pogorszenie doprowadziło do retinopatii proliferacyjnej wysokiego ryzyka u dwóch pacjentów uczestniczących w DCCT. Najważniejsze stwierdzone czynniki ryzyka wczesnego pogorszenia to wyższe stężenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c) na wizycie skriningowej i obniżenie poziomu HbA1c w trakcie 6 miesięcy po randomizacji. WIELODYSCYPLINARNE PODEJŚCIE I LECZENIE CZYNNIKÓW RYZYKA (c) Ryc. 9.2 NVE w górnym kwadrancie siatkówki wykazująca minimalny lub brak przecieku, który nie przekracza jeszcze błony granicznej wewnętrznej w środkowej fazie żylnej i późnej fazie żylnej. (c) Wykonywanie laseroterapii. Wielu pacjentów, u których rozwinęła się zaawansowana choroba cukrzycowa oczu, ma nieoptymalnie kontrolowany poziom glukozy we krwi, ciśnienie tętnicze i poziom lipidów. Bardzo ważne jest wielodyscyplinarne podejście do pacjentów z cukrzycą, aby nie skupiać się jedynie na leczeniu oczu. Należy zwrócić szczególną uwagę na kontrolę: ciśnienia tętniczego, glikemii, poziomu lipidów we krwi.
4 112 Rozdział 9 LASEROTERAPIA RETINOPATII CUKRZYCOWEJ PROLIFERACYJNEJ (ryc. 9.2 c) Badanie DRS (Diabetic Retinopathy Study) W 1976 r. opublikowano wstępne wyniki badania Diabetic Retinopathy Study 2 (DRS). Badaniem objęto 1727 pacjentów, którzy mogli być leczeni zgodnie z protokołem. Kryteria włączenia obejmowały: retinopatię cukrzycową obu oczu, proliferacyjną w przynajmniej jednym oku lub ciężkie, nieproliferacyjne zmiany w obu oczach i ostrość wzroku (VA) większą lub równą 20/100 w obu oczach. Jedno oko każdego pacjenta było randomizowane do leczenia laserem argonowym lub ksenonowym a drugie, kontrolne oko, było obserwowane bez podejmowania leczenia. Kluczowym punktem było wystąpienie VA mniejszej niż 5/200 na jednej lub więcej z comiesięcznych wizyt kontrolnych. Ostrość wzroku niższą niż 5/200 stwierdzono w 129 nieleczonych oczach i 56 leczonych, co daje 57% Ryc. 9.3 (a, b) Krwotok przedsiatkówkowy. Ryc. 9.4 Krwotok przedsiatkówkowy. Organizujący się krwotok przedsiatkówkowy.
5 Stadium R3: retinopatia cukrzycowa proliferacyjna i zaawansowana retinopatia cukrzycowa 113 Ryc. 9.5 Większy krwotok do ciała szklistego. Ryc. 9.7 (a, b ) NVE większa niż połowa powierzchni tarczy z krwotokiem. Ryc. 9.6 NVD większa niż 1/3 powierzchni tarczy. redukcję wystąpienia ciężkiego pogorszenia widzenia w leczonych oczach. Organizatorzy badania DRS zmodyfikowali protokół badania zalecając leczenie kontrolnych oczu z cechami wysokiego ryzyka. Ważne wnioski z badania DRS Badanie DRS 3, 4 zalecało szybką laseroterapię w przypadku obecności czynników wysokiego ryzyka znacznej utraty ostrości wzroku, do których zalicza się: obecność krwotoku przedsiatkówkowego lub do ciała szklistego (ryc ), NVD większe lub równe 1/4 do 1/3 powierzchni tarczy bez krwotoku (ryc. 9.6), NVE zajmujące więcej niż 1/2 powierzchni tarczy z wylewem (ryc. 9.7). Leczenie powyższych zmian zredukowało 2-letnie ryzyko poważnej utraty wzroku o 50% lub więcej. Nieleczone oczy, z czynnikami wysokiego ryzyka, miały od 25,6% do 36,9% szans wystąpienia znacznej utraty wzroku w ciągu 2 lat, w zależności od rozmiaru i lokalizacji neowaskularyzacji oraz obecności lub braku krwotoku.
6 114 Rozdział 9 (c) Ryc. 9.8 (a, b ) NVD mniejsza niż 1/4 powierzchni tarczy. (c) NVE mniejsza niż połowa powierzchni tarczy bez krwotoku zdjęcie kolorowe. (d) NVE mniejsza niż połowa powierzchni tarczy bez krwotoku zdjęcie bezczerwienne. (d) Zagrożenia dla pacjentów bez czynników wysokiego ryzyka w badaniach DRS i ETDRS W oczach z czynnikami wysokiego ryzyka odsetek dużej utraty ostrości wzroku w trakcie 2-letniej obserwacji (25 35%) znacznie przewyższał ryzyko związane z leczeniem (niewielkie zmniejszenie VA lub pola widzenia w około 15% oczu). Leczenie oczu bez czynników wysokiego ryzyka także przyniosło korzyści, ale ponieważ różnice nie były tak duże, należy rozważyć sens narażania pacjenta na możliwe szkodliwe efekty leczenia (ryc. 9.8). W przypadku pacjentów z PDR bez czynników wysokiego ryzyka oraz ciężkiej NPDR wyniki badania DRS nie wykazały istotnej różnicy pomiędzy natychmiastową laseroterapią a regularną obserwacją i podjęciem leczenia w chwili pojawienia się czynników wysokiego ryzyka. W tych przypadkach każdego pacjenta należy traktować indywidualnie. W oczach z niskim ryzykiem wystąpiło następujące ryzyko znacznej utraty ostrości wzroku: Nieproliferacyjna grupa kontrolna: nieleczone 2 lata 3,2%; 4 lata 12,8%, leczone 2 lata 2,8%; 4 lata 4,3%. Proliferacyjna bez czynników wysokiego ryzyka grupa kontrolna: nieleczone 2 lata 7,0%; 4 lata 20,9%, leczone 2 lata 3,2%; 4 lata 7,4%. W badaniu ETDRS 5 próbowano zmienić protokół leczenia, aby zmniejszyć jego szkodliwe efekty (podzielenie rozproszonej laseroterapii na dwie lub więcej sesji lub zmniejszenie liczby impaktów). W badaniu ETDRS tylko
7 Stadium R3: retinopatia cukrzycowa proliferacyjna i zaawansowana retinopatia cukrzycowa 115 w 50% oczu, które zakwalifikowano do odroczonego leczenia, rozwinęła się retinopatia proliferacyjna wysokiego ryzyka. W oczach z bardzo ciężką NPDR lub umiarkowaną PDR, korzyści i ryzyko wczesnej laseroterapii były niemal jednakowe. Niewiele oczu w badaniu ETDRS miało NVE zajmujące powierzchnię większą niż 2 tarcze i możliwość, że w tego typu przypadkach szybka, rozsiana laseroterapia mogłaby przynieść korzyści, nie mogła zostać wykluczona. W przypadku oczu z obrzękiem plamki i cięższą retinopatią ryzyko poważnego pogorszenia widzenia w grupie zakwalifikowanej do odroczonej laseroterapii było relatywnie duże (6,5% po 5 latach). To ryzyko zostało zmniejszone do 3,8 4,7% w przypadku zastosowania wczesnej fotokoagulacji. Badanie ETDRS nie zawierało oceny postępowania składającego się z wczesnej ogniskowej fotokoagulacji z odroczoną rozsianą laseroterapią w przypadku klinicznie istotnego obrzęku plamki i rozwoju retinopatii wysokiego ryzyka, co mogłoby być aktualnym zaleceniem. Efekty uboczne laseroterapii w badaniu DRS i innych badaniach Potencjalne niekorzystne efekty panfotokoagulacji siatkówki zostały opisane w 1987 r. przez DRS 4 Research Group. Zawężenie pola widzenia Utrata obwodowej części pola widzenia związana była z użyciem lasera argonowego w około 10% oczu. W przypadku zastosowania lasera ksenonowego, ubytek pola widzenia występował niemal trzy razy częściej. Zmniejszenie ostrości wzroku Zmniejszenie ostrości wzroku w okresie 6-tygodniowej obserwacji miało związek z zastosowanym leczeniem. Wśród oczu z NPDR, w grupie leczonej laserem argonowym, wystąpiło o 14,3% więcej, a w grupie leczonej laserem ksenonowym o 29,7% więcej niż w grupie kontrolnej przypadków wczesnego, trwałego upośledzenia ostrości wzroku, o jedną lub więcej linii. Odsetek oczu z pogorszeniem widzenia o więcej niż dwie linie był większy odpowiednio o 2,5% (argon) i 10,6% (ksenon), a o 5 linii i więcej 1,3% (argon) i 1,8% (ksenon). Mc Donald i Schatz 6, zestawili wyniki leczenia 175 oczu 134 pacjentów z PDR, u których wykonano panfotokoagulację: w przypadku 75 oczu (43%), doszło do nasilenia obrzęku plamki w okresie 6 10 tygodni od laseroterapii z medianą utrzymywania się wynoszącą 15 miesięcy. Angiografia fluoresceinowa ujawniła, że polaserowe Ryc. 9.9 Przewlekły torbielowaty obrzęk plamki w następstwie panfotokoagulacji: Zdjęcie kolorowe; AF w 20 s; (c) AF w 31 s. (c)
8 116 Rozdział 9 (d) (e) Ryc. 9.9 cd. (d) AF w 1 min 31 s; (e) AF w 4 min 14 s. cji laserowej i witrektomii na wymagane u kierowców w Wielkiej Brytanii ostrość wzroku i pole widzenia. W 1994 r. Mackie 7 przedstawił wyniki badania obuocznego pola widzenia Estermana i ostrości wzroku u 100 kolejnych pacjentów, u których wykonano panfotokoagulację siatkówki obu oczu: 4% nie spełniło wymagań dotyczących VA, ale pozytywnie przeszło badanie pola widzenia, 9% nie zaliczyło badania pola widzenia, ale miało wymaganą VA, 17% nie zaliczyło zarówno badania pola widzenia, jak i ostrości wzroku, 74% zachowało wymagane brytyjskimi przepisami pole widzenia. Spośród osób, które nie przeszły pozytywnie wymaganych badań, szacunkowo w około 1/3 przypadków było to konsekwencją wykonanej laseroterapii. Pozostali nie zdali z powodu nałożenia się efektów leczenia, makulopatii i komplikacji wynikających z samego przebiegu choroby. Zgadza się to z wynikami prospektywnego badania Barsama 8 z 2006 r. oceniającego ostrość wzroku (ETDRS) i obuoczne pole widzenia Estermana (Humphrey) u 20 pacjentów, u których wykonano witrektomię z powodu powikłań retinopatii cukrzycowej. 70% pacjentów miało wystarczającą obuoczną ostrość wzroku do prowadzenia pojazdów, ale 71,4% spośród nich nie przeszło testu obuczonego pola widzenia Estermana, wymaganego do bezpiecznego prowadzenia. Pacjenci po witrektomii częściej mają zawężone pole widzenia, z powodu większego zaawansowania choroby, bardziej nasilonego niedokrwienia obwodowej siatkówki i wykonanej rozleglejszej laseroterapii. zwiększenie obrzęku plamki utrzymało się w 47 spośród 175 oczu (27%). W 14 oczach (8%) leczonych laserem powstał przewlekły obrzęk plamki i doszło do spadku ostrości wzroku o dwie lub więcej linii. Pacjenci mieli wykonaną fotokoagulację laserem argon (0,05 s, średnica 500 mikronów, w dwóch lub więcej sesjach ze średnio 2300 ogniskami). Choć w 47 oczach doszło do trwałego zwiększenia obrzęku plamki po leczeniu (widocznego w angiografii fluoresceinowej), tylko w 16 nastąpiło pogorszenie widzenia. W 31 przypadkach nasilenie obrzęku plamki (w angiografii fluoresceinowej) nie wpłynęło na ostrość wzroku (ryc. 9.9). Oczywiście sam proces chorobowy ma niekorzystny wpływ na VA oraz pole widzenia i jest to wyraźniej widoczne u pacjentów z cięższymi zmianami. Następujące badania opisują wpływ postępu choroby, panfotokoagula- OPIS PRZYPADKU 1 Ograniczenie pola widzenia utrudniające jazdę samochodem w wyniku rozległej laseroterapii i witrektomii z powodu dużego niedokrwienia siatkówki 48-letni mężczyzna (BMI 33) z cukrzycą typu 2 trwającą 24 lata, leczony insuliną, miał wykonaną rozległą laseroterapię obu oczu przed witrektomią tylną z endolaseroterapią oka lewego. W trakcie leczenia, poziom HbA1c wahał się pomiędzy 7,8% a 8,6%, ciśnienie tętnicze było dobrze kontrolowane, ze średnią wartością 125/75 mm Hg. Ostrość wzroku z korekcją wynosiła dla oka prawego 6/9 (20/30), lewego 6/18 (20/60), co spełniało wymagania stawiane kierowcom w Wielkiej Brytanii, ale wynik badania pola widzenia (ryc a ), już nie. W badaniu pola widzenia Estermana należy dostrzec
9 Stadium R3: retinopatia cukrzycowa proliferacyjna i zaawansowana retinopatia cukrzycowa 117 Ryc Opis przypadku 1. Ograniczenie pola widzenia badanego w perymetrii Estermana u pacjenta z cukrzycą. Zdjęcie kolorowe plamki prawej. (c) Zdjęcie kolorowe siatkówki nosowej oka prawego. (d) Zdjęcie kolorowe siatkówki nosowej oka lewego. (e) Zdjęcie kolorowe lewej plamki. (c) (d) (e)
10 118 Rozdział 9 krwotoczek, co może skutkować oparzeniem i zniszczeniem warstwy włókien nerwowych, która znajduje się powyżej. Nieumyślna koagulacja Co oczywiste, w trakcie wykonywania panfotokoagulacji plamka jest obszarem, na który należy zwrócić szczególną uwagę. Stosowana technika powinna pozwalać na orientowanie się przez cały czas, gdzie w stosunku do laserowanego obszaru znajduje się plamka. (f) Odłączenie naczyniówki Zazwyczaj do odłączenia naczyniówki dochodzi w wyniku zastosowania dużej dawki laseroterapii podczas jednej sesji. Może to skutkować jaskrą zamkniętego kąta w przypadku płytkiej komory przedniej. Odłączenie naczyniówki zwykle ustępuje samoistnie w ciągu 10 dni. Zagrożenia dla okulisty W przeszłości istniały obawy, że operator wykonujący laseroterapię, narażony jest na nadmierną ilość odbitego światła, szczególnie niebieskiego. Jednak w nowoczesnych urządzeniach zastosowanie odpowiednich filtrów istotnie zredukowało to ryzyko. (g) Ryc cd. (f) AF: obszar plamki lewej w 45 s ukazuje niedokrwienie i IRMA w obszarze otaczającym lewą plamkę. (g) AF: obszar plamki prawej w 1 min 10 s ukazuje niedokrwienie i IRMA w obszarze otaczającym prawą plamkę. Zagrożenia dla obserwatora Ryzyko dla obserwatora jest niezwykle małe, ponieważ mało prawdopodobna jest ekspozycja na dawkę odbitego lub bezpośredniego światła laserowego, wystarczającą do spowodowania szkodliwych konsekwencji. Niemniej jednak wszystkim osobom przebywającym w pomieszczeniu, w którym używany jest laser, zaleca się stosowanie okularów ochronnych. 68-letni mężczyzna, z cukrzycą typu 2, zdiagnozowaną w wieku 34 lat, leczony doustnym gliklazydem i metforminą, miał wykonaną panfotokoagulację i ogniskową laseroterapię prawego oka 7 lat temu. Ostrość wzroku tego oka ustabilizowszystkie bodźce w obszarze 120 poziomo i 40 pionowo. Patrząc na wynik tego pacjenta widać, że brakuje wielu punktów w tym obszarze. Fotografie barwne i angiografia fluoresceinowa wykazują ukrytą ischemię siatkówki, która przyczyniła się do ograniczenia pola widzenia tego pacjenta (ryc b g). Inne możliwe efekty uboczne panfotokoagulacji laserowej Niezamierzone pochłonięcie energii lasera Zjawisko to może wystąpić w soczewce oka w przypadku występowania zmętnień oraz u pacjentów z krwotoczkami śródsiatkówkowymi. W późniejszym przykładzie opisana zostanie absorpcja energii lasera przez płomykowaty Inne wskazania niż czynniki wysokiego ryzyka wpływające na decyzję o laseroterapii Neowaskularyzacja w odcinku przednim Rozległa neowaskularyzacja w kącie tęczówkowo-rogówkowym jest pilnym wskazaniem do rozsianej fotokoagulacji laserowej, jeśli tylko jest możliwa do wykonania, niezależnie czy są obecne czynniki wysokiego ryzyka. OPIS PRZYPADKU 2 Neowaskularyzacja tęczówki
11 Stadium R3: retinopatia cukrzycowa proliferacyjna i zaawansowana retinopatia cukrzycowa 119 fotokoagulację laserem diodowym, ponieważ ciśnienie wewnątrzgałkowe nadal utrzymywało się na poziomie 50 mm Hg. Pozwoliło to zmniejszyć ciśnienie w oku lewym do 24 mm Hg, ale ostrość wzroku tego oka spadła do poczucia światła. Objawy niedokrwienia Paciorkowate poszerzenia naczyń żylnych w więcej niż jednym kwadrancie, rozległe krwotoczki siatkówkowe oraz nieprzejrzyste drobne gałązki tętnic to objawy wskazujące na ciężkie niedokrwienie siatkówki, co wiąże się z wysokim ryzykiem neowaskularyzacji (ryc b). Obrzęk plamki McDonald 6 wykazał, że w 43% oczu leczonych w jego badaniu, doszło do zwiększenia obrzęku plamki w trakcie 6 10 tygodni po laseroterapii. W przypadkach, gdy wymagane jest wykonanie rozproszonej fotokoagulacji, a jednocześnie stwierdza się obrzęk plamki, ryzyko pogorszenia VA jest mniejsze, jeśli wykona się najpierw fotokoagulację ogniskową lub typu grid, by zmniejszyć obrzęk plamki, a następnie fotokoagulację rozproszoną. Jeśli takie postępowanie nie jest możliwe, laseroterapię ogniskową lub grid należy przeprowadzić podczas pierwszej sesji fotokoagulacji rozsianej. Jest to dokładniej omówione w rozdziale 10 opisującym makulopatię z retinopatią proliferacyjną. Ryc Opis przypadku 2. Neowaskularyzacja tęczówki i wtórny krwistek. Niedokrwione oko z paciorkowatymi poszerzeniami żył, wylewem przedsiatkówkowym, NVE i rozległymi wysiękami. W 1991 r. Blankenship 9 przedstawił wyniki odległej obserwacji pacjentów uczestniczących w Diabetic Retinopathy Study i leczonych w Bascom Palmer Eye Institute, u których wykonano fotokoagulację za pomocą laserów argonowego i ksenonowego. Piętnaście lat po wykonaniu panfotokoagulacji 86 (57%) pacjentów zmarło, 14 (9%) nie udało się zlokalizować, a 51 (34%) spośród 151 pacjentów zostało zbadanych, aby określić długoterminowe efekty leczenia. 11 (58%) oczu leczonych laserem argonowała się na poziomie 6/36 (20/120). Lewe oko doznało urazu w dzieciństwie, w wyniku którego doszło do wstrząśnienia siatkówki a w konsekwencji powstała rozległa, linijna blizna w skroniowej części plamki. Podczas poprzedniej wizyty, która miała miejsce 20 miesięcy wcześniej, ostrość wzroku oka lewego również wynosiła około 6/26 (20/120). Pacjent zgłosił się na kontrolę z opóźnieniem. W trakcie badania stwierdzono podrażnienie oka, ciśnienie śródgałkowe równe 58 mm Hg w wyniku jaskry neowaskularnej, krwistek w komorze przedniej i rozległą neowaskularyzację tęczówki i w kącie przesączania. Wykonano dokumentację fotograficzną (ryc a ). U pacjenta przeprowadzono zabieg witrektomii tylnej oka lewego z endolaseroterapią. Miesiąc później wykonano cyklo- Ciąża Zob. rozdział 13 Ciąża a oko cukrzycowe. Niewydolność nerek Leczenie musi być zsynchronizowane z dializoterapią lub przeszczepem nerki. Ważna jest także kontrola ciśnienia tętniczego. Wcześniejszy przebieg choroby Należy zawsze mieć na uwadze dotychczasowy przebieg choroby zarówno w oku, w którym rozważa się laseroterapię, jak i w oku towarzyszącym. Odległe efekty panfotokoagulacji siatkówki
12 120 Rozdział 9 wym oraz 13 (41%) leczonych laserem ksenonowym miało ostrość wzroku równą 20/40 lub lepszą. 18 (95%) oczu leczonych laserem argonowym i 26 (82%) ksenonowym miało ostrość wzroku na poziomie 20/200 lub lepszą. Spośród oczu z grupy kontrolnej 17 (33%) miało VA równą lub większą niż 20/40 a 30 (58%) 20/200 lub większą. Wyniki te potwierdziły, że stosowanie panfotokoagulacji laserem argonowym i ksenonowym daje dobre rezultaty w 15-letnim okresie obserwacji. Ujęcie ilościowe ablacji siatkówki, stosowanie jednej sesji terapeutycznej i wnioski płynące z UK National Laser Treatment Audit Protokół DRS dla panfotokoagulacji zalecał ognisk lasera argonowego o średnicy 500 mikronów, rozciągających się do lub poza ujścia żył wirowatych, w oczach z czynnikami wysokiego ryzyka. Protokół badania ETDRS był podobny i zalecał impaktów o średnicy ogniska równej 500 mikronów. W badaniu ET- DRS zalecano przeprowadzenie leczenia podczas dwóch lub więcej wizyt, w odstępie nie większym niż 2 tygodnie, tak aby wykonać nie więcej niż 900 ognisk koagulacji w jednej sesji. Powierzchnię siatkówki podanej ablacji można oszacować, wykorzystując wzór πr 2 pomnożony przez liczbę ognisk. Zalecana w badaniu DRS powierzchnia siatkówki poddanej fotokoagulacji powinna wynosić mm 2, podczas gdy w badaniu ETDRS minimalny obszar panfotokoagulacji wynosił 236 mm 2, a maksymalny również 314 mm 2. W 1998 r. Bailey 10, 11 zaprezentował wyniki UK National Diabetic Retinopathy Laser Treatment Audit, które było prospektywnym badaniem laseroterapii w retinopatii cukrzycowej na terytorium całego Zjednoczonego Królestwa. 284 pacjentów, którzy zostali poddani swojej pierwszej panfotokoagulacji z powodu retinopatii cukrzycowej w okresie 2 miesięcy 1995 roku, było obserwowanych przez kolejne 9 miesięcy. W oczach z retinopatią proliferacyjną doszło do pełnej regresji neowaskularyzacji w 50,8% przypadków, podczas gdy brak zmian lub pogorszenie zaobserwowano w 10,3% oczu. Podczas okresu obserwacji ostrość wzroku mniejszą niż 6/60 stwierdzono w 8,6% oczu. Słabe rezultaty morfologiczne (do których zaliczono rubeozę, nowe trakcyjne odwarstwienie siatkówki lub konieczność wykonania witrektomii) wystąpiły w 7,2% przypadków. Ryzyko słabych wyników morfologicznych zwiększały: obecność czynników wysokiego ryzyka, płeć żeńska i obecność towarzyszącej makulopatii przed rozpoczęciem leczenia. Regresja neowaskularyzacji była powiązana z większym obszarem ablacji siatkówki podczas pierwszej sesji. Ustalo- no, że okuliści zamierzali wykonać wstępną panfotokoagulację siatkówki w jednej sesji w 41,2% przypadków, podczas gdy u 55,6% pacjentów starali się podzielić to na więcej sesji, a w 3,2% informacja taka nie została zanotowana. Dla podgrupy z czynnikami wysokiego ryzyka, która otrzymała wstępne leczenie w jednej sesji (n = 65), mediana laserowanej siatkówki wynosiła 104,6 mm 2 (zakres 10,4 682,5 mm 2 ) lub 377,6 mm 2 (zakres 37, mm 2 ), jeśli używano soczewki QuadraSpheric. Niestety, brytyjscy okuliści byli w tym czasie pod wpływem publikacji Hulberta i Vernona 12 z 1992 r., opisującej 21 pacjentów z proliferacyjną retinopatią cukrzycową, poddanych panfotokoagulacji obu oczu. Zalecano w niej wykonywanie ognisk o rzeczywistej wielkości nie większej niż 200 mikronów i przekonywano, że pomiędzy 3000 a 3500 impaktów powoduje regresję we wszystkich przypadkach oprócz ciężkich. Zalecenia takie wydano, ponieważ pacjenci mieli większe szanse na spełnienie brytyjskich wymagań okulistycznych dotyczących prowadzenia pojazdów, jeśli zastosowana zostanie mniejsza średnica ogniska. Jednak stosowanie tych zaleceń powoduje, że obszar ablacji jest istotnie mniejszy niż w badaniach DRS i ETDRS: 4997 ognisk wielkości 200 mikronów byłoby potrzebnych, aby pokryć obszar odpowiadający 800 ogniskom 500-mikronowym zalecanym w DRS; a 7500 ognisk 200-mikronowych odpowiadałoby 1200 ogniskom 500-mikronowym wymaganym w ETDRS. Zastanawiający w wynikach UK National Laser Treatment Audit jest odsetek lekarzy, którzy mieli zamiar wykonać panfotokoagulację w jednej sesji, bowiem istnieje ryzyko pogorszenia widzenia z powodu obrzęku plamki, jeśli duży obszar siatkówki jest koagulowany podczas jednej wizyty. Oczywiste wydaje się również niewystarczające leczenie podgrupy pacjentów z czynnikami wysokiego ryzyka. W rzeczywistości część oczu wymaga większego leczenia niż zalecane w DRS. Reddy 13 przeanalizował 294 oczu 182 pacjentów leczonych argonową rozsianą fotokoagulacją i obserwowanych przez co najmniej rok, by określić rozległość ablacji siatkówki potrzebnej do uzyskania regresji proliferacyjnej retinopatii cukrzycowej. Regresję stwierdzono w 275 oczach (93%); w 19 oczach (7%) nie uzyskano regresji i konieczna była witrektomia. Sama panfotokoagulacja doprowadziła do regresji w 229 oczach (77%), natomiast w 46 przypadkach konieczne było zastosowanie zarówno panfotokoagulacji, jak i obwodowej, przedniej krioterapii siatkówki. W oczach leczonych mniej agresywnie wykonano ablację średnio 510 mm 2 siatkówki ( mikronowych impaktów), a w przypadku bardziej agresywnej terapii 1280 mm 2 ( mikronowych ognisk). Rozleglejsze leczenie wynikało z większej liczby czynników ryzyka retinopatii. Autorzy doszli do wniosku, że wielkość
13 Stadium R3: retinopatia cukrzycowa proliferacyjna i zaawansowana retinopatia cukrzycowa 121 początkowego leczenia koniecznego do spowodowania regresji może być znacznie większa niż zalecana przez DRS. Zalecana technika laseroterapii z użyciem konwencjonalnego lasera argonowego Wzorując się na badaniach DRS i ETDRS przyjęto szczegółowe wytyczne rozsianej laseroterapii w proliferacyjnej retinopatii cukrzycowej: 1. Fotokoagulacja laserem argonowym z wykonaniem ognisk o średnicy 500 mikronów i czasie impulsu 0,1 s. 2. Moc powinna być dostosowana, tak aby uzyskać delikatne zbielenie, które nie rozszerza się znacznie ponad 500 mikronów. 3. Powyższa liczba ognisk fotokoagulacji powinna zostać wykonana podczas dwóch lub więcej sesji w odstępach co najmniej czterodniowych, lecz nie dłuższych niż 2 tygodnie. 4. Nie więcej niż 900 ognisk wykonanych w trakcie jednej sesji. 5. Tylna granica wstępnej laseroterapii rozsianej powinna przebiegać wzdłuż linii łączącej punkty leżące 2 DD powyżej, skroniowo i poniżej centrum plamki oraz 500 mikronów od nosowej granicy tarczy n. II. Fotokoagulacja rozciąga się peryferyjnie od tej linii do lub poza równik z ominięciem dużych naczyń (i blizn naczyniówki jeśli są obecne). 6. W przypadkach zagrażającego krwotoku do ciała szklistego, zalecane jest wykonanie w pierwszej kolejności laseroterapii kwadrantów dolnych. 7. Całe leczenie powinno być zakończone w okresie 6 tygodni. Inne czynniki Rozmiary siatkówki Davies 14 użył matematycznego modelu emmetropijnego oka do obliczenia wymiarów siatkówki odpowiadających różnym kątom pola widzenia. Zasugerował, że teoretycznie możliwa jest taka modyfikacja wzorca panfotokoagulacji, aby uniknąć niszczenia siatkówki odpowiedzialnej za pole widzenia wymagane do prowadzenia pojazdów, przy pozostawieniu stałej liczby przypaleń. To sprawiło, że wielu okulistów rozszerzyło obszar nie objęty leczeniem do 1 DD lub 1500 mikronów od nosowej granicy tarczy. Współczynnik powiększenia ogniska i pole widzenia używanych soczewek Współczynnik powiększenia ogniska koagulacji ma istotny wpływ na ustawienia, jakie należy zaprogramować w używanym laserze. Współczynnik powiększenia wielu nowoczesnych soczewek pośrednich wynosi 1,9 2,0, a okuliści zazwyczaj stosują wielkość ogniska około 200 mikronów, przez co efektywna średnica wiązki po przejściu przez taką soczewkę wynosi mikronów. Przy stosowaniu efektywnej wielkości ogniska mniejszej niż 500 mikronów, należy zwiększyć liczbę przypaleń zgodnie z tym, co zostało omówione w poprzedniej sekcji. Pole widzenia soczewki zmienia obszar siatkówki, który operator może laserować przy użyciu danej soczewki. Poniżej przedstawione są przykłady współczynników powiększenia ogniska i pola widzenia wybranych soczewek (dane pochodzą ze stron internetowych poszczególnych producentów). Volk SuperQuad 160: 2,0x współczynnik powiększenia ogniska, pole widzenia, Volk 130 QuadrAspheric: 1,92x współczynnik powiększenia ogniska, pole widzenia, Volk TransEquator: 1,44x współczynnik powiększenia ogniska, pole widzenia, Ocular Mainster PRP 165: 1,96x współczynnik powiększenia ogniska, pole widzenia, Ocular Mainster Wide Field: 1,5x współczynnik powiększenia ogniska, pole widzenia. Czas ekspozycji W 2008 roku pojawiła się wśród części operatorów narastająca tendencja skracania czasu impulsu kosztem zwiększania mocy, tak aby uzyskać pozornie podobne zbielenie, ponieważ w obserwacji klinicznej wydaje się to być bardziej komfortowe dla pacjenta. Zasadność tego postępowania musi zostać sprawdzona w badaniach klinicznych, ponieważ istnieje teoretyczne ryzyko, że szerokość koagulacji może być zmniejszona przy takiej technice i przez to może być potrzebna większa liczba przypaleń. Liczba sesji terapeutycznych Jednym ze sposobów na zmniejszenie szkodliwych skutków laseroterapii zastosowanych w badaniu ETDRS było podzielenie rozsianej laseroterapii na dwie lub więcej sesji. Było to podyktowane wynikami z badania DRS, w którym o 14,3% oczu więcej w grupie leczonej laserem argonowym i o 29,7% więcej w grupie leczonej laserem ksenonowym niż w grupie kontrolnej miało wczesne, trwałe pogorszenie widzenia o jedną linię lub więcej. Prawdopodobną przyczyną pogorszenia ostrości wzroku w grupie leczonej laserem ksenonowym było trwałe zwiększenie obrzęku plamki jako konsekwencja zwiększonej intensywności leczenia 15 w trakcie jednej sesji w tej grupie. Z drugiej strony badanie Dofta i Blakenship a 16, nie wykazało istotnej różnicy w ostrości wzroku pomiędzy grupami leczonymi jednoetapowo i w kilku sesjach rozłożonych w czasie.
Retinopatia cukrzycowa
Retinopatia cukrzycowa Retinopatia cukrzycowa jest w krajach rozwiniętych jedną z głównych przyczyn ślepoty. Rozwija się u znacznej liczby pacjentów długo chorujących na cukrzycę, która może być przyczyną
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Powikłania cukrzycy Retinopatia
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Powikłania cukrzycy Retinopatia PRZEWLEKŁE POWIKŁANIA CUKRZYCY Cukrzyca najczęściej z powodu wieloletniego przebiegu może prowadzić do powstania tak zwanych
Bardziej szczegółowoChoroba cukrzycowa oczu
Choroba cukrzycowa oczu W języku medycznym cukrzyca w oczach to retinopatia cukrzycowa. Zwykle takie rozpoznanie stawia okulista i kieruje pacjenta na odpowiednie leczenie. Leczeniem cukrzycy w oczach
Bardziej szczegółowoCentrum Badań Naukowych, Chirurgia Refrakcyjna "LUMED"
Terapia anty-vegf i fotokoagulacją laserem żółtym w leczeniu CSCR w grupie młodych mężczyzn Autorzy: dr. Ludmiła Popowska, Lumed Centrum Badań Chirurgii Refrakcyjnej w Opocznie dr. Tomasz Grędysa, Europejskie
Bardziej szczegółowoRetinopatia cukrzycowa
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Retinopatia cukrzycowa Diabetic retinopathy Przedrukowano za zgodą z: Diabetes Care 2002, 25, supl. A, S90 S93 Badania przesiewowe w kierunku
Bardziej szczegółowoLECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 882 Poz. 79 Załącznik B.70. LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie neowaskularnej
Bardziej szczegółowoLECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 761 Poz. 48 Załącznik B.70. LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3) ŚWIADCZENIOBIORCY afliberceptem
Bardziej szczegółowoLECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3)
Załącznik B.70. LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie neowaskularnej (wysiękowej) postaci afliberceptem
Bardziej szczegółowoLECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 904 Poz. 133 Załącznik B.70. LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie
Bardziej szczegółowoDiabetic Retinopathy Clinical Research Network
Randomizowane badanie porównujące doszklistkowe podanie acetonidu triamcinolonu i fotokoagulacji ogniskowej lub typu grid w przypadku cukrzycowego obrzęku plamki Diabetic Retinopathy Clinical Research
Bardziej szczegółowo28 Choroby infekcyjne
28 Choroby infekcyjne Ludzki wirus upośledzenia odporności (HIV)/zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS) Retinopatia związana z ludzkim wirusem upośledzenia odporności Retinopatia HIV to rodzaj
Bardziej szczegółowoCzerwcowe spotkania ze specjalistami. Profilaktyka jaskry. Marek Rzendkowski Pryzmat-Okulistyka, Gliwice
Czerwcowe spotkania ze specjalistami Profilaktyka jaskry Marek Rzendkowski Pryzmat-Okulistyka, Gliwice Gliwice, czerwiec 2018 Co robić żeby czegoś nie przeoczyć?... - Wada wzroku - okulary - Jaskra ważna
Bardziej szczegółowoWczesne pogorszenie retinopatii cukrzycowej w cukrzycy typu 1 po włączeniu intensywnej insulinoterapii
Ann. Acad. Med. Gedan., 2007, 37, 143 149 Ewa Zdybel¹, Jarosława Krajka-Lauer², Anna Korzon-Burakowska¹ Wczesne pogorszenie retinopatii cukrzycowej w cukrzycy typu 1 po włączeniu intensywnej insulinoterapii
Bardziej szczegółowoPolish version: Your guide to diabetic retinopathy screening. Twój przewodnik po badaniu na obecność retinopatii cukrzycowej
Polish version: Your guide to diabetic retinopathy screening Twój przewodnik po badaniu na obecność retinopatii cukrzycowej Co to jest retinopatia cukrzycowa? Jest to choroba spowodowana cukrzycowymi zmianami
Bardziej szczegółowoLECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3). Ważne: od dnia 01 stycznia 2017 r.
Załącznik B.70. LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3). Ważne: od dnia 01 stycznia 2017 r. ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie neowaskularnej
Bardziej szczegółowoSLT - Selektywna Laserowa Trabekuloplastyka, opcja w leczeniu chorego na jaskrę
Jacek Szendzielorz, Aleksandra Mikulska-Cholewa SLT - Selektywna Laserowa Trabekuloplastyka, opcja w leczeniu chorego na jaskrę - doświadczenia własne w LENS-MED Klinika Jednego Dnia Niepubliczny Okulistyczny
Bardziej szczegółowo6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej
6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej 6.2.1. Podsumowanie korzyści wynikających z leczenia Co to jest T2488? T2488
Bardziej szczegółowoKonsensus okulistyczno-położniczy w sprawie wskazań do rozwiązania porodu drogą cięcia cesarskiego z powodu zmian w narządzie wzroku.
Warszawa, dn. 09.02.2017 r. Konsensus okulistyczno-położniczy w sprawie wskazań do rozwiązania porodu drogą cięcia cesarskiego z powodu zmian w narządzie wzroku. Aktualizacja 9 lutego 2017 Konsensus opracowała
Bardziej szczegółowoJolanta Oficjalska CZY POTRZEBUJEMY KRAJOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI I LECZENIA RETINOPATII CUKRZYCOWEJ?
Jolanta Oficjalska CZY POTRZEBUJEMY KRAJOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI I LECZENIA RETINOPATII CUKRZYCOWEJ? EPIDEMIOLOGIA Retinopatia cukrzycowa jest główną przyczyną ślepoty dorosłych w krajach rozwiniętych
Bardziej szczegółowoKonsensus okulistyczno-położniczy w sprawie wskazań do rozwiązania porodu drogą cięcia cesarskiego z powodu zmian w narządzie wzroku
Konsensus okulistyczno-położniczy w sprawie wskazań do rozwiązania porodu drogą cięcia cesarskiego z powodu zmian w narządzie wzroku Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego 1 Konsensus okulistyczno-położniczy
Bardziej szczegółowoPrzebieg jaskry często jest bezobjawowy lub skąpoobjawowy. Do objawów charakterystycznych zalicza się:
Jaskra Jaskra należy do grupy chorób, których wspólną cechą jest postępujące uszkodzenie nerwu wzrokowego. Charakteryzują ją zmiany morfologiczne w tarczy nerwu wzrokowego, ubytki w polu widzenia oraz
Bardziej szczegółowoPOUFNE. Wersja ostateczna nr 1 z dnia 5 grudnia 2013 r. Numer ośrodka. Numer pacjenta. Numer wizyty. Badane oko
POUFNE KARTA OBSERWACJI PACJENTA Rejestr pacjentów leczonych preparatem Lucentis (ranibizumab) we wszystkich zarejestrowanych wskazaniach w Polsce (Rejestr PRIME) Wersja ostateczna nr 1 z dnia 5 grudnia
Bardziej szczegółowoZasady postępowania w cukrzycowym obrzęku plamki
Zasady postępowania w cukrzycowym obrzęku plamki Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego 1 Zasady postępowania w cukrzycowym obrzęku plamki (ang. DME - Diabetic Macular Edema) Stan na dzień 12.12.2013
Bardziej szczegółowoDepilacja laserowa laserowe usuwanie owłosienia
Depilacja laserowa laserowe usuwanie owłosienia USTUPSKA-KUBECZEK Katarzyna Mechanizm działania światła lasera na mieszek włosowy i włos Laser stosowany do zabiegów depilacji działa powierzchownie, nie
Bardziej szczegółowoPOWIKŁANIA. Personal solutions for everyday life.
POWIKŁANIA Personal solutions for everyday life. Powikłania Cukrzyca występuje u osób, w przypadku których organizm nie potrafi sam kontrolować poziomu glukozy we krwi (określanego również jako poziom
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoOstra niewydolność serca
Ostra niewydolność serca Prof. dr hab. Jacek Gajek, FESC Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Niewydolność serca Niewydolność rzutu minutowego dla pokrycia zapotrzebowania na tlen tkanek i narządów organizmu.
Bardziej szczegółowoCzym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją?
Czym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją? Dolnośląski Szpital Specjalistyczny im. T. Marciniaka Centrum Medycyny Ratunkowej stale podnosi jakość prowadzonego
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoAneks IV. Wnioski naukowe
Aneks IV Wnioski naukowe 1 Wnioski naukowe Od czasu dopuszczenia produktu Esmya do obrotu zgłoszono cztery przypadki poważnego uszkodzenia wątroby prowadzącego do transplantacji wątroby. Ponadto zgłoszono
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 12 do materiałów informacyjnych PRO. zalecenie ponownego zgłoszenia się na badanie po 12 miesiącach w
SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚWIADCZEŃ I ZASAD ICH UDZIELANIA ORAZ WYMAGANIA WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW W PROGRAMIE WCZESNEJ DIAGNOSTYKI I LECZENIA JASKRY 1. OPIS ŚWIADCZEŃ 1) PORADA NA ETAPIE I OBEJMUJE: a) zarejestrowanie
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 23/2014 z dnia 10 marca 2014 r. o projekcie programu Program badań przesiewowych w kierunku wczesnego wykrywania
Bardziej szczegółowoUdary mózgu w przebiegu migotania przedsionków
Udary mózgu w przebiegu migotania przedsionków Dr hab. med. Adam Kobayashi INSTYTUT PSYCHIATRII I NEUROLOGII, WARSZAWA Pacjenci z AF cechują się w pięciokrotnie większym ryzykiem udaru niedokrwiennego
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
Bardziej szczegółowoJASKRA SIATKÓWKA. Zaćma ROGÓWKA OKULISTYKA DZIECIĘCA CHIRURGIA REFRAKCYJNA
JASKRA SIATKÓWKA Zaćma ROGÓWKA OKULISTYKA DZIECIĘCA CHIRURGIA REFRAKCYJNA Copyright American Academy of Ophthalmology, October 2013 www.aao.org 2013 PODSUMOWANIE ZAŁOŻEŃ DLA ZALECANYCH ALGORYTMÓW POSTĘPOWANIA
Bardziej szczegółowoEGZEMPLARZ ARCHIWALNY m OPIS OCHRONNY PL 60179
RZECZPOSPOLITA POLSKA EGZEMPLARZ ARCHIWALNY m OPIS OCHRONNY PL 60179 WZORU UŻYTKOWEGO Y1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (2lJ Numer zgłoszenia: 110171 @ Data zgłoszenia: 18.10.1999 5i) Intel7:
Bardziej szczegółowoPrzegląd wiedzy na temat leku Eylea i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE
EMA/481361/2018 EMEA/H/C/002392 Przegląd wiedzy na temat leku Eylea i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE Co to jest lek Eylea i w jakim celu się go stosuje Eylea jest lekiem
Bardziej szczegółowoRetinopatia cukrzycowa
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Donald S. Fong, Lloyd Aiello, Thomas W. Gardner, George L. King, George Blankenship, Jerry D. Cavallerano, Fredrick L. Ferris III, Ronald
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM I EPOPROSTENOLEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 719 Poz. 27 Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM I EPOPROSTENOLEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia sildenafilem
Bardziej szczegółowoGlaucoma-profi laxis 2015
bezpłatny zestaw pomiarów: pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego metodą bezkontaktową pachymetria (mierzenie grubości rogówki) autorefraktometria (komputerowy pomiar wad widzenia) Glaucoma-profi laxis 2015
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowo- AMD tzw. mokre, wilgotne (związane z powstawaniem nowych naczyń krwionośnych)
Zwyrodnienie plamki żółtej - AMD Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD - Age-Related Macular Degeneration) jest bardzo częstą przyczyną nieodwracalnej utraty wzroku u osób po 50 roku życia. Częstość występowania
Bardziej szczegółowoLASER KTP. CZAJOWSKA Justyna 32D
LASER KTP CZAJOWSKA Justyna 32D WSTĘP Lasery coraz częściej są stosowne we współczesnej medycynie. Efekt oddziaływania światła laserowego na organizm jest wypadkową właściwości fizycznych światła lasera
Bardziej szczegółowoJedynym obecnie znanym sposobem leczenia jaskry jest obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego
Jacek P. Szaflik Katedra i Klinika Okulistyki II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Jacek P. Szaflik Jaskra jest chorobą nieuleczalną Jednak
Bardziej szczegółowozaburzeniem widzenia spowodowanym obrzękiem plamki wywołanym cukrzycą;
EMA/677928/2015 EMEA/H/C/002392 Streszczenie EPAR dla ogółu społeczeństwa aflibercept Niniejszy dokument jest streszczeniem Europejskiego Publicznego Sprawozdania Oceniającego (EPAR) dotyczącego leku.
Bardziej szczegółowoANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA
ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA 42 UZUPEŁNIENIA ZAWARTE W ODPOWIEDNICH PUNKTACH CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO DLA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
Bardziej szczegółowoPrzypadek 1 Wyjaśnienie
Zastosowanie FAF Wstęp Obrazowanie z zastosowaniem autofluorescencji dna oka (FAF) stanowi metodę obrazowania in vivo i służy do mapowania rozmieszczenia fluoroforów naturalnie lub patologicznie zmienionego
Bardziej szczegółowoPOLSKIE TOWARZYSTWO OKULISTYCZNE
POLSKIE TOWARZYSTWO OKULISTYCZNE Iwona Grabska-Liberek Badania przesiewowe w kierunku jaskry ważnym elementem profilaktyki Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Klinika Okulistyki Działania PTO na
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 731 Poz. 66 Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia
Bardziej szczegółowoRola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska
Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska Katedra i Klinika Okulistyki, II WL, Warszawski Uniwersytet Medyczny Kierownik Kliniki: Profesor Jacek P. Szaflik Epidemiologia jaskry
Bardziej szczegółowoMETODA DUET. Sulcoflex Trifocal. Soczewka wewnątrzgałkowa. & procedura DUET. Elastyczne rozwiązanie pozwalające przywrócić wzrok
METODA DUET Elastyczne rozwiązanie pozwalające przywrócić wzrok Najszczęśliwsi pacjenci to tacy, którzy dobrze znają dostępne możliwości Co roku na całym świecie wykonywanych jest 27 mln operacji zaćmy
Bardziej szczegółowoInformacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie
brygatynib Informacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie Imię i nazwisko pacjenta: Dane lekarza (który przepisał lek Alunbrig ): Numer telefonu
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowoProsta i skuteczna, nowa metoda leczenia jaskry
Implant XEN Nowa skuteczna metoda leczenia jaskry Dla osób, u których ciśnienie w gałce ocznej jest zbyt wysokie pomimo stosowania kropli przeciwjaskrowych Obniża ciśnienie wewnątrz gałki ocznej, aby zapobiec
Bardziej szczegółowoS T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowoWyzwania diagnostyczne w chorobach zapalnych tylnego odcinka gałki ocznej - prezentacja przypadków
Klinika Okulistyki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: prof. dr hab. Dariusz Kęcik Wyzwania diagnostyczne w chorobach zapalnych tylnego odcinka gałki ocznej - prezentacja przypadków MONIKA
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia sildenafilem A. Leczenie sildenafilem pacjentów
Bardziej szczegółowoInformacje dla pacjenta Chirurgiczne leczenie zaćmy
Cataract surgery Informacje dla pacjenta Chirurgiczne leczenie zaćmy Wstęp Ulotka ta została opracowana w celu zapewnienia Państwu informacji o chirurgicznym leczeniu zaćmy. Znajdą w niej Państwo informacje
Bardziej szczegółowoMETODY BADAŃ W OKULISTYCE
Dr med. Joanna Wąsiewicz-Rager Wywiad okulistyczny przyczyna zgłoszenia się do okulisty przebyte choroby narządu wzroku urazy gałki ocznej wywiad dotyczący wieku dziecięcego-zezy dotychczasowa korekcja
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 738 Poz. 42 Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia
Bardziej szczegółowoRóżnicowanie. S. Teper, E. Wylęgała
r8_:layout 1 2011-02-07 00:10 Strona 83 8 Różnicowanie S. Teper, E. Wylęgała Różnicowanie w większości przypadków nie stanowi kłopotu. Pewne wątpliwości mogą się pojawić w zaawansowanym CNV, gdy trudne
Bardziej szczegółowoMinister van Sociale Zaken en Volksgezondheid
http://www.maggiedeblock.be/2005/11/18/resolutie-inzake-de-klinischebiologie/ Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Obecna Minister Zdrowia Maggy de Block wraz z Yolande Avontroodt, i Hilde Dierickx
Bardziej szczegółowoCzęść 1. Podstawowe zagadnienia 1. Informacje ogólne 1
Spis treści Wstęp do wydania czwartego Wstęp do wydania pierwszego Skróty xiii xiv xv Część 1. Podstawowe zagadnienia 1. Informacje ogólne 1 1.1 Anatomia stosowana 1 1.2 Fizjologia stosowana 4 1.3 Fizyczne
Bardziej szczegółowoLek. Olgierd Woźniak. Streszczenie rozprawy doktorskiej
Lek. Olgierd Woźniak Streszczenie rozprawy doktorskiej Ocena czynników ryzyka adekwatnych interwencji kardiowerteradefibrylatora u pacjentów z arytmogenną kardiomiopatią prawej komory. Wstęp Arytmogenna
Bardziej szczegółowo10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY
10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY FAKT 1. Około 347 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Istnieje rosnąca globalna epidemia cukrzycy, u której podłoża leży szybki przyrost przypadków nadwagi i otyłości
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEWLEKŁEJ BIAŁACZKI SZPIKOWEJ (ICD-10 C 92.1)
Załącznik B.14. LECZENIE PRZEWLEKŁEJ BIAŁACZKI SZPIKOWEJ (ICD-10 C 92.1) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie przewlekłej białaczki szpikowej u dorosłych imatinibem 1.1 Kryteria kwalifikacji Świadczeniobiorcy
Bardziej szczegółowoChorujesz na cukrzycę? Zbadaj wzrok. Grozi ci retinopatia cukrzycowa.
INFORMACJA PRASOWA Chorujesz na cukrzycę? Zbadaj wzrok. Grozi ci retinopatia cukrzycowa. Retinopatia cukrzycowa dotyka wszystkich chorych na cukrzycę typu I oraz ok. 60% pacjentów z cukrzycą typu II. To
Bardziej szczegółowoDYREKTYWA KOMISJI 2009/113/WE z dnia 25 sierpnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2006/126/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie praw jazdy
26.8.2009 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 223/31 DYREKTYWA KOMISJI 2009/113/WE z dnia 25 sierpnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2006/126/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie praw jazdy KOMISJA
Bardziej szczegółowoNazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Załącznik nr 10 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny:
Bardziej szczegółowoNIEDROŻNOŚĆ ŻYŁY ŚRODKOWEJ SIATKÓWKI (CRVO)
Przewodnik informacyjny Informacje naukowe na temat CRVO www.scienceofcrvo.org NIEDROŻNOŚĆ ŻYŁY ŚRODKOWEJ SIATKÓWKI (CRVO) W niniejszej broszurze przedstawione zostały informacje na temat CRVO oraz dostępnych
Bardziej szczegółowoLECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 893 Poz. 133 Załącznik B.68. LECZENIE TĘTNICZEGO NADCIŚNIENIA PŁUCNEGO SILDENAFILEM, EPOPROSTENOLEM I MACYTENTANEM (TNP) (ICD-10 I27, I27.0) ŚWIADCZENIOBIORCY I. Terapia
Bardziej szczegółowoBarbara Polaczek-Krupa. Zastosowanie analizy grubości siatkówki w okolicy plamki jako nowej metody w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta
Barbara Polaczek-Krupa Zastosowanie analizy grubości siatkówki w okolicy plamki jako nowej metody w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta Praca doktorska Praca finansowana w ramach projektu CMKP
Bardziej szczegółowoWysoki poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c)
Wysoki poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c) Cukrzyca wieku dziecięcego Ulotka informacyjna dla pacjentów Wprowadzenie Otrzymaliście Państwo tę ulotkę ze względu na wysoki poziom hemoglobiny glikowanej
Bardziej szczegółowoUrazy. Zebrała i opracowała Maria Sałamacha
Urazy Zebrała i opracowała Maria Sałamacha Zagrożenia w domu i w szkole Krwotoki i krwawienia Leczenie oparzeń Nie wolno bagatelizować żadnych objawów jego uszkodzenia,
Bardziej szczegółowoPrzyczyny zaniku nerwu wzrokowego są następujące:
JASKRA Na jaskrę cierpi 67 milionów ludzi na świecie, a ponad 6 milionów jest z tego powodu całkowicie niewidomych. Na czym polega to schorzenie? W prawidłowym oku odbywa się stale krążenie płynu śródocznego,
Bardziej szczegółowoSiatkówka Przed- i pooperacyjna ocena siatkówki Przedoperacyjna ocena siatkówki
Siatkówka. 83 5.6. Przed- i pooperacyjna ocena siatkówki UWAGA! Badanie ultrasonograficzne jest badaniem kontaktowym, pamiętaj więc o dezynfekcji głowicy! Zawsze dezynfekuj głowicę, a w przypadku badania
Bardziej szczegółowoZaćma. Sandra Zuziak 2013-07-29
Zaćma Sandra Zuziak 1 Zaćma zajmuje pierwsze miejsce w rankingu przyczyn ślepoty we współczesnym świecie wg statystyk Światowej Organizacji Zdrowia www.korektorzdrowia.pl 2 Definicja Zaćma (łac. cataracta)
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE CUKRZYCY
Załącznik nr 6 SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE CUKRZYCY 1. Określenie: 1) ciężka hipoglikemia oznacza spadek stężenia glukozy powodujący konieczność pomocy innej osoby w celu uzyskania
Bardziej szczegółowoStruktury oka, które odgrywają rolę w mechanizmie powstawania jaskry:
Jaskra podstawowe informacje Oko budowa Twardówka Siatkówka Nerw wzrokowy Ciecz wodnista Rogówka Tęczówka Mięśnie oka Źrenica Soczewka Ciało rzęskowe Ciało szkliste Struktury oka, które odgrywają rolę
Bardziej szczegółowoProgramy badań przesiewowych Wzrok u diabetyków
Programy badań przesiewowych Wzrok u diabetyków Dokładniejsze badania i leczenie retinopatii cukrzycowej Closer monitoring and treatment for diabetic retinopathy Ważne informacje o ochronie zdrowia Important
Bardziej szczegółowoLECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2
załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoSłowo wstępne. Jacek Kański
Słowo wstępne Z największą przyjemnością piszę słowo wstępne do tej doskonałej książki. W ciągu ostatnich dwudziestu pięciu lat w podejściu do schorzeń dna oka dokonały się ogromne zmiany. Pomimo wprowadzenia
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Biorąc pod uwagę sprawozdanie komitetu PRAC do raportu PSUR dla dexamethasonu (za wyjątkiem
Bardziej szczegółowoPodsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Dobenox przeznaczone do publicznej wiadomości.
VI.2 Plan Zarządzania Ryzykiem dla produktów kwalifikowanych jako "Well established use" zawierających Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Dobenox przeznaczone do publicznej
Bardziej szczegółowoIdea opieki farmaceutycznej Idea opieki farmaceutycznej narodziła się Stanach Zjednoczonych w latach 90- tych XX w., Jest to proces w którym
Idea opieki farmaceutycznej Idea opieki farmaceutycznej narodziła się Stanach Zjednoczonych w latach 90- tych XX w., Jest to proces w którym farmaceuta współpracuje z pacjentem oraz innym personelem medycznym,
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoWytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoLASER VARILITE 532/940 NM SYSTEM LASEROWY DO USUWANIA ZMIAN NACZYNIOWYCH NA TWARZY I KOŃCZYNACH DOLNYCH, ZMIAN PIGMENTACYJNYCH I SKÓRNYCH
LASER VARILITE 532/940 NM SYSTEM LASEROWY DO USUWANIA ZMIAN NACZYNIOWYCH NA TWARZY I KOŃCZYNACH DOLNYCH, ZMIAN PIGMENTACYJNYCH I SKÓRNYCH System VariLite firmy Iridex (USA) stanowi kompleksowe rozwiązanie
Bardziej szczegółowoMigotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii
Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Centrum Diagnostyki i Leczenia
Bardziej szczegółowoppłk. lek. Arkadiusz Zegadło Zakład Radiologii Lekarskiej Wojskowy Instytut Medyczny
ppłk. lek. Arkadiusz Zegadło Zakład Radiologii Lekarskiej Wojskowy Instytut Medyczny STRESZCZENIE rozprawy doktorskiej Ocena przepływów w tętnicach pozagałkowych u chorych z jaskrą otwartego kąta metodą
Bardziej szczegółowoDME. Science of. UCZ SIĘ, OBSERWUJ, DZIEL SIĘ Przewodnik pacjenta Cukrzycowy obrzęk plamki
Science of DME www.scienceofdme.org UCZ SIĘ, OBSERWUJ, DZIEL SIĘ Przewodnik pacjenta Cukrzycowy obrzęk plamki Niniejsza broszura jest przeznaczona dla każdej osoby chorującej na cukrzycę typu 1 i typu
Bardziej szczegółowoHemoglobina glikowana (HbA1c) a cukrzyca
Hemoglobina glikowana (HbA1c) a cukrzyca Cukrzyca jest najpopularniejszą chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Dotyczy osób w różnym przedziale wiekowym. Niezależnie od typu cukrzycy, głównym objawem choroby
Bardziej szczegółowoAutorzy: Ludmiła Popowska, Tomasz Grędysa
Funkcjonalna ostrość wzroku badana metodą testu wrażliwości na kontrast (F.A.C.T.) u pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi siatkówki po wszczepach soczewki z filtrem światła fioletowego. Autorzy: Ludmiła
Bardziej szczegółowoANEKS WARUNKI LUB OGRANICZENIA W ODNIESIENIU DO BEZPIECZNEGO I SKUTECZNEGO UŻYWANIA PRODUKTÓW LECZNICZYCH DO SPEŁNIENIA PRZEZ PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
ANEKS WARUNKI LUB OGRANICZENIA W ODNIESIENIU DO BEZPIECZNEGO I SKUTECZNEGO UŻYWANIA PRODUKTÓW LECZNICZYCH DO SPEŁNIENIA PRZEZ PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE 1/5 WARUNKI LUB OGRANICZENIA W ODNIESIENIU DO BEZPIECZNEGO
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoJaskra nie boli kradnie wzrok. społeczna kampania edukacyjna
Jaskra nie boli kradnie wzrok społeczna kampania edukacyjna O kampanii Jaskra nie boli kradnie wzrok Kampania zainaugurowana w marcu 2015 r. podczas Światowego Tygodnia Jaskry Odpowiedź na niską wykrywalność
Bardziej szczegółowoOcena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007
W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów
Bardziej szczegółowoStopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.
Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja
Bardziej szczegółowo