takich, które dopiero moga wystapic. Uwaza sie przy tym, ze dzialalnosc normalizacyjna polega w szczególnosci na opracowywaniu, publikowaniu i

Transkrypt

1 UZASADNIENIE Przedstawiony projekt ustawy o normalizacji okresla cele i zasady normalizacji w Polsce oraz jej organizacje i finansowanie. Cele i zasady normalizacji pozostaly niezmienione w stosunku do uregulowan zawartych w obowiazujacej ustawie z dnia z dnia 12 wrzesnia 2002 r. o normalizacji (Dz. U. Nr 169, poz.1386, ze zm.). Projekt ustawy wprowadza natomiast zasadnicze zmiany w zakresie organizacji i finansowania normalizacji w Polsce. Proponowane zmiany maja na celu, w wiekszym stopniu niz obecnie, zblizenie organizacji normalizacji krajowej do organizacji normalizacji na szczeblu europejskim i miedzynarodowym. Wprowadzenie nowych regulacji w zycie przyczyni sie równiez do zmniejszenia w dluzszym okresie wydatków ze srodków publicznych na funkcjonowanie krajowej jednostki normalizacyjnej, co bylo glównym motywem rozpoczecia prac nad niniejszym projektem ustawy. Podstawowe zalozenia do projektu ustawy zostaly wypracowane w ramach prac Zespolu do Spraw Opracowania Systemowych Rozwiazan Funkcjonowania Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, powolanego zarzadzeniem Nr 119 Prezesa Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 2006 r. W sklad Zespolu weszli przedstawiciele: Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów; ministra wlasciwego do spraw budzetu i finansów publicznych; ministra wlasciwego do spraw gospodarki; Komitetu Integracji Europejskiej; oraz Polskiego Komitetu Normalizacyjnego Ponadto, do prac Zespolu zostali zaproszeni z glosem doradczym eksperci i przedstawiciele Rady Normalizacyjnej, Polskiej Akademii Nauk oraz ogólnopolskich organizacji pracodawców. Przyjete przez Zespól zalozenia do systemowych rozwiazan funkcjonowania Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, sa nastepujace: - Polski Komitet Normalizacyjny traci status panstwowej jednostki budzetowej i staje sie osoba prawna zrzeszajaca na równych prawach podmioty (osoby prawne i jednostki nie posiadajace osobowosci prawnej) zainteresowane normalizacja. Skarb Panstwa staje sie z mocy ustawy czlonkiem PKN. Ze wzgledu na fakt wykonywania przez PKN niektórych zadan majacych charakter publiczny oraz w zwiazku z zainteresowaniem panstwa we wspieraniu rozwoju normalizacji w Polsce, Skarbowi Panstwa przysluguja dodatkowe prawa (np. prawo wyznaczania do 1/3 czlonków Rady PKN, prawo wyboru Prezesa PKN w niektórych przypadkach) ale równiez dodatkowe obowiazki

2 (finansowania dzialalnosci PKN w wiekszym zakresie niz pozostali czlonkowie). Niezaleznie od powyzszego PKN zachowuje niezaleznosc od administracji rzadowej co przejawia sie w finansowaniu czesci zadan ze skladek czlonkowskich i innych przychodów, nie majacych charakteru dofinansowania z budzetu panstwa oraz w niezaleznosci organów PKN - wybór Prezesa w trybie konkursu. - Struktura organizacyjna PKN przedstawia sie nastepujaco. Zgromadzenie Ogólne Czlonków PKN jest organem, do którego zadan naleza kwestie ustalania strategii rozwoju normalizacji, wyboru pozostalych organów PKN oraz zatwierdzania sprawozdan z dzialalnosci tych organów. Rada PKN ma charakter organu nadzorujacego dzialalnosc PKN. Prezes PKN ma charakter organu wykonawczego prowadzi sprawy PKN i reprezentuje PKN. - Przy PKN dzialaja komitety techniczne PKN, wykonujace prace normalizacyjne. - Obsluge organów PKN i komitetów technicznych zapewnia Centralny Sekretariat PKN. - Dzialalnosc PKN jest finansowana z trzech zródel: budzetu panstwa, skladek czlonkowskich i innych przychodów wlasnych PKN. Koszty prac merytorycznych zwiazanych z opracowywaniem konkretnych produktów normalizacyjnych ponosi sam zainteresowany. W niektórych przypadkach opracowywanie konkretnych norm moze byc finansowane z budzetu panstwa. Przewidywana wysokosc skladki czlonkowskiej w pierwszym okresie dzialania nie powinna byc wyzsza niz 4 tys. zl. - Rozwiazania dotyczace praw autorskich i zasad udostepniania norm pozostaja co do zasady takie same jak w obowiazujacej ustawie z dnia 12 wrzesnia 2002 r. o normalizacji. Polskie Normy korzystaja z ochrony jak utwory literackie, a autorskie prawa majatkowe przysluguja krajowej jednostce normalizacyjnej. Ustawa o dostepie do informacji publicznej nie narusza ochrony polskich norm. Rozdzial 1 projektu ustawy zawiera podstawowe definicje pojec z zakresu normalizacji (art. 2). W porównaniu do obowiazujacego stanu prawnego dodane zostaly definicje krajowej jednostki normalizacyjnej, wprowadzania normy miedzynarodowej i wprowadzania normy regionalnej. Zgodnie z przyjeta definicja, normalizacja jest dzialalnoscia, której celem jest uzyskanie optymalnego, w danych okolicznosciach, stopnia uporzadkowania w okreslonym zakresie. Cel ten uzyskuje sie poprzez ustalanie postanowien stosowanych powszechnie i wielokrotnie, które dotycza problemów juz istniejacych lub 2

3 takich, które dopiero moga wystapic. Uwaza sie przy tym, ze dzialalnosc normalizacyjna polega w szczególnosci na opracowywaniu, publikowaniu i wdrazaniu norm, a korzysciami wynikajacymi z tej dzialalnosci jest poprawa przydatnosci wyrobów, procesów i uslug do celów, którym maja one sluzyc, zapobieganie powstawaniu barier w handlu oraz ulatwienie wspólpracy technicznej. Dzialania normalizacyjne prowadzi sie na róznych szczeblach normalizacji, rozumianych jako geograficzny lub ekonomiczny zasieg normalizacji. W tym rozumieniu wyróznia sie normalizacje miedzynarodowa, w której moga uczestniczyc jednostki normalizacyjne wszystkich krajów. Gdy w normalizacji moga uczestniczyc odpowiednie jednostki z krajów tylko jednego geograficznego, politycznego lub ekonomicznego regionu swiata mówimy o normalizacji regionalnej. Przykladem normalizacji regionalnej jest normalizacja europejska. Normalizacja prowadzona na szczeblu danego kraju okreslana jest jako normalizacja krajowa. Nieodzownym elementem dzialalnosci normalizacyjnej jest uzyskanie konsensu, czyli ogólnego porozumienia charakteryzujacego sie brakiem trwalego sprzeciwu znaczacej czesci zainteresowanych w odniesieniu do istotnych zagadnien. Porozumienie powinno byc osiagniete w procesie rozpatrywania pogladów wszystkich stron zainteresowanych i zblizenia przeciwstawnych stanowisk. Zatem konsens nie musi oznaczac jednomyslnosci. Wynikiem dzialalnosci normalizacyjnej sa produkty normalizacyjne, zdefiniowane w ustawie. Podstawowym produktem normalizacyjnym jest norma, oznaczajaca dokument przyjety na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez uznana jednostke organizacyjna. W normie zawarte sa zasady, wytyczne lub charakterystyki, ustalone do powszechnego i wielokrotnego stosowania, odnoszace sie do róznych rodzajów dzialalnosci lub ich wyników, którego celem jest uzyskanie optymalnego stopnia uporzadkowania w okreslonym zakresie. Zaleca sie, aby normy byly oparte na osiagnieciach zarówno nauki, techniki, jak i praktyki oraz mialy na celu uzyskanie optymalnych korzysci spolecznych. Maja one charakter nieobowiazujacy. Przykladami produktów normalizacyjnych innych niz normy sa: raporty techniczne, kodeksy postepowania, powszechnie dostepne specyfikacje, dokumenty harmonizacyjne, porozumienia warsztatowe itp. W zaleznosci od szczebla prowadzonej normalizacji i szczebla na jakim normy sa przyjmowane wyróznia sie normy miedzynarodowe lub normy regionalne, przyjmowane odpowiednio przez miedzynarodowa lub regionalna organizacje normalizacyjna oraz normy krajowe przyjmowane przez krajowa jednostke normalizacyjna. Normy miedzynarodowe lub normy regionalne moga zostac wprowadzone do systemu norm krajowych. 3

4 Rozdzial 2 projektu ustawy okresla cele i zasady normalizacji krajowej. Jak powyzej wspomniano pozostaja one niezmienione w porównaniu do obowiazujacego stanu prawnego. Cele i zasady normalizacji krajowej sa odpowiednim przeniesieniem celów i zasad normalizacji obowiazujacych na poziomie miedzynarodowym i europejskim. Normalizacja miedzynarodowa jest dzialalnoscia dobrowolna zainteresowanych stron, a miedzynarodowe organizacje normalizacyjne sa stowarzyszeniami prawa prywatnego, dlatego jej funkcjonowanie nie jest okreslone przez akty prawa miedzynarodowego. Podstawe prawna uznania normalizacji miedzynarodowej stanowi natomiast Porozumienie w sprawie Barier Technicznych w Handlu (WTO/TBT) stanowiace Zalacznik 1A do Porozumienia Ustanawiajacego WTO opublikowane w Dz.U. z 1995 r. Nr 98, poz. 483, ratyfikacja opublikowana w Dz.U. z 1995 r. Nr 98, poz Zalacznik 1A opublikowany w Dz. U. z 1996 r. Nr 9, poz. 54. Integralna czescia Porozumienia WTO/TBT jest Zalacznik nr 3 - Kodeks wlasciwego postepowania przy przygotowaniu, przyjmowaniu i stosowaniu norm. W Unii Europejskiej brak jest jednolitego aktu prawnego okreslajacego funkcjonowanie normalizacji, poniewaz jest ona dzialalnoscia prowadzona przez organizacje bedace stowarzyszeniami prawa prywatnego. Nie mniej jednak, uwagi na jej spoleczny charakter i role, jaka normalizacja odgrywa w tworzeniu jednolitego Rynku Europejskiego, szereg aktów prawa wspólnotowego odnosi sie do niej i do jej produktów norm europejskich. Juz Uchwala Rady z 7 maja 1985 r. w sprawie nowego podejscia w dziedzinie harmonizacji technicznej i normalizacji (85/C 136/01) zawiera wioski dotyczace roli normalizacji w przedsiebiorstwach oraz podkresla dobrowolnosc w stosowaniu norm. Dyrektywa 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiajaca procedure wymiany informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczacych uslug spoleczenstwa informacyjnego (Dz. U. L 204 z ), zmieniona dyrektywa 98/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. U. L 217 z ) zawiera definicje normy dobrowolnej, podstawowe zasady normalizacji oraz wezwanie panstw czlonkowskich do podjecia odpowiednich srodków, w ramach ich kompetencji, w celu zapewnienia, ze krajowe jednostki normalizacyjne przestrzegaja tych zasad. Podobnie Uchwala Rady z 19 czerwca 1992 r. w sprawie roli normalizacji w gospodarce europejskiej (Dz. U. C 173 z ) poza przypomnieniem zasad normalizacji stwierdza, ze normalizacja europejska, zorganizowana na bazie dobrowolnej, sluzy takze interesowi publicznemu i wzywa panstwa czlonkowskie do przedsiewziecia wszelkich skutecznych srodków celem sklonienia krajowych jednostek normalizacyjnych do przestrzegania wspólnych regul europejskich organizacji normalizacyjnych, jako ich czlonków oraz uczestnictwa w europejskich pracach 4

5 normalizacyjnych. Postanowienia te powtórzone zostaly takze w Uchwale Rady z 28 pazdziernika 1999 r. w sprawie roli normalizacji w Europie (Dz. U. C 141 z ). W Uchwale stwierdzono m.in., ze normalizacja jest dobrowolna dzialalnoscia oparta na konsensie, prowadzona w obrebie niezaleznych i uznanych organizacji normalizacyjnych przez i dla samych zainteresowanych stron, bazujaca na otwartosci i przejrzystosci, prowadzaca do przyjecia norm, z którymi zgodnosc jest dobrowolna, ze koszty opracowania norm powinny byc w zasadzie ponoszone przez same strony zainteresowane oraz zwraca sie do wladz publicznych o uznanie strategicznej roli normalizacji, zwlaszcza przez utrzymanie stabilnych oraz przejrzystych ram prawnych, politycznych i finansowych na szczeblu europejskim, miedzynarodowym i krajowym, w których normalizacja moze sie w przyszlosci rozwijac, zapewniajac zgodnosc z zasadami rzadzacymi normalizacja i, gdy nalezy, przez wniesienie wkladu w proces normalizacji. W Komunikacie Komisji Europejskiej dla Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 pazdziernika 2004 r. w sprawie roli normalizacji europejskiej w ramach europejskiej polityki i legislacji (COM(2004)674) we wnioskach stwierdza sie, ze jest wazne, aby wszystkie krajowe jednostki normalizacyjne z nowych panstw czlonkowskich byly zintegrowane z europejskim systemem normalizacji zgodnie z tymi samymi kryteriami jak obecni czlonkowie z krajów UE w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania systemu. Podstawowym zadaniem czlonków krajowych europejskich organizacji normalizacyjnych jest zapewnienie, ze wszystkie wlasciwe zainteresowane strony maja mozliwosc wkladu w opracowywanie Norm Europejskich. Panstwa czlonkowskie przyjmuja wspólodpowiedzialnosc wzgledem zapewnienia wsparcia finansowego europejskiego systemu normalizacji. Wreszcie, w uchwalonej ostatnio Decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 pazdziernika 2006 r. w sprawie finansowania normalizacji europejskiej stwierdzono, ze skuteczne funkcjonowanie europejskich jednostek normalizacyjnych wymaga ponadto, by krajowi czlonkowie tych jednostek wywiazywali sie z obowiazku wnoszenia wkladu finansowego na rzecz europejskiego systemu normalizacji. Rozdzial 3 projektu ustawy zawiera przepisy dotyczace Polskich Norm i innych produktów normalizacyjnych. Regulacje w projekcie ustawy w porównaniu do obowiazujacego stanu prawnego zostaly zmienione w niewielkim stopniu. Przepisy art. 5 reguluja zagadnienia zwiazane z wprowadzaniem norm miedzynarodowych i europejskich do Polskich Norm, kwestie praw autorskich do tych norm, stosowanie norm oraz ich udostepnianie. 5

6 Polski Komitet Normalizacyjny jako czlonek europejskich organizacji normalizacyjnych CEN, CENELEC oraz sygnatariusz porozumienia Memorandum of Understanding z ETSI (na mocy którego pelni role Krajowej Organizacji Normalizacyjnej ETSI) jest zobowiazany do stosowania zasad przyjetych przez te organizacje. Ma to o tyle istotne znaczenie, ze jednym z warunków, które Polska musiala spelnic, aby zostac czlonkiem UE, bylo uzyskanie czlonkostwa krajowej jednostki normalizacyjnej w europejskich organizacjach normalizacyjnych. Zgodnie z art. 13 Statutu CEN, czlonkostwo CEN zaklada pelne dostosowanie do Statutu, Przepisów Wewnetrznych i wszelkich decyzji podjetych na mocy tych dokumentów. Podobnie jest z CENELEC i ETSI. Przepisy Wewnetrzne tych organizacji obliguja czlonków m. in. do implementacji wszystkich Norm Europejskich przez nadanie im statusu norm krajowych i wycofanie norm krajowych sprzecznych z transponowanymi. Wymóg ten wynika takze z obowiazków Polski jako czlonka UE do likwidacji barier technicznych mogacych zaburzyc funkcjonowanie Jednolitego Rynku Europejskiego. Podobnie, przepisy wewnetrzne miedzynarodowych organizacji normalizacyjnych, których czlonkiem jest PKN, a takze Zalacznik nr 3 do Porozumienia w Sprawie Barier Technicznych w Handlu WTO (którego sygnatariuszem jest Polska) zalecaja krajowa implementacje norm miedzynarodowych. Z powyzszego wynika brzmienie art. 5 ust. 2 projektu ustawy, zgodnie z którym Polska Norma moze byc wprowadzeniem normy miedzynarodowej lub europejskiej - definicje wprowadzenia znajduje sie w art. 2 pkt 7 i 8. Wprowadzenie moze nastapic w jezyku oryginalu, co z kolei jest konsekwencja tego, ze przepisy wewnetrzne europejskich organizacji normalizacyjnych obliguja czlonków do przyjecia wszystkich metod transpozycji krajowej zawartych w tych przepisach. Wsród przyjetych metod wprowadzania norm miedzynarodowych i europejskich (regionalnych) do norm krajowych, w tym takze Polskich Norm, sa metody, które polegaja na wlaczeniu do zbioru norm krajowych norm europejskich w oryginalnej wersji jezykowej z dodana strona tytulowa PN (metoda okladkowa) lub na umieszczeniu w zbiorze norm krajowych informacji, ze dana norma europejska jest elementem zbioru norm krajowych i nadanie tej normie wyznacznika krajowego przy numerze (metoda uznania). Normy Miedzynarodowe maja status autonomiczny i sa przedmiotem ochrony praw autorskich Miedzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej ISO i Miedzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej IEC, zgodnie z Konwencja Bernenska. Odpowiednie zapisy sa umieszczone w przepisach wewnetrznych tych organizacji (Dyrektywy ISO/IEC, Czesc 1: Procedury prac technicznych, art. 2.13). Ochrona obejmuje prawo zwielokrotniania (copyright) oraz sprzedaz norm. Na podstawie zapisów w Statutach i Regulach Postepowania 6

7 oraz dokumentów wspomnianych wyzej ISO i IEC dokonuja cesji swych praw na czlonków i obliguja ich do podjecia niezbednych kroków, zgodnych z regulacjami krajowymi, w celu zapewnienia przestrzegana tych zasad na terytorium kraju, z którego pochodza. Ponadto, ISO powyzsze kwestie interpretuje w dokumencie podstawowym ISO GEN 9: 1997 Wytyczne i polityka w sprawie ochrony wlasnosci intelektualnej ISO oraz w porozumieniu POCOSA 2005 Poltyka ISO dotyczaca praw autorskich, wykorzystania praw autorskich oraz sprzedazy publikacji ISO, którego sygnatariuszami sa czlonkowie ISO. Chociaz Normy Europejskie nie maja statusu autonomicznego i powinny byc implementowane jako normy krajowe, CEN, CENELEC i ETSI deklaruja wylaczne prawo zwielokrotniania (copyright) swych norm. Prawa eksploatacji publikacji CEN/CENELEC do celów wydawania, reprodukowania i dystrybucji za pomoca wszelkich srodków sa scedowane wylacznie i calkowicie krajowym jednostkom normalizacyjnym stosownie do wlasciwych porozumien (Przepisy Wewn. CEN/CENELEC, czesc 2, rozdz. 1.5). Tresc tych porozumien jest przytoczona w Memorandum CEN/CENELEC Polityka dystrybucji i sprzedazy publikacji CEN i CENELEC we wszystkich formatach. Rozdz , par. 1 podaje, ze : Czlonkowie krajowi CEN/CENELEC maja, na swym terytorium, prawo dystrybucji, subdystrybucji, tlumaczenia, wydawania, wypozyczania, osiagania przychodów z duplikacji i udzielania pozyczek, upowszechniania w calosci lub czesci, w streszczeniu lub komentarzach, transferu wszystkich licencji eksploatacyjnych i autoryzowania sublicencjatów, lub w inny sposób eksploatowania publikacji CEN/CENELEC. Wszystkie krajowe jednostki normalizacyjne deklaruja prawo zwielokrotniania norm. Przykladowo, w Irlandii prawo o normalizacji w art. 29 stwierdza wprost: Prawo zwielokrotniania formatu i tresci kazdej Normy Irlandzkiej lub innej publikacji NSAI (krajowej jednostki normalizacyjnej Irlandii) powinno nalezec wylacznie do NSAI, a kazda osoba, która bez pisemnej autoryzacji NSAI publikuje, reprodukuje lub zapisuje w dowolnej formie lub w dowolny sposób dowolny dokument lub jego czesc, którego prawo zwielokrotniania nalezy do NSAI, powinien podlegac karze. Komisja Europejska uznala zarówno prawowitosc prawa zwielokrotnienia nalezacego do jednostek normalizacyjnych, jak tez fakt, ze musza one finansowac swe prace ze sprzedazy norm (M. Bangemann, in response to Written Question No. 822/91, MEP M. Welsh, (1992) OJ C 2/10). Dyrektywa 2003/98/WE Parlamentu i Rady z 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego (OJ L 345) w art.1 stwierdza, ze nie ma ona 7

8 zastosowania do dokumentów, dla których trzecia strona posiada prawa wlasnosci intelektualnej, a do takich naleza Normy Europejskie. W celu unikniecia roszczen co do prawa zwielokrotniania rysunków lub tekstu zawartych w Normach Europejskich pochodzacych od ekspertów uczestniczacych w procesie opracowania norm, CEN i CENELEC wprowadzily ponizsza klauzule w swych Przepisach Wewnetrznych: W ramach Konwencji Bernenskiej, czlonkowie krajowi CEN i CENELEC powinni zapewnic, ze przy uczestnictwie w procesie normalizacji europejskiej prawa eksploatacji wnoszone przez nich, ich delegatów do komitetów technicznych i podkomitetów oraz ekspertów w grupach roboczych sa scedowane na CEN/CENELEC dla korzysci ich czlonków. Centralny Sekretariat (CMC) jest odpowiedzialny za zapewnienie, ze te same warunki sa stosowane do innych udzialowców normalizacji europejskiej. Czlonkowie CEN/CENELEC i Centralny Sekretariat powinni ustalic proces dla wsparcia tego zobowiazania (Przepisy Wewn. CEN/CENELEC, czesc 2, rozdz ). Ochrone praw autorskich do Polskich Norm oraz ochrone praw autorskich norm miedzynarodowych i europejskich w Polsce zapewniaja przepisy art. 5 ust. 5 i 6 projektu ustawy, pozostajace w tym samym brzmieniu co obowiazujacy art. 5 ust. 5 i 6 ustawy o normalizacji, z jedna zmiana, polegajaca na dodaniu w ust. 5 zdania 2. Przepis ten usuwa pojawiajace sie watpliwosci, ze normy do których zawieraja odeslanie przepisy prawne oraz normy ustanowione lub zatwierdzone przed dniem wejscia w zycie ustawy równiez podlegaja ochronie jak utwory literackie. Zatem normy, chociaz sa powszechnie dostepne, sa chronione prawami autorskimi przyslugujacymi jednostce normalizacyjnej, nawet w przypadku odeslania do nich w przepisach prawa. Powszechna dostepnosc zostala okreslona np. w Komunikacie Komisji Europejskiej w sprawie praw wlasnosci intelektualnej z 1992 r. - Komisja musi zapewnic, ze gdy w legislacji Wspólnoty jest powolanie na zgodnosc z norma lub czescia normy,.tresc tej normy powinna byc dostepna dla wszystkich zainteresowanych stron na bazie uczciwej, rozsadnej i niedyskryminujacej. (COM (92) 445 final, par ). Wyklucza to prawo odmowy przez jednostke normalizacyjna dostepu zainteresowanego do tresci normy, ale nie wyklucza sprzedazy. W konsekwencji dalsze przepisy projektu ustawy zapewniaja Polskiemu Komitetowi Normalizacyjnemu prawo do odplatnej dystrybucji norm (art. 17 ust. 1 oraz obowiazek upowszechniania informacji o normach (art. 14 pkt 1 lit d). Przepis art. 5 ust. 3 stanowi, ze stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne, co wynika z faktu, ze jest to jedna z podstawowych zasad normalizacji zarówno miedzynarodowej jak i regionalnej w tym europejskiej. 8

9 Przepis art. 5 ust. 4 zostal zmieniony w stosunku do obowiazujacego poprzez wykreslenie wyrazów po ich opublikowaniu w jezyku polskim. Jest to uzasadnione tym, ze decyzje o zamieszczeniu w przepisie prawnym odeslania do Polskiej Normy, która nie zostala opublikowana w jezyku polskim podejmuje ustawodawca lub organ wydajacy przepis wykonawczy. Pozostawienie przepisu w dotychczasowym brzmieniu ogranicza stosowanie w przepisach tych norm które zostaly wprowadzone w jezyku oryginalu. W przypadku, jezeli organ ustanawiajacy przepis uzna, ze konieczne jest opublikowanie danej normy w jezyku polskim, powinien zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 projektu ustawy uzgodnic koniecznosc tlumaczenia z PKN. W projekcie ustawy pozostawiono przepis art. 5 ust. 7. Co prawda, zaproponowana zmiana statusu PKN powoduje, ze do podmiotu tego nie bedzie sie stosowac przepisów ustawy o dostepie informacji publicznej. Jednakze pozostawienie przepisu art. 5 ust. 7 ma na celu uniemozliwienie pozyskiwania norm jako informacji publicznej w przypadku, kiedy w opracowywanie norm sa zaangazowane organy administracji publicznej i normy sa tworzone za publiczne pieniadze. Zmiany wprowadzone w przepisie art. 6 maja charakter dostosowania terminologii do projektu ustawy. Przepisy art. 7 projektu ustawy sa co do zasady powtórzeniem przepisów art. 7 obowiazujacej ustawy o normalizacji oraz regulacji zawartych w 1, 2 ust. 1 i 2, 3 i 4 rozporzadzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu nadawania i wykorzystywania znaku zgodnosci z Polska Norma (Dz. U. Nr 241, poz. 2077). Producenci lub osoby wprowadzajace wyroby do obrotu moga nadal badz deklarowac ich zgodnosc z Polskimi Normami na wlasna odpowiedzialnosc badz oznaczac wyroby znakiem zgodnosci z Polska Norma. Warunkiem oznaczenia wyrobu znakiem zgodnosci z Polska Norma jest uzyskanie certyfikatu upowazniajacego do takiego oznaczenia, do wydania którego jest uprawniony Polski Komitet Normalizacyjny. PKN moze upowaznic inne jednostki certyfikujace do wydawania certyfikatu zgodnosci z Polska Norma (art. 7 ust. 1-6). Dzialalnosc certyfikacyjna prowadzona przez PKN moze byc prowadzona odplatnie w ramach dzialalnosci gospodarczej (art. 17 ust. 4 i 5). Przepisy art. 7 ust reguluja sposób wydawania certyfikatu. Dotychczas regulacje te znajdowaly sie w cyt. rozporzadzeniu w sprawie sposobu nadawania i wykorzystywania znaku zgodnosci z Polska Norma. W projekcie ustawy pominieto szczególowe regulacje zamieszone obecnie w cyt. rozporzadzeniu w sprawie sposobu nadawania i wykorzystywania znaku zgodnosci z Polska 9

10 Norma, dotyczace procedury nadawania znaku zgodnosci z Polska Norma oraz ustanawiajace wzór certyfikatu zgodnosci oraz wzór znaku zgodnosci. Przepis art. 7 ust. 13 projektu ustawy okresla jedynie, ze wzór i zasady wydawania certyfikatu zgodnosci z Polska Norma oraz wzór i sposób oznaczania wyrobu znakiem zgodnosci z Polska Norma okresli Polski Komitet Normalizacyjny. Jest to uzasadnione tym, ze Polski Komitet Normalizacyjny, zgodnie z projektem ustawy staje sie samodzielna osoba prawna, która dysponuje wszelkimi prawami do Polskich Norm. Dlatego tez regulacja spraw zwiazanych ze szczególowymi zasadami nadawania certyfikatu i znaku zgodnosci, w tym wzorów, pozostaje w jego gestii. Przepis art. 7 ust. 14 projektu ustawy jest powtórzeniem obowiazujacej regulacji z art. 7 ust. 8 ustawy o normalizacji. Rozstrzyganie spraw spornych wynikajacych z oceny zgodnosci z Polska Norma, dotyczace interpretacji postanowien Polskich Norm, pozostaja w kompetencji Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, który rozstrzyga po zasiegnieciu opinii wlasciwego komitetu technicznego. Opinia komitetu technicznego jest wiazaca. Wydanie certyfikatu zgodnosci z Polska Norma bez zgody PKN lub oznaczenie wyrobu znakiem zgodnosci z Polska Norma bez uzyskania certyfikatu zgodnosci upowazniajacego do takiego oznaczenia oraz oznaczenie znakiem zgodnosci z Polska Norma wyrobu nie spelniajacego odpowiednich wymagan Polskiej Normy lub zadeklarowanie zgodnosc z Polska Norma wyrobu nie spelniajacego tych wymagan, podlega odpowiedzialnosci karnej jak za wykroczenia (art. 41). Przepis art. 8 projektu ustawy zawiera nastepujace zmiany w stosunku do obowiazujacego art. 8 ustawy o normalizacji. W ust. 1 wyrazy w tym Normy Obronne, co do których nie jest wymagane spelnienie zasad normalizacji wymienionych w art. 4 oraz art. 5 ust. 3 i 5-7 zastapiono wyrazami przy opracowywaniu których nie zachowuje sie co najmniej jednej z zasad wymienionych w art. 4 pkt 1, 2, 3, 4 i 6. Dodano równiez ust. 2 w brzmieniu Dokumenty, o których mowa w ust. 1 sa opracowywane z zachowaniem zasad wymienionych w art. 4 pkt 5, 7, 8 i 9. Powyzsze zmiany wynikaja z tego, ze nazwa Normy Obronne nie ma charakteru oficjalnego, nie nalezy zatem wprowadzac niezdefiniowanego pojecia do ustawy. Tzw. Normy Obronne sa de facto normami branzowym, czyli normami tworzonymi w grupie okreslonych podmiotów, przy zalozeniu, ze nie beda powszechnie dostepne. Normy stosowane przez instytucje odpowiedzialne za obronnosc i bezpieczenstwo panstwa ze swej istoty nie moga byc powszechnie dostepne, dlatego tez nie sa normami krajowymi (majacymi charakter powszechny) Ponadto, moga byc opracowywane z pominieciem niektórych zasad obowiazujacych w normalizacji,, za wyjatkiem zasad 10

11 wymienionych w art. 4 pkt 5, 7, 8 i 9 projektu ustawy (które powinny byc spelnione przez wszystkie normy, w tym branzowe). Zmiany w ust 3 sa konsekwencja zmian w ust. 1 i 2. Zasadnicze zmiany projekt ustawy wprowadza w organizacji i finansowaniu normalizacji. Zostaly one umieszczone w rozdziale 4 Krajowa jednostka normalizacyjna. Wybór przedstawionych w ww. rozdziale rozwiazan prawnych regulujacych organizacje i finansowanie normalizacji w Polsce zostal oparty na ponizszej argumentacji. Cecha definiujaca normalizacje w odróznieniu od regulacji jest to, ze normalizacja jest procesem opartym raczej na porozumieniu zainteresowanych stron niz na centralnie narzuconych rozwiazaniach i w sposób nieobowiazkowy ma byc raczej stosowana przez jednostki dzialalnosci gospodarczej niz narzucona z góry i egzekwowana przez wladze Stanowi ogniwo laczace jednostki regulujace, producenta i rynek europejski i jest charakterystyczna dla srodowiska technicznego i gospodarczego Unii Europejskiej. (European Commission White Paper: Poland European Union 1995). Normalizacja jest zatem procesem tworzenia rozwiazan w drodze uzgodnien przez zainteresowane strony dla zainteresowanych stron. Rozwiazania te staja sie dostepne jednak nie tylko dla ich twórców, ale dla wszystkich zainteresowanych, stajac sie wspólnym dobrem. Termin dobro wspólne jest uzywany, gdy wszyscy czlonkowie grupy majacej wspólny interes osiagaja korzysci z realizacji tego interesu, niezaleznie od proporcji kosztów ponoszonych przez poszczególnych czlonków w celu osiagniecia tego interesu, czyli gdy koszty dóbr i korzysci sa rozlozone niezalezne od siebie. Normy sa dobrami wspólnymi. Spoleczenstwo jako calosc, ale takze poszczególne grupy producentów lub konsumentów, sa zainteresowane okreslonym tematem normalizacyjnym, chociaz czesto z róznych powodów. Opracowanie normy jednak kosztuje, poniewaz wymaga posiadania odpowiednich zasobów, takich jak czas, pieniadze i wklad ekspercki. Zapewnienie tych zasobów nie gwarantuje jednak sukcesu normy, poniewaz norma nie ma wartosci sama w sobie. Choc jest funkcjonalnie i technicznie poprawna, moze pozostac nieskuteczna, jesli nie jest szeroko stosowana. Ciezar prowadzenia normalizacji krajowej spoczywa na krajowej jednostce normalizacyjnej. Istotny jest status tej jednostki, tzn. czy krajowa jednostka normalizacyjna jest prywatnym zrzeszeniem podmiotów zainteresowanych normalizacja czy tez instytucja panstwowa. 11

12 Decyzja co do statusu jednostki (panstwowy prywatny) moze byc podjeta biorac pod uwage ponizsze kryteria: zagwarantowania zasobów istotnych dla opracowania normy, zagwarantowania szerokiego stosowania normy. Zagwarantowanie odpowiednich zasobów finansowych jest trudne zarówno dla jednostek korporacyjnych jak i dla jednostek bedacych w strukturach administracji rzadowej. Z punktu widzenia indywidualnego producenta, moze wydawac sie bardziej sensowne uzycie ograniczonych srodków raczej dla jego wlasnego biznesu niz na projekt normalizacyjny bez pewnego rezultatu. Natomiast budzet panstwowej jednostki normalizacyjnej narazony jest na ograniczenia zwiazane z uwarunkowaniami politycznymi i ekonomicznymi. Adekwatny wklad ekspercki (doswiadczenie praktyczne, znajomosc wyników badan naukowych, odpowiedni poziom doswiadczenia i informacji) reprezentuje decydujacy czynnik w procesie normalizacji. Korporacyjne jednostki normalizacyjne maja niewatpliwie przewage w zapewnieniu wkladu eksperckiego. Istotnym warunkiem pomyslnej normalizacji jest scisly kontakt ze wszystkimi obszarami a zatem ze wszystkimi problemami i praktycznymi konfliktami interesów, których moglaby dotyczyc norma. Tego kontaktu nie zagwarantuja wylacznie jednostki panstwowe. Kolejnym kryterium decyzji: panstwowy korporacyjny, jest zagwarantowanie najszerszego mozliwego stosowania normy. Normy sa zaleceniami. Potencjalny uzytkownik normy musi zostac zmotywowany do jej uzycia. Waznymi warunkami wstepnymi dla pomyslnej motywacji na osobowym, interaktywnym poziomie sa m.in. stosowne doswiadczenie i wklad ekspercki, ale przede wszystkim empatia i zrozumienie problemów strony przeciwnej. Przenoszac to na grunt normalizacji, oznacza to, ze promocja stosowania norm powinna byc tak blisko, jak tylko mozliwe, potencjalnego uzytkownika. Baza zaufania niezbednego dla szerokiego stosowania normy moze byc stworzona tylko w dialogu miedzy normodawca a uzytkownikiem. To wlasnie korporacyjne, a nie rzadowe jednostki normalizacyjne bardziej pomyslnie rozwiazuja problem zblizenia normy do uzytkownika. Jak widac z powyzszego, w realnych warunkach, jesli chodzi o dystrybucje zasobów, zadna ze stron nie jest w stanie prowadzic polityki i dzialalnosci normalizacyjnej wylacznie na wlasny rachunek. Stad najbardziej powszechne jest rozwiazanie posrednie prywatna jednostka normalizacyjna wspierana przez panstwo na plaszczyznie prawnej (legislacja) i ekonomicznej (finansowej). Z natury dzialalnosci wynika, ze jednostka taka jest instytucja nie nastawiona na zysk (normy sa dobrami wspólnymi), ale na spelnienie oczekiwan wszystkich zainteresowanych (podmiotów gospodarczych, konsumentów, wladz publicznych). 12

13 Zdajac sobie sprawe z powyzszych uwarunkowan, europejskie organizacje normalizacyjne nie okreslaja statusu swoich czlonków. Okreslaja tylko warunki organizowania i prowadzenia dzialalnosci normalizacyjnej wolnej od administracyjnego wplywu wladz publicznych na te dzialalnosc. Podobnie prawo wspólnotowe nie reguluje statusu europejskich ani krajowych jednostek normalizacyjnych. Status ten jest zróznicowany w poszczególnych krajach. W znakomitej wiekszosci krajów europejskich normalizacja znajduje sie w rekach profesjonalnych stowarzyszen, fundacji lub niezaleznych instytutów. Wzajemna zaleznosc stron panstwa i prywatnego przemyslu reprezentowanego przez jednostke normalizacyjna, ujmuje dwustronna umowa lub akty prawa publicznego. Dotyczy to takze wielu nowych czlonków Unii Europejskiej, takich jak Wegry, Bulgaria czy Rumunia. Krajowe jednostki normalizacyjne pozostajace w pewnej zaleznosci od wladz publicznych, nie wchodzac jednak w struktury administracji panstwowej istnieja na Litwie, w Albanii, Czechach, Slowacji, Grecji. W Polsce krajowa jednostka normalizacyjna jest panstwowa jednostka budzetowa, a wiec jednostka o statusie przewidzianym dla urzedów, a nie dla instytucji, które powinny dzialac niezaleznie od administracji rzadowej. Z kolei europejskie organizacje normalizacyjne CEN i CENELEC sa prywatnymi stowarzyszeniami krajowych jednostek normalizacyjnych. Sa one czesciowo dotowane przez Komisje Europejska na mocy stosownej umowy miedzy stronami tam, gdzie w gre wchodzi wspomaganie legislacji europejskiej i realizacja polityki rozwoju Jednolitego Rynku Europejskiego. Formalne podstawy prawne dla finansowania normalizacji europejskiej znalazly swe odzwierciedlenie w uchwalonej ostatnio Decyzji Rady i Parlamentu Europejskiego z 25 pazdziernika 2006 r. w sprawie finansowania normalizacji europejskiej [2005/0157 (COD)]. Norma jest dokumentem bedacym wynikiem pewnej "ugody spolecznej". Jej fundamentalna cecha jest dobrowolnosc stosowania, a wiec musi ona powstawac w wyniku konsensu zaistnialego miedzy wszystkimi zainteresowanymi stronami, przy zapewnieniu im swobodnego dostepu do udzialu w procesie normalizacji. Rodzi sie zatem pytanie: kto jest, lub moze byc ta zainteresowana strona? Okazuje sie, ze w ostatnich dekadach krag zainteresowanych normami coraz bardziej sie poszerza, przy czym dotyczy to zarówno uzytkowników norm, jak i ich twórców. Prace normalizacyjne prowadzone sa w oparciu o potrzeby rynku w komitetach technicznych, do których eksperci wnosza swa wiedze teoretyczna i praktyczna. Ulegla zmianie rola jednostki normalizacyjnej, która stala sie osrodkiem zapewniajacym mozliwosc tworzenia norm i porzadkujacym system, 13

14 pozostawiajac sprawe kontekstu technicznego ekspertom w komitetach technicznych. Ci eksperci to nie tylko inzynierowie - konstruktorzy i wykonawcy, ale i inni uczestnicy rynku. Obserwujemy ewolucje rynku producentów w rynek konsumentów. Oznacza to potrzebe wlaczenia w proces normalizacji takze konsumentów czy przedstawicieli organizacji ochrony srodowiska. Wobec dobrowolnosci stosowania norm coraz wiekszego znaczenia nabiera czynnik ekonomiczny. To on powoduje, ze producenci chetnie siegaja po norme jako powszechnie uznana regule techniczna ulatwiajaca produkcje i pomagajaca wprowadzic wyroby na rynki krajowe i zagraniczne. Odrebnym problemem pozostaje zaangazowanie panstwa w normalizacje. Wladze publiczne sa zainteresowane wydajnoscia gospodarki krajowej, dzialalnoscia sektora publicznego w gospodarce oraz ochrona obywateli i ich dóbr. Potrzebuja wiec normalizacji i staraja sie utrzymac swój wplyw na nia. Sposoby realizacji tego celu moga byc rózne w róznych panstwach poczynajac od calkowitej lub czesciowej kontroli administracyjnej (zarzadzanie procesem normalizacji przez akty prawa panstwowego i status krajowej jednostki normalizacyjnej) przez wklad finansowy z budzetu panstwa oraz wsparcie udzialu w normalizacji pewnych grup interesów (np. konsumentów), odeslanie do norm w legislacji krajowej czy udzial ekspertów rzadowych (przedstawicieli administracji) w pracach komitetów technicznych. Obecnie w krajach o rozwinietej gospodarce rynkowej administracja panstwowa odchodzi od bezposredniej ingerencji w dziedzine normalizacji, pozostawiajac sobie jako wylaczna domene mozliwosc regulacji problemów zwiazanych z podstawowymi wymaganiami w zakresie ochrony zycia, zdrowia, bezpieczenstwa i dóbr obywateli oraz ochrony srodowiska na drodze prawnej. Sprawy szczególowych rozwiazan technicznych pozostawia swoim obywatelom zrzeszonym w odpowiednich, uznanych przez wladze organizacjach niepublicznych, jakimi sa krajowe jednostki normalizacyjne. Stad istotnego znaczenia nabiera rozróznienie miedzy przepisami technicznymi, które sa wydawane przez prawodawcze organy panstwa i stanowia obowiazek prawny dla obywateli, a normami, które sa opracowywane (uzgadniane) przez zainteresowane strony w ramach jednostki normalizacyjnej i stanowia dokumenty techniczne do dobrowolnego stosowania. Aby normy mogly spelnic swoja role, zarówno one same, jak i proces ich tworzenia musi spelniac kryteria jakosciowe. Nikt przeciez nie bedzie dobrowolnie stosowal norm o niskiej jakosci, albo takich, które nie sa dostosowane do wymagan rynku. Zainteresowani normami tworza normy dla siebie. Zatem normy beda takie, jacy beda eksperci w komitetach 14

15 technicznych jednostek normalizacyjnych opracowujacych projekty norm. To przyszli uzytkownicy norm powinni zadbac, aby miec w komitetach technicznych jak najlepszych fachowców, gwarantujacych wysoki poziom norm odpowiadajacych potrzebom rynku. Eksperci powinni tez posiadac umiejetnosc negocjacji i pracy zespolowej, pozwalajacej na uzyskanie konsensu co do tresci norm miedzy róznym zainteresowanymi, nierzadko konkurujacymi stronami. W obecnej sytuacji globalizacji wymiany handlowej, aby norma byla powszechnie stosowana, powinna takze uwzgledniac miedzynarodowy wymiar handlu i powstawanie rynków swiatowych (globalny wymiar norm). Spelnienie powyzszych zasad wymaga wlasciwych ram prawnych funkcjonowania jednostek normalizacyjnych, zarówno na szczeblu krajowym, jak tez regionalnym i miedzynarodowym. Nalezy stwierdzic, ze obowiazujaca ustawa o normalizacji z dnia z dnia 12 wrzesnia 2002 r. nie tworzy ram prawnych, które umozliwilyby funkcjonowanie normalizacji w Polsce wedlug wyzej opisanych zasad. Istniejaca krajowa jednostka normalizacyjna Polski Komitet Normalizacyjny PKN, utworzona i funkcjonujaca na podstawie obowiazujacej ustawy o normalizacji jest panstwowa jednostka budzetowa i jest w calosci finansowana z budzetu panstwa. Forma jednostki budzetowej jaka posiada PKN jest przeznaczona dla tych jednostek organizacyjnych, które z racji wykonywanych zadan musza byc finansowane z budzetu panstwa, a jezeli uzyskuja dochody to co do zasady przekazuja je na rachunek budzetu panstwa i nie zatrzymuja ich na finansowanie wlasnej dzialalnosci. De facto PKN jest zatem urzedem. Przyczynia sie to do utrwalenia w spolecznej swiadomosci obowiazkowego charakteru norm i mylenia ich z przepisami technicznymi - normy w Polsce maja charakter dobrowolny dopiero od 1994 r. Uniemozliwia to równiez, z formalnego punktu widzenia, stronom zainteresowanym tworzeniem norm ponoszenia wspólodpowiedzialnosci i wspóludzialu w funkcjonowaniu krajowej jednostki normalizacyjnej, co jak wyzej wykazano powinno byc zasada w krajach o gospodarce rynkowej. Zatem konieczne jest stworzenie ram prawnych, które stworzylyby mechanizm stopniowego angazowania coraz szerszego kregu podmiotów gospodarczych i innych podmiotów zainteresowanych normalizacja (np. organizacji konsumenckich) w dzialalnosc normalizacyjna nie tylko na poziomie krajowym ale tez na europejskim i miedzynarodowym. Obecny stan prawny utrwala sytuacje, w której Polski Komitet Normalizacyjny jest urzedem odpowiedzialnym za obligatoryjne wprowadzanie norm europejskich i dobrowolne 15

16 wprowadzanie norm miedzynarodowych do Polskich Norm, a podmioty polskie nie czuja sie odpowiedzialne za udzial w opracowywaniu tych norm, sa w zasadzie jedynie biorcami norm wypracowanych na poziomie europejskim i miedzynarodowym, co w praktyce oznacza stosowanie rozwiazan wprowadzonych przez zagraniczne, czesto konkurujace podmioty. Niniejszy projekt ustawy tworzy nowe ramy prawne funkcjonowania krajowej jednostki normalizacyjnej, które powinny zmienic obecna sytuacje w kierunku opisanym na wstepie. Projekt ustawy, zgodnie z koncepcja przedstawiona powyzej, przewiduje odejscie od krajowej jednostki normalizacyjnej jako urzedu, a jego miejsce tworzy podmiot o charakterze zrzeszenia podmiotów prywatnych zainteresowanych udzialem w normalizacji, z uwzglednieniem szczególnej roli panstwa oraz jego polityki gospodarczej. Ustawa likwiduje panstwowa jednostke budzetowa Polski Komitet Normalizacyjny (art. 46) i w jego miejsce tworzy osobe prawna Polski Komitet Normalizacyjny (art. 9 ust. 1). PKN nadal pozostaje krajowa jednostka normalizacyjna. Pozostawienie tej samej nazwy wiaze sie z faktem, ze jest ona znana i uznana w kraju i za granica, zarówno w kontekscie historycznym, jak i biezacej aktywnosci na arenie miedzynarodowej i europejskiej. Przepisy dzialu I w rozdziale 4 projektu ustawy okreslaja czym jest PKN i jaki charakter posiada. PKN jest osoba prawna (art. 9 ust. 2). Zgodnie z projektem ustawy PKN zrzesza podmioty zainteresowane normalizacja i gotowe ja wspierac (art. 9 ust. 1), a podmioty zrzeszone w PKN sa jego czlonkami (art. 10 ust. 1). Czlonkostwo w PKN jest dobrowolne, a czlonkiem moze zostac kazda osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadajaca osobowosci prawnej, dzialajaca na terytorium RP, o ile zobowiaze sie wspierac dzialalnosc normalizacyjna prowadzona przez PKN (art. 11 ust. 1). Czlonkiem PKN ex lege jest Skarb Panstwa (art. 10 ust. 3). Z powyzszych przepisów wynika, ze PKN de facto ma charakter stowarzyszenia, jednakze ze wzgledu na swoja specyfike nie moze podlegac regulacjom ustawy z dnia z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855, z pózn. zm.). PKN jest wiec instytucja sui generis, do której nie maja zastosowania przepisy innych ustaw ustrojowych dotyczacych osób prawnych o charakterze korporacyjnym. Czlonkowie PKN to z jednej strony podmioty zainteresowane normalizacja, z drugiej strony Skarb Panstwa. Konstrukcja taka odzwierciedla koniecznosc wspólpracy w dziedzinie normalizacji podmiotów prywatnych z panstwem, poniewaz, jak powyzej wyjasniono, zadna 16

17 ze stron nie jest w stanie samodzielnie zapewnic pelnego funkcjonowania i stabilnosci systemu normalizacji. Obowiazkiem czlonków PKN jest finansowe wspieranie PKN w postaci placenia skladki czlonkowskiej oraz przestrzeganie postanowien ustawy, statutu i innych przepisów wewnetrznych PKN (art. 11. ust. 2 i 4). W zamian za wypelnianie powyzszych obowiazków czlonkowie PKN maja prawo do uczestniczenia w pracach normalizacyjnych na poziomie krajowym oraz na poziomie europejskim i miedzynarodowym. Nalezy podkreslic, ze prawo do tworzenia specyfikacji technicznych ma kazdy podmiot niezaleznie od tego czy jest czlonkiem PKN, czy tez nie. Jednakze specyfikacje techniczne utworzone poza krajowa jednostka normalizacyjna maja znikome szanse stania sie normami powszechnie stosowanymi. Dopiero tworzenie norm w ramach krajowej jednostki normalizacyjnej daje szanse na wprowadzenie ich do powszechnego stosowania. Ponadto, co istotniejsze, mozliwosc pelnego udzialu w pracach nad tworzeniem norm na poziomie miedzynarodowym i regionalnym jest mozliwa wylacznie za posrednictwem uznanej krajowej jednostki normalizacyjnej, bedacej czlonkiem miedzynarodowych i regionalnych organizacji normalizacyjnych. Podmiot zainteresowany tworzeniem norm na poziomie miedzynarodowym i regionalnym, nie bedacy jednoczesnie czlonkiem PKN moze brac udzial w pracach normalizacyjnych jedynie poprzez udzial w ankiecie powszechnej. Udzial taki jest znacznie ograniczony i sprowadza sie do mozliwosci skomentowania projektu normy na jego koncowych etapach opracowania. Prawa czlonka PKN do udzialu w pracach normalizacyjnych konkretyzuja przepisy art. 12. Prawa te nie zostaly wymienione enumeratywnie. Czlonkowie PKN moga w statucie ustanawiac nowe prawa i obowiazki (art. 20 ust. 2). Prawa i obowiazki ustanowione w statucie nie moga byc sprzeczne z przepisami ustawy o normalizacji (art. 20 ust. 3). Utrata czlonkostwa moze nastapic wylacznie w przypadku wystapienia przeslanek okreslonych w przepisie art. 13 ust. 1 projektu ustawy, czyli w przypadku nieplacenia skladek, naruszania postanowien ustawy, statutu i przepisów wewnetrznych. Utrata czlonkostwa nastepuje na podstawie uchwaly Zgromadzenia Ogólnego Czlonków PKN. Wydanie uchwaly powinno zostac poprzedzone wnioskiem o pozbawienie czlonkostwa, sporzadzonym przez Prezesa PKN lub jedna trzecia czlonków Rady. Wniosek podlega zaopiniowaniu przez Rade PKN. Ze wzgledu na obowiazki panstwa polegajace m.in. na wnoszeniu wkladu w proces normalizacji, szczególnie tam gdzie normalizacje podjeto w celu wsparcia polityki Wspólnoty lub w interesie publicznym., co wynika z uchwaly Rady z dnia 28 pazdziernika 1999 r. w 17

18 sprawie roli normalizacji w Europie (2000/C 141/01), konieczne jest zapewnienie ram prawnych dla takiego dzialania. Projekt ustawy przyznaje wiec Skarbowi Panstwa czlonkostwo w PKN (art. 10 ust. 3). Prawa i obowiazki Skarbu Panstwa okresla ustawa (art. 11 ust. 6). Statut nie moze nakladac innych obowiazków na Skarb Panstwa niz przewiduje ustawa (art. 20 ust. 3). Skarb Panstwa posiada natomiast takie same prawa jak pozostali czlonkowie (art. 12 ust. 2). Obowiazkiem Skarbu Panstwa jest wspieranie realizacji zadan PKN w zakresie okreslonym ustawa (art. 11 ust. 5). Panstwo wspiera finansowo PKN w realizacji tych zadan, których realizacja nie lezy w bezposrednim interesie prywatnych czlonków PKN. Zadania te zostaly okreslone w art. 15 ust. 1. Ponadto minister wlasciwy do spraw gospodarki uzyczy nieruchomosc lub czesc nieruchomosci do realizacji calosci zadan PKN (art. 37). W zamian panstwo ma szczególne uprawnienia tj.: nadzór nad realizacja zadan finansowanych przez siebie (art. 15 ust. 2, art. 35 ust. 3), udzial w organach PKN (art. 19 ust. 2, art. 22 ust. 1), wplyw na powolywanie organu wykonawczego Prezesa PKN, uzalezniony od wielkosci finansowania PKN przez panstwo (art. 27). Ze wzgledu na to, ze normalizacja oddzialuje na rózne dziedziny zycia gospodarke, bezpieczenstwo, ochrone srodowiska, ochrone zdrowia i zycia obywateli trudno okreslic jednoznacznie organ panstwa wlasciwy do reprezentowania interesów panstwa w obszarze normalizacji. Wydaje sie jednak konieczne wskazanie jednego organu, który reprezentowalby Skarb Panstwa jako czlonka PKN. Ze wzgledu na fakt, ze normalizacja wywiera najwiekszy wplyw na funkcjonowanie rynku, a celem ustawy jest m.in. zwiekszenie zaangazowania udzialu podmiotów gospodarczych w Polsce w normalizacji krajowej, miedzynarodowej i regionalnej, uzasadnionym jest wskazanie ministra wlasciwego do spraw gospodarki, jako ministra wlasciwego do wykonywania zadan przewidzianych dla Skarbu Panstwa jako czlonka PKN tj. udzielania dotacji oraz nadzorowania realizacji zadan PKN (art. 15, art. 35 ust. 3), reprezentowania Skarbu Panstwa na Zgromadzeniu Ogólnym (art. 19 ust. 2), wskazywania przedstawicieli Skarbu Panstwa do Rady PKN (art. 22 ust. 1), powolywania Prezesa PKN w okreslonych przypadkach (art. 27), uzyczenia nieruchomosci niezbednej do realizacji zadan PKN. Wskazanie ministra wlasciwego do spraw gospodarki uzasadnione jest równiez tym, ze minister ten pelni funkcje koordynatora krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych. Nalezy zauwazyc, ze wskazanie ministra wlasciwego do spraw gospodarki jako wlasciwego do reprezentowania Skarbu Panstwa jako czlonka PKN, nie wklucza aktywnosci innych ministrów w obszarze normalizacji. Ustawa przewiduje udzial w Radzie PKN 18

19 organie wlasciwym m.in. do planowania strategicznego rozwoju normalizacji do pieciu przedstawicieli Skarbu Panstwa, którymi moga byc równiez reprezentanci zainteresowanych ministrów. Ponadto, ministrowie moga realizowac wlasna polityke w zakresie tworzenia norm (art. 16 ust. 3 i 4). Przepisy Dzial II w rozdziale 4 projektu ustawy okreslaja zadania PKN i finansowanie ich realizacji. W obowiazujacej ustawie o normalizacji zadania PKN okresla ogólnie art. 11. Projekt ustawy szczególowo rozpisuje zadania PKN w oparciu o dotychczasowy art. 11. Zabieg ten ma na celu: po pierwsze okreslenie tych zadan, których realizacja moze byc finansowana przez panstwo, po drugie wskazanie, ze rola krajowej jednostki normalizacyjnej nie jest tworzenie konkretnych norm, lecz zapewnienie mozliwosci tworzenia norm zainteresowanym stronom zgodnie z zasadami normalizacji i czuwanie nad przestrzeganiem tych zasad przez strony. Obowiazujaca regulacja art. 11 ustawy o normalizacji - nie rozróznia wyraznie powyzszego rozdzialu co skutkuje tym, ze nadal mozna spotkac sie z pogladem, ze Polski Komitet Normalizacyjny tworzy normy. Zadania PKN zostaly podzielone na trzy grupy: organizowanie i prowadzenie normalizacji krajowej (art. 14 ust. 1 pkt 1), udzial w normalizacji miedzynarodowej i regionalnej (art. 14 ust. 1 pkt 2) oraz organizowanie i prowadzenie dzialalnosci szkoleniowej, wydawniczej, promocyjnej i informacyjnej dotyczacej normalizacji i dziedzin pokrewnych (art. 14 ust. 1 pkt 3). Zadania wymienione w pkt 1 i 2 zostaly dookreslone poprzez szczególowe wyliczenie. Przepis art. 15 ust. 1 wskazuje które z powyzszych zadan moga byc finansowane z budzetu panstwa w drodze dotacji celowej, przyznawanej przez ministra wlasciwego do spraw gospodarki. Finansowanie moze pokrywac calosc lub czesc kosztów poniesionych na ich realizacje. Decyzja co do wysokosci dofinansowania z budzetu panstwa bedzie podejmowana corocznie w oparciu o sporzadzany przez Prezesa PKN roczny plan dzialania, przedstawiany do zatwierdzenia m.in. ministrowi wlasciwemu do spraw gospodarki (art. 33), a takze w oparciu o sprawozdania z realizacji planu dzialania z poprzednich lat obrotowych (art. 35 ust. 3). Zadania finansowane lub wspólfinansowane z budzetu panstwa, to takie zadania, których realizacja nie lezy w interesie prywatnych czlonków PKN, natomiast panstwo powinno byc zainteresowane ich realizacja z punktu widzenia rozwoju normalizacji, jako dziedziny wplywajacej korzystnie na rozwój gospodarczy kraju (okreslanie stanu normalizacji, organizowanie ankiety powszechnej projektów norm), badz realizacja tych zadan jest wypelnianiem obowiazków wynikajacych z 19

20 czlonkostwa Polski w UE lub z umów miedzynarodowych (realizacja zobowiazan statutowych wynikajacych z czlonkostwa PKN w miedzynarodowych i regionalnych organizacjach normalizacyjnych; wprowadzanie norm europejskich do Polskich Norm, w tym wprowadzanie w jezyku polskim norm zharmonizowanych; upowszechnianie informacji o normach zharmonizowanych; prowadzenie punktu informacyjnego w zakresie notyfikacji norm krajowych oraz ich zmian; prowadzenie dzialalnosci informacyjnej w dziedzinie normalizacji europejskiej i Jednolitego Rynku Europejskiego; realizacja zadan w zakresie normalizacji wynikajacych z udzialu Polski w organizacjach miedzynarodowych, w tym: Swiatowej Organizacji Handlu (WTO), Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ i NATO). Pozostale zadania tj. wymienione w art. 14 ust. 1 pkt 1 lit. b, c, d, f, pkt 2 lit. b,d oraz pkt 3 sa finansowane z czesci budzetu PKN nie pochodzacej z dotacji celowej tj. ze skladek czlonkowskich i z innych przychodów PKN. Wysokosc skladek czlonkowskich okresla sami czlonkowie PKN. Zgromadzenia Ogólne Czlonków PKN okresli zasady ustalania wysokosci skladek (art. 19 ust. 3 pkt 8), tzn. czy np. wysokosc skladki mam miec charakter zróznicowany w zaleznosci od rodzaju podmiotu czy tez ma byc jednakowa dla wszystkich. Konkretna wysokosc skladki okresli Rada PKN (art. 23 ust. 3 pkt 5) w uchwale podjetej wiekszoscia czterech piatych glosów. Wysokosc pierwszej skladki czlonkowskiej okresli minister wlasciwy do spraw gospodarki w drodze rozporzadzenia wydanego na podstawie art. 52 ust. 1 projektu ustawy. Inne przychody PKN beda pochodzic glównie z dzialalnosci okreslonej w art. 17 projektu ustawy. PKN z racji posiadanych praw autorskich do Polskich Norm i innych produktów normalizacyjnych prowadzi ich sprzedaz (art. 17 ust. 1). Odplatna dystrybucja norm i innych produktów normalizacyjnych nie jest dzialalnoscia gospodarcza (art. 17 ust. 5). Ponadto, PKN w celu pokrycie kosztów realizacji ustawowych zadan PKN, co w konsekwencji pozwoli na stopniowe obnizanie dofinansowania PKN z budzetu panstwa - PKN nie dziala w celu osiagniecia zysku (art. 9 ust. 4) moze odplatnie prowadzic dzialalnosc w zakresie przygotowywania zalozen do przepisów technicznych (art. 17 ust. 2). PKN moze wykonywac odplatnie dzialalnosc szkoleniowa, wydawnicza, promocyjna i informacyjna dotyczaca normalizacji i dziedzin pokrewnych, nie bedaca sprzedaza norm i innych produktów normalizacyjnych (art. 17 ust. 3). PKN moze takze wykonywac dzialalnosc w zakresie oceny zgodnosci w wybranych obszarach gospodarki. Przepisy art. 16 projektu ustawy dotycza dzialalnosci zwiazanej z tworzeniem konkretnych norm, a wiec dzialalnosci która nie jest zadaniem PKN, ale realizacje której PKN zapewnia swoim czlonkom poprzez organizowanie i prowadzenie normalizacji krajowej 20