Raport o stabilności systemu finansowego lipiec 2010 r. Departament Systemu Finansowego 1

Transkrypt

1 Raport o stabilności systemu finansowego lipiec 2010 r. Departament Systemu Finansowego 1

2 Raport o stabilności finansowej Publikowanie raportów o stabilności systemu finansowego przez banki centralne jest standardem międzynarodowym, NBP publikuje Raport od 2001 r. Raport jest elementem polityki informacyjnej NBP przyczyniającym się do realizacji ustawowych celów NBP Celem Raportu o stabilności systemu finansowego NBP jest przedstawienie uczestnikom rynków finansowych wyników analiz stabilności systemu finansowego, w tym oceny odporności systemu finansowego na ewentualne szoki Raport wyraża opinię NBP na temat bieżącej sytuacji systemu finansowego i czynników ryzyka dla jego stabilności Obecna edycja Raportu oparta jest na danych dostępnych do 18 czerwca 2010 r. Departament Systemu Finansowego 2

3 Agenda 1. Wpływ kryzysu na polski system finansowy 2. Ocena sytuacji bieżącej 3. Procesy generujące ryzyko dla stabilności systemu finansowego i rekomendacje dla polityki gospodarczej 4. Podsumowanie Departament Systemu Finansowego 3

4 Kanały wpływu kryzysu globalnego Zidentyfikowane w Raporcie o stabilności systemu finansowego czerwiec 2008 r. Kanał transmisji Bezpośredni kanał kredytowy Kanał finansowania Bezpośredni kanał rynkowy Kanał makroekonomiczny Kanał kapitałowy/ właścicielski Pośredni kanał rynkowy Pośredni kanał kredytowy Kanał zaufania Mechanizm / potencjalne skutki Ekspozycje kredytowe wobec bankrutujących instytucji Finansowanie pozyskane przez banki od nierezydentów Spadek cen zagranicznych papierów wartościowych Spowolnienie gospodarcze w wyniku recesji za granicą Odpływ dywidend do właścicieli zagranicznych Przeniesienie kryzysu na krajowy rynek finansowy Ekspozycje kredytobiorców na ryzyko rynkowe Spadek zaufania do banków Ocena wpływu od początku kryzysu do chwili obecnej Bardzo niewielki nieznaczne straty związane z Lehman Brothers i Islandią Brak negatywnego wpływu banki-matki dostarczyły niezbędnego finansowania i jest ono odnawiane Znikomy ze względu na niewielkie ekspozycje Istotny pogorszenie jakości portfela kredytowego i wzrost kosztów ryzyka kredytowego Brak negatywnego wpływu większość banków zatrzymała zyski; część dokapitalizowana przez właścicieli Deprecjacja i utrzymująca się podwyższona zmienność złotego; obniżona płynność rynku lokat międzybankowych skłoniła banki do intensywnej konkurencji o depozyty Istotny dla grupy przedsiębiorstw (opcje walutowe); spadek stóp proc. amortyzatorem dla gospodarstw domowych Przejściowy i ograniczony do rynku lokat międzybankowych Departament Systemu Finansowego 4

5 Wpływ kryzysu globalnego Globalny kryzys wyzwolił ryzyko zakumulowane w bilansach banków w latach NBP od edycji Raportu za 2005 r. wskazywał na ryzyko związane z szybkim przyrostem akcji kredytowej i łagodzeniem polityki kredytowej przez banki pod wpływem presji konkurencyjnej Okres akumulacji ryzyka był na tyle krótki, że jego materializacja nie doprowadziła do istotnego osłabienia polskiego systemu bankowego 100% 75% 50% 25% 0% -25% % 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% Presja konkurencyjna - odsetek banków, które złagodziły politykę pod wpływem konkurencji Departament Systemu Finansowego Kredyty mieszkaniowe Kredyty konsumpcyjne Kredyty dla przedsiębiorstw Tempo wzrostu kredytów r/r Kredyty mieszkaniowe Kredyty konsumpcyjne Kredyty dla przedsiębiorstw

6 Agenda 1. Wpływ kryzysu na polski system finansowy 2. Ocena sytuacji bieżącej 3. Procesy generujące ryzyko dla stabilności systemu finansowego i rekomendacje dla polityki gospodarczej 4. Podsumowanie Departament Systemu Finansowego 6

7 Otoczenie gospodarcze Polski Symptomy powolnego ożywienia gospodarczego za granicą Kwartalna dynamika realnego PKB (skorygowana o wahania sezonowe) wybrane gospodarki 1.5% 1.0% 0.5% 0.0% -0.5% -1.0% -1.5% -2.0% -2.5% -3.0% -3.5% EU-27 Strefa euro Niemcy Francja Włochy Wielka Brytania USA Polska 2008Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 Źródło: Eurostat Departament Systemu Finansowego 7

8 Sytuacja makroekonomiczna Poprawa sytuacji makroekonomicznej w Polsce, wyższe tempo wzrostu gospodarczego, ale nadal niski popyt na pracę Zmiana liczby pracujących r/r Dynamika realnego PKB r/r 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% BAEL Sektor przedsiębiorstw Departament Systemu Finansowego 8

9 Wyniki finansowe banków Stabilizacja wyników finansowych sektora bankowego od I kwartału 2009 r. na znacznie niższym poziomie niż przed kryzysem, poprawa w I kwartale 2010 r Zysk wypracowany w poszczególnych miesiącach (sektor bankowy) mld zł Miesięczny wynik finansowy Średnia w 2008 r. Średnia w 2009 r. Średnia w 2010 r Departament Systemu Finansowego

10 Wyniki finansowe banków Główne czynniki obniżenia wyników finansowych banków: wzrost kosztów ryzyka kredytowego wzrost kosztów finansowania spadek dynamiki akcji kredytowej Departament Systemu Finansowego 10

11 Marża odsetkowa i koszty ryzyka kredytowego 4.0% 3.5% 3.0% 2.5% 2.0% 1.5% 1.0% Wynik odsetkowy z działalności depozytowokredytowej po uwzgl. kosztów ryzyka Przychody odsetkowe z papierów wartościowych 0.5% Koszty ryzyka kredytowego 0.0% Skorygowana marża odsetkowa netto Przychody odsetkowe od instumentów dłużnych Odpisy netto z tytułu utraty wartości należności Dane dla całego sektora bankowego Wszystkie kategorie wyrażone jako % aktywów Departament Systemu Finansowego 11

12 Ryzyko kredytowe Kredyty ze stwierdzoną utratą wartości 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 1.8% 1.6% 1.4% 1.2% 1.0% 0.8% 0.6% 0.4% 0.2% 0.0% Odpisy netto na kredyty do wartości portfela kredytów (annualizowane) Kredyty z utratą wartości (kwota) Kredyty z utratą wartości (udział w kredytach ogółem) Departament Systemu Finansowego 12 mld zł

13 Ryzyko kredytowe Kredyty dla przedsiębiorstw Udział kredytów z utratą wartości w kredytach (w %) , , , ,2 Wzrost kwoty kredytów z utratą wartości od początku 2009 r. (mld zł) po korekcie o różnice kursowe 11,9 - Kredyty złotowe 7,5 7,1 12,6 14,3 10,9 - Kredyty walutowe 4,4 4,4 5,7 6,2 1,0 Kredyty dla gospodarstw domowych 4,1 4,0 6,0 6,8 13,4 Kredyty mieszkaniowe, w tym 1,2 1,1 1,5 1,6 1,6 - Kredyty złotowe 1,7 1,7 2,3 2,5 1,1 - Kredyty walutowe 0,7 0,8 1,1 1,1 0,5 Kredyty konsumpcyjne, w tym 6,6 7,8 13,0 15,7 11,8 - Kredyty złotowe 6,8 8,3 13,6 16,3 11,6 - Kredyty walutowe 2,8 2,4 4,3 4,9 0,2 Departament Systemu Finansowego 13

14 Ryzyko kredytowe Kredyty mieszkaniowe 120% Relacja raty kredytu mieszkaniowego obliczonej na dzień 1 lipca 2010 r. do raty w momencie udzielenia kredytu Kredyt w CHF Kredyt w złotych % % 90% 80% 70% % przyrost kredytu, mld zł. 115% 110% 105% 100% 95% 90% 85% % 0 Przyrost kredytu Relacja Departament Systemu Finansowego przyrost kredytu, mld zł. Miesiąc udzielenia kredytu Przyrost kredytu Relacja Kurs CHFPLN: 3,15 Szacunkowa wartość kredytów udzielonych w danym miesiącu

15 Strategie finansowania banków Banki od 2009 r. intensywnie konkurowały o depozyty klientów Dążenie do pozyskania depozytów było widoczne szczególnie w bankach o niskim udziale depozytów w pasywach strategia finansowania zagranicznego i strategia mieszana 100% 90% 80% Strategia depozytowa: 59,7% aktywów sektora Inne pasywa 100% 90% 80% Strategia finansowania zagranicznego 10,5% aktywów sektora Kapitał 100% 90% 80% Strategia mieszana: 29,8 % aktywów sektora 70% 70% 70% 60% 50% 40% 60% 50% 40% Zagraniczne instytucje fin. 60% 50% 40% Krajowe instytucje fin. 30% 20% Depozyty 30% 20% 30% 20% 10% 10% 10% 0% % % A B C D E F A B C D E F A B C D E F Departament Systemu Finansowego 15

16 Wzrost kosztu finansowania Kwota i oprocentowanie nowych depozytów gospodarstw domowych (PLN) % % % % 5.0% 4.5% mld zł 4.0% 3.5% 3.0% Kwota Oprocentowanie Średniomiesięczna stawka WIBOR 3M Departament Systemu Finansowego 16

17 Wzrost kosztu finansowania Efektywne oprocentowanie zobowiązań sektora bankowego 7.0% 6.5% 6.0% 5.5% 5.0% 4.5% 4.0% 3.5% 3.0% 2.5% 2.0% Ogółem Sektor finansowy Sektor niefinansowy Sektor rządowy i samorządowy WIBOR 3M Departament Systemu Finansowego 17

18 Polityka kredytowa Kredyty dla przedsiębiorstw - kryteria Realizacja P rzewidywania Kredyty mieszkaniowe - kryteria Realizacja P rzewidywania Kredyty konsumpcyjne - kryteria Realizacja P rzewidywania 100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100% 100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100% 100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100% IV.2006 II.2007 IV.2007 II.2008 IV.2008 II.2009 IV.2009 II.2010 IV.2006 II.2007 IV.2007 II.2008 IV.2008 II.2009 IV.2009 II.2010 IV.2006 II.2007 IV.2007 II.2008 IV.2008 II.2009 IV.2009 II.2010 Departament Systemu Finansowego 18

19 Dynamika akcji kredytowej 50% 40% 30% Przyrost m/m kredytów dla przedsiębiorstw 20% 10% 0% mld zł % Kredyty dla przedsiębiorstw Kredyty dla gospodarstw domowych Kredyty dla sektora niefinansowego ogółem Kredyty dla przedsiębiorstw m/m Średnia w 2008 r. Średnia w 2009 r Departament Systemu Finansowego 19

20 Dynamika akcji kredytowej Przyrost m/m kredytów dla gospodarstw domowych Departament Systemu Finansowego 20 mld zł Kredyty konsumpcyjne m/m Średnia w 2008 r. Średnia w 2009 r mld zł. Kredyty mieszkaniowe m/m Średnia w 2008 r. Średnia w 2009 r.

21 Bufor kapitałowy banków Wzrost współczynników wypłacalności banków dzięki wzrostowi funduszy własnych, większość aktywów sektora w bankach o współczynniku wypłacalności powyżej 12% 15% 14% 13% 12% 11% Współczynnik wypłacalności 13.3% 12.0% 11.1% 13.7% Emisje nowych akcji (6,8 mld zł od września 2009 r.) Przeznaczenie ok. 5 mld zł z zysków wypracowanych w 2009 r. na zwiększenie kapitału Stabilna wartość zobowiązań podporządkowanych Żaden bank nie wymagał udzielenia pomocy ze środków publicznych 10% Udział w aktywach sektora banków. w przedziale 9% 8% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% poniżej % % 8-9% 9-10% 10-11% 11-12% Współczynnik wypłacalności 12-16% powyżej 16% Departament Systemu Finansowego 21

22 Niebankowe instytucje finansowe Ocena sytuacji bieżącej Siła powiązań pomiędzy NIF a sektorem bankowym jest mniejsza niż w krajach wysoko rozwiniętych Dotychczas w Polsce NIF nie przyczyniły się do pogłębienia wpływu kryzysu na system bankowy Koncentracja portfela ubezpieczeń kredytów hipotecznych w małej ilości zakładów ubezpieczeń sprawia, że ewentualne znaczne pogorszenie jakości tego portfela może mieć wpływ na sytuację finansową tych ubezpieczycieli Departament Systemu Finansowego 22

23 Niebankowe instytucje finansowe Ocena sytuacji bieżącej Stabilne wyniki finansowe PTE w 2009 r. Spadek wyników finansowych TFI w wyniku niższej wartości zarządzanych aktywów Wzrost zysku zakładów ubezpieczeń na życie Zakłady ubezpieczeń majątkowych poniosły stratę w I kwartale 2010 r. Efekt niekorzystnych warunków atmosferycznych (silna zima) oraz wzrostu szkodowości ubezpieczeń komunikacyjnych Wypłaty odszkodowań związanych z powodzią nie powinny zagrozić wypłacalności sektora ubezpieczeń Departament Systemu Finansowego 23

24 Agenda 1. Wpływ kryzysu na polski system finansowy 2. Ocena sytuacji bieżącej 3. Procesy generujące ryzyko dla stabilności systemu finansowego i rekomendacje dla polityki gospodarczej 4. Podsumowanie Departament Systemu Finansowego 24

25 Dwa rozłączne obszary ryzyka i jeden czynnik niepewności Obszary ryzyka Ponowne spowolnienie w gospodarkach krajów najwyżej rozwiniętych prowadzące do zahamowania ożywienia w Polsce Ryzyko nadmiernego wzrostu akcji kredytowej w przypadku szybszego niż przewidywane przyspieszenia wzrostu gospodarczego Czynnik niepewności Projektowane zmiany w regulacjach europejskich dotyczących systemu finansowego, w szczególności w zakresie ryzyka płynności Departament Systemu Finansowego 25

26 Ryzyko spowolnienia wzrostu gospodarczego Niepewność co do perspektyw koniunktury w krajach wysoko rozwiniętych Wzrost długu publicznego gospodarek wysoko rozwiniętych i obaw o długoterminową wypłacalność niektórych z nich Wzrost współzależności pomiędzy sytuacją finansową krajów, sytuacją finansową banków, którym władze państwowe udzieliły wsparcia i sytuacją makroekonomiczną Delewarowanie sektora prywatnego w krajach, które doświadczyły boomów kredytowych Małe możliwości przeciwdziałania spowolnieniu gospodarczemu przez konwencjonalne narzędzia polityki pieniężnej Departament Systemu Finansowego 26

27 Ryzyko spowolnienia wzrostu gospodarczego Schemat testu warunków skrajnych Scenariusze makroekonomiczne Dodane w obecnej edycji Raportu Prognoza strat kredytowych Prognoza wyniku odsetkowego Wyniki finansowe banków Dodatkowe założenia Zmiana współczynników wypłacalności i szacunek potrzeb dokapitalizowania Departament Systemu Finansowego 27

28 Test warunków skrajnych Scenariusze Bazowy: czerwcowa projekcja NBP Szokowy: spowolnienie światowego wzrostu gospodarczego w 2010 r. i 2011 r. w wyniku wyczerpywania się efektów pakietów stymulacyjnych, procykliczne zacieśnienie polityki fiskalnej w krajach wysoko rozwiniętych w wyniku obaw o ich wypłacalność Horyzont koniec 2012 r., analogicznie do projekcji NBP PKB (r/r) % Scenariusz szokowy (czerwona linia) na tle czerwcowej projekcji PKB PKB r/r Bazowy Szokowy WIBOR3M Bazowy Szokowy 3,9% 3,7% 3,7% 3,0% 3,7% 3,5% Departament Systemu Finansowego ,2% 0,7% ,6% -2,4% ,7% 0,5% 2012

29 Test warunków skrajnych Prognoza strat kredytowych Trzy modele panelowe, szacowane na danych dla indywidualnych banków komercyjnych Odpisy na kredyty dla przedsiębiorstw Odpisy na kredyty mieszkaniowe dla gospodarstw domowych Odpisy na pozostałe kredyty dla gospodarstw domowych Prognoza wyniku odsetkowego Dwa modele panelowe, szacowane na danych dla indywidualnych banków komercyjnych Przychody odsetkowe, uwzględniające jakość portfela kredytowego Koszty odsetkowe Pozostałe założenia Całość wyniku finansowego za I kwartał 2010 r. przeznaczona na zwiększenie kapitału Koszty działania banków pozostają bez zmian Stała wartość i struktura aktywów Departament Systemu Finansowego 29

30 Test warunków skrajnych Wyniki Wyniki Dane historyczne 2009Q2-2010Q1 Scenariusz bazowy, średnio rocznie 2010Q2-2012Q4 Scenariusz szokowy, średnio rocznie 2010Q2-2012Q4 Odpisy na utratę wartości kredytów (mld zł) 9,5 1,7 14,3 - w tym na kredyty dla przedsiębiorstw 1,6 1,0 9,2 - w tym na kredyty dla gospodarstw domowych 7,9 0,7 5,1 Średnioroczne odpisy w relacji do kredytów 1,6% 0,3% 2,4% Średnioroczne odpisy w relacji do aktywów 0,9% 0,2% 1,4% Wynik odsetkowy 23,6 26,4 19,8 Wynik netto 8,0 18,5 1,6 Wartość dokapitalizowania konieczna do utrzymania współczynników wypłacalności wszystkich analizowanych banków powyżej 8% (mld zł) n/d Dane dla 45 analizowanych banków komercyjnych 0,7 3,4 Departament Systemu Finansowego 30

31 udział w aktywach sektora bankowego. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Test warunków skrajnych Wyniki Rozkład aktywów banków komercyjnych według współczynnika wypłacalności Banki wymagające dokapitalizowania 1.4% 0.5% 0% 9.3% 0.9% 0% 1.4% 0.0% 0.0% 87.9% 98.6% 100.0% <0% 0%-6% 6%-8% >8% współczynnik wypłacalności Scenariusz szokowy - koniec 2012 r. Scenariusz bazowy - koniec 2012 r. Stan na r. Dane dla 45 analizowanych banków komercyjnych Departament Systemu Finansowego 31

32 Ryzyko spowolnienia wzrostu gospodarczego Ocena i rekomendacje Większość sektora bankowego jest w stanie zaabsorbować skutki spowolnienia gospodarczego posiadanym kapitałem i osiąganymi przychodami Banki powinny jednak prowadzić ostrożną politykę dywidendową ze względu na istniejącą niepewność co do perspektyw gospodarczych Departament Systemu Finansowego 32

33 Dwa rozłączne obszary ryzyka i jeden czynnik niepewności Obszary ryzyka Ponowne spowolnienie w gospodarkach krajów najwyżej rozwiniętych prowadzące do zahamowania ożywienia w Polsce Ryzyko nadmiernego wzrostu akcji kredytowej w przypadku szybszego niż przewidywane przyspieszenia wzrostu gospodarczego Czynnik niepewności Projektowane zmiany w regulacjach europejskich dotyczących systemu finansowego, w szczególności w zakresie ryzyka płynności Departament Systemu Finansowego 33

34 Ryzyko nadmiernego wzrostu akcji kredytowej Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego Spowoduje to prawdopodobnie wzrost popytu na kredyt Ryzyko nadmiernego wzrostu kredytu jest obecnie niskie, jednak w miarę poprawy sytuacji gospodarczej może wzrastać zwłaszcza w obszarze kredytów mieszkaniowych z powodu: długookresowych trendów wzrostu pośrednictwa finansowego, cyklicznego wzrostu popytu i podaży kredytu, wzrostu liczby gospodarstw domowych, optymistycznej percepcji stóp zwrotu oferowanych przez rynek kredytowy w Polsce, co będzie skłaniać międzynarodowe grupy bankowe do rozwoju działalności w Polsce Czynnikami ograniczającymi to ryzyko mogą być proponowane obecnie reformy regulacji bankowych mające na celu zapobieganie podejmowaniu nadmiernego ryzyka (w tym zbyt szybkiego wzrostu akcji kredytowej) przez banki Departament Systemu Finansowego 34

35 Dwa rozłączne obszary ryzyka i jeden czynnik niepewności Obszary ryzyka Ponowne spowolnienie w gospodarkach krajów najwyżej rozwiniętych prowadzące do zahamowania ożywienia w Polsce Ryzyko nadmiernego wzrostu akcji kredytowej w przypadku szybszego niż przewidywane przyspieszenia wzrostu gospodarczego Czynnik niepewności Projektowane zmiany w regulacjach europejskich dotyczących systemu finansowego, w szczególności w zakresie ryzyka płynności Departament Systemu Finansowego 35

36 Projektowane zmiany w regulacjach bankowych Dokument konsultacyjny KE przedstawiony 26 lutego 2010 r. (tzw. CRD IV), bazujący na propozycjach Komitetu Bazylejskiego NBP przesłał swoją opinię do KE w ramach konsultacji publicznych Dwie proponowane normy dotyczące płynności Płynność krótkoterminowa LCR Płynność długoterminowa NSFR Docelowy kształt regulacji nie jest obecnie znany przedstawione oceny są więc wstępne CRD IV zawiera również propozycje zawężenia definicji funduszy własnych banków Wpływ na polski sektor bankowy prawdopodobnie niewielki, ze względu na dominującą rolę kapitału najwyższej jakości (kapitał akcyjny i zakumulowane zyski) w funduszach własnych polskich banków Departament Systemu Finansowego 36

37 Projektowane zmiany w regulacjach bankowych dotyczących ryzyka płynności Nadzorcze normy dotyczące obu obszarów płynności wprowadzono w Polsce w 2007 r. (obowiązują od lipca 2008 r.) Zdecydowana większość banków spełnia krajowe normy płynności Według szacunków NBP większość banków komercyjnych nie spełniłaby normy NSFR w obecnie projektowanej postaci Wprowadzenie norm płynności długoterminowej w projektowanej postaci może zmusić banki do przebudowy struktury pasywów w celu wydłużenia ich zapadalności Departament Systemu Finansowego 37

38 Rekomendacje dla polityki gospodarczej Rozwój rynku bankowych papierów wartościowych przyczyniłby się do zwiększenia stabilności i możliwości dywersyfikacji źródeł finansowania. W opinii NBP zasadne byłoby umożliwienie emisji hipotecznych listów zastawnych wszystkim bankom. Rozwój tego rynku wymaga wypracowania regulacji zapewniających bezpieczny obrót emitowanymi instrumentami. Departament Systemu Finansowego 38

39 Inne rekomendacje zawarte w Raporcie Powiązanie wymogów w zakresie wysokości kapitałów własnych PTE z wartością aktywów zarządzanego OFE, aby zapewnić zdolność PTE do dokonania ewentualnych dopłat z tytułu nieosiągnięcia MWSZ. Uwzględnianie - na potrzeby oceny adekwatności kapitałowej PTE - kosztów akwizycji w momencie ich poniesienia. Departament Systemu Finansowego 39

40 Agenda 1. Wpływ kryzysu na polski system finansowy 2. Ocena sytuacji bieżącej 3. Procesy generujące ryzyko dla stabilności systemu finansowego i rekomendacje dla polityki gospodarczej 4. Podsumowanie Departament Systemu Finansowego 40

41 Podsumowanie Zdolność sektora bankowego do absorbowania niekorzystnych zmian w otoczeniu gospodarczym wzrosła Ze względu na obawy o wypłacalność niektórych krajów wzrosła niepewność co do perspektyw globalnej koniunktury Sytuacja sektora niebankowych instytucji finansowych nie stwarza istotnych zagrożeń dla stabilności systemu finansowego Ryzyko dla stabilnego funkcjonowania systemu finansowego nie obniżyło się istotnie w porównaniu do oceny z Raportu o stabilności systemu finansowego grudzień 2009 r. Departament Systemu Finansowego 41